26,604
edits
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 1,319: | Line 1,319: | ||
}} | }} | ||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Green|ગાંધીજી:}} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>મારા રૂમમાં આ સોહાગ રાતના શણગાર કમ ક ે ર્યા છ?ે | |||
ક્યાં છ ને વવધૂ?</Poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Blue|રવીન્દ્રનાથ: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>અમારા હૃદયની સદાબહાર રાણી, શાંતિનિકેતન | |||
આપનું સ્વાગત કરે છે.</poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Green|ગાંધીજી: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>પણ તે મારા જેવા બોખા ભિક્ષુકની સામે | |||
નજર પણ નાંખશે?</Poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Blue|રવીન્દ્રનાથ: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>અમારી રાણી તો સત્યને ચાહે છે | |||
અને ઘણાં વર્ષોથી તેની સાચા મનથી પૂજા કરતી આવી છે.</poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Red|સૂત્રધાર}} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>થોડા જ સમય પછી ચર્ચાનો આરંભ થયો.</Poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Blue|રવીન્દ્રનાથ: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>: ચરખાની ચળવળથી | |||
મારા મગજના ઊંડાણમાં કોઈ જ અસર થઈ નથી | |||
એમ કહેતાં હું જરા પણ ક્ષોભ અનુભવતો નથી. | |||
હું જોઈ રહ્યો છું કે | |||
જ્યારે ત્રાક ચલાવવા મટે હાથ રાજી નથી હોતા | |||
ત્યારે મોઢેથી તેના વખાણ કરવામાં આવી રહ્યા હોય છે. | |||
હું દૃઢતાપૂર્વક માનું છું કે સમુદાયના માનસ ઉપર અજમાવવામાં આવતું સમજુતીનું તીવ્ર દબાણ | |||
તેને માટે સુપથ્ય નથી. … | |||
આનો પ્રત્યાઘાત તો આવશે જ | |||
અને તેના પરિણામે ભ્રમ દૂર થતાં | |||
રહી જશે શિથિલ ચરિત્રમાંથી ઉદ્ભવતી હતાશા. | |||
હિંદુ-મુસ્લિમ એકતાની તક ઉજળી છે | |||
એવો આભાસ થતાં જે જબરદસ્ત ભાવોન્માદ પ્રગટ્યો હતો તેનો અનુભવ તાજો જ છે. | |||
કોઈ વિશ્વસનીય વ્યક્તિના ચીંધેલા | |||
આડરસ્તાના પ્રલોભનોમાંથી બચવાનું | |||
આપણી પ્રજા માટે શક્ય નથી | |||
તેથી જ ચરખામાં મૂકાતી સામુદાયિક અંધશ્રદ્ધાનો | |||
મને ભય છે. | |||
કોઈ વળી એમ પણ કહે છે કે | |||
બીજું બધું જ બાજુએ મૂકીને | |||
