17,754
edits
ચંદ્રહાસ આખ્યાન/કડવું ૧૭: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
કડવું 17 Formatting Completed
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
(કડવું 17 Formatting Completed) |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{SetTitle}} | {{SetTitle}} | ||
{{Heading|કડવું ૧૭|}} | {{Heading|કડવું ૧૭|}} | ||
{{Color|Blue|[કૌન્તલપુરમાં પ્રવેશતા જ ચંદ્રહાસને પોતાના બાળપણના પ્રસંગો યાદ આવવા લાગે છે. મદન પત્ર વાંચે છે પછી વિષયા સાતે ચંદ્રહાસનું લગ્ન કરાવે છે. વિવાહ-મંગળના આ વર્ણનમાં તત્કાલીન સમાજના રીત રિવાજનું પ્રતિબિંબ પડે છે.]}} | {{Color|Blue|[કૌન્તલપુરમાં પ્રવેશતા જ ચંદ્રહાસને પોતાના બાળપણના પ્રસંગો યાદ આવવા લાગે છે. મદન પત્ર વાંચે છે પછી વિષયા સાતે ચંદ્રહાસનું લગ્ન કરાવે છે. વિવાહ-મંગળના આ વર્ણનમાં તત્કાલીન સમાજના રીત રિવાજનું પ્રતિબિંબ પડે છે.]}} | ||
{{c|'''રાગ : દેશાખ'''}} | |||
ઋષિ નારદ બોલ્યા વાણી રે, તું સાંભળ, ગાંડીવપાણિ રે. | {{block center|<poem>ઋષિ નારદ બોલ્યા વાણી રે, તું સાંભળ, ગાંડીવપાણિ રે. | ||
પેલા સેવક ચાર જે હુતા રે, ફરી આવ્યા જ્યાં સ્વામી સૂતા રે.{{space}} ૧ | પેલા સેવક ચાર જે હુતા રે, ફરી આવ્યા જ્યાં સ્વામી સૂતા રે.{{space}} {{r|૧}} | ||
સ્વામીને ગયા’તા છાંડી રે, છાની સેવા કરવા માંડી રે. | સ્વામીને ગયા’તા છાંડી રે, છાની સેવા કરવા માંડી રે. | ||
એકે ચાંપવા માંડ્યા પાય રે, એક ઢોળવા લાગ્યો વાય રે.{{space}} ૨ | એકે ચાંપવા માંડ્યા પાય રે, એક ઢોળવા લાગ્યો વાય રે.{{space}} {{r|૨}} | ||
સેવકનો સાંભળી શ્વાસ રે, જાગી ઊઠ્યો ચંદ્રહાસ રે; | સેવકનો સાંભળી શ્વાસ રે, જાગી ઊઠ્યો ચંદ્રહાસ રે; | ||
નેત્ર ચોળતો બોલ્યો શૂર રે : ‘લાવો અશ્વ, થયું અસૂર<ref>અસુર – મોડું</ref> રે.{{space}} ૩ | નેત્ર ચોળતો બોલ્યો શૂર રે : ‘લાવો અશ્વ, થયું અસૂર<ref>અસુર – મોડું</ref> રે.{{space}} {{r|૩}} | ||
એક લાવ્યો પાત્ર ભરીને પાણી રે, એકે અશ્વ આપ્યો આણી રે.’ | એક લાવ્યો પાત્ર ભરીને પાણી રે, એકે અશ્વ આપ્યો આણી રે.’ | ||
