કંદમૂળ: Difference between revisions

પ્રગાઢ અને

ઊઘડતી સવાર જેવું સ્વસ્થ.

અંધારાનાં બચ્ચાં મોં ખોલે

અંધારાનાં બચ્ચાં પાણી પીએ

અંધારાનાં બચ્ચાં,

હંમેશ માટે.

સાંભળ્યું છે કે જમીન પરના સાપ

પોતાના રાફડા ત્યજીને હવે

વિષભર્યા કાગળની જેમ

રંગ બદલતી રહેશે આ કાંચળી.

સંવનન માટે કિનારે આવી છે સીલ.

એકબીજા પર આળોટી રહેલાં

અને તેને જોવા માટે

હું પણ ન રહું.

મૃત માદાઓનાં સ્તનો ચૂસી રહ્યાં છે

નવજાત શિશુઓ.

જમીન ભરખી લે છે અંતે,

તમામ ચોરી લીધેલાં જીવન.

સાત સ્મૃતિકાવ્યો

પપ્પા સામ્યવાદી હતા. લક્ષ્મીકાંત છોટાલાલ જોષી. કચ્છના રૂઢિચુસ્ત,ધાર્મિક, બ્રાહ્મણ પરિવારમાં જન્મ્યા પણ સાહિત્વિક અભિરુચિને કારણે તેમનીવિચારસરણી તદ્દન અલગ હતી. રશિયન સાહિત્ય વાંચતા. અસ્તિત્વવાદનીવાતો કરતા. હાઈસ્કૂલમાં ભણતા ત્યારે ઇબ્સનના ‘ડૉલ્સ હાઉસ’ જેવાંનાટકો ભજવતાં. થોડી ટૂંકી વાર્તાઓ પણ લખી. ભગવાનમાં જરાય આસ્થાનહીં, પણ પરિવારજનોને અને પોતાની આસપાસના ગરીબ લોકોને મદદકરવા હંમેશ તત્પર રહેતા. કચ્છ માટે તેમને ઘણો લગાવ હતો. મિત્રોનામાણસ હતા. ભાઈબંધ-દોસ્તારો ઘણા. પોતાની બંને દીકરીઓ તો જીવથીપણ વહાલી. મારા માટે તેમને અઢળક લાગણી હોવા છતાં સંરક્ષણાત્મકબની રહેવાને બદલે ખૂબ નાની ઉમરથી મને તેમણે. જે વિચારશીલ સ્વતંત્રતાઆપી તેની મને આજ સુધી નવાઈ લાગે છે. પપ્પાનો સ્વભાવ રમૂજી હતો.સતત હસતા અને સૌને હસાવતા રહેતા પણ હું જાણી ગઈ હતી કે અંદરથીતેમને જીવન પ્રત્યે ખાસ લગાવ નહોતો. પોતાની નજર સામેથી જીવનને પસાર થઈ રહેલું જોઈ શકવાની ક્ષમતા તેમનામાં હતી. તેમની આ શાંતિ,નિરપેક્ષતા અને આંતરિક ઉદાસી મને પણ જાણે વારસામાં મળી છે. જીવનનાંઅંતિમ વર્ષોમાં તો બૌદ્ધિક સંવેદનશીલતાના એક એવા સ્તર પર તેઓહતા કે જીવન માટે જરાય લાલચ નહોતી રહી. પરિચિત હોય એ બધું જછોડીને અપરિચિત તરફ પ્રયાણ કરી જવા તેઓ એકદમ તૈયાર હતા. નહોવું એ જ હોવાની સૌથી ઉત્તમ અનુભૂતિ હશે કદાચ. પપ્પા, તમને લાલસલામ.

મેં વારસામાં મેળવી છે,

આ ઉદાસી,

આપણો સંબંધ છે,

ઉદાસીનો.

દરિયાથીયે અફાટ

જળચરોની આંખો

ઝાંખો થાય છે,

ફરી વંચાય છે.

તમે જ્યારે અંતિમ શ્વાસ લીધા

ત્યારે હું હાજર નહોતી.

જ્યારે દેવદૂતો રસ્તો પૂછે તમને,

મારા ઘરનો.

ગઈ કાલે હું કુહાડી લઈને

બરફના પહાડોમાં ખોદી રહી હતી.

હું આ સિગારેટની રાખ

મારા મોંમાં ન મૂકું તે માટે.

તમારા ગયા પછી

હું રોજ બહારથી છાપું ઘરમાં લઈ આવું છું.

એ છાપામાં, બસ એક સમાચાર મારે તમને ખાસ પહોંચાડવા છે.

તમારી નાની દીકરી હિનાને ત્યાં દીકરી આવી છે અને એનું નામ અમે

કપડાંમાં સરી જતાં જીવન

અને જીવનમાં સરી જતાં કપડાં

હું જાણું છું કે એ શર્ટને

હું ક્યારેય ફેંકી નહીં શકું.

તમારી આંગળી પકડીને જોઈ હતી ટ્રેન પહેલી વાર,

કચ્છમાં ગાંધીધામના સ્ટેશન પર.

અને એ જાણે છે,

હું ક્યારેય ગઈ જ નથી, કચ્છથી બહાર.

મારે મન શિયાળો એટલે

કચ્છના અમારા ગામનું એ ખેતર.

અને રોજ સવારે ઊઠીને

હું ભેગી કરતી હોઉં છું તેની રાખ.

યાયાવર પક્ષીઓ