કંસારા બજાર: Difference between revisions

==ન ખૂણો, ન આડશ==

એક અંધારા ખૂણા માટે

રાતભર ઝઘડતા રહેલા કૂતરાઓના અવાજ વચ્ચે

ગલૂડિયાંને જન્મ આપી રહી છે કૂતરીઓ

ન કોઈ ખૂણો, ન કોઈ આડશ.

==હું અને મારાં ક્પડાં==

ચંદ્ર આખો તારાઓથી ભરેલો

ગોળ ગોળ ઘૂમી રહ્યો છે

ડૂબી જાય છે કંઈ કેટલા

ને છળી મરે છે તરસ.

પૂરમાં તણાઈ આવેલું એક વૃક્ષ છે તું.

આટલાં વર્ષો થયાં

તારું કોપરું, મલાઈ, કાથી, તેલ, રેસા

બધું જ મારા માટે છે,

હું તને ક્યાં શોધું?

થડમાં, ડાળમાં, પાંદડાઓમાં?

નીચેની ઊંડી ખાઈમાં ફંગોળાઈ રહેલા

એ વૃક્ષને જોઈને લાગે છે,

ખાઈનું રુદન

મોં ફાટ બહાર આવે તે માટે સાંભળવું છે.

વાસ્તવિકતા વિનાના એક વૃક્ષની

આપણને સહુને જરૂર છે.

આકાશને આંબતા એ વૃક્ષ પર હું વસું છું

મારી જિજીવિષામાં.

એ વૃક્ષનાં લાકડાં ક્યારેય સળગતાં નથી

હું હવે મુક્ત છું

કંઈ જ ન લખવા માટે.

સાવ ખુલ્લા પડી ગયા છીએ આપણે.

ત્વચાની આરપાર રુધિરતંત્રની અંદર,

ખુલ્લાં શરીર અને ખુલ્લા ખજાના,

જીવવા નહીં દે, પછી કોઈ કારણ.

પહાડો તાકી રહ્યા છે, આકાશ તરફ,

સ્વચ્છ અરીસા જેવા આકાશમાં

આપણે સુરક્ષિત છીએ,

આ ધુમ્મસ અને આપણા ખાલીપા વચ્ચે.

પાણીમાં શું કે પાણીની બહાર શું

આ દેડકાને ચેન નથી

હું જાણું છું એની ડેથ-વિશને.

ઓસીકાની ખોળ પર ચીતરેલી

રંગબેરંગી ભાતમાં છપાયેલાં

સવાર થવામાં જ છે.

અંધારાના ઓળા ઊતરી આવ્યા છે, શહેર પર

સાવ પાસે સૂતેલા પ્રિયજન

ઘરનાં નળિયાં ઠેકીને ભાગી રહેલા અંધારાને

તું રોકી રાખજે સવાર સુધી.

એક અંગ તૂટે અને સો નવાં અંગ જન્મે.

શયનખંડની છતમાં દેખાતી

કોણ કરશે રખેવાળી

આપણા શયનખંડની?

આ પ્રકાશ

રોજ આવી જાય છે ઘરમાં.

રોજ મને આપે છે,

એક નવું જીવતદાન.

કોઈ બારસાખ પર સૂઈ ગયેલા

કિબૂતરના શરીરમાંથી  

કોઈના જ આવવાની

રાહ ન જોઉં.

સામે ઊભો રહે છે.

આશાસ્પદ ચહેરે પૂછે છે,

નહીં, આનાથી વધુ  

હવે કંઈ જ નથી યાદ.

તૂટી ગયેલી,  

કાચની એક શીશીના રંગીન ટુકડા ભેગા કરતાં  

હવે તારા ઘરની દીવાલોના  

સ્નો-વ્હાઇટ રંગ વચ્ચે રહી શકશે.

પૂનમના ચંદ્ર અને  

એની આગલી રાતના ચંદ્ર વચ્ચે  

ચૌદશના ચંદ્રને હું જોઈ રહી છું.  

