26,604
edits
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 3,679: | Line 3,679: | ||
<Poem> | <Poem> | ||
'''બાવીસમે વર્ષે''' | '''<big>બાવીસમે વર્ષે</big>''' | ||
ઉપર વિઠલજીની વેદી રે, | ઉપર વિઠલજીની વેદી રે, | ||
Line 3,812: | Line 3,812: | ||
છતાંય ક્ષણ આ લહું! નથી તમે હું ના — રંકના! | છતાંય ક્ષણ આ લહું! નથી તમે હું ના — રંકના! | ||
14-5-’34</poem> | 14-5-’34</poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>મને ખબર ના</big>''' | |||
મને ખબર ના, કદીય ઉદધિ તણાં ગાન આ | |||
અવિરત ક્રમે વહી યુગયુગાન્તરો તાનમાં | |||
અધીર મુજ અંતરે પુલકતો ઝરો વ્પાપશે; | |||
અને દિવસરાત એ રુદન સાંભળીને જશે. | |||
હવે સમજ સૌ પડી; મમ ઉરે ઊઠે કારમા | |||
તમામ સ્વર દુ:ખના — રુદનના, દિશાદ્વારમાં | |||
પ્રકંપ પછડાઈને કરત, તે ઝીલી ગાજતો | |||
મહોદધિ: ઉરે રચેલ પડઘો પ્રતિ બાજતો. | |||
મને ખબર ના, ઊંડા ગહન ઉરથી ઊછળી | |||
અકારણ તરંગ આ ચહુ દિશે કતારે પળી | |||
તરંત મુજ મીટને સભર સર્વદા રાખશે; | |||
અનિમિષ રહી અનન્ત-પળ પાંપણો જાગશે. | |||
અગાધ તવ લોચનો સભર નીલ આ વિસ્તર્યાં! | |||
અને નયન નિજ એ નયનપાત માંહી ઠર્યાં! | |||
14-5-’34</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>છાતીની ધમણથી</big>''' | |||
હુંયે સ્વપનું, જેમ તું સ્વપનતી પણે કાંઠડે | |||
મધુર સખીના મહા લગનમંડપે આંકડે | |||
ગૂંથાઈ સખીવૃંદમાં, નયનમૌક્તિકો વેરતી, | |||
પ્રવાસી પ્રણયી તણું સ્મરણ-અશ્રુ ઉછેરતી. | |||
રૂપેરી વરમાળ હાથ ધરી એ ચડે વેદીએ | |||
ભરે સકળ પૃથ્વી સાત પગલે; અને તું પ્રિયે! | |||
બધું નિરખતી અને સ્વપનતીય તે, ‘આપણે | |||
થશું જ કદી એક, બે ગળી જઈ,’ પીળી પાંપણે! | |||
સખી! વરશું એથીયે લગનમંડપે તો વડા, | |||
મહા ઉજવણે; અને સુરગણોય ઊંચે ખડા | |||
રહી વરસશે શુભાશિષ; અને ફૂલોના ઝરા | |||
નકી નીતરશે ઊંચે ગગન માંહી પંચાપ્સરા! | |||
નથી શરીર દેવડી મુજની આજ ત્યાં તો ખરી! | |||
પુરાવું તુજ છાતીની ધમણથી છતાં હાજરી! | |||
15-5-’34</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>નિધનની પછીતે</big>''' | |||
કહે હૃદયરાજ! બે નયનમાં ન એકે ચડ્યું | |||
વિદગ્ધ ક્યમ અશ્રુબિન્દુ ઉર લોહીનું નીતર્યું? | |||
અધિક નિજ પ્રાણથી જીવનથી મને ચાહતો, | |||
અને પ્રણયલોઢમાં હજી ન ઓટ સંભ્રમ થતો | |||
કદી નવ મને! અને ગલિત હસ્ત હિમ સમ ઊજળો પાથર્યો | |||
પ્રશાંત મમ વક્ષ પે: જરીક હસ્ત મારો સર્યો, | |||
