અગ્નિકુંડમાં ઊગેલું ગુલાબ/બે – સંસ્કાર: Difference between revisions

{{Poem2Open}}

ગીતાના છઠ્ઠા અધ્યાય ‘ધ્યાનયોગ’માં અર્જુને એક પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો છે:

कच्चिन्नोभयविभ्रष्टश् छिन्नाभ्रमिव नश्यति ।

अप्रतिष्ठो महाबाहो विमूढो ब्रह्मण: पथि ।।

एतन् मे संशयं कृष्ण छेत्तुमर्हस्यशेषत: ।

त्वदन्य: संशयस्यास्य छेत्ता न ह्युपपद्यते ।। (गीता, 6: 38, 39)

પામે નાશ નિરાધાર છૂટી કો વાદળી સમો,

બંનેથી એ થઈ ભ્રષ્ટ, ભૂલેલો બ્રહ્મમાર્ગને!

મારો સંશય આ, કૃષ્ણ! ઘટે સંપૂર્ણ ભાંગવો,

નથી આપ વિના કોઈ, જે આ સંશયને હણે. (ગીતાધ્વનિ, 6: 38, 39)

અને આ સંશયનો નાશ કરતાં શ્રીકૃષ્ણે બાંયધરી આપી કે:

पार्थ नैवेह नामुत्र विनाशस्तस्य विद्यते ।

न हि कल्याणकृत् कश्चिद् दुर्गतिं तात गच्छति ।। (गीता, 6:40)

અહીં કે પરલોકેયે એનો નાશ નથી કદી

બાપુ! કલ્યાણ-માર્ગે કો દુર્ગતિ પામતો નથી. (ગીતાધ્વનિ, 6-40)

કલ્યાણ કરનારની આ કે બીજા જન્મે કદી દુર્ગતિ થતી નથી એવા આશ્વાસન પછી તેઓ આગળ વધીને કહે છે:

प्राप्य पुण्य कृतांल्लोकान् उषित्वा शाश्वती: समा: ।

शुचीनां श्रीमतां गेहे योगभ्रष्टोऽभिजायते ।। (गीता, 6.41)

પામી, એ પુણ્ય લોકોને, વસીને દીર્ઘકાળ ત્યાં,

શુચિ શ્રીમાનને ઘેર જન્મ લે યોગભ્રષ્ટ એ. (ગીતાધ્વનિ, 6:41)

યોગભ્રષ્ટ એવો આત્મા પવિત્ર અને પાવન કુળમાં જન્મ લે છે.

ગાંધીગીતા વિશે લખાયેલા પોતાના પુસ્તક ध गोस्पेल ऑफ सेल्फलेस अॅक्शन ઓર धी गीता अेकोर्डिंग टु गांधीમાં મહાદેવભાઈ યાદ અપાવે છે કે ગ્રીક ફિલસૂફ પ્લેટોએ પોતાની ‘ઍપૉલૉજી’માં આ જ વાત લગભગ સરખા શબ્દોમાં કહી છે કે એટલું ચોક્કસ જાણજે કે કલ્યાણકારી માણસનું આ જન્મમાં કે મૃત્યુ પછી પણ કદી કાંઈ અકલ્યાણ થતું નથી. અને कुराने शरीफे નોંધેલી ખાતરીનું પણ સ્મરણ કરાવે છે કે જે કોઈ સુકૃતો કરે છે અને જે શ્રદ્ધાવાન છે એના પ્રયાસોનો કદી ઇન્કાર થતો નથી.

ગીતા આગળ ચાલી એટલે સુધી કહે છે કે:

अथवा योगिनामेव कुले भवति धीमताम् ।

एतद्धि दुर्लभतरं लोके जन्म यदीदृशम् ।। (गीता, 6:42)

વા બુદ્ધિમાન યોગીના કુળમાં જન્મ એ ધરે,

ઘણો દુર્લભ તો આવો પામવો જન્મ આ જગે. (ગીતાધ્વનિ, 6:42)

અથવા તો એથીયે વધુ દુર્લભ એવા યોગીઓના કુળમાં જન્મ લે છે.

ગીતા આગળ કહે છે કે તે બુદ્ધિયોગ પ્રાપ્ત કરી સિદ્ધિ તરફ આગળ વધી (गीता, ૬:૪૩) પૂર્વાભ્યાસને કારણે યોગજિજ્ઞાસાથી તે વેદની વિધિને આંબી જાય છે (गीता, ૬:૪૪) અને પાપશુદ્ધિના સતત પ્રયત્નને લીધે છેવટે પરમ ગતિને પામે છે. (गीता, ૬:૪૫) અને અંતમાં ભારપૂર્વક કહે છે કે:

योगिनामपि सर्वेषां मद्गतेनांतरात्मना ।

श्रद्धावान् भजते यो मां स मे युक्ततमो मत: (गीता, 6:47)

યોગીઓમાંય સર્વેમાં, જે શ્રદ્ધાળુ મને ભજે,

મારામાં ચિત્તને પ્રોઈ તે યોગી શ્રેષ્ઠ મેં ગણ્યો. (ગીતા, 6:47)

પણ જે મારામાં અંતરને પ્રવિષ્ટ કરી મને શ્રદ્ધાથી ભજે છે તે સર્વ યોગીઓમાં શ્રેષ્ઠ છે.