પૂનમનો ચંદ્ર, હજી કેટલો પ્રકાશમાન હશે?

એક વાર મારી નીચે સૂવડાવીને જોવી છે.  

આખરે ક્યાં સુધી માન્યા કરવાના  

અને હું સવારે શોધતી રહી જઉં છું

સગડ વિનાની સીમને.

સિનેમાના પડદા પર

સમુદ્રમાં આવેલા તોફાનનું દૃશ્ય હતું.  

જીવનથી ભાગીને

હું ક્યાં જઈને રહું?

મ્યુઝિયમમાં એક મહાકાય વ્હેલનું હાડપિંજર જોયું.

હેલના હાડકાં પર બાઝેલી ધૂળ જોઈને થયું

ને અદશ્ય થાય છે વ્હાણો

ક્ષિતિજ પરથી.

દર્દીની ચાદર જેમ,

તો ક્યારેક હોય, શાંત,

લંગર બંધાય. છે

એક અવગતે ગયેલા વ્હાણનાં.

રેતીના ઢગમાં બચ્ચાઓને જન્મ આપીને

કાચબી પાછી જતી રહી છે, દરિયામાં.

કે તમે ભાળ્યો ક્યાંય દરિયાને?

અને દરિયાનો રેતાળ પટ ચૂપ થઈ જાય છે.

ચોમેર બરફના પર્વતો છે,

અને હું,

પાછળ રહી જાય છે

હિમપુરુષનું પ્રહસન.

રોજ નવી નવી કેડીઓ કંડારતાં

ખૂંદી વળે છે, હિમપ્રદેશને.

આ પ્રાણીઓના શરીરની જૈવિક ગરમી જ

જિવાડે છે અહીં સૂર્યને.

હું ઓળખું છું

કૃષ્ણપલ્લવીના છોડને,

મારી અંદરનું કોઈ વિશ્વ હવે

મારાથી અજાણ્યું નથી.

સંગેમરમરના મહેલમાં કેદ એક રાણીની પાસે

એને જવું પડે છે, વાનર બનીને.

અદલ એ . ગુલામ જેવા જ સ્નાયુઓ છે.

અને ચહેરા પર એવો જ થાક છે.

પરસાળે,

મજબૂત સીંદરીનો ખાટલો ઢાળી

પોતે પણ ઊભો થઈને ચાલી નીકળે છે,

વરસાદી ભેજના પદચિહ્ન પર.

અને ક્યાંકથી વનના કોઈક ખૂણે

સિંહોએ અડધા ખાઈને છોડી દીધેલા

ઊગી નીકળે છે કોઈ નવું જ અજાણ્યું વૃક્ષ.

વનપુરુષના વશમાં નથી હવે આ વન.

દૂર દેખાતો એ. સુરેખ. પર્વત

કોઈ પુરુષ જેવો લાગે છે.

અને હું વિવશ,

એ પુરુષ તરફ.

તું કેવી રીતે હોઈ શકે મારો જીગિત*?

તું મારા કરતાં તારા અશ્વોને વધારે ચાહે છે,

મારી પાસેથી જ મળશે તને

એક જીગિતનું મોત.

* જીગિત : રશિયન ભાષામાં અર્થ છે એક કુશળ ઘોડેસવાર

અશ્વની પીઠ પર છે, મૃત અસવાર,

અશ્વ હવે ફરતો ફરતો

આ અસવારોને. હવે રોકવા ક્યાં?

આ પ્રાણવાન અશ્ચોને હવે દાટવા ક્યાં?

એ શરીર કોઈ પશુનું છે, પક્ષીનું છે,

કે પછી મારું છે તેની મને જાણ નથી.

એ શરીરનો ચહેરો હું શોધી રહી છું,

મારા પ્રિયજનોમાં.

સમયનો આયામ

વિસ્તરીને પડ્યો છે, આપણી વચ્ચે.

આપણે. નિયતિનાં સંતાનો છીએ.

