વસ્તુસંખ્યાકોશ/વસ્તુસંખ્યા: Difference between revisions

Jump to navigation Jump to search
full chapter proof reading completed.
No edit summary
(full chapter proof reading completed.)
 
(35 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1,014: Line 1,014:
:(૬૪)
:(૬૪)
:ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, નાટ્ય, આલેખ્ય, વિશેષકચ્છેદ્ય, તંડુલકુ- સુમાવલિવિકાર, પુષ્પાસ્તરણ, દશનવસનાંગરાગ, મણિભૂમિ-કાકર્મ, શયનરચન, ઉદકવાદ્ય, ઉદકઘાત, ચિત્રયોગ, માલ્યગ્રથન, કેશ–શેખરાપીડ યોજન, નેપથ્ય યોગ, કર્ણપત્રભંગ, સુગંધયુક્તિ, ભૂષણયોજના, ઐંદ્રજાલ, કૌતુમારયોગ, હસ્ત લાઘવ, ચિત્રશાકાયૂપક્રિયા, પાનકરસરાગાસવ યોજન, સૂચી કર્મ, સૂત્રક્રિયા, પ્રહેલિકા, પ્રતિમાલા, દુર્વાચયોગ, પુસ્તકવાચન, નાટકાખ્યાયિકા દર્શન, કાવ્યસમસ્યાપૂરણ, પટ્ટિકાવેત્રબાણ વિકલ્પ, તર્કકર્મ, તક્ષણ, વાસ્તુવિદ્યા, રૂપ્યરત્નપરીક્ષા, ધાતુવાદ, મણિરાગજ્ઞાન, આકારજ્ઞાન, વૃક્ષાયુવેર્દયોગ, મેષકુક્કુટલાવક યુદ્ધવિધિ, શુકસારિકાપ્રલાપન, ઉત્સાહન, કેશમાર્જન કૌશલ્ય, અક્ષરમુષ્ટિકાકથન, મલેચ્છિત કુતર્કવિકલ્પ, દેશભાષાજ્ઞાન, પુષ્પશકટિકા, નિમિત્તજ્ઞાન, યંત્ર માતૃકા, સંવાચ્ય, માનસી કાવ્યક્રિયા, અભિધાન કોશ, છંદો જ્ઞાન, ક્રિયાવિકલ્પ, છલિતકયોગ, વસ્ત્રગોપન, દ્યુતવિશેષ, આકર્ષણક્રીડા, બાલક્રીડન, વૈનાયિકાવિદ્યાજ્ઞાન, વૈજયિકીવિદ્યા જ્ઞાન, વૈતાલિકીવિદ્યાગાન.  
:ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, નાટ્ય, આલેખ્ય, વિશેષકચ્છેદ્ય, તંડુલકુ- સુમાવલિવિકાર, પુષ્પાસ્તરણ, દશનવસનાંગરાગ, મણિભૂમિ-કાકર્મ, શયનરચન, ઉદકવાદ્ય, ઉદકઘાત, ચિત્રયોગ, માલ્યગ્રથન, કેશ–શેખરાપીડ યોજન, નેપથ્ય યોગ, કર્ણપત્રભંગ, સુગંધયુક્તિ, ભૂષણયોજના, ઐંદ્રજાલ, કૌતુમારયોગ, હસ્ત લાઘવ, ચિત્રશાકાયૂપક્રિયા, પાનકરસરાગાસવ યોજન, સૂચી કર્મ, સૂત્રક્રિયા, પ્રહેલિકા, પ્રતિમાલા, દુર્વાચયોગ, પુસ્તકવાચન, નાટકાખ્યાયિકા દર્શન, કાવ્યસમસ્યાપૂરણ, પટ્ટિકાવેત્રબાણ વિકલ્પ, તર્કકર્મ, તક્ષણ, વાસ્તુવિદ્યા, રૂપ્યરત્નપરીક્ષા, ધાતુવાદ, મણિરાગજ્ઞાન, આકારજ્ઞાન, વૃક્ષાયુવેર્દયોગ, મેષકુક્કુટલાવક યુદ્ધવિધિ, શુકસારિકાપ્રલાપન, ઉત્સાહન, કેશમાર્જન કૌશલ્ય, અક્ષરમુષ્ટિકાકથન, મલેચ્છિત કુતર્કવિકલ્પ, દેશભાષાજ્ઞાન, પુષ્પશકટિકા, નિમિત્તજ્ઞાન, યંત્ર માતૃકા, સંવાચ્ય, માનસી કાવ્યક્રિયા, અભિધાન કોશ, છંદો જ્ઞાન, ક્રિયાવિકલ્પ, છલિતકયોગ, વસ્ત્રગોપન, દ્યુતવિશેષ, આકર્ષણક્રીડા, બાલક્રીડન, વૈનાયિકાવિદ્યાજ્ઞાન, વૈજયિકીવિદ્યા જ્ઞાન, વૈતાલિકીવિદ્યાગાન.  
<!--પ્રૂફ-->
 
