ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/રાધેશ્યામ શર્મા/સળિયા: Difference between revisions

Jump to navigation Jump to search
પ્રૂફ
No edit summary
(પ્રૂફ)
 
(3 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1: Line 1:
{{Center|'''સળિયા'''}}
{{SetTitle}}
----
{{Heading|સળિયા | રાધેશ્યામ શર્મા}}
 
<hr>
<center>
&#9724;
<br>
{{#widget:Audio
|url=https://wiki.ekatrafoundation.org/images/1/13/MANALI_SALIYA.mp3
}}
<br>
સળિયા • રાધેશ્યામ શર્મા • ઑડિયો પઠન: મનાલી જોશી
<br>
<center>&#9724;
</center>
<hr>
 
{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
ચારે કોર લાંબી છાયાવાળા ઘટાદાર વડ અને લીલા દેખાવાના પરિશ્રમમાં સૂકાખમ બની બેઠેલા વખડાઓ વચ્ચેનું ગામ.
ચારે કોર લાંબી છાયાવાળા ઘટાદાર વડ અને લીલા દેખાવાના પરિશ્રમમાં સૂકાખમ બની બેઠેલા વખડાઓ વચ્ચેનું ગામ.
Line 12: Line 27:
નળિયાં પર કાંટાઓનાં ઝાંખરાં ઢાળેલાં રહેતાં અને ઠંડી લહેર આવતાં કોક સપનામાં એ મૂક થઈ જતાં! કેટલીક વાર ગોળ ચકરાવા લેતી સમડીઓ, ખાસ તો આ ઘરની પ્રદક્ષિણા ફરતી. આવું દૃશ્ય છોકરા મહોલ્લામાં હોય ત્યારે જોતાં.
નળિયાં પર કાંટાઓનાં ઝાંખરાં ઢાળેલાં રહેતાં અને ઠંડી લહેર આવતાં કોક સપનામાં એ મૂક થઈ જતાં! કેટલીક વાર ગોળ ચકરાવા લેતી સમડીઓ, ખાસ તો આ ઘરની પ્રદક્ષિણા ફરતી. આવું દૃશ્ય છોકરા મહોલ્લામાં હોય ત્યારે જોતાં.