માત્ર કાંતવાનું જ અમે નથી કહેતાં. | |||
પણ તેઓ બીજા કોઈ પણ અગત્યના કામની વાત પણ નથી કરતા. સ્વરાજ મેળવવાના એકમાત્ર સાધનની વાત ચાલે છે | |||
તે સિવાય સૌ મૌન ધારણ કરીને બેઠા છે. | |||
આવું મૌન બોલાયેલા શબ્દો કરતાં પણ વધુ શક્તિશાળી નથી? | |||
આવા મૌનની ભૂમિકામાં | |||
ચરખાના અવાજને અનુચિત પ્રાધાન્ય નથી મળતું? | |||
શું ચરખો ખરેખર એટલો મહાન છે? | |||
કરોડો ભારતીયોના | |||
પ્રકૃતિ અને ક્ષમતાના વૈવિધ્યને અવગણીને | |||
તેમની એકનિષ્ઠ ભક્તિ | |||
ચરખા પ્રતિ દોરી જવાનું ઉચિત કહેવાય | |||
એવું દિવ્ય તત્વ ચરખામાં છે? | |||
દરેક ભક્તની અંજલિ | |||
સ્વરાજના મંદિરમાં પ્રસ્થાપિત ચરખા દેવીને જ સમર્પિત થશે એવી આશા રાખી શકાય? | |||
આપણો દેશ તો રૂઢિ અને કર્મકાંડની ભૂમિ છે | |||
તેથી જ આપણને ઈશ્વર કરતાં | |||
તેની પૂજા કરતા પૂજારીના ચરણકમલમાં વધુ શ્રદ્ધા હોય છે. | |||
આવા જ દેશમાં પ્રજા ચરખાને મુક્તિનું પ્રતીક માની શકે | |||
અને કોઈ ભ્રામક લાલચથી અંજાઈને આજ્ઞાપાલન કરતા લોકો એક ખૂણામાં એકલા બેસીને કાંત્યા કરી શકે | |||
અને સ્વપ્ન જોયા કરે કે | |||
સ્વરાજનો રથ આપમેળે તેમના ચરખાના ભ્રમણ સાથે | |||
પોતાની વિજયયાત્રાના પથ પર આગળ વધશે. | |||
ભારતમાં બધાંની વચ્ચે ધર્મની બાબતમાં ઐક્ય સાધવું શક્ય નથી. | |||
રાજકીય મંચ ઉપર ઐક્ય સાધવાનો પ્રયત્ન હજી તાજો કહેવાય અને તેને સમષ્ટિ સુધી પહોંચતા હજી સમય લાગશે. | |||
તેથી અર્થશાસ્ત્રના ધર્મમાં | |||
આપણે ઐક્ય સાધવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. | |||
આનાથી વિશાળ બીજું કોઈ પણ ક્ષેત્ર આપણી પાસે નથી; | |||
અહીં ઊંચ-નીચ, જ્ઞાની અને અજ્ઞાની, બધાંને તક મળી શકે તેમ છે. | |||
અહીં લડાઈ ઝગડા ટાળીને | |||
જો આપણે સાબિત કરી શકીએ કે | |||
સ્પર્ધા નહીં પણ સહકારમાં જ સત્ય સમાયું છે | |||
તો આપણે શેતાન પાસેથી | |||
શાંતિ અને સદ્ભાવનાનું એક વિશાળ સામ્રાજ્ય | |||
પ્રાપ્ત કરી શકીશું. | |||
ઘરે કાંતેલા સૂતર અને કાપડના ઉત્પાદનથી | |||
ગરીબી દૂર કરી શકાય | |||
એવી માન્યતાને સ્વીકારીને અત્યાર સુધી ચર્ચા કરવામાં આવી છે. | |||
પણ જેમનો આ વિષય છે તેમને આ માન્યતા જ સ્વીકાર્ય નથી. | |||
મારા જેવા અજ્ઞાનીએ આ વિવાદમાં પડવું જ ન જોઈએ. | |||
મારી ફરિયાદ તો માત્ર એટલી જ છે કે | |||
આ ચરખા અને સ્વરાજ વચ્ચેના ગૂંચવાડાને કારણે | |||
