અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/બાલમુકુન્દ દવે/લાડકડી: Difference between revisions

no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 37: Line 37:


બીજા અંતરમાં બે પંક્તિમાં કવિએ લાગણીને વિરલ આકાર આપ્યો છે. ‘આવો’ અને ‘જાઓ’ એ બંને શબ્દની વચ્ચે આશ્લેષ પણ છે અને વિશ્લેષ પણ છે. ‘દીકરો જન્મે તો સાકરો વહેંચાય છે ને દીકરીઓ સાપના ભારા મનાય છે’ એ વાતને કવિએ આંસુથી લૂંછી નાખી છે, આમ કહીને:
બીજા અંતરમાં બે પંક્તિમાં કવિએ લાગણીને વિરલ આકાર આપ્યો છે. ‘આવો’ અને ‘જાઓ’ એ બંને શબ્દની વચ્ચે આશ્લેષ પણ છે અને વિશ્લેષ પણ છે. ‘દીકરો જન્મે તો સાકરો વહેંચાય છે ને દીકરીઓ સાપના ભારા મનાય છે’ એ વાતને કવિએ આંસુથી લૂંછી નાખી છે, આમ કહીને:
{{Poem2Close}}


<poem>
તું શાની સાપનો ભારો
તું શાની સાપનો ભારો
તું તુલસીનો ક્યારો લાડકડી.
તું તુલસીનો ક્યારો લાડકડી.
</poem>


{{Poem2Open}}
દીકરી ચકલીની જેમ ઊડી જાય છે, એવી વાત લોકગીતમાં આવે છે. એ વાતને કવિએ અહીં માંજીને મૂકી છે. દીકરીની માયા શીમળાની આછેરી છાયા જેવી છે એમ કહીને દીકરીના વિદાયટાણે આ છાયા વિના તાપ અને સંતાપ કેવો હશે એનો પ્રગાઢ પરિચય આપ્યો છે. પોતાની દીકરીને પારકી કરવી ત્યારે રૂંધ્યા ન રૂંધાય એવાં હીબકાંને છેવટે તો માબાપે પોતાના હૃદયમાં જ રૂંધવાનાં હોય છે. ગીતમાં ભાષાની સરળતા એ હૃદયની સરળતા ને નિખાલસતાનું પરિણામ છે.
દીકરી ચકલીની જેમ ઊડી જાય છે, એવી વાત લોકગીતમાં આવે છે. એ વાતને કવિએ અહીં માંજીને મૂકી છે. દીકરીની માયા શીમળાની આછેરી છાયા જેવી છે એમ કહીને દીકરીના વિદાયટાણે આ છાયા વિના તાપ અને સંતાપ કેવો હશે એનો પ્રગાઢ પરિચય આપ્યો છે. પોતાની દીકરીને પારકી કરવી ત્યારે રૂંધ્યા ન રૂંધાય એવાં હીબકાંને છેવટે તો માબાપે પોતાના હૃદયમાં જ રૂંધવાનાં હોય છે. ગીતમાં ભાષાની સરળતા એ હૃદયની સરળતા ને નિખાલસતાનું પરિણામ છે.


કાલિદાસે અભિજ્ઞાન શાકુન્તલના ચોથા અંકમાં કન્યાવિદાયના પ્રસંગને અમર કર્યો છે. આપણે ત્યાં એનો અનુવાદ ચંદ્રવદન મહેતાએ અફલાતુન રીતે કર્યો છે. એની થોડીક ઉક્તિઓ જોઈએ:
કાલિદાસે અભિજ્ઞાન શાકુન્તલના ચોથા અંકમાં કન્યાવિદાયના પ્રસંગને અમર કર્યો છે. આપણે ત્યાં એનો અનુવાદ ચંદ્રવદન મહેતાએ અફલાતુન રીતે કર્યો છે. એની થોડીક ઉક્તિઓ જોઈએ:
{{Poem2Close}}


