18,450
edits
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|૪૪. માતા, તારો બેટડો આવે!|ઝવેરચંદ મેઘાણી}} <poem> [‘શિવાજીનું હા...") |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 6: | Line 6: | ||
[‘શિવાજીનું હાલરડું’નો ઢાળ] | [‘શિવાજીનું હાલરડું’નો ઢાળ] | ||
માતા! તારો બેટડો આવે: | માતા! તારો બેટડો આવે: | ||
::: આશાહીન એકલો આવે. | |||
::: જો જો! મારો બેટડો આવે: | |||
::: સંદેશાઓ ખેપિયા લાવે. | |||
જ્વાળામુખી એને કાળજે રે, એની આંખમાં અમૃતધાર – | જ્વાળામુખી એને કાળજે રે, એની આંખમાં અમૃતધાર – | ||
::: એવો કોઈ માનવી આવે: | |||
::: ભેળાં કાળ-નોતરાં લાવે. – માતાo | |||
સૂતો રે હોય તો જાગજે, સાયર! ઘેર આવે પ્રાણાધાર, | સૂતો રે હોય તો જાગજે, સાયર! ઘેર આવે પ્રાણાધાર, | ||
::: હૈયે તારે બાંધ હિંડોળા: | |||
::: મોભી મારો ખાય બે ઝોલા. – માતાo | |||
ધૂળરોળાણા એ મુખ માથે, વીરા, છાંટજે શીતળ છોળ, | ધૂળરોળાણા એ મુખ માથે, વીરા, છાંટજે શીતળ છોળ, | ||
::: પ્રેમેથી પાહુલિયા ધોજે! | |||
::: આછે આછે વાયરે લ્હોજે! – માતાo | |||
તારા જેવાં એના આતમાનાં ગેબી હિમ, અગાધ ઊંડાણ; | તારા જેવાં એના આતમાનાં ગેબી હિમ, અગાધ ઊંડાણ; | ||
::: ત્યાંયે આજે આગ લાગી છે: | |||
::: ધુંવાધાર તોપ દાગી છે. – માતાo | |||
સાત સિંધુ તમે સામટા રે – એની ઓલવાશે નહિ ઝાળ, | સાત સિંધુ તમે સામટા રે – એની ઓલવાશે નહિ ઝાળ, | ||
::: ઠાલાં નવ ઢોળશો પાણી! | |||
::: ના ના એની વેદના નાની. – માતાo | |||
કોટકોટાન હુતાશ જલે તારા હૈયાની માંહી, ઓ આભ! | કોટકોટાન હુતાશ જલે તારા હૈયાની માંહી, ઓ આભ! | ||
::: એવી ક્રોડ આપદા ધીકે, | |||
::: છાની એની છાતડી નીચે. – માતાo | |||
માનતાં’તાં કૂડાં માનવી રે એને ફોસલાવી લેવો સે’લ! | માનતાં’તાં કૂડાં માનવી રે એને ફોસલાવી લેવો સે’લ! | ||
::: પારધીનાં પિંજરાં ખાલી: | |||
::: હંસો મારો નીકળ્યો હાલી. – માતાo | |||
ઘોર અંઘારી એ રાતમાં રે બીજાં બાળ ઘોરાણાં તમામ; | ઘોર અંઘારી એ રાતમાં રે બીજાં બાળ ઘોરાણાં તમામ; | ||
::: આઠે પો’ર જાગતી આંખે | |||
::: બેઠો તું તો દીવડે ઝાંખે. – માતાo | |||
બૂડ્યા બૂડ્યા બીજા ઘેલડા રે માયામોહ કેરે પારાવાર, | બૂડ્યા બૂડ્યા બીજા ઘેલડા રે માયામોહ કેરે પારાવાર, | ||
::: બેટા! તું તો પોયણું નાનું: | |||
::: ઊભું એક અણભીંજાણું. – માતાo | |||
