સંચયન: Difference between revisions

329 bytes added ,  20:24, 23 August 2023
()
()
Line 135: Line 135:
[[File:Shure mikrofon 55S.jpg|50px]][https://wiki.ekatrafoundation.org/images/b/b1/HarishMinashru_Sanchayan-59.mp3 કાવ્યપઠન સાંભળવા અહીં ક્લીક કરો.]
[[File:Shure mikrofon 55S.jpg|50px]][https://wiki.ekatrafoundation.org/images/b/b1/HarishMinashru_Sanchayan-59.mp3 કાવ્યપઠન સાંભળવા અહીં ક્લીક કરો.]
<br>
<br>
<big>{{color|Orange|~ હરીશ મીનાશ્રુ ૧- અ}}</big>
<big>{{color|Orange|~ હરીશ મીનાશ્રુ ૧- અ}}</big>
[[File:Sanchayan_08-23-04.jpg|200px|center]]
[[File:Sanchayan_08-23-04.jpg|200px|center]]
<br>
<br>
{{Block center|<poem>એક પાંદડું હતું
<big>{{color|Orange|૧- અ}}</big>
{{Block center|<poem>
એએક પાંદડું હતું
ફરફરતું. ભલું ભોળું.
ફરફરતું. ભલું ભોળું.
ઓળીઝોળી કરીને ઈશ્વરે એનું નામ પીપળપાન પાડેલું.
ઓળીઝોળી કરીને ઈશ્વરે એનું નામ પીપળપાન પાડેલું.<br>
 
માણસે એને પૂછ્યુંઃ તું એક બાજુથી ચત્તુ છે
માણસે એને પૂછ્યુંઃ તું એક બાજુથી ચત્તુ છે
ને બીજી બાજુથી ઊંધું, એમ કેમ?
ને બીજી બાજુથી ઊંધું, એમ કેમ?<br>
 
આકાશ જે બાજુને છત્તી કહેતું
આકાશ જે બાજુને છત્તી કહેતું
એ બાજુને ધરતી ઊંધી કહેતી
એ બાજુને ધરતી ઊંધી કહેતી
ને વાઈસે વર્સા.
ને વાઈસે વર્સા.<br>
 
ટાઢ, તડકો ને વર્ષા
ટાઢ, તડકો ને વર્ષા
પાંદડું તો બન્ને બાજુએ ઝીલ્યા કરતું ને
પાંદડું તો બન્ને બાજુએ ઝીલ્યા કરતું ને
એ...ય ને મઝેથી ફરફરતું.
એ...ય ને મઝેથી ફરફરતું.<br>
 
માણસે એને ફરીવાર પૂછ્યુંઃ
માણસે એને ફરીવાર પૂછ્યુંઃ
તું એકી વખતે ઊંધુંચત્તું એવું પત્તું કેમ છે?
તું એકી વખતે ઊંધુંચત્તું એવું પત્તું કેમ છે?<br>
 
પાંદડું છણકો કરીને બોલ્યુંઃ
પાંદડું છણકો કરીને બોલ્યુંઃ
એવાં ઊંધાંચત્તાં અમને નથી આવડતાં.
એવાં ઊંધાંચત્તાં અમને નથી આવડતાં.
અમે તો છીએ કેવળ પાંદડું
અમે તો છીએ કેવળ પાંદડું
એકી વખતે બે ચત્તી ને બે ઊંધી બાજુઓવાળું
એકી વખતે બે ચત્તી ને બે ઊંધી બાજુઓવાળું
જેમાં ચત્તી છે તે જ ઊંધી બાજુ છે ને વાઈસે વર્સા.
જેમાં ચત્તી છે તે જ ઊંધી બાજુ છે ને વાઈસે વર્સા.<br>
 
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી સમજણ ના પડી.
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી સમજણ ના પડી.
એ હજીય ઊંધાંચત્તાં કર્યા કરે છે.
એ હજીય ઊંધાંચત્તાં કર્યા કરે છે.<br>
 
[[File:Sanchayan 08-23-05.jpg|200px|center]]
[[File:Sanchayan 08-23-05.jpg|200px|center]]
૧- બ
<big>{{color|Orange|૧- બ}}</big>
એક પાંદડું હતું, પહેલી વાર્તામાં હતું એનું એ જ.
એક પાંદડું હતું, પહેલી વાર્તામાં હતું એનું એ જ.
કોમળ ને લીલું ને ફરફરતું.
કોમળ ને લીલું ને ફરફરતું.<br>
 
માણસે એને પૂછ્યુંઃ માઠા દિવસો
માણસે એને પૂછ્યુંઃ માઠા દિવસો
આવી રહ્યા છે, એનું તને કૈં ભાન છે?
આવી રહ્યા છે, એનું તને કૈં ભાન છે?
પાંદડું કહેઃ બધા જ દિવસ ફરફરવાના હોય છે
પાંદડું કહેઃ બધા જ દિવસ ફરફરવાના હોય છે
એ સારા કે માઠા ક્યાં હોય છે?
એ સારા કે માઠા ક્યાં હોય છે?<br>
 