:(૬૪)  
:(૬૪)  
:સીરાધ્યાકર્ષણ, વૃક્ષારોપણ યાવાદિક્ષુવિકાર, વેણુતૃણાદિકૃતિ, ગજાશ્વસ્વાસ્થ, દુગ્ધદોહ વિકાર, ગતિશિક્ષા, પલ્યાણક્રિયા, પશુચર્માંગનિર્હાર, ચર્મમાર્દવક્રિયા, ક્ષુરકમ, કંચુકાદિસીવન, ગૃહભાંડાદિમાર્જન, વસ્ત્રસંમાર્જન, :મનોનુકૂલસેવા, નાના દેશીયવર્ણલેખન, શિશુસંરક્ષણ, સુયુક્તતાડન, શય્યાસ્તરણ, પુષ્પાદિગ્રથન, અન્નપાચન, જલવાયવગ્નિસંયોગ, રત્નાદિસદ્જ્ઞાન, ક્ષારનિષ્કાસન, ક્ષારપરીક્ષા, સ્નેહનિષ્કાસન, ઈષ્ટિકાદિભાજન, :ધાત્વૈર્ષધીસંયોગ, કાચપાત્રાદિકરણ, લોહાભિસરિ, ભાંડક્રિયા, સ્વર્ણાદિતાથાત્મ્યદર્શન, મકરંદાદિકૃતિ, સાગધાતુ જ્ઞાન, બાહ્યાદિભિર્જલતરણ, સૂત્રાદિરજ્જુકરણ, પટબંધન, નૌકાનયન, સમભૂમિક્રિયા, શિલાર્ચા, વિવરકરણ, :વૃતખંડબંધન, જલબંધન, વાયુબંધન, શકુન શિક્ષા, સ્વર્ણ લેપાદિ સત્ક્રિયા, ચર્મકૌષેર્ક્ષ્યવાર્ક્યકાર્યાસાદિપટબંધન, મૃતસાધન, તૃણ્વદ્યાચ્છાદન, ચૂર્ણોપલેપા, વર્ણકર્મ, દારુકર્મ, મૃતકર્મ, ચિત્રાદ્યાલેખન, પ્રતિમાકરણ, તલક્રિયા, :શિખરકર્મ, મલ્લયુદ્ધ, શસ્ત્રસંધાન, અસ્ત્રનિપાતન, વ્યૂહરચના, શલ્યાદૃતિ, વ્રણવ્યાધિનિરાકરણ, વનોપવનચ્ચના. (શિલ્પસંહિતા).
:સીરાધ્યાકર્ષણ, વૃક્ષારોપણ યાવાદિક્ષુવિકાર, વેણુતૃણાદિકૃતિ, ગજાશ્વસ્વાસ્થ, દુગ્ધદોહ વિકાર, ગતિશિક્ષા, પલ્યાણક્રિયા, પશુચર્માંગનિર્હાર, ચર્મમાર્દવક્રિયા, ક્ષુરકર્મ, કંચુકાદિસીવન, ગૃહભાંડાદિમાર્જન, વસ્ત્રસંમાર્જન, મનોનુકૂલસેવા, નાના દેશીયવર્ણલેખન, શિશુસંરક્ષણ, સુયુક્તતાડન, શય્યાસ્તરણ, પુષ્પાદિગ્રથન, અન્નપાચન, જલવાયવગ્નિસંયોગ, રત્નાદિસદ્જ્ઞાન, ક્ષારનિષ્કાસન, ક્ષારપરીક્ષા, સ્નેહનિષ્કાસન, ઈષ્ટિકાદિભાજન, ધાત્વૈર્ષધીસંયોગ, કાચપાત્રાદિકરણ, લોહાભિસરિ, ભાંડક્રિયા, સ્વર્ણાદિતાથાત્મ્યદર્શન, મકરંદાદિકૃતિ, સંયોગધાતુ જ્ઞાન, બાહ્યાદિભિર્જલતરણ, સૂત્રાદિરજ્જુકરણ, પટબંધન, નૌકાનયન, સમભૂમિક્રિયા, શિલાર્ચા, વિવરકરણ, વૃતખંડબંધન, જલબંધન, વાયુબંધન, શકુનશિક્ષા, સ્વર્ણલેપાદિસત્ક્રિયા, ચર્મકૌષેયવા ર્ક્ષ્યકાર્યાસાદિપટબંધન, મૃતસાધન, તૃણ્વદ્યાચ્છાદન, ચૂર્ણોપલેપા, વર્ણકર્મ, દારુકર્મ, મૃતકર્મ, ચિત્રાદ્યાલેખન, પ્રતિમાકરણ, તલક્રિયા, શિખરકર્મ, મલ્લયુદ્ધ, શસ્ત્રસંધાન, અસ્ત્રનિપાતન, વ્યૂહરચના, શલ્યાદૃતિ, વ્રણવ્યાધિનિરાકરણ, વનોપવનચ્ચના. (શિલ્પસંહિતા).
:(૬૪)
:(૬૪)
:નૃત્ય, તંત્રજ્ઞાન, ત્રીત, કાવ્ય, અશ્વપરીક્ષા, ધર્માચાર, સુપ્રસાદનકર્મ, કર્ણલાઘવ, ગેહાચાર, વિતંડાવાદ, શારીરશ્રમ, કામાવિષ્કરણ, મુખમંડન, સર્વભાષાવિશેષ, ચિત્ર, વસ્ત્રભરણ, ધનવૃષ્ટિ, વિદ્યા, તાલમાન, વક્રોક્તિ, :વાસ્તુશુદ્ધિ, અંજન, કનકસિદ્ધિ, લલિતચરણ, વ્યાકરણ, અંકજ્ઞાન, રત્નમણિભેદ, રંધન, કથાકથન, વાણિજ્ય, યથાસ્થાન, વાદિત્ર, સંસ્કૃત જલ્પન, દંભ, આકારગોપન, નરલક્ષણ, લઘુબુદ્રી, નાટ્ય, વર્ણિકાવૃદ્ધિ, :તૈલશુરભિતાકરણ, પરનિરાકરણ, જનાગાર, લિપિપરિચ્છેદ, ચિકુરબં ધન, કુસુમગ્રથન, ભોજ્ય, અંત્યાક્ષરિકા, મંત્ર, ક્રિયાકલ્પ, અંબુસ્તંભ, આરામારોપણ, ગજપરીક્ષા, શકુનવિચાર, ગૃહીધર્મ, વાક્પાટવ, મૃત્યોપચાર, :વીણાનાદ, કુંભભગ, વૈધક્રિયા, શાલિખંડન, વરવેષ, અભિધાન પરિજ્ઞાન, પ્રશ્નપહેલિકા.