આજે પણ વાંકડિયા વાળવાળા છોકરાએ એ મુજબ ચકરાવા લેતી સમડીઓ જોઈ. સમડીઓ જાણે એકબીજાની સાથે લડતી હતી. પણ બધી ધીરે ધીરે વેરાઈ જવા લાગી. છોકરાએ આંખ તાણી તાણીને જોયા કર્યું અને કેવળ બે સમડીઓ સિવાયની બીજી સૌ, વિમાનની જેમ અલોપ થઈ ગઈ. બે રહી હતી અને ગમત કરતી હતી. ગેલમાં આવી છોકરાએ બે બહેનોને ‘નીના… વાસલી’ બૂમથી બોલાવી. એક સમડીની ચાંચમાં કશુંક હતું. એને મેળવવા બીજી સમડી ચક્કર લગાવી પાછી તરાપ મારતી હતી, પણ પેલી છોડતી નહોતી. એક વાર તો એ નવીસવી આવેલી વીજળીના વાયર વચ્ચે ભરાઈયે પડત, પણ બચી ગઈ. બીજીનું જોર વધુ હતું. પહેલીએ ચાંચમાંની વસ્તુ પોતાના નળિયા પર નાંખી દીધી અને ભૂરા આકાશમાં કૂંડાળાં કરવા લાગી. છોકરાનું કુતૂહલ વધ્યું. એક ઘરના પાઇપ પર જરા ચડી પોતાના નળિયા પર પડેલી પેલી વસ્તુ જોયા સિવાય એ ના રહી શક્યો. એ તો એક ચૂંથાયેલો ઉંદર હતો. એવામાં તો બીજી સમડી ઉંદરને ઉપાડી ચડપ ઊડી ગઈ. પહેલી ફરતી જ રહી અને છોકરો માની બૂમ છૂટતાં ઘરમાં ગયો. જતાં જાળી ઉઘાડતાં એનો હાથ સળિયામાં અજાણપણે પાછો ભરાઈ ગયો. એણે બહુ ખેંચ્યો, પણ હાથ નીકળે જ નહિ. ‘બેન’ કહીને કરાંજ્યો, ‘પાછો મારો હાથ સળિયામાં ભરાઈ ગયો.’ જરાય ગભરાયા વગર બીજી રૂમમાંથી આવેલી છોકરાની માએ એના કાંડા અને કોણીને એવી યુક્તિથી સળિયામાં ગોઠવી હાથ સેરવી લીધો કે છોકરો અને પાછળ બાવરી-શી ઊભેલી એની બે બહેનો તાકી જ રહી.
આજે પણ વાંકડિયા વાળવાળા છોકરાએ એ મુજબ ચકરાવા લેતી સમડીઓ જોઈ. સમડીઓ જાણે એકબીજાની સાથે લડતી હતી. પણ બધી ધીરે ધીરે વેરાઈ જવા લાગી. છોકરાએ આંખ તાણી તાણીને જોયા કર્યું અને કેવળ બે સમડીઓ સિવાયની બીજી સૌ, વિમાનની જેમ અલોપ થઈ ગઈ. બે રહી હતી અને ગમ્મત કરતી હતી. ગેલમાં આવી છોકરાએ બે બહેનોને ‘નીના… વાસલી’ બૂમથી બોલાવી. એક સમડીની ચાંચમાં કશુંક હતું. એને મેળવવા બીજી સમડી ચક્કર લગાવી પાછી તરાપ મારતી હતી, પણ પેલી છોડતી નહોતી. એક વાર તો એ નવીસવી આવેલી વીજળીના વાયર વચ્ચે ભરાઈયે પડત, પણ બચી ગઈ. બીજીનું જોર વધુ હતું. પહેલીએ ચાંચમાંની વસ્તુ પોતાના નળિયા પર નાંખી દીધી અને ભૂરા આકાશમાં કૂંડાળાં કરવા લાગી. છોકરાનું કુતૂહલ વધ્યું. એક ઘરના પાઇપ પર જરા ચડી પોતાના નળિયા પર પડેલી પેલી વસ્તુ જોયા સિવાય એ ના રહી શક્યો. એ તો એક ચૂંથાયેલો ઉંદર હતો. એવામાં તો બીજી સમડી ઉંદરને ઉપાડી ચડપ ઊડી ગઈ. પહેલી ફરતી જ રહી અને છોકરો માની બૂમ છૂટતાં ઘરમાં ગયો. જતાં જાળી ઉઘાડતાં એનો હાથ સળિયામાં અજાણપણે પાછો ભરાઈ ગયો. એણે બહુ ખેંચ્યો, પણ હાથ નીકળે જ નહિ. ‘બેન’ કહીને કરાંજ્યો, ‘પાછો મારો હાથ સળિયામાં ભરાઈ ગયો.’ જરાય ગભરાયા વગર બીજી રૂમમાંથી આવેલી છોકરાની માએ એના કાંડા અને કોણીને એવી યુક્તિથી સળિયામાં ગોઠવી હાથ સેરવી લીધો કે છોકરો અને પાછળ બાવરી-શી ઊભેલી એની બે બહેનો તાકી જ રહી.


