26,604
edits
સોરઠી બહારવટિયા ભાગ-1/4. ભીમો જત: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
સોરઠી બહારવટિયા ભાગ-1/4. ભીમો જત (view source)
Revision as of 07:50, 20 May 2022
, 07:50, 20 May 2022no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 66: | Line 66: | ||
::હસન મલેક પડકારે મરે, જાચો <ref>જાચો = સાચો.</ref> ચોજાં <ref>ચોજાં = કહું છું (કચ્છી બોલી).</ref> જત. | ::હસન મલેક પડકારે મરે, જાચો <ref>જાચો = સાચો.</ref> ચોજાં <ref>ચોજાં = કહું છું (કચ્છી બોલી).</ref> જત. | ||
</poem> | </poem> | ||
{{Poem2Open}} | |||
'''[જેમ મે’ ગરજે અને એ સાંભળી સિંહ માથાં પછાડી મરે, તેમ હસન મલેક પણ શત્રુના પડકાર સાંભળતાંની વારે જ સામે ત્રાટકી મર્યા, એટલે જ હું એને સાચો જત કહું છું.]''' | |||
શત્રુની ફોજને રોકતો ભીમો તેરમે દિવસે ભાદરકાંઠા ભેળો થઈ ગયો. પહોંચીને એણે પોતાના ભાઈ હસનના મોતનો અફસોસ ગુજાર્યો. રોઘડે પોતાના આવવાની જાણ દેતાં એને જવાબ મળ્યો કે તૈયબ ગામેતી એ લૂંટના માલમાંથી રતી માત્ર પણ ભીમાને આપવાનો નથી અને જૂનાગઢ રાજ્યને પણ ભીમાનું નામ દેનાર તૈયબ જ છે. | |||
“ઇમાનને માથે થૂંકનાર આદમીને હજારું લ્યાનત હજો!” | |||
એટલું બોલીને ભીમો પાછો ચડી નીકળ્યો : ગોંડળની સીમમાં જ્યાં જોઈએ ત્યાં ભીમા બહારવટિયાના પડછાયા ઊતરવા લાગ્યા. સાપની ફૂંકે ચોમેર ઝેર ફેલાય તેમ ભીમાની ફે ફાટતી થઈ ગઈ. | |||
{{Poem2Close}} | |||
<center>''''''</center> | |||
<poem> | |||
ચાય ચડિકે <ref>ચડિકો = લૂંટારાઓના રહેઠાણ પાસેનું ચોકી-સ્થાન.</ref> આવિયા, એતાં દળ અહરાણ | |||
ગલોલીના ઘમસાણ, ભારથ રચાવ્યો તેં ભીમડા! | |||
</poem> | |||
{{Poem2Open}} | |||
[ભીમનાં ગુપ્તસ્થાન પર એટલાં બધાં અરિદળ આવ્યાં. હે ભીમડા! તેં બંદૂક-ગોળીઓનાં ઘમસાણ ચલાવી સંગ્રામ રચાવ્યો.] | |||
{{Poem2Close}} | |||
{{Poem2Open}} | |||
“એલા, સળગાવી મેલો આ ઢાંક ગામને; આ ગામની વસતી ભીમા જતને રોટલા પોગાડે છે.” એવી હાકલ દેતી ગોંડળ, જૂનાગઢ ને જામનગર એ ત્રણેય રાજની ફોજ, પાંચ હજાર માણસોની, ઢાંક ગામને પાદર આવીને ઊભી રહી. | |||
વસતીએ આવીને હાથ જોડ્યા : “એ માબાપ! અમારો ઇલાજ નથી. અમે જાણીબૂજીને રોટલા આપતા નથી, પણ અમારાં ભાત જોરાવરીથી ઝૂંટવી લ્યે છે.” | |||
“બોલાવો એ બા’રવટિયાને ભાત દેનાર ભતવારીઓને.” | |||