:નૃત્ય, તંત્ર જ્ઞાન, ત્રીત, કાવ્ય, અશ્વપરીક્ષા, ધર્માચાર, સુપ્રસાદનકર્મ, કર્ણલાઘવ, ગેહાચાર, વિતંડાવાદ, શારીરશ્રમ, કામાવિષ્કરણ, મુખમંડન, સર્વભાષાવિશેષ, ચિત્ર, વસ્ત્રભરણ, ધનવૃષ્ટિ, વિદ્યા, તાલમાન, વક્રોક્તિ, વાસ્તુશુદ્ધિ, અંજન, કનકસિદ્ધિ, લલિતચરણ, વ્યાકરણ, અંકજ્ઞાન, રત્નમણિભેદ, રંધન, કથાકથન, વાણિજ્ય, યથાસ્થાન, વાદિત્ર, સંસ્કૃત-જલ્પન, દંભ, આકારગોપન, નરલક્ષણ, લઘુબુદ્રી, નાટ્ય, વર્ણિકાવૃદ્ધિ, તૈલશુરભિતાકરણ, પરનિરાકરણ, જનાગાર, લિપિપરિચ્છેદ, ચિકુરબંધન, કુસુમગ્રથન, ભોજ્ય, અંત્યાક્ષરિકા, મંત્ર, ક્રિયાકલ્પ, અંબુસ્તંભ, આરામારોપણ, ગજપરીક્ષા, શકુનવિચાર, ગૃહીધર્મ, વાક્‌પાટવ, મૃત્યોપચાર, વીણાનાદ, કુંભભગ, વૈધક્રિયા, શાલિખંડન, વરવેષ, અભિધાન પરિજ્ઞાન, પ્રશ્નપહેલિકા.
:(૬૪)  
:(૬૪)  
:નૃત્ય, ગીત, વાદ્ય, ગણિત, પઠિત, લિખિત, વકતૃત્વ, કવિત્વ, કાવ્ય, વાચકવ, નાદ, વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અભિયાન, ધાતુવાદ, બુદ્ધિ, શૌચ, વિચાર, નેપથ્ય, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ક્રીતવિક્રય, સંયોગ, :હસ્તલાઘવ, સૂત્ર, કુસુમ, ઈન્દ્રજાલ, સૂચિકર્મ, સ્નેહપાન, આહાર, સૌભાગ્ય, પ્રયોગ, ગંધ, વસ્તુ, રતન, પાત્ર, વૈદ્ય, દેશભાષિત, દેશવિજય, વાણિજ્ય, આયુધ, યુદ્ધ, સમય, વર્તન, હસ્તી, તુરગ, પુરુષ, નારી, પક્ષી, :ભૂમિ, લેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, હસ્ત, ઉત્તર, પ્રત્યુત્તર, શૈલ, શારીર, શાસ્ત્રકલા.  
:નૃત્ય, ગીત, વાદ્ય, ગણિત, પઠિત, લિખિત, વક્તૃત્વ, કવિત્વ, કાવ્ય, વાચકત્વ, નાદ, વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અભિધાન, ધાતુવાદ, બુદ્ધિ, શૌચ, વિચાર, નેપથ્ય, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ક્રીતવિક્રય, સંયોગ, હસ્તલાઘવ, સૂત્ર, કુસુમ, ઈન્દ્રજાલ, સૂચિકર્મ, સ્નેહપાન, આહાર, સૌભાગ્ય, પ્રયોગ, ગંધ, વસ્તુ, રત્ન, પાત્ર, વૈદ્ય, દેશભાષિત, દેશવિજય, વાણિજ્ય, આયુધ, યુદ્ધ, સમય, વર્ત્તન, હસ્તી, તુરગ, પુરુષ, નારી, પક્ષી, ભૂમિ, લેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, હસ્ત, ઉત્તર, પ્રત્ત્યુત્તર, શૈલ, શારીર, શાસ્ત્રકલા.  
:(૬૯)
:(૬૯)
:લેખન, પઠન, કવિત, અંકકલા, ગાનકલા, નૃત્ય, વાજીંત્ર-વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, નાટક, સટ્ટક, નખછેદન, પત્રછેદન, પત્રછેદન, આયુધકલા, ગજારોહણ, અશ્વારોહણ, હસ્તિપરીક્ષા, અશ્વપરીક્ષા, રત્નપરીક્ષા, પુરુષલક્ષણ, :સ્ત્રીલક્ષણ, પશુલક્ષણ, મંત્રવાદ, યંત્રવાદ, રસવાદ, વિષાદ, વિદ્યાવાદ, બુદ્ધપ્રકાર, રુદ્રકલા, તર્કવાદ, સંસ્કૃતવાદ, પ્રાકૃતવાદ, પ્રત્યુત્તરકલા, દેશ ભાષા, કપટકલા, ચિત્રવિજ્ઞાન, સત્યસિદ્ધાંત, વેદાંતકલા, ગારુડીવિદ્યા, :ઇંદ્રજાલવિદ્યા, બિનવિદ્યા, રાબિકલા, દાનકલા, શાસ્ત્રકલા, ધ્યાનકલા, પુરાણકલા, ઇતિહાસકલા, દર્શનભેદ કલા, ખેચરી, અમરકલા, ગમનકલા, પાતાલકલા, ધૂર્તકલા, વૃક્ષારોપણ કાષ્ટકલા, વાણિજ્યકલા, કલાઘટન, :પાષાણકલા, વશીકરણ, કતરબની, ચિત્રકલા, ધર્મકલા, કર્મકલા, રસવંતી કલા, હસિતકલા, પ્રયોગમંત્ર, જ્ઞાનકલા, વિજ્ઞાનકલા, પ્રેમકલા, શિલ્પકલા. (વ. વૃં. દી.)  