પછે અશ્વે થયો અસવાર રે, આગળ ચાલે ચતુર ચાર રે.{{space}} ૪ | પછે અશ્વે થયો અસવાર રે, આગળ ચાલે ચતુર ચાર રે.{{space}} {{r|૪}} | ||
વિષયા જુએ સ્વામી-વાટ રે; લાગી વાર, થયો ઉચાટ રે. | વિષયા જુએ સ્વામી-વાટ રે; લાગી વાર, થયો ઉચાટ રે. | ||
એવે સમર્યાં આદ્ય ભવાની રે, આઈની સેવા અતિશે માની રે.{{space}} ૫ | એવે સમર્યાં આદ્ય ભવાની રે, આઈની સેવા અતિશે માની રે.{{space}} {{r|૫}} | ||
એવે સ્વામી આવતો દીઠો રે, અમૃતપેં લાગ્યો અતિ મીઠો રે. | એવે સ્વામી આવતો દીઠો રે, અમૃતપેં લાગ્યો અતિ મીઠો રે. | ||
ચંદ્રહાસે જોયું ગામ રે, દીઠો નાનપણાનો ઠામ રે.{{space}} ૬ | ચંદ્રહાસે જોયું ગામ રે, દીઠો નાનપણાનો ઠામ રે.{{space}} {{r|૬}} | ||
‘હ્યાં હું બાળક સાથે વઢતો રે, નિશાએ ઓટલે પડતો રે. | ‘હ્યાં હું બાળક સાથે વઢતો રે, નિશાએ ઓટલે પડતો રે. | ||
હ્યાં ભિક્ષા માગીને જમતો રે, હ્યાં શાલિગ્રામ સાથે રમતો રે.{{space}} ૭ | હ્યાં ભિક્ષા માગીને જમતો રે, હ્યાં શાલિગ્રામ સાથે રમતો રે.{{space}} {{r|૭}} | ||
હ્યાં મોઈ હુતી માતા મારી રે; મુને લોક કહેતા ભિખારી રે. | હ્યાં મોઈ હુતી માતા મારી રે; મુને લોક કહેતા ભિખારી રે. | ||
એ ટળ્યા સર્વે સંતાપ રે, આ શાલિગ્રામ તણે પ્રતાપ રે.’{{space}} ૮ | એ ટળ્યા સર્વે સંતાપ રે, આ શાલિગ્રામ તણે પ્રતાપ રે.’{{space}} {{r|૮}} | ||
વિચારતાં પહોંતો રાજદ્વાર રે, જ્યાં ઊભો છે પ્રતિહાર રે, | વિચારતાં પહોંતો રાજદ્વાર રે, જ્યાં ઊભો છે પ્રતિહાર રે, | ||
સાધુ અશ્વથી ઊતરિયો રે, પોળિયા પ્રત્યે ઊચરિયો રે.{{space}} ૯ | સાધુ અશ્વથી ઊતરિયો રે, પોળિયા પ્રત્યે ઊચરિયો રે.{{space}} {{r|૯}} | ||
‘જાઓ, તેડો તમારા સ્વામી રે.’ કહાવ્યું કુંલિદકુંવરે શિર નામી રે. | ‘જાઓ, તેડો તમારા સ્વામી રે.’ કહાવ્યું કુંલિદકુંવરે શિર નામી રે. | ||
‘કહો એક ઉતાવળી વાત રે, પત્ર મોકલ્યું તમારે તાત રે. ૧૦ | ‘કહો એક ઉતાવળી વાત રે, પત્ર મોકલ્યું તમારે તાત રે. {{r|૧૦}} | ||
પોળિયો કહ્યો સમાચાર રે, મદને તેડ્યો કુલિંદકુમાર રે. | પોળિયો કહ્યો સમાચાર રે, મદને તેડ્યો કુલિંદકુમાર રે. | ||
વેગળેથી આવતો નરખ્યો રે, ઓળખી આભ્યંતર હરખ્યો રે. ૧૧ | વેગળેથી આવતો નરખ્યો રે, ઓળખી આભ્યંતર હરખ્યો રે. {{r|૧૧}} | ||
