7,290
edits
સાહિત્યિક સંરસન — ૩/વિનોદ જોશી: Difference between revisions
સાહિત્યિક સંરસન — ૩/વિનોદ જોશી (view source)
Revision as of 15:33, 1 November 2023
, 15:33, 1 November 2023no edit summary
(Created page with "{{SetTitle}} <br> <center><big><big><big>'''૨. સાર્ત્રનો પરિચય'''</big></big></big></center> === ૧ : કાવ્યારંભે સરસ્વતી પ્રાર્થના — === <poem> વીજળિ યું વેડી લેખણ કીધી, સરસવતી માતા ! કાગળનો ખાલી ખૂણો આપજો, પાઘડિ યું પડખે મેલી...") |
No edit summary |
||
| (16 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
__NOTOC__ | |||
{{SetTitle}} | {{SetTitle}} | ||
<br> | <br> | ||
<center><big><big><big>''' | <center><big><big><big><span style="color: red">'''++ વિનોદ જોશી ++ '''</span></big></big></big></center> | ||
<br> | |||
= | <span style="color: blue">'''૧ : કાવ્યારંભે સરસ્વતી પ્રાર્થના —''' </span> | ||
<poem> | <poem> | ||
વીજળિ યું વેડી લેખણ કીધી, સરસવતી માતા ! | વીજળિ યું વેડી લેખણ કીધી, સરસવતી માતા ! | ||
કાગળનો ખાલી ખૂણો આપજો, | |||
પાઘડિ યું પડખે મેલી દીધી, સરસવતી માતા ! | પાઘડિ યું પડખે મેલી દીધી, સરસવતી માતા ! | ||
વૈખરિયે વળગ્યો લૂણો કાપજો; | |||
કળતર કાંતીને વીંટા વાળ્યા, સરસવતી માતા ! | કળતર કાંતીને વીંટા વાળ્યા, સરસવતી માતા ! | ||
અટકળ ઓળંગી ઓરાં આવજો, | |||
અરથું નરથુંને બેવડ ચાળ્યા, સરસવતી માતા ! | અરથું નરથુંને બેવડ ચાળ્યા, સરસવતી માતા ! | ||
અખશરનાં અજવાળાં ઉપડાવજો; | |||
પરપોટા ચીરી દરિયા બોટ્યા, સરસવતી માતા ! | પરપોટા ચીરી દરિયા બોટ્યા, સરસવતી માતા ! | ||
ટાંકાટેભાના અવસર ટાળજો, | |||
પડછાયા પીંખી પગલાં ગોત્યાં, સરસવતી માતા ! | પડછાયા પીંખી પગલાં ગોત્યાં, સરસવતી માતા ! | ||
લેખીજોખીને વળતર વાળજો; | |||
એંઠાં પતરાળાં દૂધે ધોયાં, સરસવતી માતા ! | એંઠાં પતરાળાં દૂધે ધોયાં, સરસવતી માતા ! | ||
પરવાળાં વેરી પોથી ઢાંકજો, | |||
ઝળઝળિ યાં ઝીલી તુલસી ટોયાં, સરસવતી માતા ! | ઝળઝળિ યાં ઝીલી તુલસી ટોયાં, સરસવતી માતા ! | ||
પીળી પાંદડિયે અભરક ટાંકજો; | |||
પરસેવા ખૂંદી કમ્મળ ચૂંટ્યાં, સરસવતી માતા ! | પરસેવા ખૂંદી કમ્મળ ચૂંટ્યાં, સરસવતી માતા ! | ||
અમરતમાં બોળી અંજળ ચાખજો, | |||
પડતર ઑછાયે અમને લૂંટ્યા, સરસવતી માતા ! | પડતર ઑછાયે અમને લૂંટ્યા, સરસવતી માતા ! | ||
પરથમ પૂજ્યાની લાજું રાખજો. | |||
</poem> | </poem> | ||
<hr> | |||
== | <div style="text-align: right"> | ||
<span style="color: blue">૨ : તડકો ચીરીને — </span> | |||
<poem> | <poem> | ||
તડકો ચીરીને સ્હેજ ત્રાંસો કર્યો | તડકો ચીરીને સ્હેજ ત્રાંસો કર્યો | ||
| Line 52: | Line 56: | ||
કોઈ ધ્રાસકાઓ ફૂંકે માલીપા... | કોઈ ધ્રાસકાઓ ફૂંકે માલીપા... | ||
</poem> | </poem> | ||
</div> | |||
= | <hr> | ||
<span style="color: blue">'''૩ : તે દિવસની વાત છે —''' </span> | |||
<poem> | <poem> | ||
જે દિવસથી રોજ દડતાં આંસુને ચોરસ કરી ભીંતે ચણ્યાં’તાં, તે દિવસની વાત છે. | જે દિવસથી રોજ દડતાં આંસુને ચોરસ કરી ભીંતે ચણ્યાં’તાં, તે દિવસની વાત છે. | ||
| Line 70: | Line 75: | ||
બે અભણ પંખી પછી તમસાતીરે જઇ શોકના શ્લોકો ભણ્યાં’તાં, તે દિવસની વાત છે. | બે અભણ પંખી પછી તમસાતીરે જઇ શોકના શ્લોકો ભણ્યાં’તાં, તે દિવસની વાત છે. | ||
