18,450
edits
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ઝવેરચંદ મેઘાણી/૩૦. સૂના સમદરની પાળે: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ઝવેરચંદ મેઘાણી/૩૦. સૂના સમદરની પાળે (view source)
Revision as of 05:50, 14 September 2021
, 05:50, 14 September 2021no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|૩૦. સૂના સમદરની પાળે|ઝવેરચંદ મેઘાણી}} <poem> [દૂર દૂરના સમુદ્ર...") |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 6: | Line 6: | ||
[દૂર દૂરના સમુદ્રતીરે રણસંગ્રામ પૂરો થયો છે. સાંજ નમે છે. એક યુવાન યોદ્ધો છેલ્લા શ્વાસ ખેંચી રહેલ છે. એની પાસે એક જ જીવતો સાથી ઊભો છે. મરતો યુવાન છેલ્લા સંદેશા આપે છે.] | [દૂર દૂરના સમુદ્રતીરે રણસંગ્રામ પૂરો થયો છે. સાંજ નમે છે. એક યુવાન યોદ્ધો છેલ્લા શ્વાસ ખેંચી રહેલ છે. એની પાસે એક જ જીવતો સાથી ઊભો છે. મરતો યુવાન છેલ્લા સંદેશા આપે છે.] | ||
સૂના સમદરની પાળે | સૂના સમદરની પાળે | ||
:: રે આઘા સમદરની પાળે, | |||
::: ઘેરાતી રાતના છેલ્લા શ્વાસ ઘૂંટે છે એક બાળુડો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
નો’તી એની પાસ કો માડી, | નો’તી એની પાસ કો માડી, | ||
::: રે નો’તી એની પાસ કો બેની: | |||
::: વ્હાલાના ઘાવ ધોનારી, રાત રોનારી કોઈ ત્યાં નો’તી રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
વેગે એનાં લોહી વ્હેતાં’તાં | વેગે એનાં લોહી વ્હેતાં’તાં | ||
:: રે વેગે એનાં લોહી વ્હેતાં’તાં, | |||
::: બિડાતા હોઠના છેલ્લા બોલ ઝીલન્તો એક ત્યાં ઊભો રે | |||
:::: સાથી સમદરની પાળે | |||
ઝૂકેલા એ વીરને કાને | ઝૂકેલા એ વીરને કાને | ||
:: રે એકીલા એ વીરને કાને, | |||
::: ટૂંપાતી જીભનાં ત્રૂટ્યાં વેણ સુણાવે હાથ ઝાલીને રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
વીરા! મારો દેશડો દૂરે, | વીરા! મારો દેશડો દૂરે, | ||
:: રે વીરા! મારું ગામડું દૂરે, | |||
::: વાલીડાં દેશવાસીને સોંપજે મોંઘી તેગ આ મારી રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
એ ને એંધાણીએ કે’જે | એ ને એંધાણીએ કે’જે | ||
:: રે એ ને નિશાણીએ કે’જે, | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનો વાસી દૂર પોઢ્યો છે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
લીલૂડા લીંબડા હેઠે | લીલૂડા લીંબડા હેઠે | ||
:: રે લીલૂડા લીંબડા હેઠે | |||
::: ભેળા થૈ પૂછશે ભાંડુ, રણઘેલુડો કેમ રોકાણો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
માંડીને વાતડી કે’જે | માંડીને વાતડી કે’જે | ||
:: રે માંડીને વાતડી કે’જે, | |||
::: ખેલાણા કોડથી કેવા કારમા રૂડા ખેલ ખાંડાના રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે સામા પાવ ભીડન્તા | કે’જે સામા પાવ ભીડન્તા | ||
:: રે કે’જે સામા ઘાવ ઝીલન્તા | |||
::: ઊભા’તા આપણા વંકા વીર રોકીને વાટ વેરીની રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે એવાં જુદ્ધને જોતો | કે’જે એવાં જુદ્ધને જોતો | ||
:: રે કે’જે એવાં જુદ્ધને જોતો | |||
::: ઊગીને આથમ્યો આભે ભાણ આખો દી ઘોડલે ઘૂમી રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે, ભાઈ! આરતી-ટાણે | કે’જે, ભાઈ! આરતી-ટાણે | ||
:: રે કે’જે, ભાઈ! ઝાલરું-ટાણે | |||
::: લાખેણા વીરની સો સો લોથ સૂતી સંસારવિસામે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે એવે શોભતે સાથે, | કે’જે એવે શોભતે સાથે, | ||
:: રે કે’જે એવે રૂડલે સાથે, | |||
::: પોઢ્યા ત્યાં કૈંક બાળુડા ઊગતે જોબન મીટ માંડીને રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે એવા ભાંડરુ ભેળો | કે’જે એવા ભાંડરુ ભેળો | ||
