વસુધા/ટિપ્પણ: Difference between revisions

Jump to navigation Jump to search

વસુધા/ટિપ્પણ (view source)

Revision as of 02:36, 18 June 2023

97 bytes added ,  02:36, 18 June 2023
no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 3: Line 3:


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
[કાવ્યના ટિપ્પણની શરૂઆતમાં તે કાવ્ય જે પૃષ્ઠથી શરૂ થાય છે તેના અંક મૂક્યો છે. ટિપ્પણની અંદર મૂકેલા આંકડા કાગ્યની પંક્તિની સંખ્યાને અંક સૂચવે છે.]
[કાવ્યના ટિપ્પણની શરૂઆતમાં તે કાવ્ય જે પૃષ્ઠથી શરૂ થાય છે તેનો અંક મૂક્યો છે. ટિપ્પણની અંદર મૂકેલા આંકડા કાવ્યની પંક્તિની સંખ્યાનો અંક સૂચવે છે.]
'''પૃo ૧ અહો પૃથ્વીમૈયાઃ''' તા. ૨૩-૧૦-૩૫. છંદ ૧થી ૧૪ શિખરિણી, ૧૫–૧૬ સ્ત્રગ્ધરા. ૧, સુવરણી કિરણપગથી – સૂર્યની આસપાસના પરિક્રમણની કક્ષા. ૬, પ્રકૃતિ અટવી–પ્રકૃતિનું અરણ્ય. ૭, ગુહ્યતમને–અત્યંત ગુહ્યને. ૮, સુપને-સ્વપ્નમાં, જેમાં આ શબ્દ ખાસ વપરાય છે.
 
'''પૃo ૩ ઉષાના આગારેઃ''' તા. ૨૯-૯-૩૭. છંદઃ શિખરિણી. ૧ આગાર–આવાસ. સુતેલા, વિનવતા, પતવતાનો કર્તા રવિરાજા. ૫. અત-જગતના શાશ્વત સત્યપ્રતિષ્ઠ નિયમો. ૫-૮ સૂર્યોદયની અસર. ૧૨, મસ-અત્યંત, ઘણું. ૧૪, ભૉ-ડર.
'''પૃo ૧ અહો પૃથ્વીમૈયાઃ''' તા. ૨૩-૧૦-૩૫. છંદ: ૧થી ૧૪ શિખરિણી, ૧૫–૧૬ સ્ત્રગ્ધરા. ૧, સુવરણી કિરણપગથી – સૂર્યની આસપાસના પરિક્રમણની કક્ષા. ૬, પ્રકૃતિ અટવી–પ્રકૃતિનું અરણ્ય. ૭, ગુહ્યતમને–અત્યંત ગુહ્યને. ૮, સુપને-સ્વપ્નમાં, જૈનોમાં આ શબ્દ ખાસ વપરાય છે.
'''પ્રo ૬ તુજ પગલીઃ''' તા૧૮-૧-૨૮, ૧૦, કરત-ફૂટતી. ૧૩, વલ્લરી-વેલ.
'''પૃo ૩ ઉષાના આગારેઃ''' તા. ૨૯-૯-૩૭. છંદઃ શિખરિણી. ૧ આગાર–આવાસ. સુતેલા, વિનવતા, પતવતાનો કર્તા રવિરાજા. ૫. ઋત-જગતના શાશ્વત સત્યપ્રતિષ્ઠ નિયમો. ૫-૮ સૂર્યોદયની અસર. ૧૨, મસ-અત્યંત, ઘણું. ૧૪, ભૉ-ડર.
'''પ્રo ૬ તુજ પગલીઃ''' તા૧૮-૧-૩૮, ૧૦, કોરત-ફૂટતી. ૧૩, વલ્લરી-વેલ.
'''પૃo ૮ જ્યોત જગાવોઃ''' તા. ૨૫-૧૦-૩૪. ૧૬, સ્નેહ, શક્તિ અને બલિદાન રૂપી પાણીથી.
'''પૃo ૮ જ્યોત જગાવોઃ''' તા. ૨૫-૧૦-૩૪. ૧૬, સ્નેહ, શક્તિ અને બલિદાન રૂપી પાણીથી.
'''પૃo ૯ હંકારી જાઃ''' તા. ૧૮-૧૦-૩૭. ૩, ઝંઝા-તોફાન.