સરે પૂરવી-કાળ પીંગળ કપોત માળે ત્યમ, | |||
સુગંધ ધૂલિધૂસર સ્ખલિત કેશ મધ્યે: જ્યમ | |||
સુસ્નિગ્ધ નયનો કર્યાં હૃદયરાણીને તાકતાં, | |||
કપોલ પર પાંડું બે અતૂટ આંસુ-રેલા થતા: | |||
દીઠાં પછમ બારીથી હરણી-વ્યાધને કૂદતાં | |||
ફલંગ ભરી જીવલેણ: પુરના દીવા ઠારતા | |||
વહે ઉતલ વાયુ: ને હૃદયરાજ મૂંગો થશે? | |||
પ્રભાત પડતાં મને અગન દાહ દેતો હશે! | |||
કહે, શું લવલેશ દુ:ખ, ભય, યાતના ના થતી? | |||
નહિ ફરક વિશ્વમાં જદી હતી, હતી ના થતી? | |||
અવાજ સહ મેં ધર્યા ઉભય હસ્તમાં દેવીના | |||
કપોલ બહુ જોરથી: અધિકડાય જોરે ભીના | |||
કર્યા સુકલ ઓષ્ઠ: ને શીશ લીધું, ધર્યું છાતીએ: | |||
ઠર્યું પ્રદીપકોડિયું સમીરસાન: ને જાતી એ. | |||
પ્રિયે! હૃદયરાજ્ઞિ! જે દિવસથી મને તું મળી, | |||
અને કવિતકલ્પને ભભક જ્યોતિ તારી ભળી; | |||
રચેલ તવ ચિત્ર મેં નિધનની પછીતે અને | |||
પ્રભા તરલ નેનની, કમળ લાલી ગાલો તણી, | |||
કલાપી સમ ડોક, ને અલક કોટિ કોટિ ગણી, | |||
અનાઘૃત કુસુમદ્રોણ સમ બે ભરી છાતીને, | |||
ઢળંત નભ બીજ શી ચપલ કેસરિણી કટિ, | |||
હથેલી પદપાનીની તરલ આરતીની શિખા | |||
સમી સકળ આંગળી: સહુ પ્રિયે! હતું ચીતર્યું | |||
પછીત કરી મૃત્યુની! તુજ સ્વરૂપનો મે લહ્યો | |||
ઉઘાડ ધરી મૃત્યુનું પ્રતિસ્વરૂપ! તેથી થયો | |||
ન કંપ મુજ હસ્તમાં સકળ વિશ્વને પાડતો! | |||
સુણ્યો ન પરિશેષ ના નયનજ્યોતિ ઝાંખો થતો. | |||
31-3-’33</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>છતાંય સ્મરવા</big>''' | |||
વદાય, સખી! આપતાં જીવન સર્વ થીજી જશે; | |||
અને સબળ છાતી ભીતર થકી કશું ઊડશે | |||
બખોલ કરી કારમી: ભભડતી સ્મૃતિ ભૂતની | |||
અનેક વપુઓ ધરી સ્વપનમાં ગળું રૂંધશે. | |||
પરંતુ કરું શું? કરાલ વ્રણ ચીતર્યો રાત્રિએ | |||
સુધાંશુ સમ શુભ્ર દેહકમળે તને ધાત્રીએ: | |||
નહીં! નહિ જ! કરે એ, મમ કૃતિ! છતાંયે હતી; | |||
ક્ષમા સુભગ દૃષ્ટિની સભય આશ: એ ના ફળી | |||
પરંતુ તવ ક્રોધ માંહીં અભિજાતતાયે બળી— | |||
ઝળી ભસમસાત: ને અઘટતા નકી આદરી | |||
પૂરી, કદિય જે મને સ્વપનમાં ન ખ્યાલે ચડી: | |||
તને વ્રણ થયો: મને સ્વપ્ન — ભ્રંશની લૂ અડી. | |||
છતાંય સ્મરવા તને સદય ઉરથી આ શપથ! | |||
અનેક ભૂતકાળની અમૃતરાત્રિ પે લે લખત! | |||
30-3-’33</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ભરતી</big>''' | |||
સહસ્ર શત ઘોડલાં અગમ પ્રાન્તથી નીકળ્યાં, | |||
અફાટ જલધિ પરે અદમ પાણીપન્થાં ચડ્યાં; | |||
હણે-હણહણે: વિતાન, જગ, દિગ્ગજો ધ્રૂજતાં, | |||
