સંસ્કૃતિ સૂચિ/ભાષાવિજ્ઞાન

13. ભાષાવિજ્ઞાન

(નોંધ : ભાષા અને ભાષાવિજ્ઞાનની કોઈ પણ નાની કે મોટી - મહત્વની બાબતની ચર્ચા કરતા લેખો/ નોંધોને શીર્ષકોના વર્ણાનુક્રમે આ વિભાગમાં મૂકવામાં આવ્યા છે)

લેખ/ નોંધ શીર્ષક	લેખના લેખક-અનુ.	મહિનો/વર્ષ/પૃષ્ઠ નં.
અપૌરુષેય પ્રવૃત્તિ (નવા શબ્દોની શોધ અને ચર્ચા)	કાકા કાલેલકર	સપ્ટે61/350-353
અંગ્રેજીભાષાના સૌથી સમૃદ્ધ શબ્દકોષની ઘડતરકથા	ત્રિભુવન વીરજીભાઈ હેમાણી	જૂન62/236-239
‘આચાર્ય‘ને બદલે ‘આચાર્યએ‘	તંત્રી	ફેબ્રુ76/75
આર્યા (આર્યાયૂથના છંદો- છંદશાસ્ત્ર)	રામનારાયણ વિ. પાઠક	જૂન53/205-211
આંશિક રૂપાખ્યાનવાળી ભાષાના વ્યાકરણી પ્રશ્નો	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	ફેબ્રુ61/49-57
(સદગત ડૉ.) એરચ. તારાપોરવાળા	તંત્રી	ફેબ્રુ56/42
ઑસ્ટિનની ભાષાવિચારણા/ વાચિક કાર્યો	મધુસૂદન બક્ષી	ડિસે73/457-462
કાવ્યકલા: સંજ્ઞા, અર્થ અને કવિતા: એક ચર્ચા	પ્રબોધ બે. પંડિત અને દિગીશ મહેતા	ઑગ-સપ્ટે63/294-298
કાવ્યમાં ધ્વન્યાત્મક પ્રતીકોનો વિન્યાસ	કાન્તિલાલ બ. વ્યાસ	સપ્ટે64/357-366/376
કૃદંતના પ્રકારો વિશે	હરિવલ્લભ ભાયાણી	જાન્યુ68/37-39
કેટલાક અનુગોની વ્યુત્પત્તિ	હરિવલ્લભ ભાયાણી	જાન્યુ72/15-17
‘ગઠિયા‘નો સ્વાધ્યાય	બેચરદાસ દોશી	જાન્યુ53/24
ગદ્યપદ્ય વિચાર	ઉમાશંકર જોશી	મે49/173-178
ગુજરાતી કહેવતો	પુષ્કર ચંદરવાકર	નવે56/417-424
ગુજરાતી કોશ	ભોગીલાલ સાંડેસરા	જાન્યુ62/17-24; ફેબ્રુ62/51-56
‘ગુજરાતી કોશ‘ ખૂટતી કડીઓ	ત્રિભુવન વીરજીભાઈ હેમાણી	જૂન62/235/240
ગુજરાતી ભાષા સાહિત્ય: ઊડતી નજરે (નિખિલ ભારત...સંમેલન)	ઉમાશંકર જોશી	જાન્યુ58/4-6/28-29
ગુજરાતી ભાષા/ યથા ભાષક: તથા ભાષા !	ઉમાશંકર જોશી	ઑગ54/325
‘ગુજરાતી ભાષાની શક્તિ અને અભિવ્યક્તિ‘ વહીવટી ક્ષેત્રે	લલિત દલાલ	એપ્રિલ61/147-149
ગુજરાતી ભાષાનું માન્ય સ્વરૂપ/ ગુ. સા. પરિષદ પ્રસાદી (૨૫મું અધિવેશન)	કે. કા. શાસ્ત્રી	જાન્યુ70/6-7
ગુજરાતી લિપિ વિશે : આપણા સૌની વિચારણા માટે	જયા મહેતા	ઑગ77/337-338
ગુજરાતી લિપિ વિશે : પત્ર	જયંત કોઠારી	સપ્ટે77/369