</poem> | </poem> | ||
<br> | |||
= | <hr> | ||
<span style="color: red">'''તન્ત્રીનૉંધ :''' </span> | |||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
'''૧ : કાવ્યારંભે સરસ્વતીપ્રાર્થના —''' | |||
૧ : કાવ્યારંભે સરસ્વતીપ્રાર્થના — | |||
કાવ્યકથક સરસ્વતીનો પરમ આરાધક છે. એને લેખક થવાની હૉંશ છે, અને તે માટે જરૂરી વિનય સાથે સરસ્વતીમાતાને વિનવી રહ્યો છે, પ્રાર્થી રહ્યો છે. | કાવ્યકથક સરસ્વતીનો પરમ આરાધક છે. એને લેખક થવાની હૉંશ છે, અને તે માટે જરૂરી વિનય સાથે સરસ્વતીમાતાને વિનવી રહ્યો છે, પ્રાર્થી રહ્યો છે. | ||
| Line 85: | Line 89: | ||
આમ હું પ્રશંસાપૂર્વક અર્થઘટનો કર્યે જઉં પણ અતિ થાય તેથી અટકું. જોકે, સરસ્વતી પાસે એણે આ ત્રણ વસ્તુ યાચી છે એ દરેક લેખકે પણ પોતાના ઇષ્ટદેવ પાસે કે કલાની દેવી પાસે, muse પાસે, યાચવી : ‘ટાંકાટેભાના અવસર ટાળજો’. ‘લેખીજોખીને વળતર વાળજો’. ‘પરવાળાં વેરી પોથી ઢાંકજો’. | આમ હું પ્રશંસાપૂર્વક અર્થઘટનો કર્યે જઉં પણ અતિ થાય તેથી અટકું. જોકે, સરસ્વતી પાસે એણે આ ત્રણ વસ્તુ યાચી છે એ દરેક લેખકે પણ પોતાના ઇષ્ટદેવ પાસે કે કલાની દેવી પાસે, muse પાસે, યાચવી : ‘ટાંકાટેભાના અવસર ટાળજો’. ‘લેખીજોખીને વળતર વાળજો’. ‘પરવાળાં વેરી પોથી ઢાંકજો’. | ||
૨ : તડકો ચીરીને — | '''૨ : તડકો ચીરીને —''' | ||
સુજ્ઞ કાવ્યસાધકોને કેટલીયે વાર ખબર નથી પડતી કે તેઓ ક્યારે કલ્પનાને ઘોડે પલાણ્યા ને રવાલ ચાલે સુખે આગળ ધપ્યા. પણ જેઓ કલ્પના અને તરંગતુક્કા વચ્ચેનો ફર્ક નથી જાણતા તેઓને પણ ખબર નથી પડતી કે પોતે ક્યાં ને કેમ ધપી રહ્યા છે. આ રચના દીપ બનીને એ ફર્ક દર્શાવે છે. | સુજ્ઞ કાવ્યસાધકોને કેટલીયે વાર ખબર નથી પડતી કે તેઓ ક્યારે કલ્પનાને ઘોડે પલાણ્યા ને રવાલ ચાલે સુખે આગળ ધપ્યા. પણ જેઓ કલ્પના અને તરંગતુક્કા વચ્ચેનો ફર્ક નથી જાણતા તેઓને પણ ખબર નથી પડતી કે પોતે ક્યાં ને કેમ ધપી રહ્યા છે. આ રચના દીપ બનીને એ ફર્ક દર્શાવે છે. | ||
પહેલી અને છેલ્લી પંક્તિઓ ઉત્તમ ઉદાહરણો છે : તડકો ચીરીને સ્હેજ ત્રાંસો કર્યો / તો દડ્યાં ઝાકળનાં ચારપાંચ ટીપાં… : ચાંદાની ચાનકીને ચૂલે ચડાવી / કોઈ ધ્રાસકાઓ ફૂંકે માલીપા... | |||
૩ : તે દિવસની વાત છે — | '''૩ : તે દિવસની વાત છે —''' | ||
રચના એક અનોખું ઉદાહરણ છે, એ વાતનું કે વિરહ કે વિદાયના દર્દને કાવ્યમાં કેવી કેવી પૅરે ગાઈ શકાય છે. એ અનોખાપણું આ પંક્તિઓમાં ચકાસીને સવિશેષે માણી શકાશે : રોજ દડતાં આંસુને ચોરસ કરી ભીંતે ચણ્યાં’તાં -શ્વાસનો ટેકો સદંતર હોય તકલાદી અને જીવલેણ -સાવ ઉજ્જડ ટેરવાંને ધાર કાઢી દૂઝતા ઘાવો ખણ્યા’તા. | રચના એક અનોખું ઉદાહરણ છે, એ વાતનું કે વિરહ કે વિદાયના દર્દને કાવ્યમાં કેવી કેવી પૅરે ગાઈ શકાય છે. એ અનોખાપણું આ પંક્તિઓમાં ચકાસીને સવિશેષે માણી શકાશે : રોજ દડતાં આંસુને ચોરસ કરી ભીંતે ચણ્યાં’તાં -શ્વાસનો ટેકો સદંતર હોય તકલાદી અને જીવલેણ -સાવ ઉજ્જડ ટેરવાંને ધાર કાઢી દૂઝતા ઘાવો ખણ્યા’તા. | ||
આ તે એક દિવસની વાત હોય કે તેવા જ કે વિભિન્ન અનેક દિવસોની, કહેવું મુશ્કેલ છે. દર્દને દિવસોમાં ક્યાં માપી શકાય છે ! | આ તે એક દિવસની વાત હોય કે તેવા જ કે વિભિન્ન અનેક દિવસોની, કહેવું મુશ્કેલ છે. દર્દને દિવસોમાં ક્યાં માપી શકાય છે ! | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||