શાંત કોલાહલ: Difference between revisions

no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 2,793: Line 2,793:
<center>'''જાગ, જાગ'''</center>
<center>'''જાગ, જાગ'''</center>


ઘોર તવ નિદ્રા દારુણ ઘોર...
::::ઘોર તવ નિદ્રા દારુણ ઘોર...
જાગ, જાગ રે માલિક, ભવને કોણ ભરાયું ચોર?
જાગ, જાગ રે માલિક, ભવને કોણ ભરાયું ચોર?


Line 2,801: Line 2,801:
એમને અંગ ન હિમનો ઠાર;
એમને અંગ ન હિમનો ઠાર;
સોળ સૂજની હેઠળ તારો દેહ ટૂંટિયો,
સોળ સૂજની હેઠળ તારો દેહ ટૂંટિયો,
ભૂર ભમર પર ભાર,
::::::ભૂર ભમર પર ભાર,
ઘોર તવ નિદ્રા દારુણ ઘોર!  
ઘોર તવ નિદ્રા દારુણ ઘોર!  
જાગ, જાગ અય કુંભકર્ણ, જો કોણ ભરાયું ચોર ?
જાગ, જાગ અય કુંભકર્ણ, જો કોણ ભરાયું ચોર ?
Line 2,807: Line 2,807:
સમીરને સુસવાટ થલેથલ વહંત અંબરવાણી :
સમીરને સુસવાટ થલેથલ વહંત અંબરવાણી :
“જાગુરક જે અહોરાત્ર, જે સજ્જ,
“જાગુરક જે અહોરાત્ર, જે સજ્જ,
એહની કને ન ઢૂંકે હુણ કોઈ, રે હાનિ”
::::એહની કને ન ઢૂંકે હુણ કોઈ, રે હાનિ”
આ શબ્દ પડે તવ શ્રવણમાંહિ ?
આ શબ્દ પડે તવ શ્રવણમાંહિ ?
કે સ્વપ્ન તણા કોલાહલમાં એ ક્યાંય જતા અટવાઈ?
કે સ્વપ્ન તણા કોલાહલમાં એ ક્યાંય જતા અટવાઈ?
કરણ મહીં અતિભોગ તણી નહિ ક્લાન્તિ ?
::::કરણ મહીં અતિભોગ તણી નહિ ક્લાન્તિ ?
છલનામય અંધાર થકી ઉદ્દ્ભુત વા ભયની ભ્રાન્તિ ?
છલનામય અંધાર થકી ઉદ્દ્ભુત વા ભયની ભ્રાન્તિ ?
જો કોણ ધરીને દર્પ
જો કોણ ધરીને દર્પ
Line 2,817: Line 2,817:
રે જાગ બંધવા !
રે જાગ બંધવા !
પ્રાણ તણી તાકાતભર્યો હુંકાર હશે ત્યાં
પ્રાણ તણી તાકાતભર્યો હુંકાર હશે ત્યાં
કો ન કરે નાદાની,
::::કો ન કરે નાદાની,
જાગરુક જે અહોરાત્ર, જે સજ્જ,
જાગરુક જે અહોરાત્ર, જે સજ્જ,
એહની કને ન ઢૂંકે હુણ કોઈ, રે હાનિ.
:::એહની કને ન ઢૂંકે હુણ કોઈ, રે હાનિ.


જો તુહિન ઉપર પ્રગટાવી એણે અગન તણી હુંફ,દીપ્તિ;
જો તુહિન ઉપર પ્રગટાવી એણે અગન તણી હુંફ,દીપ્તિ;
Line 2,825: Line 2,825:
તવ પૌરુષને પ્રતિકાર વીજથી વીંધ રાત આ કાળી;
તવ પૌરુષને પ્રતિકાર વીજથી વીંધ રાત આ કાળી;
એક પ્રહાર થકી ખલ, કામુક, કુટિલ સર્વ  દે ઢાળી;
એક પ્રહાર થકી ખલ, કામુક, કુટિલ સર્વ  દે ઢાળી;
જાગ ! પાલવે હવે ન પલની ખોટી,
::::જાગ ! પાલવે હવે ન પલની ખોટી,
સાગરનાં જલ ડ્હોળનાર ઝંઝાને બલ
સાગરનાં જલ ડ્હોળનાર ઝંઝાને બલ
તું ખૂંદ હિમાચલ-ચોટી.
::::તું ખૂંદ હિમાચલ-ચોટી.
જાગરુક હો સજ્જ ! તાહરું અડગ રહે સિંહાસન,
જાગરુક હો સજ્જ ! તાહરું અડગ રહે સિંહાસન,
તારી ભૂમિમાં આણ તારી, તવ અમલ, સનાતન શાસન.
તારી ભૂમિમાં આણ તારી, તવ અમલ, સનાતન શાસન.