'''પૃo ૯ હંકારી જાઃ''' તા. ૧૮-૧૦-૩૭. ૩, ઝંઝા-તોફાન.
'''પૃo ૧૧ વિરાટની પગલીઃ''' તા. પ-૬-૩૨. ૨૦, મેઘ જાણે ધણ–ટોળું બનીને ઉમટ્યા.
'''પૃo ૧૧ વિરાટની પગલીઃ''' તા. પ-૬-૩૨. ૨૦, મેઘ જાણે ધણ–ટોળું બનીને ઉમટ્યા.
પૃo ૧૪ ગઠરિયાં તા. ૧-૬-૩૧. ગઠરિયાં-પોટલી. ૩, ઝાંઝ પખાજન-કાંસી જડ અને મૃદંગ. ૯, જવાહર-ઝવેરાત. ૧૧, તનિક-ક્ષણિક.
પૃo ૧૪ ગઠરિયાં તા. ૧-૬-૩૧. ગઠરિયાં-પોટલી. ૩, ઝાંઝ પખાજન-કાંસી જોડ અને મૃદંગ. ૯, જવાહર-ઝવેરાત. ૧૧, તનિક-ક્ષણિક.
'''પૃo ૧૬ કોક આવે છેઃ''' તા. ૨૪-૭-૩૫. શકલ-ચહેરો. ૧૦, ગુડિયા-ઢીંગલી.
'''પૃo ૧૬ કોક આવે છેઃ''' તા. ૨૪-૭-૩૫. શકલ-ચહેરો. ૧૦, ગુડિયા-ઢીંગલી.
'''પૃo ૧૭ પ્રતિપદાઃ''' ૧૯-૫-૩૮. છંદઃ શિખરિણી. પ્રતિપદા પડવો. ૧, દગબંકી-વાંકી નજરવાળી.
'''પૃo ૧૭ પ્રતિપદાઃ''' ૧૯-૫-૩૮. છંદઃ શિખરિણી. પ્રતિપદા-પડવો. ૧, દૃગબંકી-વાંકી નજરવાળી.
'''પૃ૦ ૧૮ સ્મિતનો જયઃ''' તા. ૨-૧૧-૩૭. છંદઃ શિખરિણી. ૧, વેંત–વારમાં જ. ૨, પરુષ-કઠોર.
'''પૃ૦ ૧૮ સ્મિતનો જયઃ''' તા. ૨-૧૧-૩૭. છંદઃ શિખરિણી. ૧, વેંત–વારમાં જ. ૨, પરુષ-કઠોર.
'''પૃo ૧૯ શશી ભૂલ્યોઃ''' તા. ૬-૮–૩૩. છંદ ૧ થી ૧૦ અનુષ્ટુપ, બાકીની શિખરિણી. પં. ૧૦. સુધીમાં બે પ્રેમીને વાર્તાલાપ છે. પહેલી સ્ત્રી બેસે છે, પછી પુરુષ.
'''પૃo ૧૯ શશી ભૂલ્યોઃ''' તા. ૬-૮–૩૩. છંદ ૧ થી ૧૦ અનુષ્ટુપ, બાકીની શિખરિણી. પં. ૧૦. સુધીમાં બે પ્રેમીનો વાર્તાલાપ છે. પહેલી સ્ત્રી બોલે છે, પછી પુરુષ.
'''પૃo ૨૧ સાન્નિધ્ય તારેઃ''' તા. ૯-૫-૩૮. છંદ: મિશ્ર ઉપજાતિ. પં. ૧૯ સ્ત્રગ્ધરા પૂર્વાર્ધ, પં. ૨૦ અનુષ્કુપનું બીજુ ચરણ. સાન્નિધ્ય–સામીપ્ય-નિકટતા. ૯, પ્રસ્પન્દતીર્થે, પ્રસ્પન્દ–ધબકાર, તારા ધબકતા અંતરરૂપી તીર્થમાં. ૧૨, કંકાલ–હાડપિંજર.
'''પૃo ૨૧ સાન્નિધ્ય તારેઃ''' તા. ૯-૫-૩૮. છંદ: મિશ્ર ઉપજાતિ. પં. ૧૯ સ્ત્રગ્ધરા પૂર્વાર્ધ, પં. ૨૦ અનુષ્ટુપનું બીજું ચરણ. સાન્નિધ્ય–સામીપ્ય-નિકટતા. ૯, પ્રસ્પન્દતીર્થે, પ્રસ્પન્દ–ધબકાર, તારા ધબકતા અંતરરૂપી તીર્થમાં. ૧૨, કંકાલ–હાડપિંજર.