:લેખન, પઠન, કવિત, અંકકલા, ગાનકલા, નૃત્ય, વાજીંત્ર-વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, નાટક, સટ્ટક, નખછેદન, પત્રછેદન, આયુધકલા, ગજારોહણ, અશ્વારોહણ, હસ્તિપરીક્ષા, અશ્વપરીક્ષા, રત્નપરીક્ષા, પુરુષલક્ષણ, સ્ત્રીલક્ષણ, પશુલક્ષણ, મંત્રવાદ, યંત્રવાદ, રસવાદ, વિષવાદ, વિદ્યાવાદ, બુદ્ધપ્રકાર, રુદ્રકલા, તર્કવાદ, સંસ્કૃતવાદ, પ્રાકૃતવાદ, પ્રત્યુત્તરકલા, દેશભાષા, કપટકલા, ચિત્રવિજ્ઞાન, સત્યસિદ્ધાંત, વેદાંતકલા, ગારુડીવિદ્યા, ઇંદ્રજાલવિદ્યા, બિનવિદ્યા, રાબિકલા, દાનકલા, શાસ્ત્રકલા, ધ્યાનકલા, પુરાણકલા, ઇતિહાસકલા, દર્શનભેદકલા, ખેચરી, અમરકલા, ગમનકલા, પાતાલકલા, ધૂર્તકલા, વૃક્ષારોપણ કાષ્ટકલા, વાણિજ્યકલા, કલાઘટન, પાષાણકલા, વશીકરણ, કતરબની, ચિત્રકલા, ધર્મકલા, કર્મકલા, રસવંતીકલા, હસિતકલા, પ્રયોગમંત્ર, જ્ઞાનકલા, વિજ્ઞાનકલા, પ્રેમકલા, શિલ્પકલા. (વ. વૃં. દી.)  
:(૬૯)
:(૬૯)
:ગીતકલા, નૃત્યકલા, વાદ્યકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચ, મંત્રકલા, વિચાર, વાદ, વાસ્તુ, નેપથ્ય, વિનોદ, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ચિત્ર, સંયોગ, હસ્તલાઘવ, કુસુમ, ઇન્દ્રજાલ, સૂચિકર્મ, સ્નેહ પાત્ર, આહાર, સૌભાગ્ય, પ્રાગ, :ગંધ, વસ્તુ, પાત્ર, રત્ન, વૈદ્ય, દેશભાષિત, વિજય, વાણિજ્ય આયુધ, યુદ્ધ, નિયુદ્ધ, સમય, વર્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષી, પુરુષ, નારી, ભૂમિલેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, પ્રસ્થ, ઉત્તર, શસ્ત્ર, શાસ્ત્ર, ગણિત, પઠિત, :લિખિત, વકતૃત્વ, કથા, વ્યવન, વ્યાકરણ, નાટક છંદ, અલંકાર, દર્શન, અધ્યાત્મ, ધાતુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, ધૂત, શરીરકલા.  
:ગીતકલા, નૃત્યકલા, વાદ્યકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચ, મંત્રકલા, વિચાર, વાદ, વાસ્તુ, નેપથ્ય, વિનોદ, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ચિત્ર, સંયોગ, હસ્તલાઘવ, કુસુમ, ઈન્દ્રજાલ, સૂચિકર્મ, સ્નેહપાત્ર, આહાર, સૌભાગ્ય, પ્રયોગ, ગંધ, વસ્તુ, પાત્ર, રત્ન, વૈદ્ય, દેશભાષિત, વિજય, વાણિજ્ય આયુધ, યુદ્ધ, નિયુદ્ધ, સમય, વર્ત્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષિ, પુરુષ, નારી, ભૂમિલેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, પ્રસ્થ, ઉત્તર, શસ્ત્ર, શાસ્ત્ર, ગણિત, પઠિત, લિખિત, વક્તૃત્વ, કથા, વ્યવન, વ્યાકરણ, નાટક છંદ, અલંકાર, દર્શન, અધ્યાત્મ, ધાતુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, દ્યૂત, શરીરકલા.  
:(વ. ૨. કો.)
:(વ. ૨. કો.)
:(૭૨)  
:(૭૨)  
