12,895
edits
યાત્રા/અગ્નિવિરામ: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
formatting corrected.
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|અગ્નિવિરામ|}} <poem> અહો સુહૃદ! શું પ્રભાત કમનીય વાસંતી એ! હતો મરુત મંદ શીત મધુરા પરાગે ભર્યો, હતાં ગગનમાં કંઈક શશવૃન્દ શાં વાદળાં, હતી રજત દીપ્તિ સૂર્યકિરણોની કંળી મૃદુ. અને પટ વ...") |
(formatting corrected.) |
||
| (2 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 2: | Line 2: | ||
{{Heading|અગ્નિવિરામ|}} | {{Heading|અગ્નિવિરામ|}} | ||
<poem> | {{block center| <poem> | ||
અહો સુહૃદ! શું પ્રભાત કમનીય વાસંતી એ! | અહો સુહૃદ! શું પ્રભાત કમનીય વાસંતી એ! | ||
હતો મરુત મંદ શીત મધુરા પરાગે ભર્યો, | હતો મરુત મંદ શીત મધુરા પરાગે ભર્યો, | ||
હતાં ગગનમાં કંઈક શશવૃન્દ શાં વાદળાં, | હતાં ગગનમાં કંઈક શશવૃન્દ શાં વાદળાં, | ||
હતી રજત દીપ્તિ સૂર્યકિરણોની | હતી રજત દીપ્તિ સૂર્યકિરણોની કૂંળી મૃદુ. | ||
અને પટ વિશાળ તે સરિતને હતો, કેવી એ | અને પટ વિશાળ તે સરિતને હતો, કેવી એ | ||
મનોરમ ઘડી ઉમંગભર ટ્હેલવાની હતી– | મનોરમ ઘડી ઉમંગભર ટ્હેલવાની હતી– | ||
| Line 17: | Line 17: | ||
અને કંઈક સ્વપ્ન સેવી રમતો તું આ જીવને, | અને કંઈક સ્વપ્ન સેવી રમતો તું આ જીવને, | ||
છતાં ઉરગુહા વિષે કશીક ગુપ્ત ધારી ઘૃણા | છતાં ઉરગુહા વિષે કશીક ગુપ્ત ધારી ઘૃણા | ||
રહ્યો તું, ઝડપી લઈ તક, | રહ્યો તું, ઝડપી લઈ તક, ગયો શું ઠેકી બધું? | ||
ગયું ઝડપી મૃત્યુ વા, તવ મને | ગયું ઝડપી મૃત્યુ વા, તવ મને ચણ્યાં કોટડાં | ||
મહીં ન કંઈ પેખી માલ, નિજ એક ફૂંકે અહા | |||
ધરાશયિત દુર્ગ આ તવ કર્યો અને પ્રેષીને | ધરાશયિત દુર્ગ આ તવ કર્યો અને પ્રેષીને | ||
ક્યહીં અવર ભોમમાં તુજ નિવાસ યોજ્યો નવો? | ક્યહીં અવર ભોમમાં તુજ નિવાસ યોજ્યો નવો? | ||
સવાલ પર હા સવાલ! | સવાલ પર હા સવાલ! જલવ્હેણમાં વીચિ શા, | ||
ન અર્થ, નહિ સાર, કેવળ તરંગ આ ચિત્તના? ૨૦ | ન અર્થ, નહિ સાર, કેવળ તરંગ આ ચિત્તના? ૨૦ | ||
અહો, દરદની દવા જગતને જડી ના હજી, | અહો, દરદની દવા જગતને જડી ના હજી, | ||
| Line 29: | Line 29: | ||
વિલાપી ઉર ઠારવાનું સ્મરણોની રાખોડીમાં? | વિલાપી ઉર ઠારવાનું સ્મરણોની રાખોડીમાં? | ||
તને – નહિ, ભુલ્યો, શરીર તુજનું સમર્પી તહીં | તને – નહિ, ભુલ્યો, શરીર તુજનું સમર્પી તહીં | ||
કઠોર કટુ કાષ્ટ અંક અનલોની | કઠોર કટુ કાષ્ટ અંક અનલોની જ્વાળા વિષે, | ||
પખાળી નિજ દેહ શીત સરિતાની આછી છબે, | પખાળી નિજ દેહ શીત સરિતાની આછી છબે, | ||
