રણ તો રેશમ રેશમ/દંતકથા સરીખો રણદ્વીપ : બુખારા: Difference between revisions

પહેલી છત ઉપર લીલા રંગનું ચિત્રકામ છે. લીલો રંગ વસંત સૂચવે છે. મનુષ્યની બાલ્યાવસ્થાને અહીં વસંત સાથે સરખાવી છે. બીજી છત ઉપર લાલ, ભૂરો તથા સફેદ રંગ છે. આ રંગો ઉનાળાનું સૂચન કરે છે. પચીસેક વર્ષના ઇન્સાનને લાગે છે કે પચાસ-સાઠની ઉંમર સુધી પહોંચવાનો ગાળો ઘણો લાંબો છે. આટલા લાંબા સમયખંડમાં એ ઘણું ઘણું કરવાના સપનાં જુએ છે, પણ ખરેખર તો એ વરસો ક્યાં પસાર થઈ જાય છે, એને ખબર પણ પડતી નથી! અને જીવન ત્રીજી છત પર દર્શાવેલ પાનખરના પ્રતીક જેવા આસમાની રંગ જેવું થઈ જાય છે. આ છત પર માત્ર ભૂરો રંગ છે. અંત તરફ ધસી જતા જીવનનું આ પ્રતીક. અને છેલ્લી છત શિયાળાને સૂચવતા માત્ર સફેદ રંગની છે. કબર ઉપર છવાયેલ બરફની સફેદી! મસ્જિદમાં નમાજ પઢવા આવેલ વ્યક્તિ જીવનની વાસ્તવિકતાઓ ભૂલે નહીં, તે માટેનો રાણીનો પ્રયત્ન સરાહનીય લાગ્યો. ઉઝબેકિસ્તાનમાં રાજા રાજ્યવિસ્તાર કરવા જાય અથવા હજ પઢવા લાંબા સમય માટે દૂર જાય, ત્યારે પરત ફરતા રાજાને ભેટ આપવા રાણીઓમાં આવાં સ્થાપત્યો બંધાવવાનો રિવાજ જોવા મળ્યો. સમરકંદમાં પણ એવા મહેલો તથા મસ્જિદો અમે જોયાં.

મસ્જિદનો પરિસર સૂનો હતો. દરવેશોને રહેવાની ઓરડીઓમાં અંધારાં આરામ ફરમાવતાં હતાં. સામે દેખાતા કિલ્લામાં સમારકામ ચાલી રહ્યું હતું, જેને કારણે એ કોઈ સારવારાધિન ઓર્થોપીડિક પેશન્ટ જેવો લાગી રહ્યો હતો. હવે કોઈ ત્યાં લાલ જાજમ બિછાવતું નથી ને કોઈ રાજા અલ્લાહના દરબારમાં માથું ટેકવા હવે અહીં આવતું નથી. રાણીની બારીય સૂની છે, પણ જર્જરિત લાકડાના મંડપોની છતો પરનું ચિત્રકામ જાણે તાજું જ હોય તેવું લાગે છે, કારણ કે, એ છતો પર માનવજીવનનું સત્ય ચીતરેલું છે.

બુલ્લાહાઉસ મસ્જિદની સામે જ એક લોખંડ જેવી કોઈ ધાતુના ઊંચા ઊંચા પાયા ઉપર પૃથ્વીના ગોળાના આકારની મોટી ટાંકી જેવો ઢાંચો જોઈને નવાઈ લાગી. ગાઇડે કહ્યું, ‘સન્ ૧૯૧૭માં બુખારાના છેલ્લા મીરે છેક સેન્ટ પીટ્સબર્ગથી ઇજનેરો બોલાવીને રણની વચ્ચે આ પાણીની ટાંકી બનાવડાવેલી, જેમાંથી ખેંચેલી પાઇપલાઇન સામેના આર્કના કિલ્લાને પાણી પહોંચાડે. આ એ જ ઇજનેર હતો, જેણે સેન્ટ પીટ્સબર્ગમાં સેન્ટ્રલ એશિયાનો પહેલો ટેલિવિઝન ટાવર સ્થાપ્યો. સમયાંતરે બોલ્શેવિકોનું રાજ આવ્યું. તેમણે આખાય બુખારાને આવરી લેતાં પાણી પુરવઠાનું આયોજન કર્યું, એટલે આ ટાંકી નકામી થઈ ગઈ. ઢાંચાનો સદુપયોગ કરવા એમાં એક રેસ્ટોરાં બનાવવામાં આવ્યું, પણ એક દિવસ કોઈ એના પરથી પડીને મૃત્યુ પામ્યું, ત્યારથી રેસ્ટોરાં પણ બંધ કરી દેવાયું. લોકોએ કહ્યું, આ તો આપણું ગૌરવ છે, માટે એને દૂર નથી કરવું. આમ આ પ્રદેશની પ્રગતિશીલતાના પ્રતીક સમું ધાતુનું એ અતિશય ઊંચું સ્ટ્રક્ચર આજે પણ બુખારાની મધ્યમાં ઊભેલું દેખાય છે.