ચિત્રકૂટના ઘાટ પર/શામળા ગિરધારીએ ખોટી હૂંડી કેમ સ્વીકારી?: Difference between revisions

એ ચમત્કારી ઘટનાઓ છેવટે તો ભક્તિનો મહિમા વધારવા માટે છે. એમની સચ્ચાઈને તાર્કિક કે દસ્તાવેજી આધાર પર પરખવાની હોતી નથી. ‘હાજીઓગ્રાફી’ અર્થાત્ સંતજીવનચરિત્રશાસ્ત્રના માળખામાં રહીને દેશવિદેશના સંશોધકો એનું વિશ્લેષણ કરે છે.

નરસિંહના ભક્ત જીવનની ઘટનાની રીતે વાત કરીએ તો આ પદનો પ્રસંગ એવો છે કે, દ્વારિકાની યાત્રાએ જતો કોઈ જાત્રાળુસંઘ રસ્તે લૂંટારુઓને હાથે પોતાની પાસે રાખેલ ધન લૂંટાઈ ન જાય એ માટે જૂનાગઢમાંથી કોઈની પાસેથી દ્વારિકાના કોઈ શાહુકાર પર હૂંડી લઈ જવા ઇચ્છે છે.

આ બાજુ જૂનાગઢમાં નાણાં લઈ હૂંડી લખનાર નરસિંહ મહેતાએ તો ભક્તોની સેવામાં નાણાં વાપરી નાખ્યાં અને પછી એ તો ભક્તમંડળી

પરંતુ નરસિંહ મહેતાએ તો એ જાણવા છતાં કે દ્વારિકામાં ખરેખર કોઈ શામળશા શેઠની પેઢી તો નથી જ. તો વળી એ પેઢી પર હૂંડી લખી આપવાની હોય? જાત્રાળુસંઘના પૈસા લઈને વાપરી નાખ્યા. આ આખી ઘટનામાં એક નાગરિક તરીકે નીતિનો ‘એથિક્સ’ નો પ્રશ્ન છે. કુંવરબાઈનું મામેરું ભગવાન પૂરે એ વાત જુદી, રા’માંડલિકની જેલમાં હાથોહાથ હાર આપે એ ચમત્કાર પણ જુદો, અને આ હૂંડીનો ચમત્કાર જુદો છે. નરસિંહ મહેતા પૈસા લેવાનું અનૈતિક કામ કરે, જે ભૌતિક રીતે નથી એવી પેઢી પર હૂંડી લખી આપે તોયે ભગવાને ચમત્કાર કરી એમની ‘ક્રેડિટ’ બચાવવાની? (આજની પરિભાષામાં બૅલેન્સ ન હોય અને તોયે ચેક લખી આપવા જેવી વાત. અહીં તો બેલેન્સ શું – ત્યાં દ્વારિકામાં ખરેખર એવી પેઢી જ – બૅન્ક જ નથી!)

નરસિંહ મહેતાની ‘શામળશા શેઠ’માં શ્રદ્ધા એક વાત છે અને એમનું આ જાત્રાળુસંઘનાં નાણાં લઈ હૂંડી લખવાની વાત બીજી છે. એ સમાજનીતિની રીતે માન્ય કરી શકાય નહિ. શ્રદ્ધા વિરુદ્ધ નીતિનો આ પ્રશ્ન છે.

‘હૂંડી સ્વીકારો’ એમ કહી એ બાબતે ભગવાન પર જોર ન ચલાવી શકે.

શામળશા શેઠે નરસિંહ મહેતાથી ‘ફૅક’ હૂંડી સ્વીકારી ભક્તોની ભગવાન પ્રત્યેની શ્રદ્ધાને અનુમોદન આપ્યું. રામદાસુના કિસ્સામાં પણ રામલક્ષ્મણે ગુપ્તવેશે જઈ રામદાસુએ સરકારનું જેટલું દ્રવ્ય મંદિરમાં વાપર્યું હતું તેટલી કિંમતનું સોનું, ‘અમે રામદાસુના માણસો છીએ’ એમ કહી આપ્યું અને રામદાસુને કારાગારમાંથી મુક્ત કરાવ્યા હતા!