યાત્રા/આ ધ્રુવપદ: Difference between revisions

ચલો ભેરુ, ભૂરાં ગહન ગગને પાંખ પસરો.

મહા આ મધ્યાહ્ને પ્રખર લસતું પૂર્ણ કિરણે, ૧૦

દિશાઓ આંજંતું બૃહદ ઋત લૈ દિવ્ય કવિનું.

કરી નાના નાના કવલ ઋતના દેતી પ્રકૃતિ.

ઝમંતાં આછેરાં કિરણ તણી પીતાં દ્યુતિકણી. ૨૦

ઝુકી ભૂમિ પોતે નિજ ઉપર, શા સાધી ઉગમ,

મઢી લીધું હૈયું હરિત કરથી પીન ગરવું.

તૃણોની આ લાંબા પટ દુપટ કેવા મનહર,

અને કાન્તારોની અગમ ગહના રાજિ અગણ,

અને પેલો પેલો સતત છલતો અબ્ધિ અમિત!

વહે એ હૈયાના શ્વસન સરખો વાયુ ભુવને,

કુલે કાન્તારોનાં, જલ જલધિનાં સ્પર્શી, જગવે

સમસ્તાં પ્રાણીમાં રુધિર-સ્ફુરણા થૈ વિચરતો,

સ્વરોનું પૃથ્વીને પ્રથમ નવલું દાન કરતો,

સુગોપે કાંટાથી મૃદુ કુસુમને, ઝાંખરપટે

કુંળાં પ્રાણી રક્ષે, વિષ મુખ વિષે દેઈ પ્રકટે

અને હૈયે ભાર્યાં રતન મણિ સૌવર્ણ ખનિજો -

તણી ખાણો ખોલે, મનુજમતિમાં પ્રેરણ થઈ,

મનુષ્યો પૃથ્વીનાં ઋત તણી ઋચા એ જ ભણતાં.

તમારા એણે તો, વિહગ શકતાં જે ય ન કરી; ૭૦

નથી કોઈ સિંહ પ્રખર, પણ એણે જ પ્રથમ

ધરા પે માર્યો છે નિજ મદ, રચ્યો ત્યાગ પરમ,

મનુષ્યે પૃથ્વીનાં સહુ મનુજ પ્રાણી વશ કર્યાં,

પ્રભુત્વ સ્થાપ્યું નિર્દય થઈ, થયો એ જ સદય,

ધરી, એણે પૃથ્વી પર પ્રણયનાં તીર્થ પ્રગટ્યાં. ૮૦

અહો, પંખી! ઝંખી પ્રથમ મનુજે ભૂતલ પરે

સુધા સ્વર્ગો કેરી, મનુજ મહીં પ્હેલું જ પ્રગટ્યું

ધરાતત્ત્વે લીધો નવ જનમ આ ચિંતનસ્તરે.

ગયો છેદી ભેદી અણુતમ અણુના ઉદરમાં,

ચઢ્યો ઊંચે ઊંચે અતલ ગગનોના કુહરમાં,

ખરે, પંખી! થંભી મનુજમતિ, આ સૌ ‘જડ’ તણી

અચૈત્યાં યંત્રો શી અબુઝ ગતિ ના, ગૂઢ ચિતિ કો ૯૦

લહી આશ્ચર્યે ને વળ્યું મનુજહૈયું નિજ ભણી.

નિગૂઢાં તત્ત્વોની ખનિ, સભર ચૈતન્ય-સ્ફુરણા,

મહા સામર્થ્યોની – મુદની સરણી સ્વર્ણવરણા,

હવે આજે એવો મનુજ ધરતીને પટ ખડો

સમૃદ્ધિ પૃથ્વીની મુગટ ધરી, આભા ગગનની

પ્રભાએ દ્યોતંતો ગિરિશિખર શું ઉન્નત વડો.

પુછો, આ ઔન્નત્યે સ્થિત મનુજ ક્યાં ઊર્ધ્વ ચડશે?

અહીં થંભી, થાશે પ્રકૃતિ પ્રતિ વિદ્રોહક અણુ,

વિધાતાના વજ્રે શતવિધ થઈ છિન્ન, ઢળશે?

ઢળી જાશે ભોમે શત શત થઈ છિન્ન ટુકડે,

અને તેનાં અસ્થિ ઉપર રથ તે ભવ્ય વહશે

ત્યહીં એણે વાવ્યા નવલ કણ અંકોર ગ્રહશે,

અને ઊંચે ઊંચે શિખર ખિલશે પુષ્પ ઋતનાં.

પછી ના ના એણે લઘુક મનુતાને વળગવું,

લઘુત્વે પંગુત્વે ન નિજ અધુરું સ્તોત્ર ભણવું,

નસીબે એને ના મનુજ રહી નિત્યે ટટળવું. ૧૨૦

જુઓ પંખી, આજે મનુજ લઘુતાને પરહરી

ગુહાઓને પેખી, પ્રકૃતિગુણની ક્લિષ્ટ દહતી

વિભેદી જંજીરો, નિજ પરમ વ્યોમે સ્થિતિ કરી.

લિધેલાં વિષ્ણુએ ત્રય ક્રમણમાં ચેાથું ક્રમણ ૧૩૦

થશે, એ છે આશા ધરતી ઉરની, ઊર્ધ્વ ગમન

અહો પંખી, આ છે ધ્રુવ, મનુજનું આ ધ્રુવપદ,

જગત્-સંઘર્ષોની ચરમ અહીં સંવાદઘટના,

બધાં અલ્પોનું હ્યાં પરિણમન ભૂમાયુત મુદઃ

પ્રભુત્વે આરોહી, પ્રભુ તણી લઈ સિદ્ધિ સકલ,

ધરાહૈયે પાછું અવતરિત થાવું, પ્રભુ તણી

રચંતી, સૃષ્ટિને વ્યથિત ઉર કે શાંતિ પ્રવેહી

</poem>