દેશનું ધ્યાન સ્વરાજને બદલે બીજી જ દિશામાં જતું રહે છે. | |||
આપણા દેશના કલ્યાણ માટેની આ લડતમાં | |||
ચરખાને અગ્રસ્થાન આપવાથી | |||
આપણી અપમાનિત બુદ્ધિ હત:પ્રાય નિષ્ક્રિયતામાં સરી પડશે. | |||
દેશના કલ્યાણનું સ્પષ્ટ અને મહાન ચિત્ર | |||
જો પ્રસ્તુત કરવામાં આવે | |||
તો દરેક દેશવાસી પોતાનું શ્રેષ્ઠતમ આપીને | |||
એવા રસ્તા પર પ્રયાણ કરે | |||
જેમાં તેમની સમગ્ર પ્રવૃત્તિ એ જ ધ્યેય પ્રતિ આગળ વધતી હોય. | |||
સૂતર અને કાપડના મોટા ઢગલા | |||
એ કાંઈ કલ્યાણના ચિત્ર માટે સુયોગ્ય વિષય નથી. | |||
એ તો એક ગણતરીબાજનું દર્શન છે; | |||
તેનાથી એવી અગણિત શક્તિને ઉત્તેજના ન મળે | |||
જે પરમ જ્ઞાન માટે વેદના અને મૃત્યુ પણ સ્વીકારે | |||
અને ટીકા કે નિષ્ફળતા પણ ધ્યાનમાં ન લે. | |||
હું માનું છું કે મુખ્ય જરૂરિયાત છે | |||
દેશભરમાં નાના કેન્દ્રો ઊભા કરવાની, | |||
જ્યાં સ્વરાજપ્રાપ્તિ દેશની પોતાની જવાબદારી છે | |||
એવી ભાવનાને અભિવ્યક્તિ મળે. | |||
બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો | |||
પોતાના સમગ્ર કલ્યાણ માટે, માત્ર ઘરે કાંતેલા સૂતર માટે નહીં! | |||
સ્વાસ્થ્ય, પ્રવૃત્તિ, તર્ક, શાણપણ, આનંદ | |||
બધી જ સામગ્રીનો ઉપયોગ સંપૂર્ણ કલ્યાણ માટે થવો જોઈએ. | |||
તેથી દેશના વિવિધ ભાગોમાં એવા કેન્દ્રો ઊભા કરવા જોઈએ | |||
જે સ્વાસ્થ્ય, શાણપણ અને સમૃદ્ધિથી સભર જીવનનું | |||
ઉદાહરણ પૂરું પાડી શકે. | |||
બાકી કાંતવાથી કે ખાદી વણવાથી કે ચર્ચા કરવાથી | |||
આપણે સ્વરાજનો સાચો અર્થ નહીં સમજાવી શકીએ. | |||
આપણે જે ભારતભરમાં મેળવવું છે | |||
તે પહેલાં તેના કોઈ એક નાના ખૂણામાં મેળવવું જોઈએ. | |||
જ્યારે સામૂહિક આત્મનિર્ધારના પરિચય, આચરણ અને ગૌરવનો દેશમાં વ્યાપક પ્રચાર થશે | |||
ત્યારે જ આવા વિશાળ અને કાયમી પાયા ઉપર | |||
સાચા સ્વરાજનું પ્રસ્થાપન થશે. | |||
જે ગામડાંના લોકો સાથે હળીમળીને | |||
પોતાના અન્ન, સ્વાસ્થ્ય અને કેળવણીના પ્રશ્નો હલ કરશે | |||
અને તેમાંથી આનંદ મેળવશે | |||
તેઓ સ્વરાજના પથ પર એક દીપક પ્રગટાવશે. | |||
ત્યાર બાદ એક પછી એક બીજા દીવા પ્રગટાવતા | |||
સ્વરાજના પથ પર આગળ વધવું સહેલું થઈ જશે. | |||
આ બધું અંતર્ગત પ્રક્રિયાના જીવંત વિકાસથી સાધી શકાય, ચરખાના યાંત્રિક પરિભ્રમણથી નહીં! | |||
કોઈ પણ સિદ્ધાંત કે પદ્ધતિની બાબતે | |||
મહાત્મા ગાંધીથી જુદો મત ધરાવવો | |||
મારે માટે અત્યંત દુ:ખદાયક છે. | |||
