પ્રવાલદ્વીપ: Difference between revisions

પ્રવાલદ્વીપ (view source)

Revision as of 07:54, 8 August 2022

11,131 bytes added , 07:54, 8 August 2022

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 483: / Line 483: @@
 </poem>
+== પાત્રો ==
-==
+<poem>
+કવિ  :
+...બસ ચૂપ ર્હો, નહીં તો અહીંથી ચાલવા માંડો!
+તમે બોલ્યા વિના ર્હેશો નહીં,
+તો જાઓ માનવમેદનીમહીં
+‘દીનતા-દારિદ્ર’ પર ભાષણ ભલેને લાખ ભાંડો!
+એ તમારા નાટ્યના સૌ નટ અહીં જોતા નથી જાગી જશે!
+આંખો મીંચીને કંઈક એ શોધી રહ્યાં,
+વાણી વિના પણ કોઈને એ કંઈક સંબોધી રહ્યાં;
+ત્યાં ચૂપ જો ર્હેશો, નથી શું લાગતું
+કે એમનું મૂગું હૃદય જે માગતું
+એ હાથ પણ લાગી જશે,
+ને જો અગર ર્હેશો નહીં તો સ્વપ્ન જેવું સ્વપ્ન પણ
+						ભાંગી જશે?
+ફેરિયો  :
+જોકે મને સૌ ફેરિયો ક્હે છે છતાં ફરતો નથી,
+પણ એમ તો મારું નસીબે ક્યાં ફરે છે?
+એટલે આ ભીંત પણ ક્યારેક તો મારી હવે ઈર્ષા કરે છે.
+હું ફર્યાથી એમ તો ડરતો નથી,
+ફરવું જ મારે હોય, સોનાપુર
+અહીંથી માત્ર છે બસ સો જ ડગલાં દૂર,
+પણ મરતો નથી.
+હું સાત વરસોથી અહીં આ ભીંતને ટેકે
+ઊભો રહું છું, દિવસ ખોયો નથી એકે;
+પુરાણી એની એ આ ભીંત,
+મારે એક એની પ્રીત,
+ને તો પણ અજાણી આજ લાગે, આજ પ્હેલાં
+			માત્ર જાણે સ્વપ્નમાં દીઠી;
+હજુ ગઈ કાલ સુધી જે અદેખી, એ હવે આડું
+જુએ, જાણે થતું એને અહીંથી ચાલવા માંડું;
+ધરે વરસોવરસ એવી ચૂનાની એ ચમક મીઠી,
+અને વરસોવરસ કેવું કરચલીથી વધુ ચીતરાય આ ચાડું!
+અરે, આ ભીંત પર હું ઝાડ થૈને શીદને તે ના ઝૂક્યો?
+સાતે વસંતો વહી ગઈ ને ફૂલ હું નાહક ચૂક્યો!
+આંધળો  :
+કે શું હજુ હું ગર્ભમાંથી નીકળ્યો ના બ્હાર
+તે મારા જનમને કેટલી છે વાર?
+કે શું ઝાળ પણ જંપી ગઈ છે ચેહમાં
+તે હું હવે વસતો નથી મુજ દેહમાં?
+કે કંઈક એની આંખથી આ આંખમાં છે ભૂલથી જોવાઈ ગયું?
+જેથી અચાનક આમ મારું તેજ બસ ખોવાઈ ગયું.
+મેં આ જગતની કેટલી કીર્તિ સુણી’તી સ્વર્ગમાં તે
+					આવવાની લાયમાં ને લાયમાં
+હું કીકીઓ ભૂલી ગયો ત્યાં કલ્પદ્રુમની છાંયમાં!
+ત્યારે જગતનું રૂપ જોવાનું મને કેવું હતું સપનું!
+હવે ચશ્મું થવા ચાહે સળગતો આ સૂરજ રે તોય શા ખપનું?
+ઊંચે માથું ઉઠાવી આભ સામે પણ હવે ધરવું નથી,
+આ એકમાંથી એ બીજા અંધારમાં સરવું નથી,
+ને કોણ ક્હે છે ચન્દ્રસૂરજતારલા એ સૌ જલે?
+એ તો પલક અંધારનું હૈયું હલે!
+મેં તો જોઈ લીધો છે જગતનો સાર
+કે અહીં તેજની ભીતર વસ્યો અંધાર.
+હું તો નીંદમાં ચાલી રહ્યો, ફિલસૂફ છું, એવું કશુક ક્હેશો નહીં;
+તો આંધળો છું એમ કહીને આંધળા ર્હેશો નહીં!
+ભિખારી  :
+આ હાથ જે સામે ધર્યો
+એ હાથને ઘડનારનો પણ હાથ
+એના જેટલો લાચાર ને પામર ઠર્યો,
+ત્યાં કોણ કોને આપશે રે સાથ?
+કરશે કોણ કોની બંદગી?
+આ વણહસ્યે ગુજરી ગઈ છે જિંદગી,
+એમાંય હસવાનું મને એકાદ તો જો કે મળ્યું બ્હાનું,
+પ્રભુનો કેટલો તે પાડ માનું?
