કુંવરબાઈનું મામેરું/કડવું ૧૧: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
(Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|કડવું ૧૧| રમણ સોની}} <poem> [ ઠઠ્ઠો કરવા અને કુતૂહલથી આવેલી નાગર...")
 
No edit summary
 
(2 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
{{SetTitle}}
{{SetTitle}}


{{Heading|કડવું ૧૧| રમણ સોની}}
{{Heading|કડવું ૧૧|}}


<poem>
<poem>
[ ઠઠ્ઠો કરવા અને કુતૂહલથી આવેલી નાગર સ્ત્રીઓના સૌંદર્ય-શણગારનું સ્વભાવોક્તિ વર્ણન કરવાની તક પણ કવિ લે છે! ]
{{Color|Blue|[ ઠઠ્ઠો કરવા અને કુતૂહલથી આવેલી નાગર સ્ત્રીઓના સૌંદર્ય-શણગારનું સ્વભાવોક્તિ વર્ણન કરવાની તક પણ કવિ લે છે! ]}}


(રાગ મારુ)
(રાગ મારુ)
Line 11: Line 11:


‘મોસાળાના ઢંગ  વેવાઈએ માંડ્યા,
‘મોસાળાના ઢંગ  વેવાઈએ માંડ્યા,
નાગરના વહેવાર સહુ એણે છાંડ્યા.{{space}} ૨
નાગરના વહેવાર<ref>વહેવાર = રિવાજ</ref> સહુ એણે છાંડ્યા.{{space}} ૨


જુઓ છાપાં, તિલક ને તાળ, જુઓ તુલસીમાળા,
જુઓ છાપાં, તિલક ને તાળ, જુઓ તુલસીમાળા,
નરસૈંયો  કરશે  નૃત્ય,    ગાશે  ટોપીવાળા.’{{space}} ૩
નરસૈંયો  કરશે  નૃત્ય,    ગાશે  ટોપીવાળા<ref>કાન-ઢંકાતી ટોપી પહેરેલા સાધુઆ</ref>.’{{space}} ૩


જોવા મળી  નાગરી નાત,  બહુ  ટોળેટોળાં,
જોવા મળી  નાગરી નાત,  બહુ  ટોળેટોળાં,
Line 23: Line 23:


મહેતાને કહે : ‘જે શ્રીકૃષ્ણ,’ હસીને પરું જોતી,
મહેતાને કહે : ‘જે શ્રીકૃષ્ણ,’ હસીને પરું જોતી,
સોહે  અધર  ઉપર  અનંત  વેસરનાં   મોતી. {{space}} ૬
સોહે  અધર  ઉપર  અનંત  વેસર<ref>નાકે પહેરવાની નથણી</ref>નાં   મોતી. {{space}} ૬


સજ્યા સોળ શણગાર, ચીર, ચરણાં, ચોળી,
સજ્યા સોળ શણગાર, ચીર, ચરણાં, ચોળી,
જોબન-મદમાતી  નાર  કરે  બહુ  ઠીંઠોળી.{{space}} ૭
જોબન-મદમાતી  નાર  કરે  બહુ  ઠીંઠોળી<ref>ઠઠ્ઠા-મશ્કરી</ref>.{{space}} ૭


માળા, મોતી-હાર ઉર પર ઢળકે છે,
માળા, મોતી-હાર ઉર પર ઢળકે છે,
Line 32: Line 32:


કોઈ  છૂટે અંબોડે નાર,  વેણી  લાંબી છે,
કોઈ  છૂટે અંબોડે નાર,  વેણી  લાંબી છે,
કો’ને  ઝાંઝર ઝમકે પાય, કડલાં કાંબી છે.{{space}} ૯
કો’ને  ઝાંઝર ઝમકે પાય, કડલાં કાંબી<ref>પગનાં ઘરેણાં</ref> છે.{{space}} ૯


નાનાં તિલક રસાળ ભાલે કીધાં છે,
નાનાં તિલક રસાળ ભાલે કીધાં છે,
Line 49: Line 49:
વહેવારિયા દસવીસ  ટોપીવાળા છે!{{space}} ૧૪
વહેવારિયા દસવીસ  ટોપીવાળા છે!{{space}} ૧૪


કુંવરવહુને  ધન્ય,  પિયરપનોતી છે!
કુંવરવહુને  ધન્ય,  પિયરપનોતી<ref>પિયરપક્ષે નસીબદાર. અહીં કટાક્ષમાં; પરંતુ કડવું- ૧૫(કડી ૨૫)માં એના સાચા અર્થમાં. </ref> છે!
બાપ વજાડે શંખ, સાધર પહોતી છે!’{{space}} ૧૫
બાપ વજાડે શંખ, સાધર પહોતી છે<ref>મનના કોડ પૂરા કર્યા છે (વક્રોક્તિ છે)</ref>!’{{space}} ૧૫


કોઈ  વાંકાબોલા  વિપ્ર    બોેલે  ઉપહાસે :
કોઈ  વાંકાબોલા  વિપ્ર    બોેલે  ઉપહાસે :
Line 58: Line 58:
મહેતે  કીધી  સાન        ‘રહેજે  વિશ્વાસે. {{space}} ૧૭
મહેતે  કીધી  સાન        ‘રહેજે  વિશ્વાસે. {{space}} ૧૭