ઊડે ધવલ ફેન શી વિખર કેશવાળી છટા! | |||
ત્રિભંગ કરી ડોકના, સકળ શ્વાસ ભેગા કરી, | |||
ઉછાળી નવ દેહ અશ્વ ધમતા પડી ઊપડી; | |||
દિશા સકળમાં ભમી, ક્ષિતિજ-હાથ તાળી દઈ, | |||
પડંત પડછંદ વિશ્વભર ડાબલા ઉચ્ચરી. | |||
કરાલ થર ભેખડે, જગતકાંઠડે કારમા, | |||
પછાડી મદમસ્ત ધીંક: શિર રક્તનાં વારણાં; | |||
ધસી જગત ખૂંદશે? અવનિ-આભ ભેગાં થશે? | |||
ધડોધડ પડી-ખરી ગગનગુંબજો તૂટશે? | |||
ઉરેય ભરતી ચડે, અદમ અશ્વ કૂદી રહે! | |||
દિશાવિજય કૂચનાં કદમ ગાજતાં ઊપડે! | |||
10-8-’31</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>સ્વમાન</big>''' | |||
માન તમારે હાથ ન સોંપ્યું; | |||
{{Space}} કેમ કરી અપમાનશો? | |||
વજ્ર સમું અણભેદ હૃદય આ, | |||
{{Space}} શર સૌ પાછાં પામશો. | |||
ઘન ગરજે, વાયુ ફૂંકાયે, | |||
{{Space}} વીજળી કકડી ત્રાટકે; | |||
બાર મેઘ વરસી વરસીને | |||
{{Space}} પર્વત ચીરે ઝાટકે —- માન0 | |||
હિમાદ્રિ અમલિન સુહાસે, | |||
{{Space}} ઊભો આભ અઢેલતો; | |||
આત્મા મુજ તમ અપમાનોને | |||
{{Space}} હાસ્ય કરી અવહેલતો. | |||
રેતી કેરા રણ ઉપર ના | |||
{{Space}} બાંધ્યાં મ્હેલ સ્વમાનના; | |||
શ્રદ્ધાના અણડગ ખડકો પર | |||
{{Space}} પાયા રોપ્યા પ્રાણના! | |||
માન તમારે હથ ન સોંપ્યું, | |||
{{Space}} કેમ કરી અપમાનશો? | |||
વજ્ર સમું અણભેદ હૃદય આ, | |||
{{Space}} શર સૌ પાછાં પામશો. | |||
27-7-’30</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>પાનખર</big>''' | |||
બારબાર મહિના ઊડીઊડીને | |||
આજે સમીરરાજ ભૂખ્યા થયા; | |||
દક્ષિણના દરિયાની વેદનસિતારે | |||
ખાલી ખપ્પર લઈ નાચી રહ્યા. | |||
{{Space}} તાલ દીધો નિત નૃત્યમાં | |||
{{Space}} જેણે બારે માર — | |||
{{Space}} પાનખરે જઈને પૂછ્યું: | |||
{{Space}} એના પૂરશો ન હૈયાહુતાશ? | |||
ડાળડાળ પાંદડાં છૂટીછૂટીને | |||
ધરણીની શુષ્કતા ઢાંકી રહ્યાં; | |||
વાયુ-વંટોળના વર્તુલ મોઝારે | |||
ઊડી કંકાલ-નાચ નાચી ગયાં. | |||
31-3-’32</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>અમૃતના ઉંબરમાં</big>''' | |||
એક અમૃતની કૂપી ભરી, | |||
ઉપર આછેરી વિષ કેરી ચાદર ચડી, | |||
આખા જીવનની ધન્યતા તરી, | |||
જરી ઝાંખેરી દોષ કેરી છાયા પડી: | |||
અદકેરાં દાન અમે દીધાં-લીધાં, | |||
મોંઘેરાં પાન અમે પાયાં-પીધાં; | |||
એને ગોપનના કાજળથી દવલાં કીધાં: | |||
શેષ પારખાની પુણ્ય ક્ષણે હંમિત ખડી, | |||
જરી ઝાંખેરી દોષ કેરી છાયા પડી. | |||
