બીડેલાં દ્વાર/કડી દસમી
“તને છોકરાં ગમે છે, ખરું પ્રભા?” અજિતે પૂછ્યું.
“ગમે તો ખરાં જ ને!” પ્રભાએ ઉત્તર દીધો. એ એક જ ચમકારાએ અજિતને સાચું દર્શન કરાવી આપ્યું. પ્રભાની એ છલ-રમત નહોતી, એ તો હતો પ્રકૃતિનો વિરાટ પંજો. વરવહુને બન્નેને ઘોલકીની રમત રમવા દેતી એ પ્રકૃતિમાતા અંદર રહીને તો પોતાની જ પેરવી ચલાવતી હતી. એના નિગૂઢ પંજાની આંગળીઓ પ્રભાના જીવનવણાટમાં છૂપી છૂપી પોતાના જ ઇચ્છિત વાણાતાણા વણ્યે જતી હતી. આખરે! — પ્રભાને બાળકો ગમતાં હતા. સંગીત અને સાહિત્યથી અનંતગણાં વધુ વહાલાં એને સંતાનો હતાં. એ ઊંડી આતમ-ક્ષુધા પર અજિતે જ ડહાપણનું બનાવટી ઢાંકણ પાથરવા પ્રયત્ન કર્યો હતો. પ્રભાને બાપડીને પોતાનો સાચો અંતર્નાદ સાંભળવાની તક નહોતી, અથવા પોતે આજ સુધી એ અવાજને ગૂંગળાવવા જ મથી હતી. ઇરાદાપૂર્વક એ રમત નહોતી રમી, એ તો ચોક્કસ વાત છે. ‘ત્યારે તો એને બાળક મળવાં જ જોઈએ. ભલે મેળવે,’ એ નિર્ણય પર અજિત આવી ગયો. આ નિર્ણયની અંદર તો પોતાને જીવનની એક જબ્બર આંટીનો ઉકેલ પણ જડી ગયો. લગ્ન થયાં તે દિવસથી જ અજિતના અંતઃકરણ ઉપર એક અકળ-અગમ ભયનો ઓળો રમતો હતો. પોતાના લગ્નજીવનના ઊંડાણે એક કરુણ અંતનું — ધ્વંસનું — બીજ રોપાયેલું છે, એવી ગુપ્ત વેદના એને રિબાવી રહી હતી. પોતાને જીવનમાં એક મહાન સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવી છે, અને પ્રભા પોતાની સાથે ઝડપી ગતિ રાખી શકવાની નથી; એટલે આખરે એક દિવસ પ્રભાને ઘસડાતી જોઈ નહિ શકાય; બેઉના પંથ જુદા ફંટાશે : અંતરિયાળ જ પ્રભાને છોડી દઈ પોતાનો પ્રવાસદંડ ઉઠાવી પોતાને કલાયાત્રાના માર્ગ પર એકલા ચાલી નીકળવું પડશે : એવી આગાહી એનો આત્મા આપી રહ્યો હતો; ને તે દિવસ આવશે ત્યારે પ્રભાના રુદનનો અંત નહિ રહેવાનો, પ્રભાનું હૃદય લોહીલોહાણ બનવાનું. આજે એ ભયાનક પ્રસંગનો સુંદર નિકાલ સાંપડ્યો. પ્રભાને એનું બાળક મળશે — એટલે હું નિરાંતે મારી ચોપડીઓ ભેગો થઈશ. બાળકની અંદર પ્રભા તન્મય બની શકશે. એને એની તૃપ્તિ અને જીવતરની સફલતા જડી રહેશે. પછી એને મારી ઊણપ — મારો અભાવ — નહિ વરતાય. હું નાસી છૂટીશ. ‘પ્રભાને એક બાળક જોઈએ છે’ : બુઢ્ઢા દાક્તરકાકાના એ શબ્દો એની નજર સામે સળગી ઊઠ્યા. ઘેર પહોંચતાં પહેલાં તો એણે દિલ સાથે આ ગાંઠ વાળી લીધી : ગમે તેટલા ભોગે ને જોખમે, બસ, પ્રભાને બાળક મળવું જ જોઈએ; પરંતુ આ નિશ્ચયની પાછળનું સાચું કારણ કોઈને નથી કહેવાનું — પ્રભાને પણ નહિ, હું પોતે મોકળો બનવા સારુ આ વિચાર પર આવ્યો છું એ કોઈ નહિ જાણે. પ્રભા જાણે તો તો સત્યાનાશ જ થાય ને! પોતાની અને કુદરતની વચ્ચેનું જ એ રહસ્ય રહેશે, બસ, બધી ઘડ્ય બેસી ગઈ. — ને અજિતે એ કાળી કાળી જવનિકાની પછવાડેથી પ્રકૃતિનું તોફાની હાસ્ય સાંભળ્યું. બુઢ્ઢી ખડખડાટ દાંત કાઢી રહી હતી — અજિતની આત્મવંચના પ્રત્યે ‘બેવકૂફ! બેવકૂફ! બેવકૂફ!’ એ બોલના ભણકારા ઊઠતા હતા. ‘ગજબ બેવકૂફી કરી છે મેં.’ અજિત બબડ્યો : ‘કુદરત પર શાસન કરવાનાં કંઈ ઓછાં એલફેલ કર્યાં છે મેં! મારા અત્યાચારીપણાને મેં મુક્તિ માની; પ્રભાની ગુલામીને મેં સત્યના નિશ્ચયમાં ખપાવી.’