પંદર-વીસ કણબણોને કોરડા મારી, એનાં બાળબચ્ચાં રોતાં મેલાવીને, લોહીને આંસુડે રોતી હાજર કરી. ફોજના અમલદાર ગર્ભિણીના ગર્ભ વછૂટી જાય એવી ત્રાડ દઈને ધમધમાવવા મંડ્યા : “બોલો, રાંડું, કોણે કોણે ને ક્યારે ક્યારે ભાત દીધાં?” | |||
“મારા પીટ્યા! તારાં વા’લાંમાં વિજોગ પડે! તને ભગવાનનોય ભો નથી! અમે તે શું વા’લપના રોટલા દઈ આવીએ છીએ? તારા કાકાઓ બબ્બે જોટાળિયું બંધૂકું સામી નોંધીને ઊભા રહે છે અને ધરાર અમારાં ભાત ઉપાડી જાય છે.” કણબણો ફાટતે મોંએ સાચી વાત બોલવા માંડી. | |||
“બોલો, ક્યાં ક્યાં છે બા’રવટિયા? નીકર જીભ ખેંચી કાઢીશ.” | |||
“આ પડ્યા ચાડિકે તારા કાકા! પાંચ હજારની ફોજ ફેરવછ તો જા ને એને મારવા! સિત્તેર જ માણસે પડ્યો છે ભાદરનો સાવજ ભીમડો.” | |||
ચાડિકાના ડુંગર માથે થોડા પથ્થરોની ઓથ લઈને બહારવટિયો લપાણો છે. ભેળા ફક્ત સિત્તેર માણસો છે. દારૂગોળાનો તોટો નથી. એમાં પાંચ હજારની ફોજ સમુદ્રના પાણી સરખી વહી આવે છે. ઊંચા પથ્થર ઉપર ચાડિકો બેઠો હતો તેણે વારનાં હથિયાર ચમકારા કરતાં દીઠાં. ચાડિકાએ ખબર દીધા કે “બંધૂકું ધરબો.” | |||
ડુંગર ઉપર સિત્તેર બરકંદાજ અને નીચે પાંચ હજારની પલટન : સાંજોસાંજ સુધી ધીંગાણું ચાલ્યું. રાત પડી એટલે બહારવટિયા પ્રભુને ખોળે બેસી ગયા. અંધારામાં બહારવટિયાને અદૃશ્ય થયા જોઈને હાથ ઘસતી ફોજ નિસ્તેજ મોંએ પાછી વળી. | |||
ગોંડળથી મકરાણીઓને માથે હુકમ આવ્યો કે “ભીમાની બાયડી નાથીબાઈ ઉપર દબાણ લાવો! એને કનડ્યા વગર ભીમો નમશે નહિ.” | |||
“નાથી ડોશી!” સિપાહીઓ દમદાટી દેવા લાગ્યા : “ભીમો ઘેર આવે છે કે નહિ?” | |||
“ન આવે શા સારુ, ભાઈ! મારા ઓઢણાનો ખાવંદ છે, ચૂડલાનો પે’રાવતલ છે, ને મારી સંભાળ લેવા કેમ ન આવે?” નાથીએ ગાવડીને ખજવાળતાંખજવાળતાં નિર્ભય અને મીઠે અવાજે જવાબ દીધો. | |||
“ત્યારે તું થાણામાં ખબર કેમ નથી દેતી?” | |||
“હું શીદ ખબર દઉં!” | |||
“ગોંડળનો ચોર છે માટે.” | |||
“ગોંડળનો ચોર હશે, પણ મારો તો લખેશરી ખાવંદ છે ને! જેનો ચોર હોય એનાં બાવડાં ક્યાં ગ્યાં છે? ગોતી લ્યે, જો મોઢે મૂછ હોય તો.” | |||
“બરો કરછ પણ હાથમાં બેડિયું પડશે. બહુ ફાટ્યા આવી લાગે છે, ખરું ને?” | |||
“બસ! ભા કુંભોજી ખડ ખાવા બેઠો? મરદની ઝીંક ઝિલાતી નથી એટલે અબળાને માથે જોર કરવું છે? મારાં કાંડાંમાં કડિયું જડવી છે? તમે ખીચડીના ખાનારા, લાજ-આબરૂ સોતા પાછા વળી જાઓ, નીકર ઘરવાળિયુંના ચૂડલા ખખડી જાશે. હું જતાણી છું, જાણો છો?” | |||