<poem>
આજે જાય શકુન્તલા પતિગૃહે, હૈયું અધીરું બને,
આજે જાય શકુન્તલા પતિગૃહે, હૈયું અધીરું બને,
રૂંધાતે મમ કંઠ, આંસુ ઠરતાં, ચિંતાભર્યા લોચને;
રૂંધાતે મમ કંઠ, આંસુ ઠરતાં, ચિંતાભર્યા લોચને;
Line 55: Line 61:
એને વળાવી પતિઘરે આજે,
એને વળાવી પતિઘરે આજે,
પ્રસન્ન થતો મુજ અંતરાત્મા.
પ્રસન્ન થતો મુજ અંતરાત્મા.
</poem>


{{Poem2Open}}
આ ગીતની સાથે અન્ય કાવ્યગીતો જોઈશું તો કન્યાવિદાયના હૃદયસ્પર્શી પ્રસંગને કવિઓએ કયા કયા સ્તર પર ઝીલ્યો છે એનો ખ્યાલ આવે:
આ ગીતની સાથે અન્ય કાવ્યગીતો જોઈશું તો કન્યાવિદાયના હૃદયસ્પર્શી પ્રસંગને કવિઓએ કયા કયા સ્તર પર ઝીલ્યો છે એનો ખ્યાલ આવે:
{{Poem2Close}}


<poem>
લાલ લાલ ચુંદડી રંગાવ મારી માડી
લાલ લાલ ચુંદડી રંગાવ મારી માડી
સોનાનું કંકણ ઘડાવ રે,
સોનાનું કંકણ ઘડાવ રે,
Line 76: Line 86:


– લોકગીત
– લોકગીત
</poem>


*
*


<poem>
દીકરીના લગ્ન પછી, ઘરમાં
દીકરીના લગ્ન પછી, ઘરમાં


Line 99: Line 111:
‘મારી દીકરી ક્યાં?
‘મારી દીકરી ક્યાં?


– જયન્ત પાઠક
'''– જયન્ત પાઠક'''
</poem>


સંગાથ
{{Poem2Open}}
'''સંગાથ'''


રોતાં મેલીશું મીઠું માયરું ને
રોતાં મેલીશું મીઠું માયરું ને
Line 118: Line 132:
પામી ગયાં જનમોજનમનો સંગાથ.
પામી ગયાં જનમોજનમનો સંગાથ.


– હરીન્દ્ર દવે
'''– હરીન્દ્ર દવે'''
{{Poem2Close}}


*
*


કન્યા વિદાય
<poem>
'''કન્યા વિદાય'''


           સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો
           સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો
Line 148: Line 164:


– અનિલ જોશી
– અનિલ જોશી
</poem>


*
*


કન્યા વિદાય
<poem>
'''કન્યા વિદાય'''


દીકરી ચાલી પોતાને સાસરે:
દીકરી ચાલી પોતાને સાસરે:
Line 167: Line 185:
જાણે શ્વાસથી છૂટો પડ્યો શ્વાસ રે:
જાણે શ્વાસથી છૂટો પડ્યો શ્વાસ રે:
દીકરી ચાલી પોતાને સાસરે.
દીકરી ચાલી પોતાને સાસરે.
</poem>


*
*


<poem>
— જાણે
— જાણે


Line 184: Line 204:
હૈયું ભર્યું ભર્યું તોયે લાગે ખાલી રે
હૈયું ભર્યું ભર્યું તોયે લાગે ખાલી રે
હું તો પિયર મેલીને સાસરે ચાલી રે.
હું તો પિયર મેલીને સાસરે ચાલી રે.
</poem><br>
{{Right|(‘(કાવ્યવિશેષઃ બાલમુકુન્દ દવે)'માંથી)}}
{{Right|(‘(કાવ્યવિશેષઃ બાલમુકુન્દ દવે)'માંથી)}}
{{Poem2Close}}
 
</div></div>
</div></div>