ધાઈ આલિંગન દીધું રે, આસન આપી પૂજન કીધું રે : | ધાઈ આલિંગન દીધું રે, આસન આપી પૂજન કીધું રે : | ||
‘ચંદ્રહાસ, પધારો પ્રહુણા રે; મુને કેશવે કીધી કરુણા રે.’ ૧૨ | ‘ચંદ્રહાસ, પધારો પ્રહુણા રે; મુને કેશવે કીધી કરુણા રે.’ {{r|૧૨}} | ||
િ | િ | ||
વષયા મનમાં હરખે રે, આઘું ઓઢી પિયુને નરખે રે, | વષયા મનમાં હરખે રે, આઘું ઓઢી પિયુને નરખે રે, | ||
એવે ચંદ્રહાસે છોડી ચિઠ્ઠી રે, પણ શિથિલ ગાંઠડી દીઠી રે. ૧૩ | એવે ચંદ્રહાસે છોડી ચિઠ્ઠી રે, પણ શિથિલ ગાંઠડી દીઠી રે. {{r|૧૩}} | ||
‘ધૃષ્ટબુદ્ધ રહ્યા ગામ અમારે રે, મોકલ્યું પત્ર પિતા તમારે રે; | ‘ધૃષ્ટબુદ્ધ રહ્યા ગામ અમારે રે, મોકલ્યું પત્ર પિતા તમારે રે; | ||
પ્રધાન પાંચ દિવસ ત્યાં રહેશે રે, લખ્યું કામ તે કાગળ કહેશે રે.’ ૧૪ | પ્રધાન પાંચ દિવસ ત્યાં રહેશે રે, લખ્યું કામ તે કાગળ કહેશે રે.’ {{r|૧૪}} | ||
પત્ર મદને કરમાં લીધો રે, ઉકેલી અવલોકન કીધો રે : | પત્ર મદને કરમાં લીધો રે, ઉકેલી અવલોકન કીધો રે : | ||
‘સ્વસ્તિ શ્રીકૌંતલ ગામ રે, સુત મદન એવું નામ રે. ૧૫ | ‘સ્વસ્તિ શ્રીકૌંતલ ગામ રે, સુત મદન એવું નામ રે. {{r|૧૫}} | ||
આંહાં મેં મોકલ્યો છે ચંદ્રહાસ રે; જેનું મુખ ચંદ્ર-પ્રકાશ રે. | આંહાં મેં મોકલ્યો છે ચંદ્રહાસ રે; જેનું મુખ ચંદ્ર-પ્રકાશ રે. | ||
લટપટ કરી<ref>લટપટ કરી – મીઠું બોલી</ref> મળતા રહેજો રે, અમો સેવક છું એમ કહેજો રે. ૧૬ | લટપટ કરી<ref>લટપટ કરી – મીઠું બોલી</ref> મળતા રહેજો રે, અમો સેવક છું એમ કહેજો રે. {{r|૧૬}} | ||
રખે રૂપ-રંગ તું જોતો રે, એવો સમો રખે તું ખોતો રે! | રખે રૂપ-રંગ તું જોતો રે, એવો સમો રખે તું ખોતો રે! | ||
એનું મન હરીને લેજે રે, એને સદ્ય વિષયા દેજે રે. ૧૭ | એનું મન હરીને લેજે રે, એને સદ્ય વિષયા દેજે રે. {{r|૧૭}} | ||
એથી અધિક શું લખીએ રે? પછે અર્થ કરી નહિ શકીએ રે.’ | એથી અધિક શું લખીએ રે? પછે અર્થ કરી નહિ શકીએ રે.’ | ||
એવું પત્ર વાંચી જોયું મદન રે, અતિ ઊલટ પામ્યું મન રે. ૧૮ | એવું પત્ર વાંચી જોયું મદન રે, અતિ ઊલટ પામ્યું મન રે. {{r|૧૮}} | ||