ફળિયામાંથી એકદમ ધીમી ગતિએ એક ઊંટ પસાર થયું. ઊંટના ઢેકે કાઠડો તો હોય, પણ જાનની વહેલમાં હોય છે એવો નાનો ખાટલો અને પાછળ એક ઘોડિયું હાલતુંડોલતું લટકાવેલું હતું. ઘોડિયાના ખોયાનું કપડું પોમચાના લાલ રંગનું હતું, જેના પર સફેદ રંગમાં અશ્વ અને ધજાવાળો ભાલો લઈને બેઠેલો સવાર ચિતરાયેલા હતા.
ફળિયામાંથી એકદમ ધીમી ગતિએ એક ઊંટ પસાર થયું. ઊંટના ઢેકે કાઠડો તો હોય, પણ જાનની વહેલમાં હોય છે એવો નાનો ખાટલો અને પાછળ એક ઘોડિયું હાલતુંડોલતું લટકાવેલું હતું. ઘોડિયાના ખોયાનું કપડું પોમચાના લાલ રંગનું હતું, જેના પર સફેદ રંગમાં અશ્વ અને ધજાવાળો ભાલો લઈને બેઠેલો સવાર ચિતરાયેલા હતા.
Line 28: Line 43:
‘ઊઠ નીના હું ખાવા આપું છું’ કહી પાટલે બેસી એ પીરસવા લાગી. પીરસતાં એને ખ્યાલ આવ્યો કે પોતાનાં વસ્ત્રો ઢીંચણથી અધ્ધર ચડી ગયાં છે અને પગની આછી રુવાંટી સાથળના દબાવથી જાણે બહાર ધસી આવી હોય એમ દેખાવા લાગતાં એણે સંકોચના માર્યા સાલ્લાની કોર છેક નીચે તાણી લીધી. દરમિયાન નીનાનું ને પોતાનું ભાણું પણ થાળીમાં કાઢવા લાગતાં મનમાં એ બોલી, ‘આ રીતે મારા પગ દેખાઈ જાય એ એમને નહોતું ગમતું.’
‘ઊઠ નીના હું ખાવા આપું છું’ કહી પાટલે બેસી એ પીરસવા લાગી. પીરસતાં એને ખ્યાલ આવ્યો કે પોતાનાં વસ્ત્રો ઢીંચણથી અધ્ધર ચડી ગયાં છે અને પગની આછી રુવાંટી સાથળના દબાવથી જાણે બહાર ધસી આવી હોય એમ દેખાવા લાગતાં એણે સંકોચના માર્યા સાલ્લાની કોર છેક નીચે તાણી લીધી. દરમિયાન નીનાનું ને પોતાનું ભાણું પણ થાળીમાં કાઢવા લાગતાં મનમાં એ બોલી, ‘આ રીતે મારા પગ દેખાઈ જાય એ એમને નહોતું ગમતું.’


અને કોઈએ રંગીન સ્લાઇડ મૂકી હોય એમ ચિત્તમાં એક લાંબાં બૂટિયાં ઝુલાવતી સ્ત્રીનો ચહેરો ઝબકી ગયો. સ્ત્રીની આજુબાજુછાપેલા અક્ષરોની ગાડીઓ જ છૂકછૂક પડઘાવતી સામસામી દિશામાં દોડવા લાગી — ગડગડ્યે જતાં પૈડાંની વચમાંના અવકાશમાંથી ડોકાઈ જતાં તળાવ ને નાળાં જેવી સ્થિર દ્યુતિવાળી એ બની ગઈ ક્ષણાર્ધ.
અને કોઈએ રંગીન સ્લાઇડ મૂકી હોય એમ ચિત્તમાં એક લાંબાં બૂટિયાં ઝુલાવતી સ્ત્રીનો ચહેરો ઝબકી ગયો. સ્ત્રીની આજુબાજુ છાપેલા અક્ષરોની ગાડીઓ જ છૂકછૂક પડઘાવતી સામસામી દિશામાં દોડવા લાગી — ગડગડ્યે જતાં પૈડાંની વચમાંના અવકાશમાંથી ડોકાઈ જતાં તળાવ ને નાળાં જેવી સ્થિર દ્યુતિવાળી એ બની ગઈ ક્ષણાર્ધ.


