અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ઉમાશંકર જોશી/સમરકંદ-બુખારા: Difference between revisions

અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ઉમાશંકર જોશી/સમરકંદ-બુખારા (view source)

Revision as of 15:12, 22 June 2021

6,329 bytes added , 15:12, 22 June 2021

no edit summary

HardikSoni

887

edits

@@ Line 1: / Line 1: @@
-યાચે શું ચિનગારી, મહાનર,
+<poem>
-યાચે શું ચિનગારી? ... મહાનર યાચે.
+કેમે ના લોપાય સ્મરણથી સમરકંદ-બુખારા :
+મધરાતે મધુ નીંદરમાંયે સમરકંદ-બુખારા!
-ચકમક-લોઢું મેલ્ય પડ્યું ને
+મહેતાજી ભૂગોળ શીખવે, નકશો મોટો ખોલી,
-બાકસ લે કર ધારી;
+અમે કરી ભૂંગળ કાગળની દેતા કંઈ કંઈ બોલી :
-કેરોસીનમાં છાણું ભોળી
+`શીખી રહ્યા ભૂગોળ હવે, કરની ભૂંગળ નકશાની!'
-ચેતવ સગડી તારી. ... મહાનર યાચે.
+ચૂપ કરી દેતી પણ ભોગળશી સોટી શયતાની.
+ભલે ભાઈ, ભૂગોળ ભણીશું, બે કર લમણે મેલી,
+મહેતાજીએ નદી અને ડુંગરની વાત ઉકેલી.
+મુસાફરીઓ કૈંક કરાવી, ધરતી પર, દરિયામાં :
+પગે, ગાડીએ, વ્હાણે નહિ, પણ આંગળીએ નકશામાં.
+—નકશામાં જોયું તે જાણે જોયું ક્યાં? ન કશામાં!—
+શ્હેર હથેળી જગા ઉપર તો કંઈનાં કંઈ જ બતાવ્યાં;
+ઊભો કરીને પૂછ્યું મને કે, `કહે શ્હેર એ શાં શાં?'
+`નિશાળ નાની! ટિચૂકડો આ નકશો! એમાં શ્હેરાં?'—
+બોલું ત્યાં તો તરત હથેળીમાં દેખાડ્યા તારા!
+રોતાં રોતાં ઝટપટ વાંચી, બોલી શ્હેર જવાયાં :
+`કાબુલ, બલ્ખ, કંદહાર ને સમરકંદ-બુખારા!'
+કદી ભુલાશે નહિ બાપલા! સમરકંદ-બુખારા!
+—સોય તણી ના ઠરે અણી પણ, ત્યાં એ શ્હેર વસેલાં?!
+સોયઅણીપુર કુમારિકા જગ્યા પર કર્ણ સૂતેલા!—
+હા, હા! એવું હશે કૈંક આ! ત્યાં સોટીચમકારા.
+`સા'બ, બરાબર યાદ મને છે સમરકંદ-બુખારા.'
-ના સળગ્યું એક સગડું તેમાં
+કૉલેજમાં પ્રોફેસર આવી કવિતા કૈંક શિખાવે,
-આફત શી છે ભારી?
+નવી વાતથી રીઝવી સૌને, પોતાનેય રિઝાવે;
-કાગળના ડૂચા સળગાવી
+ચીપી ચીપી વાત કરે, —એ વાત બધીય ગુલાબી.
-લેને શીત નિવારી. ... મહાનર યાચે.
+કહે : `એક ઇશ્કી પૂર્વે ક્‌હેતો'તો શાહ શરાબી :
+બદન પરે કાળા તલવાળી સનમ રીઝે, તો સારા
+દઈ દઉં એ તલ પર વારી સમરકંદ-બુખારા.'