<center>'''ફરી જુદ્ધ'''</center>


 
:::::ગુલામીની શૃંખલાને ભાંગી છે મેં
ફરી જુદ્ધ
 
 
ગુલામીની શૃંખલાને ભાંગી છે મેં
ભાંગ્યાં છે મેં હાડ મારાં
ભાંગ્યાં છે મેં હાડ મારાં
શોણિતને વહેણે વહી
:::::શોણિતને વહેણે વહી
કેટલી યે વાર ઢળ્યો મોતને કિનાર
કેટલી યે વાર ઢળ્યો મોતને કિનાર
ઝાવાં લેઈ તોય ઊઠી ઊઠી હરેક તે વેળ
ઝાવાં લેઈ તોય ઊઠી ઊઠી હરેક તે વેળ
નવીન શહૂર થકી વીંઝી દીધ ઘાવ :
::::નવીન શહૂર થકી વીંઝી દીધ ઘાવ :
ગુલામીની શૃંખલાને ભાંગી છે મેં
::::::ગુલામીની શૃંખલાને ભાંગી છે મેં
ભાંગી નાખી સાવ.
::::::::ભાંગી નાખી સાવ.


અવકાશ મહીં ધરી ઉન્નત આ શિર કીધ : ‘હાશ.’
અવકાશ મહીં ધરી ઉન્નત આ શિર કીધ : ‘હાશ.’
Line 2,849: Line 2,846:
જકડાઈ ગએલ તે અંગે લહી અખિલ વિશ્વની મોકળાશ.
જકડાઈ ગએલ તે અંગે લહી અખિલ વિશ્વની મોકળાશ.
આંનદનો નાભિ-જયઘોષ
આંનદનો નાભિ-જયઘોષ
દિગન્ત ગહને ધ્વનિ રહ્યો વાર વાર
:::::દિગન્ત ગહને ધ્વનિ રહ્યો વાર વાર
લયમાન આવર્તને
લયમાન આવર્તને
ઊંડે ઊંડે હૃદયને લાધ્યો પરિતોષ...
::::::ઊંડે ઊંડે હૃદયને લાધ્યો પરિતોષ...
અનંતનાં ઊઘડયાં દુવાર,
::::::::અનંતનાં ઊઘડયાં દુવાર,


પૂર્ણશાન્ત એકાન્તની છાયાકુંજ મહીં
પૂર્ણશાન્ત એકાન્તની છાયાકુંજ મહીં
સરી સહુથી ય દૂર દૂર  
::::::સરી સહુથી ય દૂર દૂર  
પર્ણની પથારી પર કીધ મેં શયન
:::પર્ણની પથારી પર કીધ મેં શયન
બંધ નયન
:::::બંધ નયન
તંદ્રાશિથિલ ત્યહીં તંગ મુજ મન
::તંદ્રાશિથિલ ત્યહીં તંગ મુજ મન
પલનું ઉપલગાન રેલી વહી જાય કને કાલનિર્ઝરિણી.
પલનું ઉપલગાન રેલી વહી જાય કને કાલનિર્ઝરિણી.
સમયથી સહજ અભાન
::સમયથી સહજ અભાન