જેમને માટે આટલો પ્રેમ, આદર અને સન્માન હોય | |||
તેમની સાથે મળીને કામ કરવાથી વધારે આનંદ શામાં હોઈ શકે? | |||
મારે માટે મહાત્માજીના નૈતિક વ્યક્તિત્વથી | |||
વધુ આશ્ચર્યકારક કાંઈ જ નથી. | |||
દિવ્ય કૃપાથી તેમની પાસે વજ્રસમી ઝળહળતી શક્તિ છે. | |||
આ શક્તિથી તે ભારતને સામર્થ્ય પ્રદાન કરે, ગૂંગળાવે નહીં | |||
એવી મારી પ્રાર્થના છે. | |||
અમારામાં રહેલી પ્રકૃતિગત ભિન્નતાને કારણે | |||
તેમના કાર્યક્ષેત્રને મારો અંતરાત્મા પોતાનું ગણીને | |||
સ્વીકારી શકતો નથી. | |||
કેટલીય વાર મારી અંગત આદરપૂર્ણ ભાવનાઓએ | |||
મને આગ્રહ કર્યો છે કે | |||
હું ગાંધીજીના ચરખા સંપ્રદાયનેે અનુસરું, | |||
પણ મારો અંતરાત્મા અને બુદ્ધિ હંમેશા આડે આવ્યાં છે. | |||
જો ચરખાને તેને મળવું જોઈએ | |||
તેનાથી વધુ ઊંચું સ્થાન આપવામાં આવશે | |||
તો સર્વવ્યાપી પુનરૂત્થાનના કાર્યક્રમમાં | |||
વધુ અગત્યના પરિબળોને બદલે બીજી તરફ ધ્યાન ખેંચાશે | |||
અને હું તેની જવાબદારી લેવા માંગતો નથી. </poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Green|ગાંધીજી: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>સર રવીન્દ્રનાથનો ચરખાની ટીકા કરતો લેખ | |||
થોડા સમય પહેલાં છપાયો | |||
ત્યારે મિત્રોએ મને તેનો જવાબ આપવા જણાવ્યું હતું. | |||
તેમની ટીકાથી હું જરા પણ નારાજ નથી થયો. | |||
માત્ર મતભેદથી શા માટે નારાજ થવું જોઈએ? | |||
મને તો સ્પષ્ટ ચર્ચાથી આનંદ થાય છે. | |||
મતભેદથી તો મૈત્રી વધુ મજબૂત બને છે. | |||
મતભેદમાં તીખાશ કે કડવાશ ન હોવી જોઈએ. | |||
અને મારે સાભાર કહેવું જોઈએ કે | |||
કવિની ટીકામાં આનો અંશમાત્ર નથી. | |||
મારે આ પ્રાસ્તાવિક ટિપ્પણી કરવી પડે છે કારણ કે | |||
એવી અફવા છે કે ઈર્ષા આ બધી ટીકાના મૂળમાં છે. | |||
આવી પાયા વિનાની શંકા | |||
અશક્તિ અને અસહિષ્ણુતા તરફ આંગળી ચીંધે છે. | |||
ભલા, કવિને મારી ઈર્ષા કરવાનું શું કારણ? | |||
જ્યાં સ્પર્ધાની શક્યતા હોય ત્યાં ઈર્ષાને સ્થાન હોઈ શકે. | |||
હું તો જીવનમાં ક્યારેય એક પણ પ્રાસ મેળવી શક્યો નથી! | |||
મારામાં કવિત્વનો છાંટોય નથી. | |||
હું વળી ક્યાંથી તેમની મહાનતાની આકાંક્ષા સેવી શકું? | |||
તે તો કાવ્યશાસ્ત્રના પંડિત છે તેમાં કોઈ શંકા નથી. | |||
આખાય જગતમાં તેમના જેવો કવિ શોધ્યો મળે તેમ નથી. | |||
બધાંએ તેમને આપેલી કવિની પદવી સામે | |||