“એલા, ઝાલીને બાંધી લ્યો એ શૂરવીરની પૂંછડીને.” | |||
એમ હુકમ થતાં તો નાથીબાઈએ કછોટો ભીડ્યો. ભેટમાં જમૈયો ધરબ્યો અને તરવાર ઉપાડી. પોતાની બે નાની દીકરી અને એક દીકરો લઈને ઓસરીએથી નીચે ઊતરી. જેમ માણસો એના અંગ ઉપર હાથ કરવા જાય તેમ તો ‘જે દાતાર! જે જમિયલશા!’ એવો અવાજ કરતી જતાણી તરવાર વીંઝતી પડમાં ઊતરી. ત્રણ મકરાણીઓને જખ્મી કર્યા. પોતાના કપાળમાં પણ તરવારનો ઘા ઝીલ્યો. | |||
નાથીબાઈના અંગ ઉપર હાથ પડ્યાની જાણ થતાં આખું ગામ જોવા હલક્યું. જત બધા ઉશ્કેરાઈને તૈયાર થયા. મકરાણીઓએ તરત થાણાનો માર્ગ લીધો. પણ પછી તો મેરવદરમાં રહેવામાં આબરૂને આંચ આવવાનું જોખમ જાણીને નાથીબાઈ બે દીકરી તથા દીકરાને તેડી માલણકા ગામે ગઈ. અને ત્યાંથી ભા કુંભાને કહેવરાવ્યું : “રાજપૂતનો બેટો આવી હલકાઈ ન દાખવે. અને છતાં મને પકડવી હોય તો હાલ્યા આવજો!” | |||
<center>''''''</center> | |||
બબિયારાના ડુંગર ઉપર ગેબનશા પીરનું એક નિર્જન પુરાતન થાનક હતું. ભીમો બા’રવટિયો ગામ ભાંગીને જ્યારે જ્યારે બબિયારે આવતો ત્યારે પીરની કબર પર કિનખાબની નવી સોડ્યા અને નવી લીલી ધજા ચડાવતો. હવે તો ભીમે બબિયારા ઉપર જ પોતાનું બેસણું રાખ્યું છે. પીરના થાનક ઉપર ગુલમહોરનાં ઝાડવાં લાલ ચૂંદડીને ઓઢીને ઊભાં હોય તેવાં ફૂલડે ભાંગી પડે છે. સવાર-સાંજ નળિયામાં લોબાનનો ધૂપ કરીને ભીમો પોતાની તરવારને પણ ધૂપ દે છે, તસબી ફેરવે છે અને પછી ચોમેરથી જાસૂસો આવે તેની બાતમી સાંભળે છે. ગણોદ ભાંગીને અને ભાણજી દરબારને ઠાર મારીને ગઈ કાલે જ ભીમો આવ્યો છે. ત્યાં આજ એક દૂત દોડતો દોડતો બબિયારે ચડ્યો આવે છે. | |||
“કેમ, વલીમામદ? શા સમાચાર?” ભીમે તસબી ફેરવતાં ફેરવતાં પૂછ્યું. | |||
“ભાદરકાંઠો તો આખોય ઉજ્જડ. ફક્ત વાઘરીઓ તરબૂચના વાડા વાવે છે.” | |||
“ભલે વાવતા બચાડા! પણ ખબરદાર, સાંતી નામ જૂતવા દેશો મા, હો કે?” | |||
ત્યાં બીજે જાસૂસે ડોકું કાઢ્યું. મોં શ્યામ થઈ ગયેલું છે. | |||
“કેમ મોઢે મશ ઢળી છે, સુલતાન?” | |||
“ભીમા બાપુ, મકરાણીઓએ નાથી ડોશીને માથે હાથ કરી લીધો.” | |||
“ઠીક; જતાણીએ ક્યાં ઘા ઝીલ્યા?” | |||
“બરાબર કપાળ ઉપર.” | |||
“બસ ત્યારે, પારોઠના ખાધા હોત તો મને પસ્તાવો થાત.” | |||
“ડોશી બહુ રૂડાં લાગ્યાં, બાપુ! ત્રણ મકરાણીને સુવાર્યા અને બચ્ચાંને લઈ માલણકા ચાલ્યાં ગયાં.” | |||
