18,450
edits
પ્રવાલદ્વીપ: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 483: | Line 483: | ||
</poem> | </poem> | ||
== પાત્રો == | |||
<poem> | |||
કવિ : | |||
...બસ ચૂપ ર્હો, નહીં તો અહીંથી ચાલવા માંડો! | |||
તમે બોલ્યા વિના ર્હેશો નહીં, | |||
તો જાઓ માનવમેદનીમહીં | |||
‘દીનતા-દારિદ્ર’ પર ભાષણ ભલેને લાખ ભાંડો! | |||
એ તમારા નાટ્યના સૌ નટ અહીં જોતા નથી જાગી જશે! | |||
આંખો મીંચીને કંઈક એ શોધી રહ્યાં, | |||
વાણી વિના પણ કોઈને એ કંઈક સંબોધી રહ્યાં; | |||
ત્યાં ચૂપ જો ર્હેશો, નથી શું લાગતું | |||
કે એમનું મૂગું હૃદય જે માગતું | |||
એ હાથ પણ લાગી જશે, | |||
ને જો અગર ર્હેશો નહીં તો સ્વપ્ન જેવું સ્વપ્ન પણ | |||
ભાંગી જશે? | |||
ફેરિયો : | |||
જોકે મને સૌ ફેરિયો ક્હે છે છતાં ફરતો નથી, | |||
પણ એમ તો મારું નસીબે ક્યાં ફરે છે? | |||
એટલે આ ભીંત પણ ક્યારેક તો મારી હવે ઈર્ષા કરે છે. | |||
હું ફર્યાથી એમ તો ડરતો નથી, | |||
ફરવું જ મારે હોય, સોનાપુર | |||
અહીંથી માત્ર છે બસ સો જ ડગલાં દૂર, | |||
પણ મરતો નથી. | |||
હું સાત વરસોથી અહીં આ ભીંતને ટેકે | |||
ઊભો રહું છું, દિવસ ખોયો નથી એકે; | |||
પુરાણી એની એ આ ભીંત, | |||
મારે એક એની પ્રીત, | |||
ને તો પણ અજાણી આજ લાગે, આજ પ્હેલાં | |||
માત્ર જાણે સ્વપ્નમાં દીઠી; | |||
હજુ ગઈ કાલ સુધી જે અદેખી, એ હવે આડું | |||
જુએ, જાણે થતું એને અહીંથી ચાલવા માંડું; | |||
ધરે વરસોવરસ એવી ચૂનાની એ ચમક મીઠી, | |||
અને વરસોવરસ કેવું કરચલીથી વધુ ચીતરાય આ ચાડું! | |||
અરે, આ ભીંત પર હું ઝાડ થૈને શીદને તે ના ઝૂક્યો? | |||
સાતે વસંતો વહી ગઈ ને ફૂલ હું નાહક ચૂક્યો! | |||
આંધળો : | |||
કે શું હજુ હું ગર્ભમાંથી નીકળ્યો ના બ્હાર | |||
તે મારા જનમને કેટલી છે વાર? | |||
કે શું ઝાળ પણ જંપી ગઈ છે ચેહમાં | |||
તે હું હવે વસતો નથી મુજ દેહમાં? | |||
કે કંઈક એની આંખથી આ આંખમાં છે ભૂલથી જોવાઈ ગયું? | |||
જેથી અચાનક આમ મારું તેજ બસ ખોવાઈ ગયું. | |||
મેં આ જગતની કેટલી કીર્તિ સુણી’તી સ્વર્ગમાં તે | |||
આવવાની લાયમાં ને લાયમાં | |||
હું કીકીઓ ભૂલી ગયો ત્યાં કલ્પદ્રુમની છાંયમાં! | |||
ત્યારે જગતનું રૂપ જોવાનું મને કેવું હતું સપનું! | |||
હવે ચશ્મું થવા ચાહે સળગતો આ સૂરજ રે તોય શા ખપનું? | |||
ઊંચે માથું ઉઠાવી આભ સામે પણ હવે ધરવું નથી, | |||
આ એકમાંથી એ બીજા અંધારમાં સરવું નથી, | |||
ને કોણ ક્હે છે ચન્દ્રસૂરજતારલા એ સૌ જલે? | |||
એ તો પલક અંધારનું હૈયું હલે! | |||
મેં તો જોઈ લીધો છે જગતનો સાર | |||
કે અહીં તેજની ભીતર વસ્યો અંધાર. | |||
હું તો નીંદમાં ચાલી રહ્યો, ફિલસૂફ છું, એવું કશુક ક્હેશો નહીં; | |||
તો આંધળો છું એમ કહીને આંધળા ર્હેશો નહીં! | |||
ભિખારી : | |||
આ હાથ જે સામે ધર્યો | |||
એ હાથને ઘડનારનો પણ હાથ | |||
એના જેટલો લાચાર ને પામર ઠર્યો, | |||
ત્યાં કોણ કોને આપશે રે સાથ? | |||
કરશે કોણ કોની બંદગી? | |||
આ વણહસ્યે ગુજરી ગઈ છે જિંદગી, | |||
એમાંય હસવાનું મને એકાદ તો જો કે મળ્યું બ્હાનું, | |||
પ્રભુનો કેટલો તે પાડ માનું? | |||
ક્હો તમે એણે ઘડ્યો આ હાથ | |||
જેણે આ જગત સરજ્યું? જગતનો નાથ | |||
