વંઠેલાં અને બીજી નાટિકાઓ/જયમનનું રસજીવન: Difference between revisions

પ્રવેશ બીજો

બાલુભાઈ : પણ આજની મજા મારી ગઈ. આજે તો આપણે એ ભાઈશ્રીની અદબ રાખવી પડશે.

નટુભાઈ : શા માટે?

પ્રવીણભાઈ : રમાબહેનને ખાતર.

વેણીલાલ : અરે, શી વીલ ઑલ્સો એન્જોય ધ ફન.

જીતુભાઈ : બાપડી ક્યાંય રડશે!

બાલુભાઈ : નહિ, નહિ, બેવકૂફી કરતાં નહિ કોઈ, હાં કે?

[જયમન અને રમા પ્રવેશ કરે છે.]

જયમન : સાહેબ મહેરબાનો!

[હસાહસ થંભે છે. સહુ ઊભા થાય છે. સહુ રમાને નમન કરે છે.]

બાલુભાઈ : આવી પહોંચ્યાં તમે? બહુ સારું થયું કે તમે આવ્યાં, રમાબહેન! આવો, આવો, અહીં વચ્ચે આવો બેઉ.

[વચલી બે બેઠકો ખાલી કરીને બેઉને ત્યાં લઈ જાય છે.]

[રમા બેસે છે. જયમન ઊભો રહે છે.]

જયમન : રમા, જો હવે તને આ પ્રત્યેકની ઓળખાણ કરાવું.

રમા : હું તો બધાને ઓળખું છું.

જયમન : નહિ, હું જે રીતે ઓળખાવવા માગું છું તે રીતે નથી તું ઓળખતી. જો સાંભળ. [પછી આંગળીઓ ચીંધી ચીંધી કહેતો જાય છે.] જો આ નટુભાઈ બી. એ. કે જે આપણાં શાંતાબહેનને ચોવીસેય કલાક રસોડામાં ગોંધી રાખે છે. [નટુ હસીને માથું નમાવે છે.] આ પ્રવીણભાઈ દાક્તરસાહેબ. આખા ગામને ઘેરે ઘેરે છેક રસોડાં સુધી પેસીને ભાઈબંધોની પત્નીઓને હાથે ચહા પી આવે, પણ પોતાને ઘેર જુઓ તો અઢારમી સદીના ઓઝલ પડદા! [પ્રવીણભાઈ ‘સાચું સાચું’ કહી સહાસ્ય શિર ઝુકાવે છે.] આ વેણીભાઈ મોટા લેખક. મુનશીના સાહિત્યને છાપરે ચડાવનારા. ઘેર કોઈ આવે તો અંદરનું બારણું પ્રથમ વાસી દીધા પછી જ આવનારને બેઠકમાં દાખલ કરે. [વેણીલાલ કંઈક બોલવા જાય છે, પણ બાલુભાઈ એનો હાથ દબાવી ચેતાવે છે.] આ જીતુભાઈ : વરસને વચલે દહાડે કુટુંબને લઈ નદીકાંઠે ઉજાણી કરવા જાય, તો વેણીભાભીને કચ્ચાંબચ્ચાં સાથે ઉત્તર તરફથી મોકલી આપે, ને પોતે ચોરીછૂપીથી પૂર્વ દરવાજાનો ચકરાવો ખાઈને નદીએ પહોંચે. [જીતુભાઈ હસે છે.] આ કાંતિભાઈ. ઘેરે મોટરગાડી. બાપાના એકના એક દીકરા. પણ પૂછી જો, સોગંદ ખાવાય કદી મોટરમાં એનાં વહુને સાથે લઈ ફરવા નીકળ્યા છે? સાથે લઈ સિનેમા જોવા ગયા છે?

કાન્તિલાલ : સાચે જ, કોઈ દા’ડો નહિ.

રમા : હવે જવા દોને એ બધું!