ગુજરાતી લિપિ વિશે: દ્વિરુક્ત રૂપ અને સમાસ	પ્રભાશંકર તેરૈયા	નવે77/431/430
ગુજરાતી લિપિ વિશે: શુદ્ધલેખનમાં અરાજક	સતીશ કાલેલકર	ઑક્ટો77/401-403
ગુજરાતીનું ધ્વનિતંત્ર	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	ઑક્ટો62/374-385; નવે62/420-429
ગુજરાતીમાં ક્રિયાવિશેષણ	હરિવલ્લભ ભાયાણી	ફેબ્રુ71/49-52
ગુજરાતીમાં નિષેધાર્થ	હરિવલ્લભ ભાયાણી	ફેબ્રુ69/64-69
ચોપાટીને બાંકડેથી (અંગ્રેજી શબ્દો અને ભારતીય પર્યાયો)	‘વક્રગતિ‘	જુલાઈ56/278-279
ચોપાટીને બાંકડેથી (ઉચ્ચારશુદ્ધિ અંગે)	‘વક્રગતિ‘	જુલાઈ53/270-271/269
ચોપાટીને બાંકડેથી (ગુજરાતી ભાષા- જોડણી/ ઉચ્ચારો)	‘વક્રગતિ‘	ડિસે53/470-471
છંદોમુક્તિનાં ઇંગિત	હરિવલ્લભ ભાયાણી	મે67/193-196
જોડણી વિષે	તંત્રી	ફેબ્રુ52/75
જોડણીનો એક વિચિત્ર નિયમ	કેશવરામ કા. શાસ્ત્રી	માર્ચ52/117
જોડણીપ્રવેશ	નગીનદાસ પારેખ	જુલાઈ59/276
‘જોડણીપ્રવેશ‘ (રતિલાલ સાં. નાયક)	નગીનદાસ પારેખ	જૂન59/237-240
તેસ્સિતોરિની ‘છત્રી‘ (લુઈજ તેસ્સિતોરિ- ઈટાલિયન સંશોધક)	તંત્રી	ડિસે56/442
ધ્વનિ	વિષ્ણુપ્રસાદ ર. ત્રિવેદી	ઑક્ટો-ડિસે84/297-300
ધ્વનિઘટક (ફોનીમ)	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	સપ્ટે62/325-328/349-356
ધ્વનિપરિવર્તન	પ્ર. બે. પંડિત	ઑક્ટો59/369-375; ડિસે59/457-461
ધ્વનિપરિવર્તન/ સાર્દશ્ય પરિવર્તન	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	જાન્યુ60/11-16; ફેબ્રુ60/61-64/60
નવ્ય શૈલીવિજ્ઞાન	હરિવલ્લભ ભાયાણી	મે78/143-145
નિપાત- ने ના વિવિધ પ્રયોગો	હરિવલ્લભ ભાયાણી	સપ્ટે77/367-368
પરિભાષાનાં પ્રદેશમાં	ત્રિભુવન વીરજીભાઈ હેમાણી	જુલાઈ69/265-266; ફેબ્રુ63/65-72
પારસી ગુજરાતી શબ્દો	કાકા કાલેલકર	જૂન67/પૂ.પા.3
પાલિની વ્યુત્પત્તિ	ડોલરરાય માંકડ	સપ્ટે49/358
પુસ્તકોમાં હોવી જોઈતી વ્યુત્પન્ન ભાષા	કલ્યાણરાય ન. જોષી	નવે65/437-438
પૂનાથી પત્ર (ભાષાવિજ્ઞાનનો અભ્યાસ)	પ્રબોધ પંડિત	જાન્યુ55/15-17
(ડૉ.) પ્રબોધ પંડિત/ ભાષાવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે ડૉ. પ્રબોધ પંડિતનું યશસ્વી પ્રદાન	હરિવલ્લભ ભાયાણી	નવે75/276-278
