સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/રૈહાનાતૈયબજી/ઈમાન કા રંગ

          હમારેસમાજમેંસેઈમાનકારંગક્યોંઊડગયાહૈ? યહકૌનસીઆસુરીશક્તિહૈ, જોહમારીકૌમકોઝૂઠી-ફરેબીઔરનિર્લજ્જ-બેઈમાનીબનારહીહૈ? મામૂલીસબજીવાલોંસેલેકરઊંચેસેઊંચેઅમલદારોંમેંઘૂસખોરી, બેઈમાની, મામાકાકાગીરી, ઔરએકઅજીબનિષ્ઠુરખુદગર્જીઔરખુદપરસ્તીકૈસેઆગઈ? હમારેવ્યાપારીઓંનેપૈસોંકીઐસીપૂજાચલાઈહૈકિદવાઈયોંઔરભોજ્યપદાર્થોમેંહાનિકારકમિશ્રણકરતેહુએઉન્હેંજરાભીહિચકનહીંહોતી. હમારેસરકારીદફતરોંનેબેઈમાનીકોકાર્યકુશલતાકાએકઅનિવાર્યઅંગમાનાહૈ! ગરીબોંમેંઅબભીકુછઈમાનબાકીહૈ. મગરજૈસેજૈસેસમાજીસ્તરઊંચાચઢતાહૈ, વૈસેહીવૈસેહરતરહકીબેઈમાની, લાંચરિશ્વતખોરી, ગૈરઇન્સાફીઔરજુલ્મકાસ્વરતારસપ્તકતકપહૂંચતાનજરઆતાહૈ. ઈસકીક્યાવજહહૈ? મૈંમાનતીહૂંકિઈસકીવજહધર્મકાત્યાગહૈ. આજલોગખુદાસેનહીંડરતે — વેખુદામેંમાનતેહીકહાંહૈ? દુનિયાભરમેંભારતબેઈમાનીઔરક્રૂરતાકેલિયેબદનામહોગયાહૈ. મૈંમગરીબકેદેશોંકોભીદેખતીહૂં, ઔરદેખતીહૂંકિહરજગહબેઈમાનીકીબોલબાલાહૈ. કઈદેશપૈસેઔરવ્યાપારમેંઈમાનદારહૈં, તોઆપસીવ્યવહાર, અંતરરાષ્ટ્રીયનીતિઔરસામાજિકલેનદેનમેંસખ્તબેઈમાનહૈં. બેઈમાનીએકતરહકીહોયાદૂસરીતરહકી — બેઈમાનીસોઆખિરબેઈમાની! મૈંસોચતીહૂંકિપૈસા-પરસ્તીઇન્સાનકોકહાંતકગિરાસકતીહૈ! એકજમાનેમેંસુફીદદાઢઔરસુફીદબાલકાકુછપાસ-લિહાજઔરએહતરામહોતાથા. ઔરઆજ? બચ્ચોંકાભીકુછખયાલહોતાથા, કિઉનકેસામનેઅમુક-અમુકબાતેંનહો. આજ? યહક્યાહોરહાહૈ? ઔરયહહમેંકહાંલેજારહાહૈ? એકબારએકકિરાયેકીમોટરવાલેનેદામકાઆગ્રહરખતેહુએકહાથા, “માતાજી, દોઆનેકેલિયેઈમાનખોકરહમકહાંજાયેંગે? હમારેભીબાલબચ્ચેંહૈં, જી!” બસ, યહબાતહૈ. ઉસઅનપઢકોજ્ઞાનથાકિહરામકીપાઈઔરહરામકાદાનાકૈસીતબાહીમચાસકતેહૈં. આજકીતાલીમકુછભીસિખાતીહો, પરયેસનાતનસત્યનહીંસિખાતી. નતીજેદેખલીજિયે!