:::                      વલણ
:::                      '''વલણ'''
વિશ્વાસ રાખો, દીકરી!’ કહી કરમાં લીધી તાળ રે;
વિશ્વાસ રાખો, દીકરી!’ કહી કરમાં લીધી તાળ રે;
કાગળ મૂક્યો છાબમાં, મહેતે સમર્યા શ્રીગોપાળ રે. {{space}} ૧૮
કાગળ મૂક્યો છાબમાં, મહેતે સમર્યા શ્રીગોપાળ રે. {{space}} ૧૮
</poem>
</poem><br>


{{HeaderNav2
{{HeaderNav2
|previous = કડવું ૧૦
|previous = કડવું ૧૦
|next = કડવું ૧૨
|next = કડવું ૧૨
}}
}}<br>

Latest revision as of 05:14, 1 November 2021


કડવું ૧૧

[ ઠઠ્ઠો કરવા અને કુતૂહલથી આવેલી નાગર સ્ત્રીઓના સૌંદર્ય-શણગારનું સ્વભાવોક્તિ વર્ણન કરવાની તક પણ કવિ લે છે! ]

(રાગ મારુ)
મહેતે વજાડ્યો શંખ, સમર્યા વનમાળી;
લાગી હસવા ચારે વર્ણ, માંહોમાંહે દે તાળીઃ           ૧

‘મોસાળાના ઢંગ વેવાઈએ માંડ્યા,
નાગરના વહેવાર[1] સહુ એણે છાંડ્યા.          ૨

જુઓ છાપાં, તિલક ને તાળ, જુઓ તુલસીમાળા,
નરસૈંયો કરશે નૃત્ય, ગાશે ટોપીવાળા[2].’          ૩

જોવા મળી નાગરી નાત, બહુ ટોળેટોળાં,
મુખ મરડી કહે છે વાત : ‘આપશે ઘરચોળાં.’          ૪

બહુ નાની-મોટી નાર મંડપ માંહે મળી,
કરે વાંકી છાની વાત, સાકર-પેં ગળી.          ૫

મહેતાને કહે : ‘જે શ્રીકૃષ્ણ,’ હસીને પરું જોતી,
સોહે અધર ઉપર અનંત વેસર[3]નાં મોતી.           ૬

સજ્યા સોળ શણગાર, ચીર, ચરણાં, ચોળી,
જોબન-મદમાતી નાર કરે બહુ ઠીંઠોળી[4].          ૭

માળા, મોતી-હાર ઉર પર ઢળકે છે,
જડાવ ચૂડો હાથ, કંકણ ખળકે છે.          ૮

કોઈ છૂટે અંબોડે નાર, વેણી લાંબી છે,
કો’ને ઝાંઝર ઝમકે પાય, કડલાં કાંબી[5] છે.          ૯

નાનાં તિલક રસાળ ભાલે કીધાં છે,
રમાડવા સરખાં બાળ કેડે લીધાં છે.           ૧૦

કો જોવા ઠાલી છાબ અબળા ઊઠે છે,
કો વહુઆરુ લજ્જાળ, નણદી-પૂંઠે છે.          ૧૧

કો’ શીખવી બોલાવે બાળ, વારી રાખે છે;
કો’ વાંકાબોલી નાર, વાંકું ભાખે છે :          ૧૨

‘બાઈ, કુંવરવહુનો બાપ કરશે મામેરું;
લેઈશ પટોળું શ્રીકાર, સાડી નહિ પહેરું.          ૧૩

વૈષ્ણવને શાની ખોટ? કંઠે માળા છે,
વહેવારિયા દસવીસ ટોપીવાળા છે!          ૧૪

કુંવરવહુને ધન્ય, પિયરપનોતી[6] છે!
બાપ વજાડે શંખ, સાધર પહોતી છે[7]!’          ૧૫

કોઈ વાંકાબોલા વિપ્ર બોેલે ઉપહાસે :
‘મૂકો છાબમાંહે બે પહાણ, વાયે ઊડી જાશે.’          ૧૬

મૂક્યો દીકરીએ નિઃશ્વાસ, આવી પિતા પાસે;
મહેતે કીધી સાન ‘રહેજે વિશ્વાસે.           ૧૭

વલણ
વિશ્વાસ રાખો, દીકરી!’ કહી કરમાં લીધી તાળ રે;
કાગળ મૂક્યો છાબમાં, મહેતે સમર્યા શ્રીગોપાળ રે.           ૧૮



  1. વહેવાર = રિવાજ
  2. કાન-ઢંકાતી ટોપી પહેરેલા સાધુઆ
  3. નાકે પહેરવાની નથણી
  4. ઠઠ્ઠા-મશ્કરી
  5. પગનાં ઘરેણાં
  6. પિયરપક્ષે નસીબદાર. અહીં કટાક્ષમાં; પરંતુ કડવું- ૧૫(કડી ૨૫)માં એના સાચા અર્થમાં.
  7. મનના કોડ પૂરા કર્યા છે (વક્રોક્તિ છે)