8,009
edits
નરસિંહથી ન્હાનાલાલ/૧૫: Difference between revisions
no edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
| Line 23: | Line 23: | ||
પ્રકૃતિનો પ્રેમ, પ્રકૃતિનું સૌંદર્ય – આ હતો કલાપીનો પ્રથમ અનુભવ. ‘કાશ્મીરનો પ્રવાસ’માં ભવ્યસુંદર ગદ્યકાવ્ય સમા કેટલાક પરિચ્છેદમાં તો એ પ્રગટ થયો છે, પણ ‘કેકારવ’નાં કેટલાંક કાવ્યોમાં પણ એ વ્યક્ત થયો છે.{{Poem2Close}} | પ્રકૃતિનો પ્રેમ, પ્રકૃતિનું સૌંદર્ય – આ હતો કલાપીનો પ્રથમ અનુભવ. ‘કાશ્મીરનો પ્રવાસ’માં ભવ્યસુંદર ગદ્યકાવ્ય સમા કેટલાક પરિચ્છેદમાં તો એ પ્રગટ થયો છે, પણ ‘કેકારવ’નાં કેટલાંક કાવ્યોમાં પણ એ વ્યક્ત થયો છે.{{Poem2Close}} | ||
<poem> | <poem> | ||
‘ઉગે છે સુરખી ભરી રવિ મૃદુ હેમંતનો પૂર્વમાં, | ‘ઉગે છે સુરખી ભરી રવિ મૃદુ હેમંતનો પૂર્વમાં, | ||
ભૂરું છે નભ સ્વચ્છ સ્વચ્છ, દિસતી એકે નથી વાદળી.’ | |||
(‘ગ્રામ્યમાતા’) | (‘ગ્રામ્યમાતા’) | ||
‘હવામાં હીરાની ઝગમગ થતી આ રજ ભરી’ | ‘હવામાં હીરાની ઝગમગ થતી આ રજ ભરી’ | ||
| Line 29: | Line 30: | ||
‘તારાનાં ઝુમખાં વતી રજનીનો અંધાર દેખાય છે.’ | ‘તારાનાં ઝુમખાં વતી રજનીનો અંધાર દેખાય છે.’ | ||
(‘મહાત્મા મૂલદાસ’) | (‘મહાત્મા મૂલદાસ’) | ||
‘માશૂકોના ગાલની લાલી મહીં લાલી અને | ‘માશૂકોના ગાલની લાલી મહીં લાલી અને | ||
જ્યાં જ્યાં ચમન જ્યાં જ્યાં ગુલો ત્યાં ત્યાં નિશાની આપની’ | |||
જોઉં અહીં ત્યાં આવતી દરિયાવની મીઠી લહર | |||
તેની ઉપર ચાલી રહી નાજુક સવારી આપની! | |||
તારા ઉપર તારા તણાં ઝૂમી રહ્યાં જે ઝૂમખાં, | |||
તે યાદ આપે આંખને ગેબી કચેરી આપની! | |||
આ ખૂનને ચરખે અને રાતે હમારી ગોદમાં, | |||
આ દમ બ દમ બોલી રહી ઝીણી સિતારી આપની! | |||
આકાશથી વર્ષાવતા છો દુશ્મનો ખંજર બધા, | |||
યાદી બનીને ઢાલ ખેંચાઈ રહી છે આપની! | |||
(‘આપની યાદી’) | (‘આપની યાદી’) | ||
પ્રકૃતિપ્રેમ જેવો જ એમને પ્રકૃતિમાં જે મનુષ્યેતર પશુ-પંખી-જંતુની જીવસૃષ્ટિ છે એના પ્રત્યેના પ્રેમનો અનુભવ | પ્રકૃતિપ્રેમ જેવો જ એમને પ્રકૃતિમાં જે મનુષ્યેતર પશુ-પંખી-જંતુની જીવસૃષ્ટિ છે એના પ્રત્યેના પ્રેમનો અનુભવ છે : | ||
‘તે પંખીની ઉપર પથરો ફેંકતાં ફેંકી દીધો.’ | ‘તે પંખીની ઉપર પથરો ફેંકતાં ફેંકી દીધો.’ | ||
(‘એક ઘા’) | (‘એક ઘા’) | ||
‘રે પંખીડાં! સુખથી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો, | ‘રે પંખીડાં! સુખથી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો, | ||
પાસે જેવી ચરતી હતી આ ગાય તેવો જ હું છું.’ | |||
(‘મને જોઈને ઊડી જતાં પક્ષીઓને’) | (‘મને જોઈને ઊડી જતાં પક્ષીઓને’) | ||
‘રહેવા દે! રહેવા દે આ સંહાર, યુવાન! તું, | ‘રહેવા દે! રહેવા દે આ સંહાર, યુવાન! તું, | ||
‘સૌંદર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુન્દરતા મળે, | ઘટે ના ક્રૂરતા આવી, વિશ્વ આશ્રમ સંતનું.’ | ||
‘સૌંદર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુન્દરતા મળે, | |||
સૌંદર્યો પામતાં પહેલાં સુંદર બનવું પડે.’ | |||
(‘શિકારીને’) | (‘શિકારીને’) | ||
કરુણ પ્રેમનો અનુભવ એ તો કલાપીના સમગ્ર જીવનના કેન્દ્રમાં | કરુણ પ્રેમનો અનુભવ એ તો કલાપીના સમગ્ર જીવનના કેન્દ્રમાં છે : | ||
‘પેદા થયો છું ઢૂંઢવા તુંને, સનમ! | ‘પેદા થયો છું ઢૂંઢવા તુંને, સનમ! | ||
ઉમ્મર ગુઝારી ઢૂંઢતાં તુંને, સનમ’ | |||