હવે કેમ કરી અમીસર સ્નાન કરવાં? | |||
અમૃતના ઉંબરમાં મોત વરવાં! | |||
2-10-’32</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>અચેત તાંતણે</big>''' | |||
ભુજંગનો ભીષણ પાશ છોડ્યો, | |||
બંદી બન્યો એક અચેત તાંતણે: | |||
સુરાંગનાનો અમીકૂપ છોડ્યો, | |||
લળી ગયો એક નમેલ પાંપણે. | |||
સમુદ્ર અશ્વ સહસ્ર નાથ્યા, | |||
સળેકડું એક જરી સરી ગયું: | |||
નિષ્ઠુરતાના નગરાજ બાથ્યા, | |||
જોઈ જરી; — અશ્રુ ઉન્હું દડી ગયું. | |||
આકાશના ચંદરવે અડેલો, | |||
ખરી-ઊડી ધૂળથી કેમ રોળવું? | |||
સુરેન્દ્રના મેઘધનુ ચડેલો, | |||
ભૂમિ પડી સુંદરી ઉર ઝોલવું? | |||
હસી હસી કાંચનજંઘને ચડ્યો! | |||
અસાર આવા વનપાણકે ખડ્યો? | |||
27-1-’32</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ભાવના</big>''' | |||
ત્રિકાલનો ઘુમ્મટ-ઘેર તોડી, | |||
સુણી રહું શાશ્વત શબ્દબ્રહ્મને! | |||
ત્રિલોકના ભેદ મહા ઉકેલી, | |||
રમી રહું નિત્ય નવા સનાતને! | |||
સમુદ્રનાં સૌ વમળો વટાવી, | |||
ઝંખી રહું રત્ન સહસ્ર પામવા! | |||
ઝંઝાનિલોની ધરી પાંખ અંગે, | |||
ઊડું અનંતે જગતાપ વામવા! | |||
તિમિરનાં રાક્ષસજૂથ આવી, | |||
ઝગી રહ્યો અંતરદીપ આવરે! | |||
લડીલડી એકલ હાથ મ્હારે, | |||
મથું હું અંધાર સહુ વિદારવા! | |||
ક્ષણો, પ્રભો! આવી અનેક આપો; | |||
ક્ષણો મટી જીવન સર્વ વ્યાપો! | |||
2-11-’30</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>મૃત્યુને</big>''' | |||
રડે મને શું કામ? હું જીવંત મૃત્યુમાં રહું: | |||
નિત્ય હું તને મળું, ન શું હું દૃષ્ટિએ ચડું? | |||
દિવ્ય સ્પર્શ, દર્શનો: અનુભવું ઘણુંઘણું; | |||
દેહ મિટ્ટીમાં મળ્યો: અનંતમાં ઊડે અણું. | |||
સુગંધી વાયુ તાહરા સુકેશ આ ઉછાળતો; | |||
અણુ બની અડી સુકેશને હું કાળ ગાળતો! | |||
અમી ભરેલ પોપચે ચડું અણું બનીબની; | |||
વહુ સરંત અશ્રુમાં તૃષા છિપાવું સ્નાનની! | |||
ચડાવ મારી કબ્રને તું પુષ્પ તો ચૂંટીચૂંટી: | |||
પુષ્પના પરાગમાં અણું બની રહું છૂપી. | |||
ધન્ય સ્પર્શ તાહરો; કવું અદૃશ્ય કાવ્યને: | |||
સાંભળે ન શું કદીય એક-માત્ર શ્રાવ્યને? | |||
હાર્દ એક તો હતાં, નડી શરીર-ભિન્નતા; | |||
એકતા અનુભવી, ધરે શું કામ ખિન્નતા? | |||
25-9-’29</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ધૂમ્રગાથા</big>''' | |||
ઊંચાં ઊંચાં શ્હેર તણાં મકાનો, | |||
ને એકમાં એકલ હું પડી રહું. | |||
કરીકરી દિન અનેક કામો, | |||
સંધ્યા-સમે પશ્ચિમ ગોખમાં લહું. | |||