‘ધન્ય તાત તણી કમાઈ રે, આવો ખોળી કાઢ્યો જમાઈ રે.’ | ‘ધન્ય તાત તણી કમાઈ રે, આવો ખોળી કાઢ્યો જમાઈ રે.’ | ||
ત્યાં તેડાવ્યો બ્રાહ્મણ કોય રે, જે લગ્ન ઉતાવળું હોય રે. ૧૯ | ત્યાં તેડાવ્યો બ્રાહ્મણ કોય રે, જે લગ્ન ઉતાવળું હોય રે. {{r|૧૯}} | ||
એવે ટીપણું મુગટમાં ખોસી રે, ત્યાં આવ્યા ગાલવ જોશી રે; | એવે ટીપણું મુગટમાં ખોસી રે, ત્યાં આવ્યા ગાલવ જોશી રે; | ||
ઋષિએ ચંદ્રહાસ આવી નરખ્યો રે, ઓળખી અભ્યંતર હરખ્યો રે. ૨૦ | ઋષિએ ચંદ્રહાસ આવી નરખ્યો રે, ઓળખી અભ્યંતર હરખ્યો રે. {{r|૨૦}} | ||
‘શકે પ્રશ્ન અમારું મળિયું રે, એ વચન પૂરવનું ફળિયું રે.’ | ‘શકે પ્રશ્ન અમારું મળિયું રે, એ વચન પૂરવનું ફળિયું રે.’ | ||
પછે મદને દીધું અતિ માન રે, સંતોખ્યા મુનિ ભગવાન રે. ૨૧ | પછે મદને દીધું અતિ માન રે, સંતોખ્યા મુનિ ભગવાન રે. {{r|૨૧}} | ||
‘કહો મુહૂર્ત, ગાલવ મુનિ રે, ઢૂંકડું ક્યાં છે લગન રે? | ‘કહો મુહૂર્ત, ગાલવ મુનિ રે, ઢૂંકડું ક્યાં છે લગન રે? | ||
ગાલવ કહે : ‘વચન મારું માન રે, છે લગ્ન આજ મધ્યાહ્ન રે. ૨૨ | ગાલવ કહે : ‘વચન મારું માન રે, છે લગ્ન આજ મધ્યાહ્ન રે. {{r|૨૨}} | ||
તુજ તાતે વિચાર્યું હશે પહેલું રે, વર મોકલ્યો તો મુહૂર્ત છે વહેલું રે. | તુજ તાતે વિચાર્યું હશે પહેલું રે, વર મોકલ્યો તો મુહૂર્ત છે વહેલું રે. | ||
માટે આજ લગ્ન કીજે રે; ‘ધૃષ્ટબુદ્ધિનું મન જેમ રીઝે રે.’ ૨૩ | માટે આજ લગ્ન કીજે રે; ‘ધૃષ્ટબુદ્ધિનું મન જેમ રીઝે રે.’ {{r|૨૩}} | ||
હરખ્યો મદન મહા ગુણવાન રે : ‘પિતા લાવશે પૂંઠેથી જાન રે.’ | હરખ્યો મદન મહા ગુણવાન રે : ‘પિતા લાવશે પૂંઠેથી જાન રે.’ | ||
મંડાવ્યું વિવાહ તણું કાર્ય રે ગાલવ થયા આચાર્ય રે. ૨૪ | મંડાવ્યું વિવાહ તણું કાર્ય રે ગાલવ થયા આચાર્ય રે. {{r|૨૪}} | ||
આપ્યા વરને ઉત્તમ ઉતારા રે, મોકલ્યા સેવક સેવા કરનાર રે. | આપ્યા વરને ઉત્તમ ઉતારા રે, મોકલ્યા સેવક સેવા કરનાર રે. | ||
બહુ પ્રેમદા પીઠી ચોળે રે, વર ઉષ્ણોદકે અંધોળે<ref>અંઘોળ – નહાવું</ref> રે. ૨૫ | બહુ પ્રેમદા પીઠી ચોળે રે, વર ઉષ્ણોદકે અંધોળે<ref>અંઘોળ – નહાવું</ref> રે. {{r|૨૫}} | ||
વાજિંત્ર વિધવિધનાં વાજે રે, શું મેઘ ગગને ગાજે રે! | વાજિંત્ર વિધવિધનાં વાજે રે, શું મેઘ ગગને ગાજે રે! | ||