“ભીમા મલેક!” સંગાથીઓ મૂછે વળ દઈને તાડૂક્યા : “ભા કુંભો બાયડી ઉપર હાથ કરવા ગયો અને હવે આપણે ઉપલેટા-ધોરાજીને આગ જ લગાડવી જોશે ને?” | |||
“ના ભા, આગ મેલે ઈ તો નરાતાર હલકાઈનાં કામાં. ભીમાને એ ધંધો ભજે નહિ. ફરી વાર બોલશો મા.” | |||
“અને, જાનમામદ, તું જઈને ઉપલેટે રાજવાળાને ખબર કર કે આજથી ત્રીજે દી હું પડું છું. માટે સાબદાઈમાં રહે.” | |||
“પણ, બાપુ, ચેતી જાશે, હોં!” | |||
“ચેતવવા સાટુ તો તને મોકલું છું. ચેતવ્યા વગર કાંઈ આપણો ઘા હોય, ભા?” | |||
પચાસ અસવારે ભીમો ઉપલેટા માથે પડ્યો. ચોકીદારો હતા એટલાની કતલ કરી, હુકમ દીધો કે “હાં, ચલાવો હવે લૂંટ.” પોતે આગળ ચાલ્યો. | |||
એક ઘરના ફળિયામાં પગ મેલતાં જ અંદર તુળસીનો ક્યારો અને કવલી ગાય દીઠાં. | |||
“એલા, પાછા વળો. ખબરદાર, કોઈ એક નળિયાને પણ હાથ લગાડશો મા!” | |||
“કાં બાપુ? પટારા ભર્યા છે.” | |||
“ઇલાજ નથી, બ્રાહ્મણનું ઘર છે.” | |||
બહારવટિયા બીજે ઘરે દાખલ થયા. ભીમે ત્રાડ દીધી : “કેવો છો, એલા!” | |||
“વાણિયો છું.” | |||
“ભાઈયું મારા! પગરખાં બહાર કાઢીને ઘરમાં ગરજો, હો કે!” | |||
“કેમ બાપુ?” | |||
“વાણિયો ઊંચ વરણ લેખાય. એનું રસોડું અભડાય. પણ હમણાં ઊભા રે’જો,” એમ કહીને ભીમો વાણિયા તરફ ફર્યો : “શેઠ, પટારામાં ઘરેણાં હોય તેટલાં આંહીં આણીને મેલી દિયો, એટલે અમારે તમારું ઘર અભડાવવું જ ન પડે.” | |||
રસોડામાં ચૂલે બાઈઓ રાંધતી હતી, એની ડોકમાંથી દાગીના કાઢીને વાણિયે હાજર કર્યા. તુરત ભીમે પૂછ્યું : “ક્યાંથી લાવ્યો?” | |||
“બાપુ! મારી ઘરવાળીના અને દીકરાની વહુનાં અંગ માથેથી ઉતરાવ્યાં.” | |||
“ઈ મારે ન ખપે, ભા, બાઈયુંનાં પહેલાં પાલવડાં કાંઈ ભીમો ઉતરાવે?” | |||
એટલું બોલી ઘરેણાં પાછાં દઈ ભીમે બજાર ફાડવાનું આદર્યું. દુકાને દુકાને ખંભાતી તાળાં ટીંગાતાં હતાં તે બંદૂકને કંદેકંદે તોડી નાખી વેપારીઓના હડફા ઉઘાડ્યા. વેપારી પાઘડી ઉતારીને આડો ફરે એટલે પૂછે કે “વ્યાજ કેટલું ખાછ?” | |||
“એ બાપુ, તમારી ગૌ.” | |||
“બોલ મા, ભાઈ, નીકર ચોપડાને આગ લગાડી દઈશ.” | |||
વાણિયાણીઓ આવીને આડી પડે, એટલે પોતે વાંસો વાળી જોઈ જાય અને કહે : “ખસી જા, બાપુ બે’નડી! ઘેર તારી ભોજાઈયુંને માથાં ઢાંકવા સાડલા નથી.” | |||
લૂંટી, માલ સાંઢિયા માથે લાદી, ડુંગરમાં રવાના કરી, રાત પડી એટલે ભીમે આખા ગામને ભેગું કરી ચોક વચ્ચે ‘જીંડારી’ નામની રાસને મળતી રમત લેવરાવી : | |||
{{Poem2Close}} | |||