:ગીતકલા, વાદ્યકલા, નૃત્યકલા, ગણિતકલા, પઠિતકલા, લિખિત-કલા, વક્તૃત્વકલા, કવિત્વકલા, કથાકલા, વચનકલા, નાટકકલા, વ્યાકરણકલા, છંદઃ કલા, અંલકારકલા, દર્શનકલા, અભિધાનકલા, ધાતુવાદકલા, ધર્મકલા, :અર્થકલા, કામકલા, વાદકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચકલા, વિચારકલા, નેપથ્યકલા, વિલાસકલા, નીતિકલા, શકુનકલા, ક્રીતકલા, વિત્તકલા, સંયોગકલા, હસ્તલાઘવકલા, સૂત્રકલા, કુસુમકલા, ઇંદ્રજાલકલા, સૂચીકર્મકલા, સ્નેહકલા, :પાનકકલા, આહારકકલા, સૌભાગ્યકલા, પ્રયોગકલા, મંત્રકલા, વાસ્તુકલા, વાણિજ્યકલા, રત્નકલા, પાત્રકલા, વૈદ્યકલા, દેશકલા, દેશભાષિતકલા, વિજયકલા, આયુધકલા, યુદ્ધકલા, કાષ્ઠકલા, પુરુષકલા, સૈન્યકલા, :વૃક્ષકલા, છત્રકલા, હસ્તકલા, ઉત્તરકલા, પ્રત્યુત્તરકલા, શરીરકલા, સત્ત્વકલા, શાસ્ત્રકલા, લક્ષણકલા. (વ. ૨. કો.)
:ગીતકલા, વાદ્યકલા, નૃત્યકલા, ગણિતકલા, પઠિતકલા, લિખિત-કલા, વક્તૃત્વકલા, કવિત્વકલા, કથાકલા, વચનકલા, નાટકકલા, વ્યાકરણકલા, છંદઃકલા, અંલકારકલા, દર્શનકલા, અભિધાનકલા, ધાતુવાદકલા, ધર્મકલા, અર્થકલા, કામકલા, વાદકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચકલા, વિચારકલા, નેપથ્યકલા, વિલાસકલા, નીતિકલા, શકુનકલા, ક્રીતકલા, વિત્તકલા, સંયોગકલા, હસ્તલાઘવકલા, સૂત્રકલા, કુસુમકલા, ઈંદ્રજાલકલા, સૂચીકર્મકલા, સ્નેહકલા, પાનકકલા, આહારકકલા, સૌભાગ્યકલા, પ્રયોગકલા, મંત્રકલા, વાસ્તુકલા, વાણિજ્યકલા, રત્નકલા, પાત્રકલા, વૈદ્યકલા, દેશકલા, દેશભાષિતકલા, વિજયકલા, આયુધકલા, યુદ્ધકલા, કાષ્ઠકલા, પુરુષકલા, સૈન્યકલા, વૃક્ષકલા, છદ્મકલા, હસ્તકલા, ઉત્તરકલા, પ્રત્યુત્તરકલા, શરીરકલા, સત્ત્વકલા, શાસ્ત્રકલા, લક્ષણકલા. (વ. ૨. કો.)
:(૭૨)  
:(૭૨)  
:વાદ્યકલા, નૃત્યકલા, ગણિત, પઠિત, લિખિત, લેખ્ય, વક્તૃત્વ, વચન, કથા, નાટક, વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અભિધાન, ધાતુકર્મ, ધર્મ, અર્થ, કામ, વાદ, વૃદ્ધિ, પાચક, મંત્રા, વિનોદ, વિચાર, નેપથ્ય, :વિલાસ, નીતિ, શકુન, ક્રીડન, તંત્ર, સંયોગ, હસ્તલાઘવ, સૂત્ર, કુસુમ, ચંદ્ર, જીવ, સ્નેહ, પાન, આહાર, વિહાર, સૈાભાગ્ય, પ્રયોગ, ગંધ, વાદ, વસ્તુ, રત્ન, પત્ર, વિદ્યા, વ્યાસકલા, દશા વિજય, વણિજ, આયુધ, યુદ્ધ, :સમય નિયુદ્ધ, વૃદ્ધન, વર્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષી, નારી, ભૂમિ, લેપન, દંત, કાષ્ઠ, ઈષ્ટિકા, પાષાણ, ઉત્તર, પ્રત્યુત્તર, સૂચીકર્મ, શરીરશાસ્ત્રકલા. (વ. ૨. કો.)
:વાદ્યકલા, નૃત્યકલા, ગણિત, પઠિત, લિખિત, લેખ્ય, વક્તૃત્વ, વચન, કથા, નાટક, વ્યાકરણ, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અભિધાન, ધાતુકર્મ, ધર્મ, અર્થ, કામ, વાદ, વૃદ્ધિ, પાચક, મંત્ર, વિનોદ, વિચાર, નેપથ્ય, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ક્રીડન, તંત્ર, સંયોગ, હસ્તલાઘવ, સૂત્ર, કુસુમ, ચંદ્ર, જીવ, સ્નેહ, પાન, આહાર, વિહાર, સૈાભાગ્ય, પ્રયોગ, ગંધ, વાદ, વસ્તુ, રત્ન, પત્ર, વિદ્યા, વ્યાસકલા, દશા વિજય, વણિજ, આયુધ, યુદ્ધ, સમય નિયુદ્ધ, વૃદ્ધન, વર્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષિ, નારી, ભૂમિ, લેપન, દંત, કાષ્ઠ, ઈષ્ટિકા, પાષાણ, ઉત્તર, પ્રત્યુત્તર, સૂચીકર્મ, શરીરશાસ્ત્રકલા. (વ. ૨. કો.)
:(૭૨)  
:(૭૨)  
