સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/વિનોબા ભાવે/વહી પ્રતિજ્ઞા
મેરે પાસ અપની કોઈ રાય, મત નહીં હૈ; કેવલ વિચાર ઔર પ્રેમ હૈં. વિચારોંકા આદાન-પ્રદાન હોતા રહતા હૈ. વે ખુલે રહતે હૈં, ઉન્હેં ચૌહદી નહીં હોતી. વે સતત બઢતે રહતે હૈં. સજ્જનોં કે સાથ વિચાર-પરામર્શ હોતા હૈ, ઔર અપને વિચાર હમ બદલ સકતે હૈં. ઇસ તરહ ઉસકી વૃદ્ધિ હોતી હૈ.
ન મૈં કોઈ વાદી હૂં, ન કિસી સંસ્થાકા સદસ્ય. રાજનીતિક પક્ષોંકા મુઝે કોઈ સ્પર્શ નહીં હૈ. મૈં બિલકુલ ખુલા હૂં. કોઈ આયે, વિચાર પટા દે, ઔર વિચાર પટા લે. વિચાર પટા કર કોઈ ભી મુઝે અપના ગુલામ બના લે. મૈં કિસીકા ભી વિચાર સમઝને કે લિએ સતત તૈયાર હૂં. યહ મેરી ભૂમિકા હૈ.
પ્રેમ ઔર વિચારોં મેં જો શકિત હૈ, વહ ન કિસી વાદમેં, ન શાસ્ત્રમેં, ન સરકારમેં, ન સંસ્થામેં હૈ. અનેક સમ્રાટ આયે ઔર ગયે, જિનકા આજ પતા ભી નહીં ચલતા. પ્રેમ ઔર વિચારકી હી સત્તા ઇસ દેશ પર ચલી હૈ, ઔર અબ વિજ્ઞાન-યુગમેં ભી વિચારકી હી સત્તા ચલેગી. જ્ઞાનદેવ કે હાથમેં કૌનસી સત્તા થી? આત્મા કી હી થી. રાજસત્તાસે અગર વિચાર બદલ સકતે હોતે, તો બુદ્ધને રાજ ક્યોં છોડા હોતા? દુનિયા પર સત્તા વિચારોંકી હી ચલી હૈ. જિસને વિચાર દિયા, ઉસને દુનિયા કો આકાર દિયા. હર ક્રાંતિ કી જડમેં વિચાર હી રહે હૈં.
મુઝસે આપ બંધે હુએ મતોંકી અપેક્ષા ન કરેં, વિચાર કી હી કરે. મૈં હર ક્ષણ બદલનેવાલા હૂં. મુઝ પર આપ આક્રમણ કીજિયે; કોઈ અપના વિચાર સમઝા દે ઔર મુઝે ગુલામ બના લે. લેકિન બિના વિચાર સમઝાયે, મુઝ પર કિસીકી સત્તા નહીં ચલનેવાલી હૈ.
વિચાર કે સિવા દૂસરી કોઈ શકિત ઇસ્તેમાલ નહીં કરની હૈ, યહ મેરી પ્રતિજ્ઞા હૈ. શંકરાચાર્યને કહા થા કિ, મૈં વિચાર હી સુનુંગા ઔર સુનાઉંગા. વહી પ્રતિજ્ઞા લેકર મૈં આયા હૂં.
[ભૂદાનયાત્રા દરમિયાન મહારાષ્ટ્ર-પ્રવેશ વેળા: ૧૯૫૮]