નગરની નારી જોવ જાય રે, જેના કુમકુમવર્ણા પાય રે. ૨૬ | નગરની નારી જોવ જાય રે, જેના કુમકુમવર્ણા પાય રે. {{r|૨૬}} | ||
વનિતા<ref>વનિતા – સ્રી</ref>એ વરને નિરખ્યો રે, શ્યામા કહે : ‘સ્વરૂપ શશી સરખો રે, | વનિતા<ref>વનિતા – સ્રી</ref>એ વરને નિરખ્યો રે, શ્યામા કહે : ‘સ્વરૂપ શશી સરખો રે, | ||
એનું મુખકમળ રઢિયાળું<ref>રઢિયાળું – સુંદર</ref> રે, વિષયાને વર જોડી વારુ રે.’ ૨૭ | એનું મુખકમળ રઢિયાળું<ref>રઢિયાળું – સુંદર</ref> રે, વિષયાને વર જોડી વારુ રે.’ {{r|૨૭}} | ||
એવે દુંદુભિ સર્વ ગગડિયાં રે, વિષ્ણભક્ત વરઘોડે ચઢિયા રે. | એવે દુંદુભિ સર્વ ગગડિયાં રે, વિષ્ણભક્ત વરઘોડે ચઢિયા રે. | ||
વિસ્મે થઈ થઈ બોલ્યા લોક રે : ‘વરને માનુષ કહેતા ફોક<ref>ફોક – નકામું</ref> રે. ૨૮ | વિસ્મે થઈ થઈ બોલ્યા લોક રે : ‘વરને માનુષ કહેતા ફોક<ref>ફોક – નકામું</ref> રે. {{r|૨૮}} | ||
દેવકુંવર શું રૂપ એનું શોભે રે, મન જ્યાં જોઈએ ત્યાં થોભે રે, | દેવકુંવર શું રૂપ એનું શોભે રે, મન જ્યાં જોઈએ ત્યાં થોભે રે, | ||
કરમાં કેવું શ્રીફળ લીધું રે! એને ગાલે ટપકું કેવું કીધું રે! ૨૯ | કરમાં કેવું શ્રીફળ લીધું રે! એને ગાલે ટપકું કેવું કીધું રે! {{r|૨૯}} | ||
ધુસળ મુસળે પોંખી પધરાવ્યા રે, માહેરામાં ગાલવ ઋષિ લાવ્યા રે. | ધુસળ મુસળે પોંખી પધરાવ્યા રે, માહેરામાં ગાલવ ઋષિ લાવ્યા રે. | ||
પછે તાંબુલ છાંટણ કીધાં રે, ગાલવે ગોત્રજનાં નામ લીધા રે. ૩૦ | પછે તાંબુલ છાંટણ કીધાં રે, ગાલવે ગોત્રજનાં નામ લીધા રે. {{r|૩૦}} | ||
આવ્યાં ચોરીએ યુગ્મ નિધાન રે; મદન આપે કન્યાદાન રે. ૩૧ | આવ્યાં ચોરીએ યુગ્મ નિધાન રે; મદન આપે કન્યાદાન રે. {{r|૩૧}} | ||
{{c|'''વલણ'''}} | |||
મદન કન્યાદાન આપે, સર્વને મન ઉલ્લાસ રે; | મદન કન્યાદાન આપે, સર્વને મન ઉલ્લાસ રે; | ||
કર જોડી કહે પ્રેમાનંદ, કન્યાદાન લે ચંદ્રહાસ રે. ૩૨ | કર જોડી કહે પ્રેમાનંદ, કન્યાદાન લે ચંદ્રહાસ રે. {{r|૩૨}} | ||
</poem> | </poem>}} | ||
<br> | <br> | ||
| Line 112: | Line 112: | ||
}} | }} | ||
<br> | <br> | ||
<hr> | |||
{{reflist}} | |||