:: રે કે’જે એવા મીંતરુ ભેળો, | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનો વાસી પ્રેમસું પોઢ્યો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બીજું મારી માતને કે’જે | બીજું મારી માતને કે’જે | ||
:: રે બીજું મારી માતને કે’જે, | |||
::: રોજો મા, માવડી મોરી! ભાઈ મોટેરા પાળશે તુંને રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
માડી! હું તો રાન-પંખીડું | માડી! હું તો રાન-પંખીડું | ||
:: રે માડી! હું વેરાન-પંખીડું: | |||
::: પ્રીતિને પીંજરે મારો જંપિયો નો’તો જીવ તોફાની રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
માડી! મેં તો બાપને ખોળે | માડી! મેં તો બાપને ખોળે | ||
:: રે માડી! મેં તો બાપને ખોળે, | |||
::: બેસીને સાંભળ્યાં સો-સો રાત બાપુનાં ઘોર ધીંગાણાં રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બાપુ કેરે મોત-બિછાને | બાપુ કેરે મોત-બિછાને | ||
:: રે બાપુ કેરે મોત-બિછાને, | |||
::: વ્હેંચાણા રાંક પિતાના વારસા જે દી ભાઈ વચાળે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
ભાઈયું મારા સોનલાં માગે | ભાઈયું મારા સોનલાં માગે | ||
:: રે ભાઈયું મારા રૂપલાં માગે, | |||
::: માગી’તી એકલી મેં તો વાંકડી તાતી તેગ બાપુની રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
દા’ડી એને ટોડલે ટાંગી | દા’ડી એને ટોડલે ટાંગી | ||
:: રે દા’ડી એને ટોડલે ટાંગી, | |||
::: સંધ્યાનાં તેજસું રૂડી ખેલતી જોતો બાળ હું ઘેલો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
એવાં એવાં સુખ સંભારી | એવાં એવાં સુખ સંભારી | ||
:: રે એવાં એવાં સુખ સંભારી, | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનો વાસી વ્હાલથી પોઢે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
ત્રીજું મારી બે’નને કે’જે | ત્રીજું મારી બે’નને કે’જે | ||
:: રે ત્રીજું મારી બે’નને કે’જે, | |||
::: બેનીબા! માથડાં ઢાંકી ધ્રુસકે મારે કાજ મા રોજો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે. | |||
સામૈયાની શોભતી સાંજે | સામૈયાની શોભતી સાંજે | ||
:: રે સામૈયાની શોભતી સાંજે, | |||
::: બેનીબા! વીરવિહોણી વારને ભાળી નેન ના લ્હોજો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
જેવંતા એ રણજોદ્ધાને | જેવંતા એ રણજોદ્ધાને | ||
:: રે જેવંતા એ રણજોદ્ધાને, | |||
::: ઉભાડી આપણે આંગણ, ઊજળાં મોંનાં મીઠડાં લેજો રે! | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
જોજે બેની! હામ નો ભાંગે | જોજે બેની! હામ નો ભાંગે | ||
:: રે જોજે બેની! વેદના જાગે, | |||
::: તુંયે રણબંકડા કેરી બેન: ફુલાતી રાખજે છાતી રે! | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બેની! કોઈ સોબતી મારો | બેની! કોઈ સોબતી મારો | ||
:: રે બેની! કોઈ સોબતી મારો, | |||
::: માગે જો હાથ, વીરાની ભાઈબંધીને દોયલે દાવે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બેની મારી, ફાળ મા ખાજે! | બેની મારી, ફાળ મા ખાજે! | ||
:: રે બેની! ઝંખવૈશ મા લાજે! | |||
::: માયાળુ! મન કોળે તો ભાઈને નામે જોડજે હૈયાં રે! | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બેનીબા! આ તેગ બાપુની | બેનીબા! આ તેગ બાપુની | ||
:: રે બેનીબા! આ તેગ બાપુની, | |||
::: ઝુલાવી ટોડલે જૂને રોજ પેટાવ્યે દીવડો ઘીનો રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
એવાં વા’લાં ધામ સંભારી | એવાં વા’લાં ધામ સંભારી | ||
