ગુજરાતી સાહિત્યકોશ ખંડ ૩/અનુક્રમ/હ/હાસ્યવિશ્રાંતિ

હાસ્યવિશ્રાંતિ(Comic Relief) : ગંભીર પ્રકૃતિની સાહિત્યિક કૃતિ (વિશેષત : નાટક)માં ભાવકને મુખ્ય વસ્તુથી પરાવૃત્ત કરતું હાસ્યરસનું તત્ત્વ; જે કોઈ પ્રસંગ કે સંવાદ સ્વરૂપે રજૂ કરવામાં આવે. આ પ્રવિધિ બે વિરોધી અસરો એકીસાથે ઉપજાવે છે : એકબાજુ કૃતિના મૂળ ગંભીર, કરુણરસને લીધે જાગેલો પ્રક્ષોભ(tension) સમાવે છે, તો બીજીબાજુ ગંભીર-કરુણરસને વધુ સઘન બનાવે છે. સંસ્કૃત નાટકોમાં વિદૂષકના પાત્ર દ્વારા આ કામ લેવામાં આવતું જોઈ શકાય છે. પ.ના.