અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર/દૂધ

દૂધ

સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર

ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ, ગોંધીડો?
ચયો નેસડો જીતસે જૂધ? – કનો ગોંધીડો?
ઃ એન્યે બધ્ધાથી બમણી બૂધ. મારો વાલો ગોંધીડો!

બઉ બઉ નસલનોં બચરોં છે
તે ચલણવલણમોં ફેર.
સપલાયનો કંત્રાત મલે
એ ખોયડાને લીલાલેર!
ગોંધી જે પીવે તે દૂધની
બરાંડ બજારમોં ચાલે.
પણ પેલો તો પરખંદો છે
તે કોઈને કોઠું ન આલે.
જાંણે સહુની ઊછળ-કૂદ, ગોંધીડો
ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ, ગોંધીડો?

બે પૂળા પાલા પાઢે બેં-બેં કરતી? — ના ચાલે.
(ને) આ તો, એલા, વળતી મોદીખાનેયે મોં ઘાલે!
વળી ખાટકીને ઘર-ઓંગણ બોંધેલી આ ખેરી
માલ-મલીદા ખાતી, માતેલી થાતી, ઓત્તેરી!
ચ્યોંથી આને ચાલે આવી-આવી? તમો જ કો’ને,
બોંધી દીધી ગોંધી રોડે સરકારોએ છો ને.
એ તો આ સઉનીય વીરૂધ – ગોંધીડો.
ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ, ગોંધીડો?

ઘણો ઘશાયો શેવામોં, થઈ શકલ સળેખોં જેવી,
તો વૈદ કહેઃ ‘યે તીન ગોળીયોં દૂધ શાથમોં લેવી.’
તૈણ તૈણ ગોળીયો ગળવા જોગુ દૂધ જોઈએને પાછુ?
તે, એ જ વચારે એને હશવુ આયુ આછુ આછુ.
ઘણો ચતુર ને છેક અબૂધ, ગોંધીડો.
ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ, ગોંધીડો?

ગોતતો ગોતતો ગોંધી હીંડ્યો આરપાર અંદાવાદ,
આગળ ગોંધીનગર નોમનું વન આયુ; બઉ ગાઢ,
ગોંડા બાવળ, ખવીસ ખીજડા, ભતપીપળા ઘણોં
ઝાડી-ઝાંખર અડાબીડ, ના કાંટ-કોહરની મણોં.
એવામોં એન્યે સંભળાયું એક થાચ્યુ-પાચ્યુ બેં-બેં,
ભેળો ભૂખ્યો ઘુર્રકાટ, – કાચોપોચો તો ફેં-ફેં!

(પણ) આ તો માણસ મરદ, તે મક્કમ પગલે ચાલ્યો ત્યોં,
ઘટાદાર એક ઝાડ તળે બચરી બોંધેલી જ્યોં.
બચરું શ્યેનું? એનું નોંમ હવે તો એક જઃ માંરણ.
શોમી ઝાડી માંહ્ય ઘૂરકતો વાઘ. ન એનું વારણ.
પેલી કૂદે, કકળે, મૂતરી પડે – બધુંયે ફોગટ.
ભચભચ આને ખાવાનો, આને પીવાનો એ ગટગટ.
ખોઈ બેઠી’તી એ શૂધબૂધ; જુએ ગોંધીડો.
(અવઅ) ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ, આ ગોંધીડો?
(પણ આ) આખો ખેલ ચ્યોં અતો આવડો જ? – એને કળતોં ન લાજી વાર
શિકાર કરનારાનો વળતો ગોઠવાયો છઅ શિકાર!
શિકાર-મારણ મારણ-શિકાર શિકાર-મારણ મારણાં
– લાવ, કરી નાંખું હું લોંબી લાંઘણ, ન જેનાં પારણાં.
પછી થયું કે ના ભાઈ, પાછી કરવાની ને પેલી – शेबा?
એમોં ને એમોં એણે જીવશટોશટ જોખમ ખેડ્યોં ચેવોં-ચેવોં?
એણે તો ચશ્મોં ચડાયોં, તે ઝાડની ઘટાઓમાોં શંતાયલો
વરતી લીધો તરત મોંચડો, શિકારનો, ઊંચો બંધાયલો.
મોંચડે બેઠા છે મા’રાજા, ને ભેળા વાઇશર-ગવંડર,
એમ્પી-બેમ્પી, શીયેમ-પીયેમ, વર્લ-બૅન્ક તવંગર
શંધુ શમજ્યો – શમજ્યા પાળે અટકે તો ગોંધી શેનો?
તરત જ લોંબી ડાંફે હેંડ્યો – અવઅ કોય રોકણહાર ન એનો.

ઝાડ હતું, દુખડોંનું ઘેઘૂર; ઊભો આ ત્યોં જઈને
(ને) બોંધેલાને બુચકાર્યું, આ બોલાયું, આ ભાળ્યું ઓંખ ભરીને,
(ને) આ હળવે પંપાર્યું, લે આ તો ગારિયો છોડી નોંછ્યો,
આ ઊંચક્યું, આ હીંડ્યો આ તો – કોઈ હૈ? ઈશ્યે રાછ્યો-રાછ્યો!
વાઘ ને વાઇશરૉય શરખેશરખા હોંફળા-ફોંફળા થયોં
– એલા શિયાળ-લોંકડી, શીપાઈ-શપરાં, ગોલીનોં ચ્યોં ગયોં?
(તે અમારે) લોઈ છાંડી પીવાનું દૂધ? – મરે ગોંધીડો.
ચઈ બચરીનું પીવે દૂધ – આ ગોંધીડો?
(પરબ, માર્ચ)