:ગીતકલા, નૃત્યકલા, વાદ્યકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચકલા, મંત્રકલા, વિચારકલા, વાદ, વાસ્તુ, નેપથ્ય વિનોદ, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ચિત્ર, સંયોગ, હસ્ત, લાઘવ, કુસુમ, ઈન્દ્રજાલ, સૂચીકર્મ, સ્નેહ, પાન, આહાર, સૈભાગ્ય :પ્રયોગ, ગંધ, વસ્તુ, પાત્ર, રત્ન, વૈદ્ય, દેશ, વિજય, વાણિજ્ય, આયુધ, યુદ્ધ, નિયુદ્ધ, સમય, વર્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષી, પુરુષ, નારી, ભૂમિ, લેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, પ્રસ્થ, ઉત્તર, શસ્ત્ર, શાસ્ત્ર, ગણિત, પઠિત, :લિખિત, વક્તૃત્વ, કથા, વ્યવન, વ્યાકરણ, નાટક, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અધ્યાત્મ, ધાતુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, દ્યૂત, શરીરકલા. (વ. ૨. કો.)  
:ગીતકલા, નૃત્યકલા, વાદ્યકલા, બુદ્ધિકલા, શૌચકલા, મંત્રકલા, વિચારકલા, વાદ, વાસ્તુ, નેપથ્ય વિનોદ, વિલાસ, નીતિ, શકુન, ચિત્ર, સંયોગ, હસ્ત, લાઘવ, કુસુમ, ઈન્દ્રજાલ, સૂચીકર્મ, સ્નેહ, પાન, આહાર, સૈભાગ્ય પ્રયોગ, ગંધ, વસ્તુ, પાત્ર, રત્ન, વૈદ્ય, દેશ, વિજય, વાણિજ્ય, આયુધ, યુદ્ધ, નિયુદ્ધ, સમય, વર્ત્તન, હસ્તિ, તુરગ, પક્ષિ, પુરુષ, નારી, ભૂમિ, લેપ, કાષ્ઠ, સૈન્ય, વૃક્ષ, છદ્મ, પ્રસ્થ, ઉત્તર, શસ્ત્ર, શાસ્ત્ર, ગણિત, પઠિત, લિખિત, વક્તૃત્વ, કથા, વ્યવન, વ્યાકરણ, નાટક, છંદ, અલંકાર, દર્શન, અધ્યાત્મ, ધાતુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, દ્યૂત, શરીરકલા. (વ. ૨. કો.)  
:(૭૨)
:(૭૨)
:લેખન, વાદ્ય, છંદ, કાવ્ય, તુરંગારોહણ, યંત્રવાદ, ગંધવાદ, ચિકિત્સા, વિધિ, વેદ, સામુદ્રિક, કપટ, ધૂર્તતા, અમરીકલા, સર્વકરણી, ઉપલેપ, યંત્રપરીક્ષા, ગારુડવિદ્યા, શકુનરુત, ગણિત, પઠન, અલંકાર, કાત્યાયન, :પ્રજાશ્વયોગશિક્ષા, મંત્રવાદ, પ્રાકૃત, અપભ્રંશ, સિદ્ધાંત, આગમ, વિજ્ઞાન, વિદ્યાનુવાદ, મણિકર્મ, ઐંદ્રજાલ, પ્રાસાદલક્ષણ, ચર્મકર્મ, વશીકરણ, યોગાંગ, ગીત, શિક્ષા, વ્યાકરણ, નિઘંટુ, શાસ્ત્રાભ્યાસ, વિષવાદ, સંસ્કૃત, સ્મૃતિ, :તર્ક, સંહિતા, વાપકેવિદ્યા, દર્શન, તરુચિકિત્સા, પાતાળસિદ્ધિ, પત્રછેદન, કાષ્ટઘટન, ધાતુકર્મ, નૃત્ય, જ્યોતિષ, નિરુક્તિ, ગજારોહણ, રસવાદ, ખન્યવાદ, પૈશાચિક, પુરાણ, વૈદક, ઇતિહાસ, રસાયન, સંસ્કાર, ખેચર્ય, :યંત્રક, રસવતી, ચિત્ર, નખ છેદ્ય, દેશભાષા, કેવળવિધિ. (જૈનમત)  
:લેખન, વાદ્ય, છંદ, કાવ્ય, તુરંગારોહણ, યંત્રવાદ, ગંધવાદ, ચિકિત્સા, વિધિ, વેદ, સામુદ્રિક, કપટ, ધૂર્તતા, અમરીકલા, સર્વકરણી, ઉપલેપ, યંત્રપરીક્ષા, ગારુડવિદ્યા, શકુનરુત, ગણિત, પઠન, અલંકાર, કાત્યાયન, પ્રજાશ્વયોગશિક્ષા, મંત્રવાદ, પ્રાકૃત, અપભ્રંશ, સિદ્ધાંત, આગમ, વિજ્ઞાન, વિદ્યાનુવાદ, મણિકર્મ, ઐંદ્રજાલ, પ્રાસાદલક્ષણ, ચર્મકર્મ, વશીકરણ, યોગાંગ, ગીત, શિક્ષા, વ્યાકરણ, નિઘંટુ, શાસ્ત્રાભ્યાસ, વિષવાદ, સંસ્કૃત, સ્મૃતિ, તર્ક, સંહિતા, વાપકેવિદ્યા, દર્શન, તરુચિકિત્સા, પાતાળસિદ્ધિ, પત્રછેદન, કાષ્ટઘટન, ધાતુકર્મ, નૃત્ય, જ્યોતિષ, નિરૂક્તિ, ગજારોહણ, રસવાદ, ખન્યવાદ, પૈશાચિક, પુરાણ, વૈદક, ઇતિહાસ, રસાયન, સંસ્કાર, ખેચર્ય, યંત્રક, રસવતી, ચિત્ર, નખ છેદ્ય, દેશભાષા, કેવળવિધિ. (જૈનમત)  