જવું ઘર ભણી વળી, મન પરોવવું ચાકડે | જવું ઘર ભણી વળી, મન પરોવવું ચાકડે | ||
સદાની ઘટમાળના, ધન તણી, ધનાશા તણી, | સદાની ઘટમાળના, ધન તણી, ધનાશા તણી, | ||
સુમિત્ર તણી, | સુમિત્ર તણી, દેહની, તરસ-ભૂખની તૃપ્તિમાં, | ||
અને જલથી ઊછળી ઘડીક બ્હાર | અને જલથી ઊછળી ઘડીક બ્હાર સ્હેલી જતી ૩૦ | ||
અમારી મન-માછલીની કવિતા-કલા-સેવના- | અમારી મન-માછલીની કવિતા-કલા-સેવના- | ||
તણા ક્ષણિક | તણા ક્ષણિક ક્રીડને શું બસ આટલી જિંદગી? | ||
અહો સુહૃદ! એક બાજુ તન ભસ્મ હ્યાં ઊડતી, | અહો સુહૃદ! એક બાજુ તન ભસ્મ હ્યાં ઊડતી, | ||
અને અવર બાજુ કંકર ઉડાડતા કાજના, | અને અવર બાજુ કંકર ઉડાડતા કાજના, | ||
શ્વસી ભમી | શ્વસી ભમી અહીં રહ્યા સહુ ય–આટલા અર્થ શું, | ||
તને હું ચહું જીવવા? નહિ નહીં, ઘડી તો દિસે | તને હું ચહું જીવવા? નહિ નહીં, ઘડી તો દિસે | ||
કર્યું ઉચિત કર્મ | કર્યું ઉચિત કર્મ તેં–અધિક અર્થ જો લાધવો | ||
ત્યહીં જવનિકા | ત્યહીં જવનિકા પુંઠે અમ અદીઠ નેત્રોથી કો! | ||
‘અરે અવરભૂમિ! કોણ બકવાદ એવા કરે?’ | |||
ફડાક કરતો તું કુર્સીનું તજી વામ ઊંચે કુદે, ૪૦ | |||
અને તવ બિરાદરો કંઈ કઠોર કોલાહલે | અને તવ બિરાદરો કંઈ કઠોર કોલાહલે | ||
ગજાવી ગગનો મુકેઃ ‘શબદ કેરી જંજાળ શી! | ગજાવી ગગનો મુકેઃ ‘શબદ કેરી જંજાળ શી! | ||
| Line 53: | Line 53: | ||
સદાની તકરાર એ અમ વિષે રહી. શાંત તું, | સદાની તકરાર એ અમ વિષે રહી. શાંત તું, | ||
હવે નહિ ઉચારવા વચન વાદનાં તું અહીં, | હવે નહિ ઉચારવા વચન વાદનાં તું અહીં, | ||
ન છેડું | ન છેડું ત્યહીં વૈખરી. તવ નિરુત્તરી મૌનને | ||
ઘટે નહિ જ ખંડવું. | ઘટે નહિ જ ખંડવું. હૃદયના-નહિ, એથી યે | ||
નિગૂઢ અનુભૂતિના અગમ | નિગૂઢ અનુભૂતિના અગમ કોક ઓવાર પે | ||
નિવેડી લઈશું જ એ અકળની કળા. કિંતુ રે | નિવેડી લઈશું જ એ અકળની કળા. કિંતુ રે | ||
મને લઘુ સવાલ થાય : યદિ જિંદગી-વ્હેણ આ ૫૦ | |||
મને લઘુ સવાલ | બનેલ અણુકોશની સતત કોક રાસાયણી | ||
બનેલ | ક્રિયાથી : ઉર-ઊર્મિ, ચિંતન, કલા, મહા ભાવના, | ||
પ્રચણ્ડ જનસંઘના પ્રબળ ઉગ્ર આંદોલનો– | પ્રચણ્ડ જનસંઘના પ્રબળ ઉગ્ર આંદોલનો– | ||
બધું | બધું અણુ તણી જ કેવલ બનેલ લીલા સ્ફુરે, | ||
બઢે, વિકસતી રહે વિલસતી અને અંતમાં | બઢે, વિકસતી રહે વિલસતી અને અંતમાં | ||
જતું વિરમી એ બધું | જતું વિરમી એ બધું અણુની સંગ – એથી કંઈ | ||
હતું ન પુરવે, હશે નહિ પછી, જડા પૃથ્વીના | હતું ન પુરવે, હશે નહિ પછી, જડા પૃથ્વીના | ||
કણો સ્ફુરિત થાય, | કણો સ્ફુરિત થાય, બુદ્બુદ યથા સમુદ્રે, અને | ||
નવા નિત નવા બને, ગત સદા ગતો થૈ રહે! | નવા નિત નવા બને, ગત સદા ગતો થૈ રહે! | ||