:: રે એવાં મીઠાં નામ સંભારી, | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનો વાસી એકલો પોઢે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બંધુ મારા! એક છે બીજી | બંધુ મારા! એક છે બીજી | ||
:: રે બંધુ મારા! એક છે બીજી, | |||
::: તોફાની આંખ બે કાળી: ઓળખી લેજે એ જ એંધાણે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
બંધુ! એનું દિલ મસ્તાનું | બંધુ! એનું દિલ મસ્તાનું | ||
:: રે બેલી! એનું દિલ મસ્તાનું, | |||
::: મસ્તાના ફૂલ-હૈયાને હાય રે માંડ્યું આજ ચિરાવું રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે એને રાત આ છેલ્લી | કે’જે એને રાત આ છેલ્લી | ||
:: રે કે’જે એને વાત આ છેલ્લી, | |||
::: કે’જે કે ચાંદલી આઠમ રાતનાં ઊડ્યાં પ્રેમ-પંખેરું રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કે’જે મારું સોણલું છેલ્લું | કે’જે મારું સોણલું છેલ્લું | ||
:: રે કે’જે મારું સોણલું છેલ્લું: | |||
::: રેવાને કાંઠડે આપણ જોડલે ઊભાં દિન આથમતે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
રેવા ઘેરાં ગીત ગાતી’તી | રેવા ઘેરાં ગીત ગાતી’તી | ||
:: રે રેવા ઘેરાં ગીત ગાતી’તી, | |||
::: ગાતાં’તાં આપણે ભેળાં ગાન મીઠેરાં ગુર્જરી માનાં રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
શીળી એવી સાંજને હૈયે | શીળી એવી સાંજને હૈયે | ||
:: રે મીઠી એવી સાંજને હૈયે, | |||
::: ડોલરિયા ડુંગરા દેતા ઘોર હોંકારા આપણે ગાને રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
પ્હાડેપ્હાડ આથડ્યાં ભેળાં | પ્હાડેપ્હાડ આથડ્યાં ભેળાં | ||
:: રે ખીણેખીણ ઊતર્યાં ભેળાં, | |||
::: કે તારી આંખડી પ્યાસી શુંય પીતી’તી મુખડે મારે રે! | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
કૂણી તારી આંગળી કેરા | કૂણી તારી આંગળી કેરા | ||
:: રે કૂણી તારી આંગળી કેરા | |||
::: ભીડીને આંકડા મારે હાથ, ચાલી તું દૂર વિશ્વાસે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
એવાં એવાં સોણલાં જોતો | એવાં એવાં સોણલાં જોતો | ||
:: રે એવાં એવાં સોણલાં જોતો | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનો તારો પિયુજી પોઢે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
લાગ્યો એનો કંઠ રૂંધાવા | લાગ્યો એનો કંઠ રૂંધાવા | ||
:: રે લાગી એની જીભ ટૂંપાવા, | |||
::: ઓલાતી આંખડી ઢાળી, શ્વાસ નિતારી, બોલતો થંભે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
સાથી એની આગળ ઝૂકે | સાથી એની આગળ ઝૂકે | ||
:: રે સાથી એનું શિર લ્યે ઊંચે; | |||
::: બુઝાણો પ્રાણ-તિખારો, વીર કોડાળો જાય વિસામે રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
ચાલી આવે આભમાં ચંદા | ચાલી આવે આભમાં ચંદા | ||
:: રે ચાલી આવે આભમાં ચંદા, | |||
::: ચંદાનાં નેણલાં નીચે કારમા કેવા કેર વેરાણા રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
ઠારોઠાર ખાંદણાં રાતાં | ઠારોઠાર ખાંદણાં રાતાં | ||
:: રે લારોલાર ઢૂંઢ ને માથાં; | |||
::: કાળી એ કાળલીલાને ન્યાળતી ચંદા એકલી ઊભી રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
ઊભી ઊભી ન્યાળતી આઘે – | ઊભી ઊભી ન્યાળતી આઘે – | ||
:: રે ઊભી ઊભી ન્યાળતી આઘે, | |||
::: રાજેસર ગામ ને રેવાતીરનાં સૂતાં માનવી મોંઘાં રે | |||
:::: સૂના સમદરની પાળે | |||
૧૯૩૦. | ૧૯૩૦. | ||
::: કારાવાસમાં. જૂની રૉયલ રીડરમાંથી મળેલા કૅરોલાઇન શેરીડન નોર્ટનના અંગ્રેજી કથાગીત ‘બિન્જન ઑન ધ ર્હાઇન’ પરથી. જર્મનીના પ્રાણસમી ર્હાઇન નદીને બદલે ગુજરાતની હૃદયધારા રેવા — નર્મદા—ને બેસારેલ છે. પણ રાજેસર ગામ તો કેવળ કલ્પિત જ છે. | |||