જયમન : નહિ, નહિ, જવા કેમ દઉં? જો આ બાલુભાઈ, ઉષાબહેનને પિયર વળાવીને પાછળથી આ મહેફિલો ઉડાવે છે! આઈસ્ક્રીમ ગળે ઊતરશે કેમ?

બાલુભાઈ : હમણાં તમે જોશો તેમ. [‘સરસ પ્રાસ! સરસ પ્રાસ!’ કહી બધા હસે છે. રમાથી પણ તાળી પડાઈ જાય છે.]

બાલુભાઈ : આપણું તો, ભાઈ, આદર્શથી ઊલટું જ ગાડું ચાલે છે. બધી વેજા ઘરમાં હોય ત્યારે આવી નિરાંત ક્યાંથી મળે? [સહુ હસે છે.]

જયમન : [રમા તરફ જોઈ] જોયા કે આ પુરુષો? [રમા બાલુભાઈ તરફ જોઈ જાય છે.]

જયમન : [સહેજ ખસિયાણો પડીને પાછો બીજો પ્રયત્ન કરતો હોય તે રીતે] ઉષાબહેનને ગયાં કેટલા મહિના થયા, હેં બાલુભાઈ?

બાલુભાઈ : થયા હશે ચાર-પાંચ. બરાબર યાદ નથી.

જયમન : એમાં તમે કેટલા કાગળો લખ્યા?

બાલુભાઈ : બે. એક પત્તું ને એક કવર.

જયમન : [રમા તરફ] સાંભળો! [બાલુભાઈ તરફ] ગજબ છે તમારી છાતી, ભાઈ!

બાલુભાઈ : અમારાં તો, યાર, જૂના જમાનાનાં લગ્ન : લાકડે માંકડાં જોડી દીધેલાં. એમાં તે અઠવાડિયે બે લાંબાં કવરોની આવ-જા ક્યાંથી સંભવે? [સહુ હસે છે.]

જયમન : ઉષાબહેનને મળી આવ્યા કે નહિ એકેય વાર?

બાલુભાઈ : ના રે, રેલ્વે કંપનીને નાહકની શીદ ખટાવવી?

જયમન : સિનેમા જોવા તો છેક મુંબઇ સુધી દોડો છો!

બાલુભાઈ : શું કરીએ, ભાઈ! સ્ત્રી તો પિયરથી પાછી આવશે, પણ સારું પિકચર તો એક વાર ગયું પછી પાછું આવવાની શી આશા? [‘કમાલ!કમાલ’ કહેતા બધા હસે છે.]

[આઇસ્ક્રીમની પ્લેટો આવે છે. સહુ આરોગવા લાગે છે.]

જયમન : મને તો આશ્ચર્ય જ એ થાય છે કે — [એટલું બોલતાં એના ચમચામાંથી આઈસ્ક્રીમનો લોંદો પડી જાય છે. એનાં કપડાં ખરાબ થાય છે. રમા તરફ ફરીને] રમા, આ જરા લૂછી...

બાલુભાઈ : રહો રહો, હું ટુવાલ લાવું.

જયમન : નહિ નહિ, એ તો રમા એને રૂમાલિયે જ લૂછી લેશે. [પણ રમા ઊઠતી નથી. બાલુભાઈ ટુવાલ લાવે છે. લૂછે છે.]

જયમન : મને તો એમ જ થાય છે, કે પરણેલી સ્ત્રીઓને તમારા જેવાઓ આમ ખસતી મૂકે છે, નથી ભણાવતા, નથી આનંદવિનોદોમાં ભાગ લેવા આપતા, છતાં તેઓ તમારા પર આટલી મરી પડે છે શાથી?

રમા : [ધીરેથી] એથી જ! [‘હીઅર! હીઅર!’ કહી સહુ તાળીઓ પાડે છે.]

જયમન : [જરા કડકાઈથી રમા તરફ] એટલે?