માણસ કહેઃ દિવસે દિવસે તું સુકાતું જઈશ
માણસ કહેઃ દિવસે દિવસે તું સુકાતું જઈશ
ને પીળું પડી જઈશ
ને પીળું પડી જઈશ
એની તને કૈં ફિકર ચિંતા છે કે નહીં?
એની તને કૈં ફિકર ચિંતા છે કે નહીં?<br>
 
પાંદડું કહેઃ અત્યારે હું કોમળ લીલા રંગમાં ફરફરું છું
પાંદડું કહેઃ અત્યારે હું કોમળ લીલા રંગમાં ફરફરું છું
ત્યારે હું સૂકા પીળા રંગમાં ફરફરીશ
ત્યારે હું સૂકા પીળા રંગમાં ફરફરીશ<br>
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી જ સમણજ ના પડી
 
એ હજીય સારું માઠું લગાડ્યા કરે છે.
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી જ સમજણ ના પડી
૧- ક
એ હજીય સારું માઠું લગાડ્યા કરે છે.<br>
એક પાંદડું હતું, પહેલી અને બીજી વાર્તામાં હતું એનું એ જ.
 
<big>{{color|Orange|૧- ક}}</big>
એએક પાંદડું હતું, પહેલી અને બીજી વાર્તામાં હતું એનું એ જ.
દીંટાવાળું
દીંટાવાળું
ઝાડ સાથે નાભિનાળથી જોડાયેલું.
ઝાડ સાથે નાભિનાળથી જોડાયેલું.<br>
 
માણસ કહેઃ
માણસ કહેઃ
અત્યારે તું ફરફરફરફર કરે છે પણ ધીરી બાપુડિયા
અત્યારે તું ફરફરફરફર કરે છે પણ ધીરી બાપુડિયા
એક દિવસ તું ઝાડ પરથી ખરખરખરખર ખરી જશે
એક દિવસ તું ઝાડ પરથી ખરખરખરખર ખરી જશે
ત્યારે અરરરરર તારી શી દશા થશે
ત્યારે અરરરરર તારી શી દશા થશે
એનું તમે ભાન છે ખરું?
એનું તમે ભાન છે ખરું?<br>
 
પાંદડું કહેઃ એ તો તને એવું લાગે છે
પાંદડું કહેઃ એ તો તને એવું લાગે છે
બાકી હું ક્યાં ફરફરું છું?
બાકી હું ક્યાં ફરફરું છું?<br>
 
હું તો સદાકાળ સ્થિર છું ને
હું તો સદાકાળ સ્થિર છું ને
આ આખું ઝાડ પૃથ્વી સમેત અવકાશમાં ફરફરતું રહે છે.
આ આખું ઝાડ પૃથ્વી સમેત અવકાશમાં ફરફરતું રહે છે.
મારી નાળ તો મરણ વખતે કપાશે
મારી નાળ તો મરણ વખતે કપાશે
પણ તારી તો જનમતાંવેંત કપાઈ ગઈ છે
પણ તારી તો જનમતાંવેંત કપાઈ ગઈ છે
એનું તને ભાન છે ખરું?
એનું તને ભાન છે ખરું?<br>
 
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી સમજણ ના પડી,
માણસને પાંદડાની વાતમાં કશી સમજણ ના પડી,
એ હજીય ફરફરવું-નાં ફૂલેકાં ને ખરખરવું-ખરખરા કરતો રહે છે}}
એ હજીય ફરફરવું-નાં ફૂલેકાં ને ખરખરવું-ના ખરખરા કરતો રહે છે.
.ર.
<br>
<big>{{color|Orange|.ર.}}</big>
<br>
એક બાળવાર્તા હતી.
એક બાળવાર્તા હતી.
એમાં બે બિલાડી ને એક વાંદરો રહેતા હતાં.
એમાં બે બિલાડી ને એક વાંદરો રહેતા હતાં.
Line 204: Line 223:
એવો એનો વાર્તાકાર, - નામે ઈસપ
એવો એનો વાર્તાકાર, - નામે ઈસપ
છીંડું પાડીને વાર્તાની અંદર ઘૂસી ગયો હતો ને
છીંડું પાડીને વાર્તાની અંદર ઘૂસી ગયો હતો ને
સૌને બોધપાઠ આપતો હતો.
સૌને બોધપાઠ આપતો હતો.<br>
 