(ડૉ.) પ્રબોધ પંડિત/ મેધાવી વિદ્વાન	ઉમાશંકર જોશી	નવે75/273-275
પ્રાકૃતમાં- રૂપ પ્રત્યય	ભોગીલાલ સાંડેસરા	એપ્રિલ55/160
પ્રેરક અંગસાધક ‘- આર‘ પ્રત્યયનું મૂળ	હરિવલ્લભ ચૂ. ભાયાણી	સપ્ટે65/352-353
‘ફોનીમ‘: ચર્ચાપત્ર	કાલેલકર નારાયણ ગોવિંદ અને અન્ય	જુલાઈ66/273
‘ફોનીમ‘ વિશે- ટી. એન. દવે	કિશોરકાન્ત સુખવંતરાય શુક્લ	સપ્ટે66/355
‘ફોનીમ‘ વિશે: ચર્ચાપત્રનો પ્રત્યુત્તર	ટી. એન. દવે	સપ્ટે66/355
ફોનીમ/ ધ્વનિઘટક	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	સપ્ટે62/325-328/349-356
‘બંગભાષા- પ્રવેશ‘ (વિધૂભૂષણ દાસગુપ્ત અને મનુ પંડિત)	નગીનદાસ પારેખ	જૂન64/267
‘બૃહદ વ્યાકરણ‘ પછીની કાર્યદિશા	હરિવલ્લભ ભાયાણી	માર્ચ61/89-92
બોલીનું સ્વરૂપ	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	સપ્ટે52/331-334; ઑકટો52/387-392
‘ભવાઈ‘ શબ્દનો એક પ્રાચીન પ્રયોગ	હરિવલ્લભ ભાયાણી	એપ્રિલ71/136
‘ભારતીય આર્ય ભાષા અને હિન્દી‘ (ભોગીલાલ સાંડેસરા)	ઉમાશંકર જોશી	ઑકટો52/396
ભાષા અને વ્યાકરણ	કેશવરામ કા. શાસ્ત્રી	જાન્યુ67/31-36
‘ભાષા આણિ સંસ્કૃતિ‘ (નારાયણ ગોવિંદ કાલેલકર)	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	જુલાઈ64/304-308
‘ભાષા વિજ્ઞાન‘ (ખંડ- ૧) (કાન્તિલાલ બ. વ્યાસ)	ટી. એન. દવે	માર્ચ66/110-112
ભાષાઓની ક્ષેત્રમર્યાદા	નારાયણ ગોવિંદ કાલેલકર	માર્ચ51/92-97/91
ભાષાની સીમાઓ અને તાત્ત્વિક સમસ્યાઓ	રસેન્દ્ર પંડ્યા	સપ્ટે73/345-353
ભાષાપ્રયોગો	તંત્રી	એપ્રિલ60/122
ભાષાપ્રયોગો	ભરતરામ ભાનુસુખરામ મહેતા	એપ્રિલ60/147-149
ભાષાવિજ્ઞાન અને કવિતાની સમજ	યોગેન્દ્ર વ્યાસ	માર્ચ71/119-120
ભાષાવિજ્ઞાન અને સાહિત્યવિવેચન	યોગેન્દ્ર વ્યાસ	ડિસે74/425-429
ભાષાવિજ્ઞાન અને સાહિત્યિક ઇતિહાસ	લિઓ સ્પિત્સર, અનુ. હરિવલ્લભ ભાયાણી	સપ્ટે72/273-276
ભાષાવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે	હરિવલ્લભ ભાયાણી	મે71/185-187
ભાષાવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે: દ્રાવિડી અને યુરાલીય ભાષાજૂથોને સગાઈસંબંધ	હરિવલ્લભ ભાયાણી	જુલાઈ71/262-264
ભાષાવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે ડૉ. પ્રબોધ પંડિતનું યશસ્વી પ્રદાન	હરિવલ્લભ ભાયાણી	નવે75/276-278
ભાષાવિજ્ઞાનની ગ્રીષ્મશાળા: ૪ મે થી ૨૯ જૂન	તંત્રી	માર્ચ57/82
ભાષાવિજ્ઞાનમાં ચિત્તવાદ: ચોમ્સ્કી અને કાત્સ	મધુસૂદન બક્ષી	જૂન74/177-183
ભાષાશિક્ષણ/ પહેલી ભાષા, બીજી ભાષા...અને ?	પ્રબોધ પંડિત	માર્ચ74/81-87
‘મનોભાષાશાસ્ત્ર પરિચય‘ (ભાનુપ્રસાદ અમૃતલાલ પરીખ)/ પુરોવચન	વિષ્ણુપ્રસાદ ર. ત્રિવેદી	એપ્રિલ-જૂન82/77-81
‘માઠું હીંડવું‘- ‘દશમસ્કંધ‘માંનો એક પ્રયોગ (પ્રેમાનંદ)	હરિવલ્લભ ભાયાણી	ઑગ67/315
મ્હારી જોડણી પદ્ધતિ	બ. ક. ઠાકોર	ફેબ્રુ52/49-52/80; માર્ચ52/92-95
લખનૌલિપિ	તંત્રી	સપ્ટે58/323/357
લિપિસુધાર	તંત્રી	જૂન57/203
લિપિસુધાર અને લિપિપ્રચાર અંગે/ ગુજરાતનાં રાજ્યકર્તાઓને	કાકા કાલેલકર	જુલાઈ60/246-248
લિપિસુધારણા	તંત્રી	ઑગ49/282-284
‘લિંગ્વિસ્ટિક્સ ઍન્ડ ઇન્ગ્લિશ લૅંગ્વેજ ટિચિંગ‘ (સંપા. પી. બી. પંડિત)	શાન્તિભાઈ આચાર્ય	ફેબ્રુ66/66-69
વાગ્વ્યવહાર	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	જાન્યુ73/16-24
વાચિક કાર્યો: ઑસ્ટિનની ભાષાવિચારણા	મધુસૂદન બક્ષી	ડિસે73/457-462
વિરામ ચિહ્નો	ભગવત રામચંદ્ર ભટ્ટ	ઑક્ટો71/375-377
વ્યાકરણ	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	જુલાઈ72/196-200/221-224; ઑગ72/233-238
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ‘અષાઢો દીકરો‘	ભોગીલાલ જે. સાંડેસરા	માર્ચ55/116
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ‘અનુરાધા‘ (ચિ. અનુરાધાને નૃત્યદીક્ષા પ્રસંગે)	કાકા કાલેલકર, સંકલન: તંત્રી	ફેબ્રુ70/79
શબ્દચર્ચા- સમજ/ અમે નહિ, આપણે	ઉમાશંકર જોશી	જાન્યુ59/1
શબ્દચર્ચા- સમજ/ અષાઢો દીકરો	તંત્રી	ફેબ્રુ55/43/48
શબ્દ ચર્ચા- સમજ/ ‘ઇન્ડિયા‘ અને ‘ભારત‘	રેવન્ડ ફાધર એચ. હેરાસ	ફેબ્રુ50/79-80
શબ્દચર્ચા- સમજ/ એ આરસ ક્યાંનો ?	પુરાતન બુચ	જૂન52/239
શબ્દચર્ચા- સમજ/ કલ્ક શબ્દ	ઉપેન્દ્રરાય જે. સાંડેસરા	એપ્રિલ55/157
શબ્દચર્ચા- સમજ/ કુંકુમકેસર	મોહનભાઈ શં. પટેલ	જાન્યુ62/39-40