નિદ્રા તણા સુમધુર ઘેનમહીં કંઈ સળવળ તણી
નિદ્રા તણા સુમધુર ઘેનમહીં કંઈ સળવળ તણી
થઈ રહી જાણ :
::::::થઈ રહી જાણ :
અણગમા તણી એક રેખાની હેલાએ માત્ર પડખું ફરંત.
અણગમા તણી એક રેખાની હેલાએ માત્ર પડખું ફરંત.
ક્યહીંક ભોંકાય ઝીણી શૂળ, ક્યહીં ષટ્પદ ગતિ,
::::ક્યહીંક ભોંકાય ઝીણી શૂળ, ક્યહીં ષટ્પદ ગતિ,
મર્મસ્પર્શ...
મર્મસ્પર્શ...
સહસા જાગીને વિસ્ફારિત દ્રગે નીરખું ચોમેર :
સહસા જાગીને વિસ્ફારિત દ્રગે નીરખું ચોમેર :
નથી કુંજ
::નથી કુંજ
શત શત ખંડ મહીં અંગ મારાં સહુય વિશ્લથ !
:::શત શત ખંડ મહીં અંગ મારાં સહુય વિશ્લથ !
(એક જ સંકલ્પ કેરી સિદ્ધિ કાજે એક હતો લોકસમુદાય
(એક જ સંકલ્પ કેરી સિદ્ધિ કાજે એક હતો લોકસમુદાય
સિદ્ધિને પ્રાંગણે એ જ સુંદ-ઉપસુંદ જેમ
સિદ્ધિને પ્રાંગણે એ જ સુંદ-ઉપસુંદ જેમ
Line 2,876: Line 2,873:
અંગ મહીં કલિનો પ્રવેશ ?
અંગ મહીં કલિનો પ્રવેશ ?
મલિન હવાનું કંઈ લહાય તુફાન...
મલિન હવાનું કંઈ લહાય તુફાન...
કાયહીન કોઈ મહારિપુ બલવાન ખલવેશ !
:::::કાયહીન કોઈ મહારિપુ બલવાન ખલવેશ !


અબલ આવિલ પર એનું આક્રમણ
:::અબલ આવિલ પર એનું આક્રમણ
અબલની ઓથે, આવ્યું તે સકલ ભરખંત....
અબલની ઓથે, આવ્યું તે સકલ ભરખંત....
સકલ અશેષ.
::::::સકલ અશેષ.
ભીતર એ પુષ્ટ : રહે ખોળિયું તો કેવલ કંકાલ.
ભીતર એ પુષ્ટ : રહે ખોળિયું તો કેવલ કંકાલ.
ઓળખી મેં લીધ એની ચાલ
ઓળખી મેં લીધ એની ચાલ
પામરને જેહ કરી રહે છે પ્રમત્ત
::::પામરને જેહ કરી રહે છે પ્રમત્ત
અનુરાગ બને જ્યહીં આગ
::::અનુરાગ બને જ્યહીં આગ
નહીં જ્યાં ધરવ
:::::નહીં જ્યાં ધરવ
લાવણ્ય ન, ઘુરકંત જ્યહીં પશુ વન્ય.
લાવણ્ય ન, ઘુરકંત જ્યહીં પશુ વન્ય.
ફરી જુદ્ધ કાજ આવ્યો ઝીલું પડકાર
 
::ફરી જુદ્ધ કાજ આવ્યો ઝીલું પડકાર
પથતરુડાળ પર બેઠેલ પ્લવંગ તણો ચાળો નહીં
પથતરુડાળ પર બેઠેલ પ્લવંગ તણો ચાળો નહીં
અહીં છે પિશાચ.
અહીં છે પિશાચ.


પુરાણું ન ચાલે અહીં શસ્ત્ર
પુરાણું ન ચાલે અહીં શસ્ત્ર
ફંગોળ્યું ન વીંધે કોઈ અસ્ત્ર...
:::ફંગોળ્યું ન વીંધે કોઈ અસ્ત્ર...
જુદી અહીં ચાલ, જુદો વ્યૂહ.
::::જુદી અહીં ચાલ, જુદો વ્યૂહ.
-અડક્યા વિનાનું રહે અંગ આ અખંડ
-અડક્યા વિનાનું રહે અંગ આ અખંડ
થાય માંહ્યલા વેતાળ કેરું મોત.
::::થાય માંહ્યલા વેતાળ કેરું મોત.
અખૂટ શક્તિનો એનો ક્યહીં સ્ત્રોત, જાણું
અખૂટ શક્તિનો એનો ક્યહીં સ્ત્રોત, જાણું
જાણું ક્યહીં નબળાઈ છે નિગૂઢ.
::::જાણું ક્યહીં નબળાઈ છે નિગૂઢ.