એટલામાં બન્યું એવું કે
એટલામાં બન્યું એવું કે
માણસો કરતાં થોડાક વધારે હાથ ધરાવતી
માણસો કરતાં થોડાક વધારે હાથ ધરાવતી
ને દરેક હાથમાં જાતજાતની બિનજરૂરી વસ્તુઓ પકડી રાખનારી
ને દરેક હાથમાં જાતજાતની બિનજરૂરી વસ્તુઓ પકડી રાખનારી
એક બેડોળ ને હેન્ડીકેપ વ્યક્તિએ દેખા દીધી.
એક બેડોળ ને હેન્ડીકેપ વ્યક્તિએ દેખા દીધી.
એ જરા મૂંઝવણમાં હોય એવું લાગતું હતું.
એ જરા મૂંઝવણમાં હોય એવું લાગતું હતું.<br>
 
મને ક્યારનો ત્યાં વાર્તાની બહાર ઊભેલો જોઈને
મને ક્યારનો ત્યાં વાર્તાની બહાર ઊભેલો જોઈને
એણે વાર્તાની અંદર રહ્યાં રહ્યાં
એણે વાર્તાની અંદર રહ્યાં રહ્યાં
Line 216: Line 237:
મારું નામ ઈશ્વર છે.
મારું નામ ઈશ્વર છે.
મે હમણાં જ આ વાર્તા માટે
મે હમણાં જ આ વાર્તા માટે
બાજરીનો હૂંફાળો સ્વાદિષ્ટ રોટલો ચિતર્યો હતો તે ક્યાં ગયો?</poem>}}
બાજરીનો હૂંફાળો સ્વાદિષ્ટ રોટલો ચિતર્યો હતો તે ક્યાં ગયો?
</poem>}}
{{right|(‘કુંભલગઢ’માંથી)}}
{{right|(‘કુંભલગઢ’માંથી)}}


Line 258: Line 280:
{{Block center|<poem>ઢાંકોઢૂંબો કરી હજુ તો બેઠી’તી પરવારી,
{{Block center|<poem>ઢાંકોઢૂંબો કરી હજુ તો બેઠી’તી પરવારી,
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
પહેલાં એણે એકલતાની ભીંતે પાડ્યું કાણું,
પહેલાં એણે એકલતાની ભીંતે પાડ્યું કાણું,<br>
 
વહેતા કીધા મુંઝારાના દરિયાઓ નવ્વાણું,
વહેતા કીધા મુંઝારાના દરિયાઓ નવ્વાણું,
ફટાક દઈને ખોલી નાખી જૂની જર્જર બારી,
ફટાક દઈને ખોલી નાખી જૂની જર્જર બારી,<br>
 
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
રૂંવેરૂંવે મોરપિચ્છ ઊગ્યાં તે ક્યાં સંતાડું?
રૂંવેરૂંવે મોરપિચ્છ ઊગ્યાં તે ક્યાં સંતાડું?<br>
 
સૈયર મારી ફરતે ઊડે પતંગિયાનું ધાડું,
સૈયર મારી ફરતે ઊડે પતંગિયાનું ધાડું,
હક્કાબક્કા જેવી ખુદને નીરખું ધારીધારી,
હક્કાબક્કા જેવી ખુદને નીરખું ધારીધારી,<br>
 
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
પતરંગાએ આવી મુજને ઉપાડી પરબારી.
પતરંગો ક્યે, હાલ્ય ને આપણ બંને ઊડિયે ભેળાં,
પતરંગો ક્યે, હાલ્ય ને આપણ બંને ઊડિયે ભેળાં,<br>
 
મેં કીધું કે, ના રે બાબા, થઈ ભળભાંખળ વેળા.
મેં કીધું કે, ના રે બાબા, થઈ ભળભાંખળ વેળા.
ગામલોક ના સાંખી શકશે જોડી તારી-મારી,
ગામલોક ના સાંખી શકશે જોડી તારી-મારી,
Line 279: Line 306:
{{Block center|<poem>
{{Block center|<poem>
એક દી ઘડિયાળ મારા હાથથી છટકી પછી,
એક દી ઘડિયાળ મારા હાથથી છટકી પછી,
સાઠ મિનિટો, સામટી મારા ઉપર બગડી પછી.
સાઠ મિનિટો, સામટી મારા ઉપર બગડી પછી.<br>
 
ચાંપલી એકાદ ક્ષણ તો બાઝવા ઊભી થઈ,
ચાંપલી એકાદ ક્ષણ તો બાઝવા ઊભી થઈ,
માંડ બેસાડી છતાં એ કેટલું બબડી પછી.
માંડ બેસાડી છતાં એ કેટલું બબડી પછી.<br>
 
આમ તો દેખાવમાં એ ટેણકી લાગી હતી,
આમ તો દેખાવમાં એ ટેણકી લાગી હતી,
એ બધી સેકન્ડ પણ ઓછું નથી ઝઘડી પછી.
એ બધી સેકન્ડ પણ ઓછું નથી ઝઘડી પછી.<br>
 
