ગુજરાતી સાહિત્યવિવેચનમાં તત્ત્વવિચાર/અનુઆધુનિકતાવાદ: પૂર્વપંથ – બાબુ સુથાર, 1955: Difference between revisions

← Older edit

ગુજરાતી સાહિત્યવિવેચનમાં તત્ત્વવિચાર/અનુઆધુનિકતાવાદ: પૂર્વપંથ – બાબુ સુથાર, 1955 (view source)

Revision as of 01:47, 3 April 2023

882 bytes added , 01:47, 3 April 2023

Inserted Table 2

Meghdhanu

Interface administrators, Administrators

13,102

edits

@@ Line 97: / Line 97: @@
 અતીતરાગ મનોવૈજ્ઞાનિક પણ હોઈ શકે, સમાજશાસ્ત્રીય પણ હોઈ શકે અને દાર્શનિક પણ. આ સંજ્ઞાનો એક અર્થ ‘પરંપરાની શોધ’ એવો પણ થાય છે. નીઓકોલોનીયલ ડીસ્કોર્સમાં ‘whiteman’s burden’ને ત્યજી દેવાની જે વાત થઈ છે તે અતીતરાગનો જ એક પ્રકાર છે. અતીતરાગ પતનની લાગણીને સમતોલ કરી આપે છે. અખિલાઈમાંથી ઊઠી ગયેલા વિશ્વાસને એ લોકસમૂહમાં પાછો સ્થાપી આપે છે. અભિવ્યક્તિ અને સ્વાભાવિકતાનું એ ગૌરવ કરે છે. colonial રાષ્ટ્રોને એ પશ્ચિમના દાબથી મુક્ત કરે છે. અનુઆધુનિકતાવાદનું આ સ્વરૂપ narrationને rhetoric સાથે સાંકળવાને બદલે કાં તો nation સાથે કાં તો લોક સાથે સાંકળે છે. આધુનિકતાવાદે આપેલા સામૂહિક સનેપાતથી ઊગરવા અતીતઝંખા સિવાય કોઈ આરો નથી.
 ‘The culture of Postmodernsim’માં આઈ. હસને આધુનિકતાવાદ અને અનુઆધુનિકતાવાદ વચ્ચેનાં વ્યાવર્તક લક્ષણો આપ્યાં છે:
-modernism	postmodernism
+{{Poem2Close}}
-romanticism/Symbolism	paraphsics/Dadaism
-form (conjunctive, closed) 	antiforn (disjunctive, open)
+<center>
-purpose	play
+{|style="border-right:૦px #000 solid;width:500px;padding-right:0.5em;"
-design	chance
+|-
-hierarchy	anarchy
+| '''modernism'''
-mastery/logos	exhaustion/silence
+|align="right"|'''postmodernism'''
-art object/finished work distance	process/performance/happening
+|-
-distance	participation
+| romanticism/Symbolism
-creation/totalization/synthesis	decreation/deconstructon/antithesis
+|align="right"|paraphsics/Dadaism
-presence	absence
+|-
-centring	dispersal
+| form (conjunctive, closed)
-genre/boundary	text/intertext
+|align="right"| antiforn (disjunctive, open)
-semantics	rhetoric
+|-
-paradigm	syntagm
+| purpose
-hypotaxis	parataxis	metaphor	metonymy
+|align="right"|play
-selection	combination
+|-
-root/depth	rhizome/suface
+| design
-interpretation/reading	against interpretation/reading
+|align="right"| chance
-signified	signifier
+|-
-lisible (readerly)	scriptible (writofly)
+| hierarchy
-narrative/grande histoire	anti-narrative/petite histoire
+|align="right"|anarchy
-master code	idioloot
+|-
-symptom	desire
+| mastery/logos
-type	mutant
+|align="right"|exhaustion/silence
-genital/phallic	polymorphous/androgynous
+|-
-paranoia	schizophrenia
+| art object/finished work distance
-origin/cause	schizophrenia
+|align="right"|process/performance/happening
-origin/cause	difference-difference/ttraco
+|-
-God the Father	The Holy Ghost irony
+| distance
-metaphysics	irony
+|align="right"|participation
-indeterminacy 	determinacy
+|-
-transcendence	immanence
+| creation/totalization/synthesis
+|align="right"| decreation/deconstructon/antithesis