કહો છો? આ જ ને એનું જગત કે હુંય તે જેમાં વસું? | |||
ને તે છતાં જો ‘ના’ કહો તો નહીં હસું. | |||
‘હા’ તો તમે ક્યાંથી કહો? જ્યાં હાથ મેં સામે ધર્યો | |||
તેવો જ તે નન્નો સર્યો! | |||
પણ ચન્દ્રસૂરજતારલા | |||
હું આ હથેલીમાં રમાડું, કોઈ તો આપો ભલા! | |||
જે કેમ કે હું ક્યારનો એમાં વહું છું કેટલાયે ભારને, | |||
સૂનકારને. | |||
વેશ્યા : | |||
હું તો ભવોભવ સ્ત્રી હતી, | |||
ને કોઈ ભવમાં તો સતી; | |||
આજે હવે? જાણે નનામી, | |||
કોઈ રાધા ક્્હે વળી તો કોઈ રામી! | |||
દેહ છે, દેખાવડો? એ તો ઉપરની છે સુગંધો; | |||
લાગણી? લટકાં કહો, ને ચાલશે ક્હેશો અગર જો માત્ર ધંધો. | |||
લોક તો કૈં કૈં મળે છે, નિત નવા; | |||
પણ હા, મળે છે માત્ર સૌ ભૂલી જવા. | |||
દિનભર ન જોતું કોઈ મોં સામું, | |||
છતાં રાતે ન ર્હેતું કોઈ સરનામું. | |||
તમે વાળ્યો હશે ક્યારેક કાગળનો ડૂચો, | |||
ટાળ્યો હશે જે બારીએથી બ્હાર, રસ્તા પર; | |||
પવનને પ્યાર તે પાડે-ઉપાડે જે કદી નીચો, કદી ઊંચો; | |||
કહોજી કેટલા છ સસ્તા દર! | |||
સલામત છે તમારા મ્હેલની ભીંતે | |||
મઢેલી કો છબી જેવી કુંવારી કન્યકા નિત્યે; | |||
અમારી જાત જીવે છે, પ્રભુની મ્હેરબાનીથી | |||
સદા જીવશે જ ધરતી પર, | |||
નજર સૌ નાંખશે ને ત્યાં લગી તો રોજ ‘ફરતી’ પર? | |||
પતિયો : | |||
પણે સૌ લોકની નાજુક પાની એંઠને ઓળંગતી, અડતી નથી; | |||
ને એમ એ સૌની નજર મારી પરે પડતી નથી. | |||
દખ્ખણ ભણી? ના, એ દિશા તો જમતણી; | |||
શું એમ માની કોઈનું મોં એ ભણી ર્હેતું નથી? | |||
એ તો હવે પથ્થર, હવે શાનો મણિ? | |||
શું એમ માની કોઈ ખરતા તારલાને લેખમાં લેતું નથી? | |||
મુજ બોલને પણ કોઈ કાને કેમ નહીં ધરતું હશે? | |||
આ બોલની ચોપાસ | |||
વીંટળાઈ વળ્યો છે રોગિયાનો શ્વાસ | |||
તે એથી જતું ને આવતું આ લોક શું ડરતું હશે? | |||
આ હવા પર એમનું કૈં ચાલતું જો હોતને | |||
તો શ્વાસ ક્યાંથી હોત મારા પ્રાણમાં? | |||
પણ એમ તો કોણે જીત્યું છે મોતને? | |||
ને આ હવાએ કોઈનીયે વાતને ક્યારે લીધી છે ધ્યાનમાં? | |||
આ લોક તો લાચાર (ને ક્યારે ન’તા?) | |||
ને શી હઠીલી છે હવા, હું એટલે જીવી રહ્યો; | |||
કોહી ગયું છે પોત કાયાનું છતાં | |||
મજબૂત એ બખિયા વડે સીવી રહ્યો. | |||
સ્વગતોક્તિ : | |||
મૅરિન સ્ટ્રીટ, પડખેથી આંધળો પસાર થાય છે, એને જોઈને ફેરિયો : | |||
આ આંધળો છે તે છતાં | |||
ફરતો ફરે છે બેપતા! | |||
ગિરગામ રોડ, પડખેથી ભિખારી પસાર થાય છે, એને સાંભળીને આંધળો : | |||
આ કોણ છે? જેની નજર તોફાન મચવે, | |||
ને હથેલીમાં રૂપાળું આ જગત નચવે! | |||
કોલાબા, પડખેથી વેશ્યા પસાર થાય છે, એને જોઈને ભિખારી : | |||
અરે, આ દેહ પર છે કેટલી દોલત! | |||
દસમા ભાગની મારી કને જો હોતને તો આમ ના બોલત! | |||
ઍપોલો, પડખેથી પતિયો પસાર થાય છે, એને જોઈને વેશ્યા : | |||
અહો, શી ખુશનસીબી! કોઈનીયે આંખ જ્યાં રોકાય ના, | |||
છૂરી સમી ભોંકાય ના! | |||
બોરીબંદર, પડખેથી કવિ પસાર થાય છે, એને જોઈને પતિયો : | |||
વેશ્યા, ભિખારી, આંધળો ને ફેરિયો, | |||
ક્હો, કેમ લાગે છે મને સૌ આ જનમનાં વેરીઓ? | |||
મધરાત, એકાંતમાં એની કાવ્યપોથીમાં, કવિ : | |||
બસ ચૂપ ર્હો, નહીં તો અહીંથી ચાલવા માંડો... | |||
</poem> | |||