સંધ્યા સતીના નવરંગ ગાલો, | |||
મિલો તણા ધૂમ્ર વિષાદ આવરે; | |||
માણિક્યના વ્યોમભર્યા મહાલો, | |||
ધીમેધીમે ગોટમગોટ છાવરે. | |||
અને હું જોતો બળતા નિસાસા, | |||
ભેગા થઈ ધૂમ્ર શિખાસ્વરૂપના; | |||
મજૂરનાં દૈન્ય અને નિરાશા, | |||
ધુંવા મહીં જોઉં દુખો હું ધ્રૂજતાં. | |||
ઊડે મહીં હાથ-પગો તૂટેલા, | |||
બળીબળી ખાખ થયેલ ફેફસાં; | |||
ફિક્કાં, સૂકાં મ્લાન મુખો ઝૂકેલાં, | |||
સ્ત્રીઓ તણાં વસ્ત્ર વણેલ મેશનાં. | |||
ઊણાં ઊભાં હું ઉદરો નિહાળું; | |||
અપૂરતી ઊંઘ સૂઝેલ પાંપણે; | |||
પ્રસ્વેદની ત્યાં સરિતા હું ભાળું; | |||
ને માળખાં શોષિત દુ:ખ-ડાકણે. | |||
અને હું જોતો પડતી નિશામાં, | |||
રડી-રડી મ્લાન સૂકેલ યૌવન; | |||
ઊભા થતા ને પડતા નશામાં, | |||
પગો પડે અસ્થિર ઝૂંપડીમાં. | |||
ઝીલીઝીલી એ પશુના પ્રહારો | |||
અશક્ત ભૂખી લલના રડી ર્હે; | |||
નિ:સત્ત્વ ગંદાં અસહાય બાળો | |||
નિશા બધી ભોંય ભૂખ્યાં પડી રહે. | |||
બારી કરી બંધ પથારીએ પડું! | |||
ધુંવા તણી મૂક કથા હું સાંભળું! | |||
24-1-’31</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>સૂતી હતી</big>''' | |||
સૂતી હતી બાથ મહીં સુંવાળી, | |||
હતાં કર્યાં બંધ બધાંય બારણાં: | |||
છાતી પરે સ્નિગ્ધ સુકેશ ઢાળી, | |||
બુઝાવીને દીપક કીકીઓ તણા: | |||
ન દેખવું કે નવ બોલવું જરી, | |||
ન વાંચવી અંતરની કિતાબ; | |||
બે દેહની એક અખંડતા કરી, | |||
છાતી કરે બેઉ અબોલ સાદ: | |||
અંધારની અંગ ધરી પછેડી; | |||
નિસ્તબ્ધતાના પડદા રહ્યા લળી: | |||
ચંપા તણાં પર્ણ જરા ખસેડી | |||
બારી થકી ચંદ્રી પડે જરા ઢળી: | |||
જે ઓષ્ઠ મારા, મુજ એકલાના, | |||
તે ચૂમવા ચંદ્ર કરે? નહીં! નહીં! | |||
ચંપા તણાં પર્ણ વદેય ‘ના, ના!’ | |||
ને છાંય એની વળી ઓષ્ઠ પે પડી! | |||
પ્રકાશને મ્હાત કર્યો તદા ફરી, | |||
અંધાર જીત્યું સઘળું જતો હરી!</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ઊંચાંઊંચાં ગ્રથિત મકાન</big>''' | |||
વ્યોમ ચીરીને વિતલ ઊતરતી | |||
{{Space}} ચકચકતી વીજળીની રેખ; | |||
એના ભીષણ તાંડ-નૃત્યે | |||
{{Space}} વાદળ ગર્જી આપે ઠેક. | |||
ઝરમર ઝરમર મેઘ ઝરે! | |||
{{Space}} સરિત-શરીર રોમાંચ કરે! | |||
રસ્તાની ઓ પારે ઊભાં | |||
{{Space}} ઊંચાઊંચા ગ્રથિત મકાન; | |||
સઘળી બારીમાંથી દૂઝે | |||
{{Space}} પ્રકાશનું ચોખંડું ગાન. | |||
અટારીએ ફૂલરોપ લૂમે! | |||
{{Space}} અંધારું ફૂલડાંને ચૂમે! | |||
એક પછાડી એક બુઝાતા | |||