મારી મહાત્માગીરીનું કોઈ જ મહત્વ નથી. | |||
અમારા કાર્યક્ષેત્રો સાવ જુદા જ છે | |||
અને તેમાં ક્યાંય એકબીજાની સીમા ઓળંગાતી નથી. | |||
હું તો કોઈના બનાવેલા ચરખાનો ગુલામ છું. | |||
કવિ તો તેમની વાંસળીના સૂર પર ગોપીઓને નચાવે છે. | |||
મારે તો સીતા સમાન મારા ચરખાને | |||
જાપાન, માન્ચેસ્ટર અને પેરિસ જેવા | |||
દસ માથાવાળા દાનવ પાસેથી છોડાવવાનો છે. | |||
કવિ તો સર્જક છે – તે સર્જે, વિનાશ કરે અને ફરીથી સર્જે. | |||
હું તો શોધક છું અને એક વાર જે મળે | |||
તેને પકડીને મારે તો બેસી રહેવું પડે. | |||
અમારા બે વચ્ચે સ્પર્ધાનો કોઈ સવાલ જ નથી આવતો. | |||
પણ હું નમ્રતાથી કહી શકું કે | |||
અમારા બેની પ્રવૃત્તિ એકબીજાની પૂરક છે. | |||
કવિ યંગ ઇન્ડિયા વાંચતા નથી | |||
અને એમને એની જરૂર પણ નથી. | |||
તે જે કાંઈ અમારા કાર્યક્રમ વિશે જાણે છે | |||
તે તેમણે સાંભળેલું છે. | |||
તેથી તેમણે પોતે કલ્પેલા ચરખાના અતિરેકની ટીકા કરી છે. | |||
આળસ ખંખેરીને જે લોકો સહકારનું મહત્વ સમજ્યા છે, | |||
તેવા લોકોની વચ્ચે અને ચરખાની આસપાસ | |||
રાષ્ટ્રીય સેવકો મેલેરિયા વિરોધ, સ્વચ્છતા સુધારણા, | |||
ગામના વિવાદોનું નિવારણ, ઢોરોનું પ્રજનન અને સ્વાસ્થ્ય અને બીજા અનેક સર્જનાત્મક કાર્યક્રમો હાથ પર લઈ શકે. | |||
જયાં જ્યાં ચરખાનું કામ વ્યવસ્થિત રીતે ચાલી રહ્યું છે | |||
ત્યાં બધે જ આવી સુધારક પ્રવૃત્તિ | |||
ગામના લોકોની અને સેવકોની ક્ષમતા મુજબ ચાલી રહી છે. મારો હેતુ કવિની બધી જ દલીલો અંગે | |||
વિગતવાર ચર્ચા કરવાનો નથી. | |||
જે મુદ્દે અમારી વચ્ચે પાયાના મતભેદ નથી | |||
તે બધાંમાં હું કવિની દલીલોનું સમર્થન કરતો હોવા છતાં ચરખાની બાબતમાં મારા દૃષ્ટિકોણને વળગી રહું છું. | |||
ચરખા અંગે તેમણે એવા મુદ્દાઓની ઠેકડી ઊડાવી છે | |||
જેનું પ્રતિપાદન મેં કર્યું જ નથી. | |||
મેં વર્ણવેલા ચરખાના ગુણોને કવિના આક્ષેપોથી | |||
કાંઈ જ હાનિ થતી નથી. | |||
અમારી વચ્ચેના મતભેદો છતાં, | |||
તેઓ જાણે છે તેમ, | |||
હું તેમને આદર અને સન્માનના ભાવથી જોઉં છું.</poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Red|સૂત્રધાર}} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>આ ચર્ચાનો દોર ચાલતો હતો ત્યારે | |||
ગાંધીજીએ રવીન્દ્રનાથને સર તરીકે સંબોધન કર્યું હતું | |||
તે અંગે જાતજાતની વાતો થવા માંડી હતી કારણ કે જલિયાનવાલા બાગની ઘટના પછી | |||