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ગાઠુઓ	ઉમાશંકર જોશી	માર્ચ52/117
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ગાઠુઓ: વળી ગાઠુઓ	બેચરદાસ દોશી	જૂન52/216
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ગાઠુઓ વિષે પ્રો. ભાયાણી	તંત્રી	એપ્રિલ52/123
શબ્દચર્ચા- સમજ/ ટીકીટ, ટીકિટ કે ટિકિટ	ગોકુળભાઈ દૌલતરામ ભટ્ટ	એપ્રિલ59/157
શબ્દચર્ચા- સમજ/ નાતરું અને નાત	ભોગીલાલ સાંડેસરા	જાન્યુ50/34-35
શબ્દચર્ચા- સમજ/ નુઅદ- અડધું	મ અ. મેહેન્દળે	ઑગ71/324
શબ્દચર્ચા- સમજ/ મહેતર, જીલબ્બે, પ્યાલો, શરાબ	છોટુભાઈ નાયક	ફેબ્રુ55/77
શબ્દચર્ચા- સમજ/ સ્પંદોલિકા હીંચવું…	હરિવલ્લભ ચૂ. ભાયાણી	જુલાઈ65/278/280
શબ્દચર્ચા- સમજ/ હંસ, Swan, Goose	મોહનભાઈ પટેલ	જૂન65/237-238
શબ્દની શક્તિ	ઉમાશંકર જોશી	એપ્રિલ71/137-140
શબ્દાર્થવિજ્ઞાન: એક સંક્ષિપ્ત પરિચય	હરિવલ્લભ ભાયાણી	ફેબ્રુ66/57-62; એપ્રિલ66/137-143
શબ્દોની જાળ	ગગનવિહારી મહેતા	મે49/199/165
શૈલી	ઉમાશંકર જોશી	જૂન48/222-225
શૈલીવિજ્ઞાન અને ભાષાવિજ્ઞાન	હરિવલ્લભ ભાયાણી	જાન્યુ67/9-13
સંબંધક ભૂતકૃદંતના અર્થો	હરિવલ્લભ ભાયાણી	ઑગ73/316-318
સંબંધવાચક ‘ન‘ના થોડાક વિશિષ્ટ પ્રયોગો	હરિવલ્લભ ભાયાણી	સપ્ટે73/341-344
સંસ્કૃતના અભ્યાસનું શું ?	તંત્રી	જૂન57/202-203
સાર્દશ્ય પરિવર્તન (ધ્વનિપરિવર્તન)	પ્રબોધ બેચરદાસ પંડિત	જાન્યુ60/11-16; ફેબ્રુ60/61-64/60
સાહિત્ય- ભાષા- વિજ્ઞાન: સાહિત્યવિચાર અને ભાષાવિચારનું એક સંયુક્ત નૂતન ક્ષેત્ર	ડબલ્યુ. ઓ. હેન્ડ્રિક્સ, અનુ. હરિવલ્લભ ભાયાણી	જાન્યુ-માર્ચ80/4-8
‘સિદ્ધહેમ‘નાં અપભ્રંશ પદ્યો	હરિવલ્લભ ભાયાણી	માર્ચ61/115-116/118
(ડૉ.) સુનીતિકુમારનું વિચારસમૃદ્ધ વ્યાખ્યાન	તંત્રી	નવે53/402-403
‘સ્વરભાર અને તેના વ્યાપાર‘ (ગોકળભાઈ ધર્મદાસ પટેલ)	પ્રબોધદાસ બેચરદાસ પંડિત	નવે52/432-437; જાન્યુ53/33-36
‘હાલરડું‘ ‘પારણું‘ (અપભ્રંશ સાહિત્યમાં)	હરિવલ્લભ ભાયાણી	જુલાઈ70/264-265
હિંદી ભાષા અને લિપિસુધાર	તંત્રી	જાન્યુ54/57
‘ળ‘- કાર	ભૃગુરાય અંજારિયા	જુલાઈ49/256