{{Space}} પ્રાકાશના, વીજળીના ગોળ; | |||
બારીનાયે પડદા ઊતરી | |||
{{Space}} આવરતા દૃષ્ટિનો દોલ. | |||
સહુ ચાહે કુમળું એકાન્ત! | |||
{{Space}} પ્રદીપવા જીવનને ક્લાન્ત! | |||
મોરેયે દીવો છે ના’નો, | |||
{{Space}} બારીનોયે સરસ સમાસ. | |||
બારીને પડદાયે છે, પણ | |||
{{Space}} કોઈ નથી જે મારી પાસ | |||
સાતસાત દરિયાપારે, | |||
{{Space}} એયે રડતું ચોધારે. | |||
20-7-’34</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ક્રાંતિનાદ</big>''' | |||
અસંખ્ય મુજ બાંધવો રવડતા, સડ્યાં ચીંથરાં | |||
ધરી શરીર-માળખે કકડતી ધ્રૂજે ટાઢમાં; | |||
સહે સળગતા બપોર-દવ ચૈત્ર-વૈશાખના, | |||
વિતાન ઘર-છાપરું: દિશ દીવાલ: શય્યા ધરા! | |||
અસંખ્ય મુજ રાંકડાં કકળતાં રહે લાડકાં | |||
ભૂખે ટળવળી: અને હૃદય દુ:ખના તાપમાં | |||
બળી-સમસમી પડે સકળ પાશવી પાપમાં. | |||
રમે મરણ જીવને અતુલ માનવીનાં મડાં. | |||
પરંતુ નવ હું સ્તવું વચન આળપંપાળના | |||
ન ઇચ્છું લવલેશ લ્હાવ ધન, વસ્ત્ર કે ધાન્યના; | |||
સહો સખત ટાઢ ને પ્રખર તાપ મધ્યાહ્નના, | |||
મરો ટળવળી મુખે હૃદયહીન દુષ્કાળના! | |||
સહુ વીતક વીતજો! વિઘન ના નડો શાંતિનાં! | |||
બળી-ઝળી ઊઠી કરો અદમ નાદ સૌ ક્રાંતિના! | |||
8-11-’30</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>શૂન્યશેષ</big>''' | |||
નહીં! નહિ જ પાલવે શયન પાંસુ પે પાશવી | |||
ખરી, ચરણ, ડાબલા મલિન સ્પર્શ મેલી બની: | |||
ઊભીશ અવરોધતો ગગનચુંબી પ્રાસાદને, | |||
શ્રીમંત મુજ વૈભવે, ધનકુબેરના નાદને. | |||
ન તોય પરિતૃપ્તિ: સપ્ત જલસાગરે ગાજતા | |||
નવેનવ દ્વીપે, ભૂપે સકળ લોકમાં રાજતા; | |||
જહાંગીર-મહાન કો’ ભરખ-જ્વાલ-જ્વાલામુખી | |||
તણે મુખ વિરાજીને ગગનને ભરું હું મૂઠી. | |||
ગ્રહો, તરલ ધૂમકેતુય, નિહારિકા, તારલા, | |||
મુકુટ સમ રાજતા મહત માનવી-હું શિરે: | |||
પ્રદીપ વિચિમાલ્ય શી સુરસરિતની મેખલા | |||
વિરાટ મમ દેહની કટિ પરે પ્રભા વિકિરે. | |||
હવે તું કર આમળું! ઊછળતો તને ઝાલવા: | |||
પિતા, મુજ પદે પડ્યો? મલિન પાંસુ પે ન્યાળવા | |||
તને, શરીર આ વિરાટ મુજ આજ આડું ખડું! | |||
6-6-’33</poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>ચિતા</big>''' | |||
સ્મશાનમાં નિત્ય જતી નિશામાં, | |||
આકશ શી તારક ચૂંદડી ધરી; | |||
નદીતીરે પ્રજ્વલતી ચિતાનાં | |||
પેખી રહું સૌ પ્રતિબિમ્બને ફરી. | |||
હુંયે મહાકાલ તણી પળે કો, | |||
ત્રિખંડના કોઈ અગમ્ય ખંડે, | |||
બળીઝળી ખાખ થઈ ચિતામાં | |||