ભલે! પણ સવાલ | ભલે ! પણ સવાલ થાય : ઘટમાળ આ મધ્યની ૬૦ | ||
થતી વિલય સર્વથા? ન અવશિષ્ટ ઉચ્છિષ્ટ વા | થતી વિલય સર્વથા ? ન અવશિષ્ટ ઉચ્છિષ્ટ વા | ||
રહે કંઈ જ મધ્યની સભર રંગલીલા તણું? | રહે કંઈ જ મધ્યની સભર રંગલીલા તણું? | ||
અરે તવ જડાણુઓ થકી | અરે તવ જડાણુઓ થકી રચાયેલો પુદ્ગલ | ||
કશાં મુદ તણાં, સુધા- | કશાં મુદ તણાં, સુધા-ઋત તણાં, કરી શક્તિનાં | ||
મચ્યો સતત સોણલે, કશી અદમ્ય એ ઝંખના, | મચ્યો સતત સોણલે, કશી અદમ્ય એ ઝંખના, | ||
કશું તરલ તીવ્ર એ | કશું તરલ તીવ્ર એ સ્ફુરણ દીપ્ત ચૈતન્યનું, | ||
મહા રણકતી સુરાગ ઘનઘોષ | મહા રણકતી સુરાગ ઘનઘોષ ઘંટા સમું, | ||
પ્રતીતિ સઘળી જ એ જડથી ભિન્ન | પ્રતીતિ સઘળી જ એ જડથી ભિન્ન કો તત્ત્વની | ||
બધી ય ગઈ લુપ્ત થૈ, બસ ઘડી જ આ બે મહીં? | બધી ય ગઈ લુપ્ત થૈ, બસ ઘડી જ આ બે મહીં? | ||
ક્ષણો | ક્ષણો અણગણી, દિનો અણગણ્યા, વસંતો તણાં ૭૦ | ||
પ્રભાત, શરદોની | પ્રભાત, શરદોની કૈંક રજનીની વેદી પરે | ||
અસંખ્ય ગણના અતીત પળના મહા પુંજમાં | અસંખ્ય ગણના અતીત પળના મહા પુંજમાં | ||
કણેકણ કરી વિકાસ ગ્રહનાર, સંસ્કારનો | કણેકણ કરી વિકાસ ગ્રહનાર, સંસ્કારનો | ||
મહા નિચય સાધનાર, જગવ્યાપતી ઝંખના- | મહા નિચય સાધનાર, જગવ્યાપતી ઝંખના- | ||
તણો અનલ ધારનાર, નભ આંબતી શક્તિનો | તણો અનલ ધારનાર, નભ આંબતી શક્તિનો | ||
મહા અનિલ પ્રેરનાર તવ ચૈત્યનો રાશિ શું | |||
મહા અનિલ પ્રેરનાર તવ | થતાં વિલય આ સમુચ્ચય અણુ તણો મટ્યો? | ||
થતાં વિલય આ સમુચ્ચય અણુ | ખરે, અણુની માત્ર સ્થૂલ ઘટનાની સાથે જ શું | ||
ખરે, અણુની માત્ર | રહ્યું છ સઘળું જડાઈ? જડથી નર્યું ભિન્ન જે, | ||
રહ્યું | પ્રચેતસભર્યું પ્રફુલ્લ તવ સ્પષ્ટ વ્યક્તિત્વ, તે ૮૦ | ||
પ્રચેતસભર્યું | થતાં અણુ વિશીર્ણ હા થયું જ શીર્ણ શું સર્વથા? | ||
થતાં અણુ વિશીર્ણ હા થયું જ | ‘નહીં, નહિ વિશીર્ણ થાય.’ શ્રવણે પડે સાદ કો– | ||
વદે તું ત્યહીં મૃત્યુપીઠ પર સાધી આરોહણ? | વદે તું ત્યહીં મૃત્યુપીઠ પર સાધી આરોહણ? | ||
વદે અવર | વદે અવર કોઈ મૃત્યુ-કરથી અમી આચમી? | ||
ભલે કુસુમ વૃક્ષ-ડાળ વિકસે, રસો તેહના | ભલે કુસુમ વૃક્ષ-ડાળ વિકસે, રસો તેહના | ||
પરાગ ખિલવે નવા, રસ વસેલ જે મૂળમાં | પરાગ ખિલવે નવા, રસ વસેલ જે મૂળમાં | ||
ન તેહ રસ પુષ્પમાં, અવર રૂપ તે જે લિયે, | ન તેહ રસ પુષ્પમાં, અવર રૂપ તે જે લિયે, | ||
કરામત અનન્ય કોઈ | કરામત અનન્ય કોઈ તહીં,– ભિન્નતા જે રચે, | ||
રચે નવ વિકાસ; સૂર્ય | રચે નવ વિકાસ; સૂર્ય તણી ઝીલી ઉષ્મા, શ્વસી | ||
