ગુજરાતી એકાંકીસંપદા/તીડ: Difference between revisions

(બન્ને પીએ. સીમ ઉપર યુવક-યુવતીઓનું એક જૂથ ગાતું ગાતું નીકળે.)

{{ps|જૂથઃ | રૂઠ્યો રૂઠ્યો છે ખેતરપાળ,}}

{{ps|પત્નીઃ | કેવું ગામ આખું ગાંડું થ્યું સ ને હિલોળે ચડ્યું સ! હંધાયને ઓણનું વરહ હારું બેઠું સ. હંધાય હાટાં વાળી દીધાં જાણે ઈન્દર દેવે!}}

{{ps|ખેડુઃ | હા, હોં ઓણ તો જાણે કોઈ લડતું-ઝઘડતુંય નથ્ય. મને ય ઈયાદ નથ્ય આવતું કે હું તને કિયારે વઢ્યો’તો! ને તેંય ઓણની સાલ એકેય છાસિયું કર્યું હોય એવું મને ઈયાદ નથ્ય.}}

{{ps|પત્નીઃ | ઈ હંધોય ઉપરવાળાનો પરતાપ! હાલો તંયે હું જાઉં ને તમે ય. લો, હંભાળો આ ગોફણ્ય હાથમાં.}}

{{ps|ખેડુઃ | ઓણ્ય તો આ ગફણ્યે ય હાથમાં ઝીલવી ગમતી નથ્ય ભલે ને ખાતાં આ પંખીડા ય. ઓલ્યા નાનક સાયેબે નથ્ય કહ્યું?}}

{{ps|પત્નીઃ | ભલે તિયારે જેવી તમારી મરજી. હું તો આ હાલી.}}

(ધીમે ધીમે સાંજના ઓળા ઊતરે. દૂરદૂરથી ખેડુના અવાજો આવે. ક્યાંકથી કોઈક ભજન સંભળાતું હોય. ક્યાંક કોસ ચાલવાનો અવાજ આવતો હોય. ખેડુ માંચડેથી ઊતરી ખેતરની સીમ ફરતો આંટો મારી ફરી માંચડા ઉપર આવે. માથેથી ફાળિયું ઉતારી, ઢોચકીમાંથી પાણી લાવી, મોં ધોઈ, નિરાંતે લંબાવે. ધીમે ધીમે રાત જામતી જાય. ત્યાં અચાનક ઢોલ થાળીના અવાજો ઘોંઘાટ-પડકારા સંભળાવા માંડે. અવાજ ધીમે ધીમે મોટો થતો જાય. જૂથમાં ગીતનો અવાજ.)

{{ps|જૂથ–૧: | સીમરખાએ ધ્રાંગડ ઢોલ વગાડ્યા,}}

{{ps|જૂથ–૨: | ના, ના, ના, ના, ના, ના, જાસા,}}

{{ps|જૂથ–૧: | કોઈ નીકળ્યું લઈ મશાલો,}}

(ખેડુ પણ પહેલાં ફાનસ સળગાવે. ઊંચું કરે. બાજુના ખેતરમાંથી કોઈ મોટેથી પૂછતું હોય એમ અવાજ.)

{{ps|ખેડુઃ | ને ગામ હંધુંય જાણે સીમ તરફ ધોડ્યું આવે સે.}}

{{ps|અવાજઃ |આ અડખેપડખેની સીમનાં ખેતરોમાંય જુઓ ને હંધેય તાપણાં થવા માંડ્યાં સે.}}

{{ps|ખેડુઃ | હા, હોં લે તાણ હું આ પૂળો હળગાવું. (પૂળો સળગાવે.)}}

{{ps|જૂથ–૧: | આવ્યાં આવ્યાં તીડનાં ધાડાં,}}

{{ps|જૂથ–૨: | તીડ આવ્યાં ભૈ તીડ આવ્યાં,}}

(ખેડુની પત્ની પણ હાંફળીફાંફળી ખેતરમાં આવી પહોંચે. એ પણ પૂળો સળગાવે.)