'''પૃo ૨૨ લઈ લેઃ''' તા. ૧૪–૫-૩૦. છંદઃ વૈતાલીય. ૨, અંજન- આંજણ, કાજળ. ૪, ભૂ-ભમર. ૧૪, સ્પન્દન-ધબકાર. ૧૬, પરિકમ્મા–પરિક્રમણ.
'''પૃo ૨૨ લઈ લેઃ''' તા. ૧૪–૫-૩૦. છંદઃ વૈતાલીય. ૨, અંજન- આંજણ, કાજળ. ૪, ભ્રૂ-ભમર. ૧૪, સ્પન્દન-ધબકાર. ૧૬, પરિકમ્મા–પરિક્રમણ.
'''પૃo ૨૪ ભરતીનેઃ''' તા. ૧૩-૫-૩૮. છંદઃ વૈતાલીય. ૨, ઓટ આવશે એવી કલ્પના ભરતી હતી ત્યારે હતી જ નહિ. ૪, કઠાર-કિનારે. ૭, છાતીપુર–છાતી જેવડું ઊંચું, તથા છાતી–હૃદયમાંનું પૂર, બેય અર્થમાં લેવાય. ૧૦, બે ય બાજુ દેખાતો કિનારે પ્રિયજનના બાહુ જે. ૧૨, લંબિત-લાંબો, વિપ્રલંભ વિયોગ. ૧૫, ખુશ્કી–સુકાપણું, ૧૯-૨૦, જેમને જોઈએ છે કાં તો પૂર્ણ સભરતા કે કેવળ પૂર્ણ શુષ્કતા, તેવા પૂરા પ્રેમીઓથી જુદા, અધકચરા પ્રેમથી પણ સંતોષાનારા-પંકની દશાને સહન કરનારા હોય તેવા પાસે તું ભલે જા.
'''પૃo ૨૪ ભરતીનેઃ''' તા. ૧૩-૫-૩૮. છંદઃ વૈતાલીય. ૨, ઓટ આવશે એવી કલ્પના ભરતી હતી ત્યારે હતી જ નહિ. ૪, કંઠાર-કિનારો. ૭, છાતીપુર–છાતી જેવડું ઊંચું, તથા છાતી–હૃદયમાંનું પૂર, બેય અર્થમાં લેવાય. ૧૦, બે ય બાજુ દેખાતો કિનારો પ્રિયજનના બાહુ જેવો. ૧૨, લંબિત-લાંબો, વિપ્રલંભ વિયોગ. ૧૫, ખુશ્કી–સુકાપણું, ૧૯-૨૦, જેમને જોઈએ છે કાં તો પૂર્ણ સભરતા કે કેવળ પૂર્ણ શુષ્કતા, તેવા પૂરા પ્રેમીઓથી જુદા, અધકચરા પ્રેમથી પણ સંતોષાનારા-પંકની દશાને સહન કરનારા હોય તેવા પાસે તું ભલે જા.
'''પૃo ૨૫ જગતનું આશ્ચર્યઃ''' તા. ૨૧-૧-૩૬. છંદઃ છુટ્ટો હરિગીત. ૧૭, સ્નેહસિંધુ-સ્નેહની નદી. ૨૩, કેવળ મુગ્ધાવસ્થા જ હતી. ૩૦, નિર્વ્યાજ-અકૃત્રિમ, નૈસર્ગિકી લૌકિકતા–સાધારણતા. ૩૩, કેડિયું – સોના જેવો વિચાર. ૪૯, તારી સાથે સ્નેહની વાતો ન હોય!
'''પૃo ૨૫ જગતનું આશ્ચર્યઃ''' તા. ૨૧-૧-૩૬. છંદઃ છુટ્ટો હરિગીત. ૧૭, સ્નેહસિંધુ-સ્નેહની નદી. ૨૩, કેવળ મુગ્ધાવસ્થા જ હતી. ૩૦, નિર્વ્યાજ-અકૃત્રિમ, નૈસર્ગિકી લૌકિકતા–સાધારણતા. ૩૩, કોડિયું – સોના જેવો વિચાર. ૪૯, તારી સાથે સ્નેહની વાતો ન હોય!
