26,604
edits
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 17: | Line 17: | ||
{{Poem2Open}} તો, ‘વલભીપુર’ના તરુણ કવિના દર્શનમાં દર્દમય ગભીરતા ઊતરી છે:{{Poem2Close}} | {{Poem2Open}} તો, ‘વલભીપુર’ના તરુણ કવિના દર્શનમાં દર્દમય ગભીરતા ઊતરી છે:{{Poem2Close}} | ||
<poem> | <poem> | ||
ધૂળધૂળ ઢગલા ખડકા | |||
પ્રલયપૂરના વાયુ વાયા; | |||
ધોમ ધખ્યા ને ખાવા ધાયા, | |||
તુજ પર વલભીપુર! | |||
તારાઓએ આંસુ પાયાં, | |||
પીલુડીએ ઢોળ્યા છાંયા; | |||
કરુણ સ્વર પંખીએ ગાયા, | |||
તુજ પર વલભીપુર!</poem> | |||
{{Poem2Open}} 1928નું જ ‘શુક્ર’ આખુંય કેવું સંઘેડાઉતાર છે! — {{Poem2Close}} | {{Poem2Open}} 1928નું જ ‘શુક્ર’ આખુંય કેવું સંઘેડાઉતાર છે! — {{Poem2Close}} | ||
<Poem> | <Poem> | ||
સંધ્યાની સોનેરી ભાત | |||
ઝાંખી થાતાં ઊગે રાત; | |||
ઉઘડ્યાં એ હૈયાનાં દ્વાર, | |||
કવિતા શો થાતો ચમકાર. | |||
ચળકે શુક્ર. | |||
રાત્રિનો મોતીશગ થાળ, | |||
હીરામોતી ઝાકમઝાળ; | |||
સુરસરિતાની રેતી ઘણી, | |||
કોણ બધામાં પારસમણિ? | |||
ઝળકે શુક્ર. | |||
ઉષા તણી નથડીનું નંગ, | |||
સ્નેહ સરીખડો તેનો રંગ. | |||
મલકે શુક્ર. </poem> | |||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
Line 50: | Line 50: | ||
<Poem> | <Poem> | ||
ભાઈ! પેલી પીલુડી, | |||
ઘેરીઘેરી લીલુડી | |||
આભ મોટું પાંદરડું, | |||
ઉપર ચળકે ચાંદરડું. </poem> | |||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
એ રીતે શરૂ થાય છે, પણ જરીક આગળ વધતાં ચોપાઈમાં ઢળાઈ જાય છે. વસંતના અવતાર અને પાંચીકડા ચોપાઈમાં જ છે. ચાર અને બેમાં વહેંચેલી ચોપાઈની છ પંક્તિની કડી તરત ધ્યાન ખેંચે છે. એમાંની છેલ્લી બે પંક્તિ ચોપાઈની રહેવા દઈ, આગલી ચારને સવૈયાનું રૂપ આપવાથી અભિલાષા અને પતંગિયું અને ચંબેલી નો નવો જ લય સિદ્ધ થાય છે. ચોપાઈની છે પંક્તિની કડીમાં પહેલી અને ત્રીજી પંક્તિમાં પંદરને બદલે સોળ માત્ર કરવાથી સવૈયાની લાંબી બે અને ચોપાઈની ટૂંકી બે પંક્તિનો આ લય શ્રીધરાણીએ પોતે ઉપજાવ્યો હશે એવું સૂચવવાનો આશય નથી, સંભવત: શ્રી ત્રિભુવન વ્યાસનાં નવાં ગીતોમાંથી એમને મળેલો છે. પણ એક નવકવિની સર્જકતા જોડકણું — ચોપાઈ — સવૈયાચોપાઈ એ માર્ગે કેવી સહજપણે વહે છે એ રસપ્રદ છે. | એ રીતે શરૂ થાય છે, પણ જરીક આગળ વધતાં ચોપાઈમાં ઢળાઈ જાય છે. વસંતના અવતાર અને પાંચીકડા ચોપાઈમાં જ છે. ચાર અને બેમાં વહેંચેલી ચોપાઈની છ પંક્તિની કડી તરત ધ્યાન ખેંચે છે. એમાંની છેલ્લી બે પંક્તિ ચોપાઈની રહેવા દઈ, આગલી ચારને સવૈયાનું રૂપ આપવાથી અભિલાષા અને પતંગિયું અને ચંબેલી નો નવો જ લય સિદ્ધ થાય છે. ચોપાઈની છે પંક્તિની કડીમાં પહેલી અને ત્રીજી પંક્તિમાં પંદરને બદલે સોળ માત્ર કરવાથી સવૈયાની લાંબી બે અને ચોપાઈની ટૂંકી બે પંક્તિનો આ લય શ્રીધરાણીએ પોતે ઉપજાવ્યો હશે એવું સૂચવવાનો આશય નથી, સંભવત: શ્રી ત્રિભુવન વ્યાસનાં નવાં ગીતોમાંથી એમને મળેલો છે. પણ એક નવકવિની સર્જકતા જોડકણું — ચોપાઈ — સવૈયાચોપાઈ એ માર્ગે કેવી સહજપણે વહે છે એ રસપ્રદ છે. | ||
Line 63: | Line 63: | ||
<Poem> | <Poem> | ||
....નીતરતી પીળાં પોપચે{{Space}} | |||
{{Space}}{{Space}}{{Space}}{{Space}} (દ્વિધા) | {{Space}}{{Space}}{{Space}}{{Space}} (દ્વિધા) | ||
{{Space}}{{Space}} ...બાવળવૃક્ષ ઊભું | {{Space}}{{Space}} ...બાવળવૃક્ષ ઊભું | ||
રોમાંચ શા કંટક પાંશરા કરી. | |||
{{Space}}{{Space}}{{Space}}{{Space}} (ઘુવડ) | {{Space}}{{Space}}{{Space}}{{Space}} (ઘુવડ) | ||
{{Space}}...ખડક તો કરે દાંતિયાં. | {{Space}}...ખડક તો કરે દાંતિયાં. |
edits