{{ps|પત્નીઃ | હું થવા બેઠું સે ગીગાના બાપુ? આ માંડ સાસ હેઠો બેઠો’તો કિ વરહ હારુ પાચ્યું સે, ન્યાં તો આ ધાડાં કોણ જાણે ચ્યાંથી આવી પૂગ્યાં? કરમની કઠણાઈ તિ આનું નામ!}}  

{{ps|પત્નીઃ | આપણે માનીએ કિ હવે ટળી ગ્યાં. હવે ઈ જનમવાનાં જ નહીં ને ન્યાં તો કોણ જાણે ચ્યાંથી ઈ આવી જ પૂગે સે!}}

{{ps|જૂથ–૧: | કોઈ કહે છે મધ્ય એશિયા,}}

{{ps|જૂથ–૨: | કોઈ કહે કે ના કુળ એનું,}}

{{ps|જૂથ–૧: | ગમે ન એને આબાદી,}}

{{ps|જૂથ–૨: | આવ્યાં આવ્યાં તીડના ધાડાં,}}

{{ps|જૂથ–૧: | ખેતર ખાધું ખળાં ઉજાડ્યાં,}}

(ઠેકઠકાણે રુદનના, અરેરાટીના દમિત રુદન, ચીખતા, કણસતા અવાજો.)

{{ps|નટ–૧: | હવે અહીં આમ જુઓ તો નાટક પૂરું થઈ ગયું.}}

{{ps|દિગ્દર્શક: | હં લાવી જોઈએ. (જૂથ–૧ને) ચાલો તો તમે શરૂ કરો.}}

{{ps|જૂથ–૧: | આ હૂરત ગામની}}

{{ps|જૂથ–૧: | ગામ સાંભળે નહીં,}}

{{ps|દિગ્દર્શક: | પણ ઊભા રહો, આ તો જરાય બન્ધ બેસતું નથી. આપણા મૂળ પ્રતીકથી આ ઘણું દૂર નીકળી જાય છે.}}

{{ps|નટ–૨: | એ જ સારું, કશુંક જુદું થવું જોઈએ. સમીક્ષકો તો કહેશે કે બર્તોલ્ત બ્રેખ્તની શૈલીનો અહીં સુન્દર વિનિયોગ દિગ્દર્શકે કર્યો છે. પ્રગટ રીતે ને છતાં મખર બન્યા વિના એમની વાત નાટકકારે રજૂ કરી છે. માટે થવા જ દો.}}

(જૂથના સભ્યો પોતાની દેહાકૃતિથી ટી.વી. ફ્રેમ રચે. ફ્રેમની વચ્ચેથી સમાચારવાચક વાંચે.)

{{ps|સમાચારવાચકઃ |અમને હમણાં જ મળતા સમાચાર પ્રમાણે સુરતમાં પ્લેગને કારણે દસ જણાનાં મૃત્યુ થયાં છે.}}

{{ps|નટ–૧: | આ નાસભાગ કરવાવાળા ફ્રેમની બહાર નીકળી જાય છે.}}

{{ps|નટ–૨: | ખરી ધમાલ જ ફ્રેમની બહાર હોય છે. એ જ સચ્ચાઈ!}}

{{ps|દિગ્દર્શક: | પણ નાટક પછી આડું ફંટાઈ જાય.}}

{{ps|નટ–૧: | એ જ તો મઝા છે. ફંટાય નહીં તો ખેલ શાનો? વંકાય નહીં તો નાટક શાનું?}}

(ફ્રેમની બહાર હુલ્લડની, મારામારીની, પથ્થરમારાની, ખૂનખરાબાની, ખાનગી અને પોલીસ ગોળીબારની દૃશ્યાવલીઓ.)

{{ps|જૂથ–૧: | બાર વરસનો બાવો બોલે

(બધા જ અભિનેતાઓ સાઇકલ ચલાવતા હોય એવા માઇમના અભિનયમાં, ક્રિયાકાણ્ડમાં વ્યસ્ત અને સ્થિરતા.)