સમયનો આયામ. ભલે રહેતો આપણી વચ્ચે.

પણ આ જમીન જરા જુદી છે,

અહીં ગાંડા બાવળની જેમ ઇચ્છાઓ ઊગે. છે,

હવે, આપણે આવી પહોંઆ છીએ.

ચાલી ન શકાય એવી જમીન પર.

શું છે અહીં?

કંઈ જ તો નથી.

ઝડપથી ચલાવ્યા ડરે છે, મને

પોતાની સાથે, સાથે.

પરસાળ પર ચાલતાં એ લપસી પડે છે

અને મારા અચેતન પગમાં

અને એ પંખીને મારા ખોળામાં લઈ,

મરવાની જગ્યા કરી આપું છું.

હું વહેતી મૂકું છું.

જા, જા, ડૂબી જા દરિયાને તળિયે

મેં તો કહ્યું જ હતું.

અહીંથી આગળ, નથી કોઈ વિશ્વ હવે.

તો ફરિયાદ ન કરવી.

આસપાસ વેરવિખેર સુકાં પાંદડાં પડયાં હોય

ગ્લાસને છોડવાની કોશિશ ન કરવી હિતાવહ છે.

આ એક સાર્વજનિક બાગ છે.

ઉદાસીનું જન્મસ્થાન

પેલું દૂર દેખાઈ રહ્યું છે,

શોધી રહ્યા છે,

કૌઈ નવી દેવીને.

જીવ ખેંચી લે તેવા લપસણા હતા

તે આજે,

દોડે છે ઘુડખર, વેગથી,

વિસ્તરે છે, રણ, બમણા વેગથી.

મદારીની ઝોળીમાં સાથે રહેતા

સાપ અને નોળિયાની વેરવૃત્તિ તો

લોહી. વિનાનાં બે શરીર લડી રહ્યાં છે

જુઓ, પૂરી તાકાતથી.

દરિયાદેવ પાસે તમે વધેરેલા નારિયેળના પાણીની

આ. ધસમસતા મોજાં સામે શી વિસાત?

ખૂંદી વળો રઘવાટને.

દરિયો આપમેળે શાંત થઈ જશે.  

એક દરિયાઈ પંખી,

ખબર નહીં, એને શું થયું,

ખોબો ભરી

એક ઘૂંટ, ગળા નીચે ઉતારું છું.

ટ્રેનો ઊથલી પડે નીચે,

તો અંત આવી જાય, આ મગરનો.

પાણી વગર જીવતાં શીખી ગયેલાં

મગરનાં, બચ્ચાંને.

તારા મૃદુ સ્વરોને હું સાંભળું છું.

તારા અવાજની ધ્રુજારી

જો તું કોઈ ટેલિફ્રેન્ડ હોય તો મને મળ.

તારા માદક અવાજની મને જરૂર છે.

ખેતરોમાં પગ સમાણાં પાણી છે.

ખેડૂતોએ. ખેતરોમાં વેરેલાં બીજ

સર્વત્ર છવાયેલી છે,

કહે છે કે લીલોદુકાળ છે આ.

આશ્રમના ચિંતન-મનનથી ઝૂકી, ઝૂકી જતાં.

વૃક્ષોના પવનમાં મારી આંખો મીંચાય છે

ખૂબ શાંતિથી સાંભળું છું.

મારા ધ્યાનખંડમાં જબરો કોલાહલ છે.

આજે ફરી એક વાર, રસ્તે ચાલતાં

પેલો કાગળનો. ડૂચો પગમાં અટવાયો.

પથ્થરો તળે એક પ્રાર્થના,

સાબુનાં ફીણ જેવી.

આ દરવાજાને નથી કશું અંગત કે બિનંગત

છતાં એના હોવા માત્રથી

ક્યારેક બંધ, ક્યારેક ખુલ્લો, ક્યારેક અધખુલ્લો,

આ દરવાજો છે હજી. 

આ જ વાદળાંઓ હતાં,