હસીશ મીઠું પ્રતિબિમ્બ પાથરી. | |||
વિચાર એવો બહુ વાર આવતાં, | |||
જરીય મારો રસ ના કમી થયો; | |||
કરુણ એ સુંદરતા નિહાળતાં, | |||
મૃત્યુ તણો ભાવ મને ગમી ગયો. | |||
પરંતુ આજે થથરાવતો અહા! | |||
વિચાર મારા મનમાં રમી ગયો: | |||
બળી તુંયે ખાખ થશે જ એકદા! | |||
બધી-બધી હંમિતને હરી ગયો. | |||
આકાશ શી નીલ ગભીર આંખો; | |||
ઉષા સમા ઓષ્ઠ સુવર્ણ તારા! | |||
સુનેરી એ કેશકલાપ ઝાંખો, | |||
બળી જશે દેહની તેજધારા? | |||
જીવંત હું આ જગમાં ચિતા શી, | |||
ભમીશ સૂનાં પ્રતિબિમ્બ પાડતી! | |||
28-12-’30</Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>મૃત્યુનૃત્ય</big>''' | |||
[પારિજાતક] | |||
નીલ ઘટા પારિજાતકની, | |||
{{Space}} નીલ નીચે હરિયાળી ઝૂલ: | |||
શ્વેત, રક્ત પારસ કોરીને, | |||
{{Space}} વનદેવીએ ગૂંથ્યાં ફૂલ: | |||
{{Space}} વ્યોમ વૃક્ષમાં તારા તગે, | |||
{{Space}} તિમિરઘટામાં જુગનુ ઝગે! | |||
દિશાપારથી સમીર સવારી | |||
{{Space}} ભૈરવ-તાને વેણુ વાય; | |||
બુલબુલ આવી ડાળે બેસે, | |||
{{Space}} પુષ્પ નાચતાં નીચે જાય: | |||
{{Space}} તરણાંખોળે તો ઝિલાય! | |||
{{Space}} અગમ અંક તારા બુઝાય! | |||
{{Space}} પ્રણયસ્પર્શનાં મીઠાં દુ:ખ, | |||
{{Space}} મૃત્યુમાંયે નૃત્ય અનુપ! | |||
{{Space}} * | |||
[લજ્જાવતી] | |||
પ્રથમ પ્રભાતે ઉંમા નીસર્યાં, | |||
{{Space}} પ્રલય સુધી પૃથ્વીપટ ફર્યાં; | |||
નવવધૂઓનાં નેનોમાંથી | |||
{{Space}} વ્રીડાના સુરમા સંઘર્યા. | |||
{{Space}} લજામણીના પાને પાને | |||
{{Space}} એ સુરમાનાં અંજન કર્યાં! | |||
પાથિર્વ કોઈ સ્પર્શ થતાંમાં | |||
{{Space}} અકળામણનો વપુ સંકોચ; | |||
જગતમાત્રનું માર્દવ ઓપી, | |||
{{Space}} સંધ્યાનો સાળુ સંકોર. | |||
{{Space}} જીવનમાં જે નૃત્ય કર્યું ના, | |||
{{Space}} મૃત્યુમાં એ અંગમરોડ! | |||
{{Space}} * | |||
{{Space}} [શેવતી] | |||
ઈસામસીના હૃદયકમળની | |||
{{Space}} કોમળતા ઉજ્જવળતા રૂપ, | |||
શિવ-શંકરની લાડીલી શી | |||
{{Space}} પુષ્પ શેવતી: સમીર દૂત — | |||
{{Space}} હિમાલયેથી શિવ પાઠવતા | |||
{{Space}} ખરતા દળમાં મૃત્યુનૃત્ય! | |||
{{Space}} * | |||
{{Space}} [કલહંસ] | |||
સિંધુપારથી ઊડતા ઊડતા | |||
{{Space}} રમતે હૈયે, ધમતે શ્વાસ, | |||
હંસરાજ હિમાળે આવે | |||
{{Space}} મરવા માનસસરવર પાસ: | |||
{{Space}} તાંડવ કરતા ઊડે આભ! | |||
{{Space}} શિવતાંડવના ગાજે પાદ! | |||
22-9-’31</Poem> |
edits