છેલ્લું પ્રયાણ/૩. સજણ ગિયાં ને શેરીયું રહી!: Difference between revisions

નગરમાંથી નનામિયું નીકળિયું,  

તે દી' નેજા ફરકે ચાર.

મસાણે જેને મડાં લૂંટશે,  

વાશે વા ને ઊઠશે સેલીયું;  

*  

સજણાં ચડ્યાં ચોરીએ,  

ચકલાં બાંધ્યાં ચાર;  

સજણા ખાંડે જે દી' ખાંડણા,  

હલકે ઉપાડે હાથ;  

દસે આંગળીએ ચોગઠય વળે,  

નવરો દીનોનાથ.  

નવરો દીનોનાથ ને માઢુડા ઘડ્યાં,

માઢ કમાણસને પાને પડ્યાં.  

ઊડવા લાગી ખેપ તે ઝારા ઝરે  

ઓતરની વાદળી સૂકાં સ્રોવર ભરે.  

તૂટી પાળ તે નીર ગ્યાં વહી,

સજણ ગિયાં ને શેરીયુ રહી.  

છેવટે –  

માયા રાખજો માનવી, હૈયે રાખજો હેત;  

બોલ્યાં ચાલ્યાં માફ કરજો, અવગણ અમારા અનેક.  

એમ કહીને પાછા વળવું જ રહ્યું! પણ પછી પાછો નરને બદલે નારીને ઝૂરવા વારો આવે છે આ અડબૂથની વાણીમાં

સાજણે ઘોડો શણગારિયો,  

દોરી કાઢ્યો ડેલા બા'ર;

ઘેરે શિયાળો ગાળ્ય તે આડયું

અમો તમારા જીવની નાડ્યું.  

તે પે'લાં લૈને અમને બરછીએ માર,  

સજણે ઘોડો શણગારિયો, દોરી કાઢ્યો ડેલા બા'ર.  

કરને હૈડા પંખડી  

મીટે મેળા થાય.

મીટે મેળા થાય તે ધડી દો ઘડી.  

ખેલાડુ સાજણ જાશે વહાણે ચડી.  

ગયાં સ્વજન, વહાણે ચડી ગયાં, હૈયાએ પાંખ કરી નહિ, પછી તો રાત્રીએ

સજણ સ્વપને આવિયાં,  

ઉરે ભરાવી બાથ,  

જાગીને જોઉં ત્યાં જાતાં રિયાં,

પલંગે પછાડું હાથ.  

પલંગે પછાડું હાથ ને કાંઈ ન ભાળું.  

વાલાં સજણ સાટુ ખોબલે આંસુ ઢાળું.

આદર્યા કામ તે અધવચ રિયાં,  

જાગીને જોઉં તો સજણ જાતાં રિયાં.  

*  

વિપ્રલંભની ઊર્મિ સર્વ સંયમ સાચવતી સાચવતી યે વધુ ને વધુ આંતરિક ઉત્કટતા ધારણ કરે છે–  

સાજણ વોળાવી હું વળી,  

આડાં દીધાં વંન;  

રાતે ના'વે નીંદરા

ને દી’એ ન ભાવે અન્ન.  

દી'એ ન ભાવે અન્ન તેં અણોસરાં;

નાખવાં બાણ તે કાઢવાં કાળજ સોંસરાં.  

વડલે વરસે મોતીડે,  

ડાળ કોળાંબા માંય.  

કોળાંબો ભાંગીને કટકો થિયો,  

પ્રીતનો માર્યો સાજણ પરદેશ ગિયો.  

ભાળી ભોમ તો લાગે ગળી,  

અરે સ્વજન! રહી જાવ ને! કહેશો તે ખિદમત કરીશ–  

સજણ રિયો તો રાખિયે, લાગી તમારી માયા;  

ઓરૂં માથે ઉતારા દૈયેં, કરીએ છતરિયુંના છાંયા.  

કરીએં છતરિયુંના છાંયા ને તમને વરિયેં;  

કાળા હતા કેશ, બદલાઈને બીજા થિયા;  

દલને ભોંઠ૫ દેછ, દુનિયાને કાંઉ દેખાડિયે.

જુવાની હતી તે જાતી રહી, દેઈ ને નાંખી દળી;  

રાણો કે, શું વાવરિયે, ભર્યા ભગરાં પળી.  

દેઈને દળી પીસી નાખી. ભગરાં-ધોળાં પળીઆં આવી ગયાં. શા માટે આમ? જોબનને સંસારી જન ઠપકો આપે છે

જોબન! મેં તને ગણ કર્યો,

પહર ચાર્યો સારી રાતઃ  

એક તુંમાં અવગણ ભલે,

મને લાકડી દઈ ગયો હાથ.  

જોબનિયા, તુંને જાળવ્યું, ચાર્યું માજમ રાત;  

જાતાં જાણ્યું હોત તો, ઉછી ઉધારાં કરત.

જાવું છે નિરવાણી ગરૂ મારા!  

જાવું છે નિરવાણી રે-ચેતનહારાo

માટી ભેળી તારી માટી થાશે,  

પાણી રે ભેળાં પાણી;  

કાચી કાયામાં કાંઈ યે ન જાણ્યું ભાઈ!  

શું ભૂલ્યો તું તો પ્રાણ રે–ચેતનહારાo

રાજા જાશે પરજા જાશે,  

જાશે રૂપાળી રાણી;