પૃo ૨૮ જવા દેઃ તા. ૬-૮–૩૩. છંદઃ મિશ્ર ઉપજાતિ. ૭. એ ગુલાબ તે જાણે એ વ્યક્તિનું હૃદય જ છે.
પૃo ૨૮ જવા દેઃ તા. ૬-૮–૩૩. છંદઃ મિશ્ર ઉપજાતિ. ૭. એ ગુલાબ તે જાણે એ વ્યક્તિનું હૃદય જ છે.
'''પૃo ૩૦ પ્રશ્નનની દશાઃ''' તા. ૧૩-૧૧-૩૭. ઈદઃ અનુષ્યપ. પહેલી બે પંક્તિમાંને પ્રશ્ન એ પ્રશ્નાર્થનું ચિહ્ન બને છે અને એના જવાબ માટે જામતી ખેંચતાણમાં સ્ત્રી પ્રશ્નાર્થ ચિહ્નની આખી લીટી પોતાની કરી લે છે. પુરુષને પ્રશ્નના જવાબમાં શૂન્યરૂપી નકાર જ મળે છે.
'''પૃo ૩૦ પ્રશ્નની દશાઃ''' તા. ૧૩-૧૧-૩૭. છંદઃ અનુષ્ટુપ. પહેલી બે પંક્તિમાંને પ્રશ્ન એ પ્રશ્નાર્થનું ચિહ્ન બને છે અને એના જવાબ માટે જામતી ખેંચતાણમાં સ્ત્રી પ્રશ્નાર્થ ચિહ્નની આખી લીટી પોતાની કરી લે છે. પુરુષને પ્રશ્નના જવાબમાં શૂન્યરૂપી નકાર જ મળે છે.
'''પૃo ૩૧ આજે વસંતેઃ''' તા. ૮-૪-૩૮. છંદઃ મિશ્ર ઉપજાતિ. ૧-૭ મારુતો બેટમેગરા ઇo ની સુગંધ લાવે છે એ સુગંધ પદ્મના પરાગકોશમાં ભૂગર્ભમરાઓને ભારતી– ભારી દે છે, ઢાંકી દે છે. ૧૧, તન્વી–કમળ તનવાળી. ૧ર. મરતાની લહરી લહરીને શિખરે તારી મૂર્તિ વિરાજે છે. ૧૬, માન્તરના ગ્રહમાં-કેક અપ્રાપ્ય એવી સ્થિતિમાં તું રહેલી છે છતાં તારા કોમળ તેજની – સ્નેહની મારા પર અસર છે. ૨૩, અચુખ્ય મોજ – ને ચૂમી શકાય તેવું મોજું.
'''પૃo ૩૧ આજે વસંતેઃ''' તા. ૮-૪-૩૮. છંદઃ મિશ્ર ઉપજાતિ. ૧-૭ મારુતો બટમોગરા ઇo ની સુગંધ લાવે છે - એ સુગંધ પદ્મના પરાગકોશમાં ભૃંગ-ભમરાઓને ભારતી–ભારી દે છે, ઢાંકી દે છે. ૧૧, તન્વી–કમળ તનવાળી. ૧ર. મરુતોની લહરી લહરીને શિખરે તારી મૂર્તિ વિરાજે છે. ૧૬, વ્યોમાન્તરના ગ્રહમાં-કોક અપ્રાપ્ય એવી સ્થિતિમાં તું રહેલી છે છતાં તારા કોમળ તેજની – સ્નેહની મારા પર અસર છે. ૨૩, અચુમ્બ્ય મોજ – ને ચૂમી શકાય તેવું મોજું.