કલાનિધિ (ચંદ્ર) (૧)
કલાનિધિ (ચંદ્ર) (૧)
Line 1,039: Line 1,039:
કલિયુગના અવતાર (૨) બુદ્ધ, કલ્કિ.
કલિયુગના અવતાર (૨) બુદ્ધ, કલ્કિ.


કવાથ (૭)  
ક્વાથ (૭)  
:પાચન, ધન, કલેદન, શમન, દીપન, તર્પણ, શોષક.
:પાચન, શોધન, કલેદન, શમન, દીપન, તર્પણ, શોષક.


કલ્કિપુત્ર (૪)  
કલ્કિપુત્ર (૪)  
Line 1,046: Line 1,046:


કલ્પ (૩૦)
કલ્પ (૩૦)
:શ્વેત, નીલલોહિત, વામદેવ, તતિરથ, રૌરવ, પ્રાણ, બૃહત્, કંદર્પ, પદ્મ, ઈશાન, વાન, સારસ્વત, ઉદાન, ગરુડ, કૂર્મ, કર્મ, વિધિરાકા, નૃસિંહ, સામાનહૃત, સોમ, માનવ, ઉદાન, વૈકુંઠ, લક્ષ્મી, સાવિત્રી, ઘર, વરાહ, :વૈરાજ, ગૌરી, મહેશ્વર. (બ્રહ્માના ત્રીસ દિવસના નામ)
:શ્વેત, નીલલોહિત, વામદેવ, તતિરથ, રૌરવ, પ્રાણ, બૃહત્, કંદર્પ, પદ્મ, ઈશાન, વાન, સારસ્વત, ઉદાન, ગરુડ, કૂર્મ, કર્મ, વિધિરાકા, નૃસિંહ, સામાનહૃત, સોમ, માનવ, ઉદાન, વૈકુંઠ, લક્ષ્મી, સાવિત્રી, ઘોર, વરાહ, વૈરાજ, ગૌરી, મહેશ્વર. (બ્રહ્માના ત્રીસ દિવસના નામ)


