8,009
edits
અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા/એક ટેલિફોન ટૉક: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા/એક ટેલિફોન ટૉક (view source)
Revision as of 08:51, 17 October 2021
, 08:51, 17 October 2021no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|એક ટેલિફોન ટૉક|ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા}} <poem> હલ્લો સાગર કાંઠ...") |
No edit summary |
||
| Line 24: | Line 24: | ||
ગભરુ તમારું પાણી બોલું છું | ગભરુ તમારું પાણી બોલું છું | ||
</poem> | </poem> | ||
<br> | |||
<center>◼ | |||
<br> | |||
<div class="toccolours mw-collapsible" style="width:400px; overflow:auto;"> | |||
<div style="font-weight:bold;line-height:1.6;">આસ્વાદ: ઍપિક સ્કેલ પર પરિણમતી ટૉક – રાધેશ્યામ શર્મા</div> | |||
<div class="mw-collapsible-content"> | |||
{{Poem2Open}} | |||
‘એક ટેલિફોન ટૉક’ શીર્ષકવાળી કાવ્ય-આકૃતિ, સ્વરમંડલયુક્ત, પ્રાસમંડિત શબ્દઘટકોની એક વિરલ રચના છે. કર્તા નાયકનાં આત્મલક્ષી સંબોધન અને ભાવવમળોનાં કોલાજ અભિનયજાયકો પીરસે છે. | |||
‘હલ્લો’, ‘નીલ્લો’, ‘ખીલ્લો’, ‘કિલ્લો’ શબ્દોના પુનરાવૃત્ત ધ્વનિ–સામ્યોનો વિનિયોગ, પદાવલિના પ્રત્યેક વળાંકના લયોમાં પરોવાયેલો છે. | |||
ટેલિફોન ટૉક વન–વે–ટ્રાફિક છે; કોઈ વ્યક્તિને નહીં, પ્રકૃતિવિશ્વના તત્ત્વાંશ સાગરને સંબોધી પ્રસરી છે. સાગરફીણના હલ્લાથી ધક્કેલાયેલ નાયક સાગરને હલ્લો કહે છે, પ્રચલિત હેલો, કે એલાવ કરતો નથી. | |||
ટૉકની બે પરિસ્થિતિ તાદૃશ્ય થઈ છે: | |||
એક, ‘હલ્લો સાગર હું તમારું પાણી બોલું છું.’ | |||
બે, ‘તમારી વાણી અહીં સુધી નથી પહોંચતી…તમારી વાણી નથી બોલી શકતી.’ | |||
સાગર અબોલ હોય, કદાચ એની ભાષા ફીણના હલ્લા મનાય! | |||
રચનાનો પ્રથમ ગુચ્છ ચિત્ર દૃશ્યાત્મક વર્ણનથી ઉદ્ભાસિત છે આ પંક્તિમાં – | |||
કાંઠાના વેલા ફાંસામાં | |||
ગળાડૂબ મોઢે ફરતા ફૂંફવતા | |||
ફીણના હલ્લા… | |||
ફીણ ભેળા ‘ફાંસા, ફરતા, ફૂંફવતા’નું ધ્વન્યાત્મક સંકલન યાદગાર.. | |||
‘હલ્લો’ પછી બીજા ગુચ્છમાં ઓચિંતો ચમકતો ‘નીલ્લો’ શબ્દ કેટલો સાભિપ્રાય છે. ‘નીલ્લો’, નીલ વર્ણ આસમાની–કાળો આકાશની જેમ સાગરને પણ ઊંડળમાં લે. આવાહનના ટોનમાં કહે છે: ‘તમારો કિલ્લો તોડી આવો બહાર, રેતીનો ખીલ્લો ખીલ્લો બાંધી રાખે છે પાણીપંથા અશ્વો.’ કિલ્લાની રેતી પાણીપંથા અશ્વોને ખીલે જકડી રાખે એ તદ્દન અણધાર્યો વિસ્મય વેરતી પંક્તિ છે. | |||
એથીય આગળ સર્જનકળાનું સ્તર લક્ષ્યતી પદાવલિ આ રહી: | |||
પાણીપોચાં વિશ્વનાં સપનાંઓનો ભય | |||
તમારાં પાણીને | |||
પાણી પાણી કરી નાખે છે. | |||
સમુદ્રજળને પણ, પાણી પાણી કરતો પ્રયોગ નવતર નથી? વિલક્ષણ આવાહન શા કાજે કરવું પડ્યું? ‘પાણીપોચાં વિશ્વોનાં સપનાંઓના ભય’ને કારણે! આ લખનાર અદના ભાવકને પાણી પાણી કરતી કાયનેટિક ઇમેજરિ આ રહી: | |||
ઠાલાં છીપોના દ્વીપો | |||
ઠેલ્લો મારે છે | |||
મોતીવંધ્ય ઠાલાં છીપોના દ્વીપો, સર્જક પ્રકાશથી તાદૃશઃ કોઈ વૉર મિનિસ્ટર વડાપ્રધાન જેવા અધિકારીને સલાહસૂચનની પરિભાષામાં બોલતો હોય તેમ કાવ્યનાયક કહે છે: નીલ્લો તમારો કિલ્લો તૂટે તો / રેતીનો ખીલ્લો ખીલ્લો છૂટે હલ્લો સાગર / નીલ્લો તમારો કિલ્લો તોડી આવો બહાર… | |||
આ કૃતિની પરાકાષ્ઠા કહો કે પૂર્ણાહુતિ, અનોખા પૌરાણિક સંદર્ભથી નાયક ગળે આવી જઈ દારુણ દશાના વર્ણનથી સાગરને જાણે ઢંઢોળે છે: | |||
‘અગત્સ્યના પેટસૂતું હું તમારું પાણી | |||
વડવાનલની જીભે જલતું | |||
હું તમારું પાણી | |||
ચૌદ રત્નના ઘામાં | |||
ગભરુ તમારું પાણી બોલું છું.’ | |||
‘અગત્સ્યના પેટસૂતું પાણી’ પાણિનીના સમાસસમું લાગે, પણ અનુગામી પંક્તિઓમાં વડવાનલ–સમુદ્રઅગ્નિની જીભે જલતું તેમજ ચૌદ રત્નના વ્રણમાં વસેલું, ગભરુ પાણી નાયકને મહાભારતના કર્ણ કે અશ્વત્થામાની કક્ષાદશામાં મૂકી આપે. આ જળ જીભે જલતું અને ગભરુ પણ છે. સમુદ્રમંથન–ઉત્પન્ન ચૌદ રત્નના જખ્મમાં રહેલું પાણી… ક્યા બાત હુઈ…. | |||
કાવ્યકલાની પરિણતિ, રચનાની પ્રક્રિયામાં છેલ્લી ત્રણ પંક્તિ જે રીતિવિશેષથી સર્જક ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળાએ ઍપિલ સ્કેલ પર રચી એનાં ‘દિલ સે’ અ–ભિ–નં–દ–નમ્… | |||
‘ટૉક’ તથા સાગરને અનુલક્ષતી, ‘લેવિસ કૅરોલની પંક્તિઓ પેશ કરું… | |||
ધ ટાઇમ હેઝ કેમ, / ટુ ટૉક ઑફ મૅની થિંગ્ઝ: | |||
ઑફ વ્હાય ધ સી ઇઝ બૉયલિંગ હૉટ / | |||
ઍન્ડ વેધર પીગ્ઝ હેવ વિન્ગ્ઝ‘ | |||
{{Right|(રચનાને રસ્તે)}} | |||
{{Poem2Close}} | |||
</div></div> | |||