+સમજાયું ના, તલની લતમાં આવા તે શું બખાળા?
-ઠંડીમાં જો કાયા થથરે,
+—પગ આગળ વૈકુંઠ હોય પણ વૃંદાવનને માટે
-બંડી લે ઝટ ધારી;
+ગોપી એ છોડી દે, તલની વાત હશે એ ઘાટે?—
-બે-ત્રણ પ્યાલા ચા પી લે કે
+પણ આલમમાં ગૌર ડિલે તલ હશે જેટલા કાળા,
-ઝટ આવે હુશિયારી ... મહાનર યાચે.
+હશે તેટલાં વારી દેવા સમરકંદ-બુખારા?
+થંભી મારી ત્યાં જ મૂંઝાઈ નવરી વિચારમાળા,
+પણ સાંભરતાં ના થંભ્યાં રે સમરકંદ-બુખારા!
+હથેળી બળવા લાગી ચમચમ, સુણ્યા જૂના હોંકારા,—
+`મારો ના, સાહેબ! યાદ છે સમરકંદ-બુખારા!'
+આજે આંખ જરીક મીંચતાં સ્મરણ થાય કંઈ તાજાં,
+નજર આગળે તરવરતા ખુલ્લા જંગી દરવાજા;
+જોતાં સાથે લીધ પિછાણી સમરકંદ-બુખારા.
+ઊંટપીઠે નોબત ગડગડતી, કંઈ પડછંદ નગારાં
+શોર કરે, ને પડઘમ ગાજે, બાજે કંઈ રણશિંગાં;
+એક પછી બીજાં સૌ નીકળી ચાલ્યાં લશ્કર ધિંગાં.
+ધીમે ધીમે સરી જતી પળમાં એ જંગસવારી,
+આંખ ઉઘાડું તો સામે દેખું અધખૂલી બારી.
+જોયા ત્યાં ગગને તગતગતા ધોળે દિવસે તારા,
+અરે! પડ્યાં છે પાછળ મારી સમરકંદ-બુખારા!
+પૂનમચાંદનીમાં સૂતો'તો અગાશીએ એકાકી,
+સ્વપ્નામાં ઓચિંતો શાથી ઝબકી ઊઠ્યો જાગી!
+પુરબહાર જ્યોત્સ્ના નીરખીને સહજ દિલડું મોહ્યું,
+ને કલંક જાણે તલ જેવું ચંદરમા પર જોયું!
+ક્યાંથી ત્યાં તો થઈ રહ્યા રે સ્મરણોના ઠમકારા,
+શરાબ છલછલ પ્યાલીભર એ સમરકંદ-બુખારા!
+એ શરાબની ભરભર પ્યાલી, કે એ જંગસવારી,
+કે કાળા તલવાળી પેલી માશૂક તુર્ક-શિરાઝી,
+પોતા પર આલમ આખી ચકચૂર હશે કરનારાં
+ભલે! પરંતુ મને સાંભરે સોટીના ચમકારા;
+ને ચમકારે મહેતાજીએ નક્શાનાં પરભારાં
+ભેટ દીધેલાં શ્હેર એ બે સમરકંદ-બુખારા!
+ભણ્યો હતો હું કંઈક `ગામડાં', યાદ રહ્યાં આ બે કાં?
+સૂતાં, સ્વપ્ને કે જાગરણે, ઘડી ઘડી પજવે કાં?
+ઇસ્પહાન, તેહરાન હતાં શાં ખોટાં? કેમ ભુલાયાં?
+કંચનજંઘા, ઉમાશિખર વા કેમ હશે વીસરાયાં?
+ને એથીયે સંગીતમય છે કેન્યા-કિલિમાન્જારો,
+શે તોયે આ બે જ સાંભરે? મૂકે ન કેડો મારો!
+જરી ભૂલવા કરું તહીં તો વાગે છે ભણકારા,
+મગજ-બારણે બજે ટકોરા સમરકંદ-બુખારા!
+મધરાતે મધુ નીંદરમાંયે સમરકંદ-બુખારા!
+નિશદિન મારે સ્મરણે રણકે સમરકંદ-બુખારા!
+{{Right|વીસાપુર જેલ, ૧-૭-૧૯૩૨}}</poem>