રવીન્દ્રનાથે વાઇસરોયને એ ખિતાબ પાછો લઈ લેવા | |||
વિનંતી કરી હતી એ વાત સૌને સુવિદિત હતી. | |||
ઘણાંને એમ લાગતું હતું કે | |||
આવો કટાક્ષ મહાત્માને ન શોભે.</poem> | |||
}} | |||
{{Role | |||
|role_name = {{Color|Green|ગાંધીજી: }} | |||
}} | |||
{{Story | |||
|story = <poem>મેં વિશ્વ ભારતીના અગ્રગણ્ય અધ્યાપક, | |||
શ્રી વિદુશેખર શાસ્ત્રીને પત્ર લખ્યો, | |||
ડિસેમ્બર ૨૧, ૧૯૨૫ | |||
પ્રિય શાસ્ત્રી મહાશય, | |||
મારે પત્ર કોને લખવો તે હું નક્કી કરી શકતો ન હતો. | |||
આપને લખું, કે પછી સીધો જ ગુરુદેવને પત્ર લખું | |||
કે રામાનંદબાબુને? | |||
આખરે મેં આપને લખવાનું નક્કી કર્યું છે | |||
અને આ પત્ર ગુરુદેવને અને રામાનંદબાબુને બતાવવો કે નહીં તેનો નિર્ણય આપના પર છોડું છું. | |||
રા.બાબુનો મૉડર્ન રિવ્યુમાં આવેલો લેખ | |||
મને વાંચી સંભળાવવામાં આવ્યો હતો. | |||
મારે કહેવું જ જોઈએ કે મને વાંચીને અત્યંત દુ:ખ થયું હતું. | |||
હું જાણું છું કે તે જાણીને | |||
કોઈને માટે ગેરસમજણ ઊભી કરે તેવા નથી. | |||
મારું કમનસીબ છે કે | |||
સાવ શુદ્ધ ભાવનાથી લખાયેલા મારા લખાણમાં | |||
તેમના જેવા માણસને પણ કાંઈક અયોગ્ય લાગ્યું. | |||
જો ગુરુદેવને પણ એમ જ લાગ્યું હોય | |||
તો હું મારી જાતને ક્યારેય માફ નહીં કરી શકું. | |||
હવે તો હું માત્ર મારી કેફિયત રજુ કરીને | |||
શાંતિનિકેતનના દરેક મિત્રને તેનો સ્વીકાર કરવાની વિનંતી કરી શકું. | |||
ગુરુદેવનો ખિતાબ અજ્ઞાનથી | |||
કે અજાણતાં વાપર્યો ન હતો. | |||
હું જાણતો હતો કે તેમણે તેનો ત્યાગ કર્યો ન હતો | |||
પણ તેમણે તે પાછો ખેંચી લેવા માટે કહ્યું હતું. | |||
પણ તે ખિતાબ પાછો ખેંચી લેવાયો ન હતો. | |||
મેં અને ઍન્ડ્રુઝે આ બાબતની ચર્ચા પણ કરી હતી | |||
અને અમે એવા નિર્ણય ઉપર આવ્યા હતા કે | |||
જે ખિતાબ પાછો નથી લેવાઈ ગયો | |||
તેને માટે આપણે, એટલે કે ગુરુદેવના મિત્રોએ, | |||
ખોટી ધાંધલ ન કરવી જોઈએ. | |||
અમને એમ પણ લાગ્યું કે | |||
યોગ્ય સમયે તેનો ઉપયોગ કરવો વિવેકપૂર્ણ કહેવાય. | |||
આવા ખિતાબોના બહિષ્કારથી કેવું ઝેર રેડાયું છે | |||
તે હું જાણતો હોવાથી | |||
મેં જાણીને ખિતાબ ધરાવનાર વ્યક્તિઓને | |||
ખિતાબ સાથે સંબોધન કર્યું છે | |||
જેથી એમ ન લાગે કે ખિતાબોનો ઉપયોગ કરવો કોઈ ગુનો છે. | |||
આમ ગુરુદેવને માટેના આદરને ધ્યાનમાં રાખીને | |||
મેં ખિતાબનો ઉપયોગ કર્યો હતો. | |||