અવ દેઈ દીધ આહવાન.
અવ દેઈ દીધ આહવાન.
ઘોર ગરજંત પશુ સંમુખ ધૂણે છે એની
::::ઘોર ગરજંત પશુ સંમુખ ધૂણે છે એની
ખુન્નસની ભરી લાલ આંખ.
:::::ખુન્નસની ભરી લાલ આંખ.
જીવ પર આવી જઈ કેવલ અંધારમય કાળમુખ
જીવ પર આવી જઈ કેવલ અંધારમય કાળમુખ
ધસી રહે વીંઝી એની દિશાઓની પાંખ....
::::ધસી રહે વીંઝી એની દિશાઓની પાંખ....


આ...હા...આય આય.
::::::આ...હા...આય આય.
તેજની આ તાતી તેગ કેરો ઘાવ
તેજની આ તાતી તેગ કેરો ઘાવ
જોઉં કેમ ઝીલે તવ કાય.
:::::જોઉં કેમ ઝીલે તવ કાય.
આઘાતે આઘાતે ચૂર ચૂર  
આઘાતે આઘાતે ચૂર ચૂર  
તારી તમોછાયા રહે નહીં ક્યાંય...
:::તારી તમોછાયા રહે નહીં ક્યાંય...
આ...હા... આય આય.
::::::આ...હા... આય આય.




ભૂલીએ જુદાઈ ભાઈ
<center>'''ભૂલીએ જુદાઈ ભાઈ'''</center>


આજ ગિરિસમંદર પાળની આપણે ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !
આજ ગિરિસમંદર પાળની આપણે ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !
Line 2,921: Line 2,919:
આભનાં કિરણ અંતરમાં રમે વીંધી દલેદલ વન;
આભનાં કિરણ અંતરમાં રમે વીંધી દલેદલ વન;
લેશ નહિ એને લેવું, ઉરે તો ય રે’તું ગગંન સમાઈ :
લેશ નહિ એને લેવું, ઉરે તો ય રે’તું ગગંન સમાઈ :
ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !
::::::ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !


સાંકડે મારગ વહેતી સરિત ને બંધ છૂટે ત્યહીં સિંધુ,
સાંકડે મારગ વહેતી સરિત ને બંધ છૂટે ત્યહીં સિંધુ,
અંતરિયાળ છવાય તે વાદળ નીરનાં કેવળ બિંદુ;
અંતરિયાળ છવાય તે વાદળ નીરનાં કેવળ બિંદુ;
પુકુર હોય તે પોઢે નિરંતર શેવાળનો પટ સ્હાઈ :
પુકુર હોય તે પોઢે નિરંતર શેવાળનો પટ સ્હાઈ :
ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !
::::::ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !


દીઠ અદીઠ જે આપણું રૂપ તે આપણથી અણજાણ્યું,
દીઠ અદીઠ જે આપણું રૂપ તે આપણથી અણજાણ્યું,
આ જગ આપણું બિંબ, ખૂલી જેની આંખ તેણે પરમાણ્યું;
આ જગ આપણું બિંબ, ખૂલી જેની આંખ તેણે પરમાણ્યું;
એક આકાશ, પ્રકાશ, વાયુ, જલ, ભૂમિની એક સગાઈ,
એક આકાશ, પ્રકાશ, વાયુ, જલ, ભૂમિની એક સગાઈ,
ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !
::::::ભૂલીએ જુદાઈ, ભાઈ !




હે અભિનવ-પથ-યાત્રિક
<center>'''હે અભિનવ-પથ-યાત્રિક'''</center>


દુર્ગમ ગિરિવર શિખર જહીં નહિ ચરણ-ચિહ્ન નહિ કેડી,
દુર્ગમ ગિરિવર શિખર જહીં નહિ ચરણ-ચિહ્ન નહિ કેડી,
Line 2,952: Line 2,950:




પુણ્ય-ભારતભૂમિ
<center>'''પુણ્ય-ભારતભૂમિ'''</center>


જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર,
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર,
જયતુ જય જય ઋતુ-અધીશ્વર, જય વિધાતૃ, શિવંકર.
જયતુ જય જય ઋતુ-અધીશ્વર, જય વિધાતૃ, શિવંકર.
જય ઉદયગિરિ પર ભર્ગ સુંદર
:::::જય ઉદયગિરિ પર ભર્ગ સુંદર
ઉદિતસ્વર્ણિમ સૂર્ય હે,
:::ઉદિતસ્વર્ણિમ સૂર્ય હે,
જય શાન્ત કૌમુદી ધવલ-યામિની
:::::જય શાન્ત કૌમુદી ધવલ-યામિની
વિધુ સુધારસ પૂર્ણ હૈ;
:::વિધુ સુધારસ પૂર્ણ હૈ;
જયતુ જય જય દિવ્યગણ, મુનિવર, દ્યુતિર્ધર, કિન્નર,
જયતુ જય જય દિવ્યગણ, મુનિવર, દ્યુતિર્ધર, કિન્નર,
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.


જહીં સત્ય, નિર્મલ, ચિત, ધર્મ
:::::જહીં સત્ય, નિર્મલ, ચિત, ધર્મ
નિ:શંક, નિરલસ કર્મ હે,
:::નિ:શંક, નિરલસ કર્મ હે,
જહીં હૃદય મનનો મેળ, સંગ
:::::જહીં હૃદય મનનો મેળ, સંગ
નિઃસંગ, પ્રેમલ મર્મ હે;
:::નિઃસંગ, પ્રેમલ મર્મ હે;
જયતુ જય જય સભર જીવન સ્થિતિ ગતિમય મંથર,
જયતુ જય જય સભર જીવન સ્થિતિ ગતિમય મંથર,
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.


જય નિમ્ન ઉન્નત, ક્ષુદ્ર ઊર્જિત,
:::::જય નિમ્ન ઉન્નત, ક્ષુદ્ર ઊર્જિત,
એક સંહતિ, સર્વ હે,
:::એક સંહતિ, સર્વ હે,
જય નિખિલ વ્યાપ્ત પ્રસન્નતામય
:::::જય નિખિલ વ્યાપ્ત પ્રસન્નતામય
નિત્યનૂતન પર્વ હે:
:::નિત્યનૂતન પર્વ હે:
જયતુ જય જય ગત અનાગત, ક્ષણ વિવર્ત નિરંતર,
જયતુ જય જય ગત અનાગત, ક્ષણ વિવર્ત નિરંતર,
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.
જયતુ જય જય પુણ્ય ભારત-ભૂમિ, સાગર, અંબર.
</poem>


 
<center>સંદર્ભ</center>
 
{{Poem2Open}}
સંદર્ભ
રાગિણી : પૃષ્ઠ ૩૩
રાગિણી : પૃષ્ઠ ૩૩


Line 3,027: Line 3,025:
ઢળતી રાતે : પૃષ્ઠ ૧૦૯
ઢળતી રાતે : પૃષ્ઠ ૧૦૯
૨ પ્રથમ પ્રહરે : રયિપ્રાણ : રયિ=સ્થૂલ ભૂતસમુદાય, matter શક્તિ, પ્રકૃતિ एतत्सतत्सर्वे यन्मुर्ते चामुर्ते च...रयि- प्रश्नोपनिषद) મૂર્ત: પૃથ્વી, જલ, તેજ; અમૂર્ત=વાયુ, આકાશ). પ્રાણ=જીવન શક્તિ, ચેતના, પુરુષ. રયિપ્રાણ=પ્રકૃતિ અને પુરુષ.
૨ પ્રથમ પ્રહરે : રયિપ્રાણ : રયિ=સ્થૂલ ભૂતસમુદાય, matter શક્તિ, પ્રકૃતિ एतत्सतत्सर्वे यन्मुर्ते चामुर्ते च...रयि- प्रश्नोपनिषद) મૂર્ત: પૃથ્વી, જલ, તેજ; અમૂર્ત=વાયુ, આકાશ). પ્રાણ=જીવન શક્તિ, ચેતના, પુરુષ. રયિપ્રાણ=પ્રકૃતિ અને પુરુષ.
 
{{Poem2Close}}
* * * *
* * * *
18,450

edits