<!--પ્રૂફ રીડિંગ-->
'''પૃo ૩૩ સાંજે જ્યારે તા. ૫–૧૦–૩૫. છંદઃ''' હરિણી. ૩, અનઘા–ઉત્તમ. ૪, સઘના-અતિ ઘન. ૪-૮. પ્રકૃતિમાં પરિવર્તન અને આ સુન્દરીના સૌન્દર્યની વેધક અસર. ૬, અલ–આળસુ હોડી. ૭, પૃથલ-આછું પૃથુ-વિશાળ. શશી ડગ્યો તે આના સૌન્દર્યના પ્રતાપથી. ૮, એ સૌન્દર્યથી હરેક માનવીનું હૃદય વિંધાયું. એ વીંધાયેલામાંના એક હૃદયની હવે કથા આવે છે. આ બાણ ક્યાંથી આવ્યું તેની તે હૃદયને ખબર ન પડી. એ હૃદય ઉપર એટલી બધી અસર થઈ કે તે મરણતોલ થઈ ગયું. ૧૨, સંશ્રય-આશ્રય. ૧૪, એ મૃત હૃદયને માટે સુન્દરીએ અભિસાર કરવાની જરૂર નથી.
'''પૃo ૩૩ સાંજે જ્યારે તા. ૫–૧૦–૩૫. છંદઃ''' હરિણી. ૩, અનઘા–ઉત્તમ. ૪, સઘના-અતિ ઘન. ૪-૮. પ્રકૃતિમાં પરિવર્તન અને આ સુન્દરીના સૌન્દર્યની વેધક અસર. ૬, અલ–આળસુ હોડી. ૭, પૃથલ-આછું પૃથુ-વિશાળ. શશી ડગ્યો તે આના સૌન્દર્યના પ્રતાપથી. ૮, એ સૌન્દર્યથી હરેક માનવીનું હૃદય વિંધાયું. એ વીંધાયેલામાંના એક હૃદયની હવે કથા આવે છે. આ બાણ ક્યાંથી આવ્યું તેની તે હૃદયને ખબર ન પડી. એ હૃદય ઉપર એટલી બધી અસર થઈ કે તે મરણતોલ થઈ ગયું. ૧૨, સંશ્રય-આશ્રય. ૧૪, એ મૃત હૃદયને માટે સુન્દરીએ અભિસાર કરવાની જરૂર નથી.
'''પૃo ૩૪ નથી નિરખવો શશીઃ''' તા. ૪–૧૨–૩૩. છંદઃ પૃથ્વી. ૯, રસિત–રસાયેલું. ૧૦, હિ–જ. ૧૧, યદિ–જે. આ અને આ પછીનું કાવ્ય જેલમાં અને જેલની ભૂમિકા ઉપર રચાયેલાં છે. પૃ. ૩૫ અમારો ભેદઃ તા. ૨-૨-૩૪. છંદ અનુષ્ટ્રપ. ૧, જેલની બેરેકમાંથી ચંદ્ર તો દેખી શકાતો નથી, માત્ર ચાંદની જ દેખાય છે. એ પ્રકાશના આઘાપાછા થવા ઉપરથી ચંદ્રની આકાશમાં થતી ગતિ કપેલી છે. ૪, પા-પાસે. ૧૪, દુગ્ધા પીડા, ૧૫, એણે–ચંદાએ. ર૩, એના–પ્રિયાના. ૨૬, ‘પેલી’–થી ‘હસતી' સુધીનું વાક્ય ચાંદનીનું વિશેષણ. ૨૭, ચાંદની ઝીલીને.
'''પૃo ૩૪ નથી નિરખવો શશીઃ''' તા. ૪–૧૨–૩૩. છંદઃ પૃથ્વી. ૯, રસિત–રસાયેલું. ૧૦, હિ–જ. ૧૧, યદિ–જે. આ અને આ પછીનું કાવ્ય જેલમાં અને જેલની ભૂમિકા ઉપર રચાયેલાં છે. પૃ. ૩૫ અમારો ભેદઃ તા. ૨-૨-૩૪. છંદ અનુષ્ટ્રપ. ૧, જેલની બેરેકમાંથી ચંદ્ર તો દેખી શકાતો નથી, માત્ર ચાંદની જ દેખાય છે. એ પ્રકાશના આઘાપાછા થવા ઉપરથી ચંદ્રની આકાશમાં થતી ગતિ કપેલી છે. ૪, પા-પાસે. ૧૪, દુગ્ધા પીડા, ૧૫, એણે–ચંદાએ. ર૩, એના–પ્રિયાના. ૨૬, ‘પેલી’–થી ‘હસતી' સુધીનું વાક્ય ચાંદનીનું વિશેષણ. ૨૭, ચાંદની ઝીલીને.
Retrieved from "https://wiki.ekatrafoundation.org/wiki/Special:MobileDiff/62150"

Navigation menu