(‘સનમની શોધ’) | (‘સનમની શોધ’) | ||
‘યારી ગુલામી શું કરું | ‘યારી ગુલામી શું કરું ત્હારી ? સનમ! | ||
ગાલે ચૂમું કે પ્હાનીએ તુંને, સનમ!’ | |||
(‘સનમને’) | (‘સનમને’) | ||
‘હિનાના રંગથી પ્હાની સનમની રંગતો’તો હું, | ‘હિનાના રંગથી પ્હાની સનમની રંગતો’તો હું, | ||
ઝૂકીને બાલમાં તેના ફૂલોને ગૂંથતો’તો હું!’ | |||
(‘એક ફેરફાર’) | (‘એક ફેરફાર’) | ||
‘રાગ ને ત્યાગની વચ્ચે હૈયું એ ઝૂલતું હતું.’ | ‘રાગ ને ત્યાગની વચ્ચે હૈયું એ ઝૂલતું હતું.’ | ||
| Line 52: | Line 68: | ||
‘પ્રેમને કારણો સાથે સંબંધ કાંઈયે નથી’ | ‘પ્રેમને કારણો સાથે સંબંધ કાંઈયે નથી’ | ||
(‘સારસી’) | (‘સારસી’) | ||
‘મ્હેં પ્રેમમાં તડફતાં મમ શાંતિ ખોઈ, | ‘મ્હેં પ્રેમમાં તડફતાં મમ શાંતિ ખોઈ, | ||
આનંદની મધુર પાંખ ન ક્યાંય જોઈ.’ | |||
(‘જન્મદિવસ’) | (‘જન્મદિવસ’) | ||
‘સાકી, જે શરાબ મ્હને દીધો દિલદારને દીધો નહીં, | ‘સાકી, જે શરાબ મ્હને દીધો દિલદારને દીધો નહીં, | ||
સાકી, જે નશો મુજને ચડ્યો દિલદારને ય ચડ્યો નહીં.’ | |||
(‘સાકીને ઠપકો’) | (‘સાકીને ઠપકો’) | ||
‘કઠિન બનજો નહીં હૃદય એ જ ઇચ્છું, પ્રભુ!’ | ‘કઠિન બનજો નહીં હૃદય એ જ ઇચ્છું, પ્રભુ!’ | ||
(‘એક ઇચ્છા’) | (‘એક ઇચ્છા’) | ||
આ ફકીર રાજાને, ‘ગૃહસ્થ સંન્યાસી’ને રાજવીઓના વૈભવ અને વિલાસ પ્રત્યે તિરસ્કાર | આ ફકીર રાજાને, ‘ગૃહસ્થ સંન્યાસી’ને રાજવીઓના વૈભવ અને વિલાસ પ્રત્યે તિરસ્કાર હતો : | ||
ત્હમારા રાજ્યદ્વારોના ખૂની ભભકા નથી ગમતા, | ત્હમારા રાજ્યદ્વારોના ખૂની ભભકા નથી ગમતા, | ||
મતલબની મુરવ્વત ત્યાં, ખુશામદના ખજાના જ્યાં! | |||
(‘હમારા રાહ’) | (‘હમારા રાહ’) | ||
કલાપીને આ વિશ્વની રચનાનો, આ વિશ્વક્રમનો જે અનુભવ થયો હતો તે એમનાં કેટલાંક સૂત્રો અને સુભાષિતો જેવાં કાવ્યોમાં પ્રગટ થાય | કલાપીને આ વિશ્વની રચનાનો, આ વિશ્વક્રમનો જે અનુભવ થયો હતો તે એમનાં કેટલાંક સૂત્રો અને સુભાષિતો જેવાં કાવ્યોમાં પ્રગટ થાય છે : | ||
‘જે પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ | ‘જે પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી ?’ | ||
(‘એક આગિયાને’) | (‘એક આગિયાને’) | ||
‘હા! પસ્તાવો – વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઊતર્યું છે, | ‘હા! પસ્તાવો – વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઊતર્યું છે, | ||
પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી બને છે.’ | |||
(‘પશ્ચાત્તાપ’) | (‘પશ્ચાત્તાપ’) | ||
‘વ્હાલી બાબાં! સહન કરવું એય છે એક લ્હાણું! | ‘વ્હાલી બાબાં! સહન કરવું એય છે એક લ્હાણું! | ||
મ્હાણ્યું તેનું સ્મરણ કરવું એય છે એક લ્હાણું!’ | |||
(‘વિધવા બહેન બાબાંને’) | (‘વિધવા બહેન બાબાંને’) | ||
‘પાસા ફેંકે જનો સર્વે દા દેવો હરિ હાથ છે.’ | ‘પાસા ફેંકે જનો સર્વે દા દેવો હરિ હાથ છે.’ | ||
(‘બિલ્વમંગલ’) | (‘બિલ્વમંગલ’) | ||
હું જાઉં છું! હું જાઉં છું! ત્યાં આવશો કોઈ નહીં! | હું જાઉં છું! હું જાઉં છું! ત્યાં આવશો કોઈ નહીં! | ||
સો સો દિવાલો બાંધતાં ત્યાં ફાવશે કોઈ નહિ!’ | |||
(‘ત્યાગ’) | (‘ત્યાગ’) | ||
‘નથી નથી મુજ તત્ત્વો વિશ્વથી મેળ લેતાં, | ‘નથી નથી મુજ તત્ત્વો વિશ્વથી મેળ લેતાં, | ||
હૃદય મમ ઘડાયું અન્ય કો વિશ્વ માટે!’ | |||
(‘વૈરાગ્ય’) | (‘વૈરાગ્ય’) | ||
</poem> | </poem> | ||