ને તમાશો દૂર બેઠાં એય પણ જોતી હશે,
ને તમાશો દૂર બેઠાં એય પણ જોતી હશે,
લાગતી આવી કલાકો, મધ્યમાં ટપકી પછી.
લાગતી આવી કલાકો, મધ્યમાં ટપકી પછી.<br>
 
એ જ સાચું કહી શકે કે વાંક મારો શું હતો,
એ જ સાચું કહી શકે કે વાંક મારો શું હતો,
વાતમાં નાજુક પળોને એટલે ઘસડી પછી.
વાતમાં નાજુક પળોને એટલે ઘસડી પછી.<br>
 
સાવ નાની વાતમાં એ જાત પર આવી ગયો,
સાવ નાની વાતમાં એ જાત પર આવી ગયો,
મૂછ મેં મારી સમય સામે જરા મરડી પછી.
મૂછ મેં મારી સમય સામે જરા મરડી પછી.<br>
 
કાળથી મોટો નથી હું, એટલું સમજ્યા પછી,
કાળથી મોટો નથી હું, એટલું સમજ્યા પછી,
મેં જ સંકેલો કર્યો ને ચાલતી પકડી પછી.</poem>}}
મેં જ સંકેલો કર્યો ને ચાલતી પકડી પછી.</poem>}}
Line 307: Line 340:
પહાડ
પહાડ
ભારેખમ્મ થયો
ભારેખમ્મ થયો
વધુ ઊંડો ઊતર્યો
વધુ ઊંડો ઊતર્યો<br>
 
એક વાદળું
એક વાદળું
નદીમાં વાદળું જોઈને મલકી પડ્યું
નદીમાં વાદળું જોઈને મલકી પડ્યું
નદી
નદી
એનાં ઊંડાં તળ ધમરોળતી રહી
એનાં ઊંડાં તળ ધમરોળતી રહી<br>
 
પવને આકાશ તરફ જોયું
પવને આકાશ તરફ જોયું
આકાશે પવનને
આકાશે પવનને
Line 322: Line 357:
વાદળો વીખરાઈ ગયાં
વાદળો વીખરાઈ ગયાં
પવન
પવન
ઊભો ચિરાઈ ગયો
ઊભો ચિરાઈ ગયો<br>
 
એક કવિતાને ખાતર
એક કવિતાને ખાતર
સૃષ્ટિનો
સૃષ્ટિનો
Line 336: Line 372:
<poem>આજકાલ, જ્યાં ને ત્યાં,
<poem>આજકાલ, જ્યાં ને ત્યાં,
ઊભા ને ઊભા મોલ પર,
ઊભા ને ઊભા મોલ પર,
તૂટી પડે છે તીડ.
તૂટી પડે છે તીડ.<br>
 
લીલપતરસી આ તીડની ટોળકીઓ,
લીલપતરસી આ તીડની ટોળકીઓ,
ઉજ્જડ કરતી જાય છે આ ધરા.
ઉજ્જડ કરતી જાય છે આ ધરા.<br>
 
ખાવામાં એવાં તો મશગુલ હોય છે આ તીડ,
ખાવામાં એવાં તો મશગુલ હોય છે આ તીડ,
જાણે બહેરાં ન હોય!
જાણે બહેરાં ન હોય!
કોઈ પણ જંતુનાશક દવાથી કે,
કોઈ પણ જંતુનાશક દવાથી કે,
ગમે તેવા ધૂમાડાથી પણ ટેવાઈ ગયાં છે,
ગમે તેવા ધૂમાડાથી પણ ટેવાઈ ગયાં છે,
આ તીડ.
આ તીડ.<br>
 
આ તીડ બાળપણમાં જોયેલાં તે નથી જ,
આ તીડ બાળપણમાં જોયેલાં તે નથી જ,
આ તો અપરંપાર ખાઈને પણ ભૂખ્યાં ડાંસ,
આ તો અપરંપાર ખાઈને પણ ભૂખ્યાં ડાંસ,
મસમોટાં જનાવરો કરતાં ભયંકર.
મસમોટાં જનાવરો કરતાં ભયંકર.<br>
 
આ તીડે તો,
આ તીડે તો,
જાણે ઢાંકી દીધા છે સૂરજ ચન્દ્રને,
જાણે ઢાંકી દીધા છે સૂરજ ચન્દ્રને,
અને ભરદિવસે અંધારું કરી મૂક્યું છે.
અને ભરદિવસે અંધારું કરી મૂક્યું છે.<br>
 
ને કશાય અણસાર વિના,
ને કશાય અણસાર વિના,
છવાઈ ગયાં છે સર્વત્ર.</poem>}}
છવાઈ ગયાં છે સર્વત્ર.</poem>}}