અનેક મરુતો, ધરાતલની મિટ્ટી ભક્ષી, જલો ૯૦ | અનેક મરુતો, ધરાતલની મિટ્ટી ભક્ષી, જલો ૯૦ | ||
નભેથી ઝરતાં, | નભેથી ઝરતાં, વહંત તલગર્ભમાં વા ચુમી, | ||
કશીક નવલી વિસૃષ્ટિ બનતી; બધું વૃક્ષમાં | કશીક નવલી વિસૃષ્ટિ બનતી; બધું વૃક્ષમાં | ||
દિસે વિકસતું, અરે પણ પરાગ એ પુષ્પનો | દિસે વિકસતું, અરે પણ પરાગ એ પુષ્પનો | ||
પરાગ રહી જાય | પરાગ રહી જાય જો ભ્રમર કો ન આવે તહીં; | ||
ફળે કુસુમ, તે કળા ભ્રમરસ્પર્શની માત્ર ને? | ફળે કુસુમ, તે કળા ભ્રમરસ્પર્શની માત્ર ને? | ||
તમામ જગપુષ્પ વૃક્ષ પર હો ખિલેલાં ભલે, | તમામ જગપુષ્પ વૃક્ષ પર હો ખિલેલાં ભલે, | ||
પરંતુ અલિ | પરંતુ અલિ કો અગમ્ય ચડી પુષ્પકે આવીને | ||
ફલદ્રુપ કરે | ફલદ્રુપ કરે પરાગ–ઉરને સુસંયોજતો. | ||
પરાગ-કણ અન્ય સંગ; વિરચે સદા નીડ હ્યાં | પરાગ-કણ અન્ય સંગ; વિરચે સદા નીડ હ્યાં | ||
સુદૂર તણું પંખી | સુદૂર તણું પંખી કો કંઈ તૃણોની સૃષ્ટિ થકી, ૧૦૦ | ||
વસે, ટહુકી જાય, અંડ ધરી જાય. એ પંખીડું– | વસે, ટહુકી જાય, અંડ ધરી જાય. એ પંખીડું– | ||
પરાગ રસનો પિપાસુ ભમરો, જુદો પુષ્પથી | |||
સદા ય, નિજ રંગથી જગતને રહે રંગતો, | |||
અનોખી નિજ ગુંજનાથી વન-કર્ણ ગુંજારતો, | અનોખી નિજ ગુંજનાથી વન-કર્ણ ગુંજારતો, | ||
ભમે ગગન- | ભમે ગગન-ગુંબજે, અણુની માત્ર લીલા ન એ. | ||
વિરાટ જનનીની એ અણુ સહેની સંયોગિતા... | વિરાટ જનનીની એ અણુ સહેની સંયોગિતા... | ||
દિમાગ ચકરાય, થાય મતિ | દિમાગ ચકરાય, થાય મતિ મૂર્છિતા, થાય કે | ||
હું યે તવ સહે કરું શયન અગ્નિના અંકમાં, | |||
વિલોપું ઘટમાળનાં વમળ | વિલોપું ઘટમાળનાં વમળ ઘોરની વેદના. | ||
અરે, પણ | અરે, પણ કદી ય એમ બનતો શું સંવાદ કો? ૧૧૦ | ||
અનાદિ | અનાદિ યુગથી અગણ્ય જન અગ્નિ-અંકે શમ્યા, | ||
છતાં નહિ સજીવ ચિત્ત પર અંક એકે પડ્યો | છતાં નહિ સજીવ ચિત્ત પર અંક એકે પડ્યો | ||
વદંત યમરાજની અકળ પલ્લવીની કળા. | વદંત યમરાજની અકળ પલ્લવીની કળા. | ||
અહો નહિ શું અગ્નિ | અહો નહિ શું અગ્નિ કો અમ સજીવને જે ગ્રહે, | ||
દહે અમ અનાથતા, અસહ મૂઢતા, દેહને | દહે અમ અનાથતા, અસહ મૂઢતા, દેહને | ||
રસે દ્યુતિલ ઓજસે, અમરતાની | રસે દ્યુતિલ ઓજસે, અમરતાની કો અર્ચિષે | ||
પ્રદીપ્ત કરી જાય જીવન તણી તમિસ્રાવલિ, | પ્રદીપ્ત કરી જાય જીવન તણી તમિસ્રાવલિ, | ||
અને વિરચી જાય આ અમ ભભૂકતી આગનો | અને વિરચી જાય આ અમ ભભૂકતી આગનો | ||
વિરામ નિજ માતૃગર્ભ સમી પ્રાણદા આંચમાં ૧૨૦ | વિરામ નિજ માતૃગર્ભ સમી પ્રાણદા આંચમાં? ૧૨૦ | ||
<small> {{Right|૧૯૪૪}}</small> | |||
</poem>}} | |||
<br> | <br> | ||
{{HeaderNav2 | {{HeaderNav2 | ||