+|-
+| presence
+|align="right"|absence
+|-
+| centring
+|align="right"|dispersal
+|-
+| genre/boundary
+|align="right"| text/intertext
+|-
+| semantics
+|align="right"| rhetoric
+|-
+| paradigm
+|align="right"|syntagm
+|-
+| hypotaxis
+|align="right"| parataxis
+|-
+| metaphor
+|align="right"|metonymy
+|-
+| selection
+|align="right"| combination
+|-
+| root/depth
+|align="right"|rhizome/suface
+|-
+| interpretation/reading
+|align="right"|against interpretation/reading
+|-
+| signified
+|align="right"| signifier
+|-
+| lisible (readerly)
+|align="right"| scriptible (writofly)
+|-
+| narrative/grande histoire
+|align="right"| anti-narrative/petite histoire
+|-
+| master code
+|align="right"|idioloot
+|-
+| symptom
+|align="right"|desire
+|-
+| type
+|align="right"| mutant
+|-
+| genital/phallic
+|align="right"|polymorphous/androgynous
+|-
+| paranoia
+|align="right"|schizophrenia
+|-
+| origin/cause
+|align="right"|schizophrenia
+|-
+| origin/cause
+|align="right"|difference-difference/ttraco
+|-
+| God the Father
+|align="right"|The Holy Ghost irony
+|-
+| metaphysics
+|align="right"| irony
+|-
+| indeterminacy
+|align="right"| determinacy
+|-
+| transcendence
+|align="right"| immanence
+|}
+</center>
+{{Poem2Open}}
 છેલ્લે, ગુજરાતી સંસ્કૃતિમાં આ બન્ને સ્વરૂપના અનુઆધુનિકતાવાદનાં લક્ષણો પ્રચૂર માત્રામાં જોવા મળે છે. ધર્મનું despiritualization થઈ ગયું છે. ધર્મોપદેશ બોધિવચનો દ્વારા નહીં પણ જોક્સ અથવા તો ટુચકાઓ દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યો છે. એક જમાનામાં જેને popular કહીને ભાંડવામાં આવતું હતું એ બધુ જ હવે વિજ્ઞાનોના વિશ્લેષણનો વિષય બની રહ્યું છે. પહેરવેશ, રાચરચીલું, સ્થાપત્ય વગેરેમાં અતીતરાગના એક ભાગરૂપે મધ્યકાલીન images ઢગલાબંધ દેખા દે છે. શરીર અંગેની વિભાવના બદલાઈ ગઈ છે. જાતીય સંબંધોને સંતતિનિયમનનાં સાધનો વડે reproductionમાંથી મુક્તિ અપાઈ છે. આ પ્રકારના સંબંધોમાં પણ એક પ્રકારનો ઉપભોકતાવાદ પ્રવેશી ગયો છે. શબ્દનું જે સ્થાન ભાષામાં છે એ સ્થાન હિંસાએ માનવવ્યવહારમાં લઈ લીધું છે. હિંસાખોરી હિંસાપદ્ધતિ (system of violence) બની ગઈ છે. વગેરે. Representionની ફિલસૂફી કટોકટીમાં છે. Mirror તૂટી ગયા છે, Iamp બૂઝાઈ ગયા છે. screen અને sceneનો જયજયકાર છે. ઉપભોકતાવાદી અભિગમ આધિભૌતિકશાસ્ત્રની ફજેતી કરી નાંખી છે. આ બધું છતાં આપણો સાહિત્યકાર હજી સામગ્રીમાંથી શૈલી ને શૈલીમાંથી સામગ્રી જેવી કાટલાં જોખવાની રમતમાં વ્યસ્ત છે. નીત્શેના પેલા સંતની જેમ એ જાણતો નથી કે ઈશ્વરનું અવસાન થયું છે. એ હજી આધિભૌતિકશાસ્ત્રનાં અસ્થિકુંભોને પૂછ્યા કરે છે. એને અતીતરાગ છે પણ એક જરૂરિયાત તરીકે નહીં, વ્યૂહરચના તરીકે. એને differenceનું અર્થવિજ્ઞાન ગમે છે પણ એ પાછલે બારણે વ્રતકથાઓ કહે છે અને બાધા આખડીઓ રાખે છે. સૌ પ્રથમવાર એવું લાગી રહ્યું છે કે આપણો સાહિત્યકાર એના સમાજ અને સંસ્કૃતિના સંદર્ભે પછાત રહી ગયો છે. એ આધુનિકતાવાદનું critique નહીં પૂરું પાડી શકે. એ જ રીતે એનો અતીતરાગ પણ વાંઝણો સાબિત થશે એમ લાગે છે.
 {{Right|[‘અનુઆધુનિકતાવાદ’, સંપા. ભોળાભાઈ પટેલ, ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, 1993]}}<br>