{{Right|(સોના-નાવડી, પૃ. ૧૫૪-૧૫૯)}} | {{Right|(સોના-નાવડી, પૃ. ૧૫૪-૧૫૯)}} | ||
'''Bingen on the Rhine''' | '''Bingen on the Rhine''' | ||
A soldier of the Legion lay dying in Algiers, | A soldier of the Legion lay dying in Algiers, | ||
| Line 185: | Line 228: | ||
Take a message, and a token, to some distant friends of mine, | Take a message, and a token, to some distant friends of mine, | ||
For I was born ar Bingen, – at Bingen on the Rhine. | For I was born ar Bingen, – at Bingen on the Rhine. | ||
“Tell my brothers and companions, when they meet and crowd around, | “Tell my brothers and companions, when they meet and crowd around, | ||
To hear my mournful story in the pleasant vineyard ground, | To hear my mournful story in the pleasant vineyard ground, | ||
| Line 192: | Line 236: | ||
The death-wound on their gallant breasts, the last of many scars; | The death-wound on their gallant breasts, the last of many scars; | ||
And some were young, and suddenly beheld life’s mourned decline, – | And some were young, and suddenly beheld life’s mourned decline, – | ||
And one had come from Bingen, – fair Bingen on the Rhine. | And one had come from Bingen, – fair Bingen on the Rhine | ||
. | |||
“Tell my mother that her other son shall comfort her old age; | “Tell my mother that her other son shall comfort her old age; | ||
For I was still a truant bird, that thought his home a cage. | For I was still a truant bird, that thought his home a cage. | ||
| Line 201: | Line 246: | ||
And with boyish love I hung it where the bright light used to shine, | And with boyish love I hung it where the bright light used to shine, | ||
On the cottage wall at Bingen, – calm Bingen on the Rhine. | On the cottage wall at Bingen, – calm Bingen on the Rhine. | ||
“Tell my sister not to weep for me, and sob with drooping head, | “Tell my sister not to weep for me, and sob with drooping head, | ||
When the troops come marching home again with | When the troops come marching home again with | ||
| Line 210: | Line 256: | ||
And to hang the old sword in its place (my father’s sword and mine) | And to hang the old sword in its place (my father’s sword and mine) | ||
For the honor of old Bingen, – dear Bingen on the Rhine. | For the honor of old Bingen, – dear Bingen on the Rhine. | ||
“There’s another, – not a sister; in the happy days gone by | “There’s another, – not a sister; in the happy days gone by | ||
You’d have known her by the merriment that sparkled in her eye; | You’d have known her by the merriment that sparkled in her eye; | ||
| Line 226: | Line 273: | ||
And her little hand lay lightly, confidingly in mine, – | And her little hand lay lightly, confidingly in mine, – | ||
But we’ll meet no more at Bingen, – loved Bingen on the Rhine.” | But we’ll meet no more at Bingen, – loved Bingen on the Rhine.” | ||
His trembling voice grew faint and hoarse, – | His trembling voice grew faint and hoarse, – | ||
his grasp was childish weak, – | his grasp was childish weak, – | ||