પોતાના પ્રાણપિપાસુઓનાં તેં તો ખોળલે ખેલાવ્યાં બાળ; | પોતાના પ્રાણપિપાસુઓનાં તેં તો ખોળલે ખેલાવ્યાં બાળ; | ||
::: ચૂમી ચૂમી છાતીએ ચાંપ્યાં: | |||
::: બંધુતાના બોલડા આપ્યા. — માતાo | |||
રોમેરોમે તારે દાંત ભીંસી ઝેરી કરડ્યા કાળુડા નાગ; | રોમેરોમે તારે દાંત ભીંસી ઝેરી કરડ્યા કાળુડા નાગ; | ||
::: ડંખે ડંખે દૂધની ધારા | |||
::: રેલી તારા દેહથી, પ્યારા! — માતાo | |||
ચીર પાંચાળીનાં ખેંચવામાં નો’તા પાંડવોએ દીધા હાથ; | ચીર પાંચાળીનાં ખેંચવામાં નો’તા પાંડવોએ દીધા હાથ; | ||
::: આજે અધિકાઈ મેં દેખી: | |||
::: બેટાઓએ માતને પીંખી! — માતાo | |||
એકલો તું આડા હાથ દેતો ઊભો દોખિયાંને દરબાર; | એકલો તું આડા હાથ દેતો ઊભો દોખિયાંને દરબાર; | ||
::: તારી એ અતાગ સબૂરી | |||
::: શોષી લીધી વેરીએ પૂરી. — માતાo | |||
કૂડ પીધાં, હીણમાન પીધાં, પીધાં ઘોળી દગાવાળાં દૂધ; | કૂડ પીધાં, હીણમાન પીધાં, પીધાં ઘોળી દગાવાળાં દૂધ; | ||
::: કડકડતાં તેલ તેં પીધાં: | |||
::: ગાળી ગાળી લોહ પણ પીધાં. — માતાo | |||
ગોપવીને છાના ઘાવ કલેજાના રાખજે ખૂબ ખામોશ! | ગોપવીને છાના ઘાવ કલેજાના રાખજે ખૂબ ખામોશ! | ||
::: વાવાઝોડાં કાળનાં વાશે, | |||
::: તે દી તારી વાટ જોવાશે. — માતાo | |||
કંપશે સાત પાતાળ, આભે જાતા ઝીંકશે સાયર લોઢ; | કંપશે સાત પાતાળ, આભે જાતા ઝીંકશે સાયર લોઢ; | ||
::: ખંડેખંડ બોળશે લાવા: | |||
::: ભૂકમ્પોના ગાજશે પાવા. — માતાo | |||
‘ધાઓ ધાઓ, ધેનુપાળ!’ તેવા તે દી ઊઠશે હાહાકાર, | ‘ધાઓ ધાઓ, ધેનુપાળ!’ તેવા તે દી ઊઠશે હાહાકાર, | ||
::: શાદૂળા ને સાંઢ માતેલા | |||
::: ઢૂંગે ઢૂંગે ભાગશે ભેળા. — માતાo | |||
ભાઈ વિદેશીડા! વીનવું રે — એને રોકશો મા ઝાઝી વાર; | ભાઈ વિદેશીડા! વીનવું રે — એને રોકશો મા ઝાઝી વાર; | ||
::: બેઠી હું તો દીવડો બાળું: | |||
::: ક્યારે એના ગાલ પંપાળું! — માતાo | |||
તારી કમાઈ-ગુમાઈનો મારે માગવો નો’ય હિસાબ; | તારી કમાઈ-ગુમાઈનો મારે માગવો નો’ય હિસાબ; | ||
::: બેટા! તારી ખાકની ઝોળી | |||
::: માતા કેરે મન અમોલી. — માતાo | |||
૧૯૩૧ | ૧૯૩૧ | ||
::: ગાંધીજી હતાશ હૈયે ગોળમેજીમાંથી વળતા હતા તે અરસામાં રચાયું. સ્વતંત્ર — સિવાય કે બે કડીઓની ઉપમાઓ રાણા પ્રતાપને સંબોધાયેલ ચારણી કાવ્ય ‘બિરૂદ છહુતેરી’માંથી ઉઠાવી છેઃ | |||
૧. અકબર ઘોર અંધાર, ઉંઘાણા હિન્દુ અવર | ૧. અકબર ઘોર અંધાર, ઉંઘાણા હિન્દુ અવર | ||
જાગે જગદાધાર, પોહોરે રાણા પ્રતાપસી. | જાગે જગદાધાર, પોહોરે રાણા પ્રતાપસી. |
edits