+ક્હો તમે એણે ઘડ્યો આ હાથ
+જેણે આ જગત સરજ્યું? જગતનો નાથ
+કહો છો? આ જ ને એનું જગત કે હુંય તે જેમાં વસું?
+ને તે છતાં જો ‘ના’ કહો તો નહીં હસું.
+‘હા’ તો તમે ક્યાંથી કહો? જ્યાં હાથ મેં સામે ધર્યો
+તેવો જ તે નન્નો સર્યો!
+પણ ચન્દ્રસૂરજતારલા
+હું આ હથેલીમાં રમાડું, કોઈ તો આપો ભલા!
+જે કેમ કે હું ક્યારનો એમાં વહું છું કેટલાયે ભારને,
+સૂનકારને.
+વેશ્યા :
+હું તો ભવોભવ સ્ત્રી હતી,
+ને કોઈ ભવમાં તો સતી;
+આજે હવે? જાણે નનામી,
+કોઈ રાધા ક્્હે વળી તો કોઈ રામી!
+દેહ છે, દેખાવડો? એ તો ઉપરની છે સુગંધો;
+લાગણી? લટકાં કહો, ને ચાલશે ક્હેશો અગર જો માત્ર ધંધો.
+લોક તો કૈં કૈં મળે છે, નિત નવા;
+પણ હા, મળે છે માત્ર સૌ ભૂલી જવા.
+દિનભર ન જોતું કોઈ મોં સામું,
+છતાં રાતે ન ર્હેતું કોઈ સરનામું.
+તમે વાળ્યો હશે ક્યારેક કાગળનો ડૂચો,
+ટાળ્યો હશે જે બારીએથી બ્હાર, રસ્તા પર;
+પવનને પ્યાર તે પાડે-ઉપાડે જે કદી નીચો, કદી ઊંચો;
+કહોજી કેટલા છ સસ્તા દર!
+સલામત છે તમારા મ્હેલની ભીંતે
+મઢેલી કો છબી જેવી કુંવારી કન્યકા નિત્યે;
+અમારી જાત જીવે છે, પ્રભુની મ્હેરબાનીથી
+			સદા જીવશે જ ધરતી પર,
+નજર સૌ નાંખશે ને ત્યાં લગી તો રોજ ‘ફરતી’ પર?
+પતિયો  :
+પણે સૌ લોકની નાજુક પાની એંઠને ઓળંગતી, અડતી નથી;
+ને એમ એ સૌની નજર મારી પરે પડતી નથી.
+દખ્ખણ ભણી? ના, એ દિશા તો જમતણી;
+શું એમ માની કોઈનું મોં એ ભણી ર્હેતું નથી?
+એ તો હવે પથ્થર, હવે શાનો મણિ?
+શું એમ માની કોઈ ખરતા તારલાને લેખમાં લેતું નથી?
+મુજ બોલને પણ કોઈ કાને કેમ નહીં ધરતું હશે?
+આ બોલની ચોપાસ
+વીંટળાઈ વળ્યો છે રોગિયાનો શ્વાસ
+તે એથી જતું ને આવતું આ લોક શું ડરતું હશે?
+આ હવા પર એમનું કૈં ચાલતું જો હોતને
+તો શ્વાસ ક્યાંથી હોત મારા પ્રાણમાં?
+પણ એમ તો કોણે જીત્યું છે મોતને?
+ને આ હવાએ કોઈનીયે વાતને ક્યારે લીધી છે ધ્યાનમાં?
+આ લોક તો લાચાર (ને ક્યારે ન’તા?)
+ને શી હઠીલી છે હવા, હું એટલે જીવી રહ્યો;
+કોહી ગયું છે પોત કાયાનું છતાં
+મજબૂત એ બખિયા વડે સીવી રહ્યો.
+સ્વગતોક્તિ  :
+મૅરિન સ્ટ્રીટ, પડખેથી આંધળો પસાર થાય છે, એને જોઈને ફેરિયો  :
+આ આંધળો છે તે છતાં
+ફરતો ફરે છે બેપતા!
+ગિરગામ રોડ, પડખેથી ભિખારી પસાર થાય છે, એને સાંભળીને આંધળો  :
+આ કોણ છે? જેની નજર તોફાન મચવે,
+ને હથેલીમાં રૂપાળું આ જગત નચવે!
+કોલાબા, પડખેથી વેશ્યા પસાર થાય છે, એને જોઈને ભિખારી  :
+અરે, આ દેહ પર છે કેટલી દોલત!
+દસમા ભાગની મારી કને જો હોતને તો આમ ના બોલત!
+ઍપોલો, પડખેથી પતિયો પસાર થાય છે, એને જોઈને વેશ્યા  :
+અહો, શી ખુશનસીબી! કોઈનીયે આંખ જ્યાં રોકાય ના,
+છૂરી સમી ભોંકાય ના!
+બોરીબંદર, પડખેથી કવિ પસાર થાય છે, એને જોઈને પતિયો  :
+વેશ્યા, ભિખારી, આંધળો ને ફેરિયો,
+ક્હો, કેમ લાગે છે મને સૌ આ જનમનાં વેરીઓ?
+મધરાત, એકાંતમાં એની કાવ્યપોથીમાં, કવિ  :
+બસ ચૂપ ર્હો, નહીં તો અહીંથી ચાલવા માંડો...
+</poem>