‘બા, શાક’ છોકરો ધીમેથી બોલ્યો. બાએ સાંભળ્યું નહિ, એટલે એણે ઊંચે જોયું. બા ક્યાં જોતી હતી? ફરી ‘શાક…’ યંત્રવત્ હાથ ઊંચો થયો અને કઢાઈમાંના જૂજ શાકને ઉપરતળે કરી લઈ આવ્યો. શાકના થાળીમાં પડવાના થપ્પ અવાજ સાથે સુરેશે જોયું તો બિયાં બહાર નીકળી પડેલું રીંગણનું શાક અને પેલો મરેલો ઉંદર એક થઈ ગયાં. એ ખાસ ખાઈ ન શક્યો..
‘બા, શાક’ છોકરો ધીમેથી બોલ્યો. બાએ સાંભળ્યું નહિ, એટલે એણે ઊંચે જોયું. બા ક્યાં જોતી હતી? ફરી ‘શાક…’ યંત્રવત્ હાથ ઊંચો થયો અને કઢાઈમાંના જૂજ શાકને ઉપરતળે કરી લઈ આવ્યો. શાકના થાળીમાં પડવાના થપ્પ અવાજ સાથે સુરેશે જોયું તો બિયાં બહાર નીકળી પડેલું રીંગણનું શાક અને પેલો મરેલો ઉંદર એક થઈ ગયાં. એ ખાસ ખાઈ ન શક્યો..
Line 44: Line 59:
‘લખી આપીશ. મારેય દવાખાને મોડું થઈ જશે. લે કર જલદી. બીજુંય કામ છે.’
‘લખી આપીશ. મારેય દવાખાને મોડું થઈ જશે. લે કર જલદી. બીજુંય કામ છે.’


ત્રણેય છોકરાં નિશાળ જવા તૈયાર થતાં ગયાં તેમ તેમજાળીમાંનો તડકો પેલા સળિયાની છાપને હીંચકા પર વધુ ને વધુ ઘૂંટવા લાગ્યો. સુરેશ બારણા પાછળનાં ચંપલ લેવા ગયો ત્યારે પેલા સળિયા એના ટેનિસની વાળેલી બાંય પર ઓકળાયા, પણ ત્યાંથી નીકળીને પેન માગવા અંદરના ઓરડામાં ગયો ત્યારે પાછા હતા ત્યાંના ત્યાં હીંચકાને લટકાવતા સળિયા પણ, આ જાળીના સળિયાના પરિવેશમાં એક થઈ ભળી ગયા.
ત્રણેય છોકરાં નિશાળ જવા તૈયાર થતાં ગયાં તેમ તેમ જાળીમાંનો તડકો પેલા સળિયાની છાપને હીંચકા પર વધુ ને વધુ ઘૂંટવા લાગ્યો. સુરેશ બારણા પાછળનાં ચંપલ લેવા ગયો ત્યારે પેલા સળિયા એના ટેનિસની વાળેલી બાંય પર ઓકળાયા, પણ ત્યાંથી નીકળીને પેન માગવા અંદરના ઓરડામાં ગયો ત્યારે પાછા હતા ત્યાંના ત્યાં હીંચકાને લટકાવતા સળિયા પણ, આ જાળીના સળિયાના પરિવેશમાં એક થઈ ભળી ગયા.


હડો ખૂલી રહ્યો છે. કડાં જેવો કિચૂડકિચૂડ અવાજ. હીંચકો સ્થિર છે. હડો, હીંચકો છે એની યાદ વારંવાર આપે છે પણ એનો પડઘો ક્યાંય પડતો વરતાતો નથી.
હડો ખૂલી રહ્યો છે. કડાં જેવો કિચૂડકિચૂડ અવાજ. હીંચકો સ્થિર છે. હડો, હીંચકો છે એની યાદ વારંવાર આપે છે પણ એનો પડઘો ક્યાંય પડતો વરતાતો નથી.
Line 86: Line 101:
થોડી વારમાં જ હીંચકા પરના સળિયા પર તાળા-બંધ કમાડ દેવાઈ ગયાં. માતાના ગોખમાં એકલો દીવો ઝળહળતો હતો.
થોડી વારમાં જ હીંચકા પરના સળિયા પર તાળા-બંધ કમાડ દેવાઈ ગયાં. માતાના ગોખમાં એકલો દીવો ઝળહળતો હતો.
{{Poem2Close}}
{{Poem2Close}}
{{HeaderNav
|previous=[[ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/રાધેશ્યામ શર્મા/સાડાત્રણ ફૂટની ઘટના|સાડાત્રણ ફૂટની ઘટના]]
|next = [[ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/રાધેશ્યામ શર્મા/નૂતન વર્ષાભિનંદન|નૂતન વર્ષાભિનંદન]]
}}

Navigation menu