એનો ઉપયોગ એટલો સહજ રીતે થયો હતો કે | |||
રામચન્દ્રન્નો પત્ર આવ્યો અને મહાદેવે મારું ધ્યાન ખેંચ્યું | |||
ત્યારે જ મને ખ્યાલ આવ્યો કે મેં એનો ઉપયોગ કર્યો છે! | |||
ઈર્ષાની વાત અંગે રામાનંદબાબુ અને બીજા મિત્રોને જણાવજો કે એકથી વધારે બંગાળી મિત્રો | |||
તેમ જ કેટલાક ગુજરાતી મિત્રો અને બીજાઓએ પણ | |||
આ વાતનો ઉલ્લેખ એ જ સંદર્ભમાં કર્યો હતો. | |||
મારે ઉમેરવું જોઈએ કે | |||
મેં તેમની સાથે પણ ચોખવટ કરી હતી. | |||
મને જ્યારે ખબર પડી કે | |||
કેટલાંક વર્તુળોમાં આ માન્યતાનો | |||
બહોળો પ્રચાર થયેલો છે ત્યારે મને થયું કે | |||
મારે યંગ ઈન્ડિયાનો આશરો લેવો જોઈએ. | |||
રા.બાબુને કવિના અન્ય ગુણોનો ઉલ્લેખ કરતાં જોઈ | |||
મને આશ્ચર્ય થયું. | |||
આપની સંમતિથી મને કહેવા દો કે | |||
તે કવિની અનુપમ કવિતાની તોલે આવી શકે તેમ નથી. | |||
એક સુધારક તરીકે હું તેમની સાથે વિવાદમાં ઊતરી શકું. | |||
પણ એક કવિ તરીકે તેમનું સ્થાન અદ્વિતીય છે. | |||
આજે જગતમાં અનેક સુધારકો છે | |||
પણ કોઈ પણ પ્રજામાં તેમના જેવા કવિ મળવા અસંભવ છે. | |||
તે એક મહાન કેળવણીકાર છે | |||
પણ તેમણે જ મને કહ્યું હતું કે | |||
આ બોધપાઠની વાતો એ તો તેમની લીલા છે. | |||
તેમના બીજા ગુણો ઘણા ઉમદા હોઈને પણ | |||
તેમની તુલના તેમની કવિતા સાથે કરવી | |||
એ તેમની કવિતાની સર્વોપરિતાને અવગણવા બરાબર છે. | |||
હું તો આમ માનું છું. | |||
અંતે મારી નમ્ર વિનંતી છે કે મેં જ્યારે લેખ લખ્યો | |||
ત્યારે મારા મનમાં કોઈ પણ જાતની દ્વેષયુક્ત લાગણી ન હતી. | |||
મેં તો માત્ર ટીકાકારોનું મોં બંધ કરવા માટે | |||
અને અમારી વચ્ચેના મતભેદને કારણે | |||
મારો તેમને માટેનો આદર અને સન્માન ઓછા નથી થયા | |||
એનો પુરાવો આપવા માટે જ લખ્યું હતું. | |||
માટે તમને સૌને ફરી એકવાર વિનવું છું કે | |||
મને તમારામાંનો જ એક ગણજો | |||
અને કવિ કે તેમના કર્તવ્ય અંગે મારા મનમાં ક્યારેય ગેરસમજુતી થઈ શકે જ નહીં એમ માનજો. | |||
મને ન તરછોડવા તેમ જ | |||
મારે અંગે કોઈ પણ જાતની ગેરસમજુતી ન રાખવા વિનંતી. | |||
રા.બાબુની પાસે | |||
તેમને મારો ખુલાસો સ્વીકાર્ય છે તેવી સ્પષ્ટતા કરાવશો. | |||
અને કવિની પાસેથી ખાતરી મેળવી શકશો કે | |||
તેમના મનમાં મારે અંગે કોઈ ગેરસમજુતી નથી રહી? | |||
તમને યોગ્ય લાગે તે સર્વેને આ પત્ર બતાવશો. | |||
સપ્રેમ તમારો,</poem> | |||
edits