બાલુભાઈ : એટલે એમ, કે અમે અમારી સ્ત્રીઓને એકલા અમારા જ અભિમાની સ્નેહની ધુમાડી દઈને ચોવીસેય કલાક નથી ગૂંગળાવી મારતા. [‘ઑવરબાઉન્ડરી! બ્રેવો, બાલુભાઈ, ઓવરબાઉન્ડરી!’ એવા અવાજ કરતા સહુ તાળીઓ પાડે છે. રમા પણ તાળીઓ પાડતી હસે છે. પછી પાન-સોપારી આવે છે.]

જયમન : ઠીક ત્યારે, બાલુભાઈ, અમે હવે રજા લઈશું.

બાલુભાઈ : કેમ અત્યારમાં?

જયમન : રમાને પાછા હજુ ચૂલો...

રમા : ના, ના, ચૂલાને તો હું આજની રજા આપીને જ આવી છું. કાલની પૂરીઓ પડી છે.

બાલુભાઈ : ત્યારે તો બેસોને? વેણીભાઈ કંઈક ગાશે.

રમા : તો તો સાંભળીએ. વેણીભાઈનાં ગીતો વિષે બહુ સાંભળ્યું છે.

જયમન : ધૂળ પડી એ ગીતોમાં, જે ગીતોનો એક પણ પડઘો પોતાના જીવનમાં ન ઊઠતો હોય.

વેણીભાઈ : હું તો, ભાઈસા’બ, તમારા જેવાના રસજીવનના પડઘા ઝીલું છું મારાં ગીતોમાં.

જયમન : ને બૈરાં ફોસલાવો છો.

રમા : બસ, બૈરાં એમ જ ફોસલાઈ જતાં હશે? તમે સ્ત્રીપૂજક ઊઠીને આમ બોલશો?

બધા : બાઉન્ડરી! બાઉન્ડરી! રમાબહેન! [કહેતા હસે છે.] [અહીં એકાદ ગીત મૂકવું ઠીક લાગે તો મૂકવું. ગીત પૂરું થયે —]

રમા : સરસ: બહુ જ સરસ.

જયમન : આવું જ કોઈ બીજા કવિનું ગીત મેં ક્યાંક વાંચ્યું છે ખરું! આ શું તમારું મૌલિક છે, વેણીભાઈ?

રમા : સરસ છે. ગમે તેનું હોય, પણ સરસ છે.

જયમન : પણ ગુજરાતમાં ગીતો રચાય છે બધાં અજીઠાં કોઈકનાં ચોરેલાં.

રમા : અમારે ઘેર ક્યારે ગાવા આવશો, વેણીભાઈ! જરૂર એક દા’ડો આવો. મારે તમારાં ગીતો ખૂબ સાંભળવાં છે.

જયમન : લો હવે ચાલો ચાલો, રમા!

રમા : [સાંભળ્યું ન હોય તેમ] કહો વેણીભાઈ, ક્યારે રાખીશું?

જયમન : [રમાનું કાંડું ઝાલીને] હવે ચાલવું છે? [બેઉ જાય છે. ટેબલ પરના મિત્રો પરસ્પર જોઈને સ્મિત કરે છે.]

બાલુભાઈ : બહુ થઈ! બિચારાં રમાબહેન ઉપર માછલાં ધોવાશે આજ!

પ્રવેશ ત્રીજો

મારા અંતરના સરોવર માંય રે  

એક પોયણું ખીલે ખીલે બિડાય રે  

[પછી તો ઝૂલતી જાય છે. શરીરને હેલે ચડાવે છે. ગાય છે.]

[જયમન વીંગમાંથી નિઃશ્વાસ નાખે છે. રમા નિઃશ્વાસ સાંભળીને થંભી જાય છે.]

જયમન : [પ્રવેશ કરીને] આજ તો પાણીડાં ભારી હેલે ચડ્યાં છે કંઈ!

રમા : [આડી વાત નાખી] હજુ પુરોહિત માસ્તર કેમ નહિ આવ્યા હોય.

જયમન : એ ફરીથી ગા તો!

રમા : મને ક્યાં આવડે છે? પુરોહિત માસ્તર હજુ કેમ ભણાવવા ન આવ્યા?