યુગવંદના/ધરતી માગે છે ભોગ!
‘પોરો રે આવ્યો, હો સંતો! પાપનો;
ધરતી માગે છે ભોગ.’
ઊંડી રે નીંદરુંમાં અમે સાંભળ્યું:
‘ધરતી માગે છે ભોગ!’
સૂતાં રે સ્વપનામાં અમે સાંભળ્યું:
‘ધરતી માગે છે ભોગ!’
પડઘા પડ્યા રે ખંડેખંડમાં,
ઘન ઘન સૂસવ્યા પવન;
અંધારી રાત્યુંનો મારો સાયબો
આઘે વીંઝે ગાઢાં વન. – ઊંડી રે
દીધા રે ટકોરા એણે દ્વારમાં,
ભાંગ્યા એણે ભોગળોના ભાર;
વેણુ રે વગાડી વસમા સૂરની,
સાયબાના ઝણેણ્યા સિતાર. – ઊંડી રે
‘નીંદરનાં ઘેરાણાં તમે જાગજો!’
ગરજ્યો સાહેબનો સવાલ;
‘આગ્યુંનાં ઓરાણાં તમે ઊઠજો!
‘કબરુંનાં ઊઠો રે કંકાલ!’ – ઊંડી રે
જાગો હો, બળહીણાં બંધુબેનડી!
આપણાં આવ્યાં છે ટાણાં;
ઊઠો હો ખંખેરી ખોટી બીકને!
મુગતિનાં વાયે રે વા’ણાં. – ઊંડી રે
સમરથનો સૂરજ આજે આથમે,
આથમે ભૂપતિઓના ભાણ;
ખંડ રે પતિયુંનાં તખતો ખળભળે,
ભાઈ! એના દળમાં ભંગાણ. – ઊંડી રે
દૂબળાં રે’વું છે દિન કેટલા!
કેટલા જુગ રે કંગાળ!
નોધારાં થઈને શીદ શરણાં લિયો?
દુનિયાને દેજો રે હુંકાર. – ઊંડી રે
લખોમખ વેરી છે ધણીએ રિદ્ધિયું
ધરતીને ખોળે ઠોરઠોર;
ખાવિંદે દીધાં છે દરિયા ને હવા
આજ એમાં પડિયા છે ચોર. – ઊંડી રે
ઊંચાં ને નીચાં રે ધનવંત-નિર્ધનાં,
ભાઈ! એ તો કૂડના રે ભેદ!
ભેદની ભીંત્યુંને આજ મારે ભાંગવી;
મનડાની આખરી ઉમેદ. – ઊંડી રે
પ્યાલા રે ઘૂંટ્યા મેં અમરત-પાનના:
આવજો પીવા પ્રેમવાન!
ઘૂરે રે લાલપ-ઘેરી આંખડી,
મરવા બનો મસ્તાન. – ઊંડી રે
ઊંડી રે નીંદરુંમાં અમે માનિયું:
વાયરો સૂસવે ભેંકાર,
ગાઢ રે સપનામાં અમે શોચિયું:
વાદળાં કરે રે પોકાર. – ઊંડી રે
ગાફિલ બનીને ઓઢ્યાં ગોદડાં,
ઘર ઘર ઘોર્યાં સારી રેન;
જાગન્તાં દીઠા રે નેજા ફરુકતા,
ઊતર્યાં મતલબનાં ઘેન. – ઊંડી રે
સાયબાને દીઠો ઝળહળ ઝૂઝતો,
ચોય દશ ચડ્યા એના વીર;
તંબૂરાની કીધી તુરી ને ભેરીઓ,
પાયાં એણે પોતાનાં રુધિર. – ઊંડી રે
માટીનાં કીધાં રે એણે માનવી,
જળમાંથી જલાવ્યા ચેરાગ;
ધજા રે રોપાણી સત-ધરમની,
કૂડ-ઘેરે કળેળ્યા હો કાગ. – ઊંડી રે
૧૯૩૦