કલ્પસૂત્ર (૫)  
કલ્પસૂત્ર (૫)  
Line 1,052: Line 1,052:


કલ્યાણક (૫)  
કલ્યાણક (૫)  
:ગર્ભકલ્યાણકચ્યવન, જન્મકલ્યાણક, દીક્ષાકલ્યાણક, કેવલજ્ઞાન-કલ્યાણક, નિર્વાણકલ્યાણક.
:ગર્ભકલ્યાણકચ્યવન, જન્મકલ્યાણક, દીક્ષાકલ્યાણક, કેવલજ્ઞાનકલ્યાણક, નિર્વાણકલ્યાણક.


કષાય (૯)
કષાય (૯)
:હાસ્ય, રતિ, અરતિ, ભય, શાક, જુગુપ્સા, પુરુષ વેદ, સ્ત્રીવેદ,  
:હાસ્ય, રતિ, અરતિ, ભય, શાક, જુગુપ્સા, પુરુષવેદ, સ્ત્રીવેદ,  
:નપુંસકવેદ. (જૈનમત)
નપુંસકવેદ. (જૈનમત)


કસ્તી (૬)  
કસ્તી (૬)  
:– કુલ બોંતેર દોરા (યહનનનાં બોંતેર પ્રકરણ).
:–કુલ બોંતેર દોરા (યહનનનાં બોંતેર પ્રકરણ).
:– ચાવીસ દેરાનું ફૂમતું (વિસ્પરદની ચોવીસકલમ).
:–ચોવીસ દેરાનું ફૂમતું (વિસ્પરદની ચોવીસકલમ).
:–બાર દોરાના છ ભાગ (છ ધાર્મિક ફરજો).
:–બાર દોરાના છ ભાગ (છ ધાર્મિક ફરજો).
:–બાર દોરા (વર્ષના માસ.)
:–બાર દોરા (વર્ષના માસ.)
:–છ ફૂમતાં (છ ઋતુના તહેવાર, ગાહમબાર.)
:–છ ફૂમતાં (છ ઋતુના તહેવાર, ગાહમબાર.)
:– બાંધેલા બધા દોરા (વિશ્વબંધુત્વ.)  
:–બાંધેલા બધા દોરા (વિશ્વબંધુત્ત્વ.)  


કામબાણ (૫)
કામબાણ (૫)
:આસોપાલવ, કમળ, સરસવનું ફૂલ, આંબાનો મોર, ભૂરું કમળ.
:આસોપાલવ, કમળ, સરસવનું ફૂલ, આંબાનો મોર, ભૂરું કમળ.
:(૫)
:(૫)
:ચંપો, નાગકેસર, કેવડો, બીલીનું ફૂલ, આંબાનો મોર.
:ચંપો, નાગકેસર, કેવડો, બીલીનુંફૂલ, આંબાનો મોર.
:(૫)  
:(૫)  
:અરવિંદ, અશોક, નવમલ્લિકા, આંબાન માર, નીલોત્પલ.
:અરવિંદ, અશોક, નવમલ્લિકા, આંબાનો મોર, નીલોત્પલ.


કામાવસ્થા (૧૦)
કામાવસ્થા (૧૦)
:અભિલાષા, ચિંતન, સ્મૃતિ, ગુણકથન, ઉદ્વેગ, પ્રલાપ, ઉન્માદ, જ્વર, જડતા, મૃત્યુ. (જુઓ અવસ્થા.)
:અભિલાષા, ચિંતન, સ્મૃતિ, ગુણકથન, ઉદ્વેગ, પ્રલાપ, ઉન્માદ, જ્વર, જડતા, મૃત્યુ. (જુઓ : અવસ્થા.)


કામિનિ (૧૪)  
કામિનિ (૧૪)  
:શાંતિ, ક્ષમા, દયા, ઉન્નતિ, ઉપરતિ, સંદ્વિધા, તિતિક્ષા, સ્વરૂપસ્થિતિ, મુમુક્ષા, નિષ્કામના, પ્રતીતિ, સુલીનતા, સમાધિ, નિર્વાણદશા.
:શાંતિ, ક્ષમા, દયા, ઉન્નતિ, ઉપરતિ, સંદ્વિધા, તિતિક્ષા, સ્વરૂપસ્થિતિ, મુમુક્ષા, નિષ્કામના, પ્રતીતિ, સુલીનતા, સમાધિ, નિર્વાણદશા.


કાયકલેશ (૬) (જૈનમત)
કાયક્લેશ (૬) (જૈનમત)
:શરીરને કષ્ટ આપવું, અનશન, ઊણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસપરિત્યાગ, પ્રતિસંલીનતા.
:શરીરને કષ્ટ આપવું, અનશન, ઊણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસપરિત્યાગ, પ્રતિસંલીનતા.


Line 1,088: Line 1,088:
:ઉપાદાનકારણ, નિમિત્તકારણ.
:ઉપાદાનકારણ, નિમિત્તકારણ.
:(૯)
:(૯)
:ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ, અવિભક્તિ, વિકાર, જ્ઞાન, પ્રાપ્તિ, વિચ્છેદ, અન્યત્વ, કૃતિ.
:ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ, અવિભક્તિ, વિકાર, જ્ઞાન, પ્રાપ્તિ, વિચ્છેદ, અન્યત્વ, ધૃતિ.


કારણવાદ (૩)  
કારણવાદ (૩)  
Line 1,100: Line 1,100:


કાલમાપન (૯)  
કાલમાપન (૯)  
:બ્રહ્મમાન, દિવ્ય, પય, પ્રાજાપત્ય, બાર્હસ્પત્ય, સૌર, સાયન, ચાંદ્ર, આર્ક્ષ.
:બ્રહ્મમાન, દિવ્ય, પૈત્ર્ય, પ્રાજાપત્ય, બાર્હસ્પત્ય, સૌર, સાયન, ચાંદ્ર, આર્ક્ષ.


કાલિદાસ (૩)  
કાલિદાસ (૩)  
:વિક્રમરાજના નવ રત્નમાંનો એક (જેણે ઋતુસંહાર, મેઘદૂત, રઘુવંશ, કુમારસંભવ, વિક્રમોર્વશી, માલવિકાગ્નિમિત્ર, શાકુંતલ રચ્યા.)
:વિક્રમરાજના નવ રત્નમાંનો એક (જેણે ઋતુસંહાર, મેઘદૂત, રઘુવંશ, કુમારસંભવ, વિક્રમોર્વશી, માલવિકાગ્નિમિત્ર, શાકુંતલરચ્યા.)
:ભોજરાજાના સમયમાં ઉલ્લેખ મળે છે. (જેણે શ્યામલા દંડક, પુષ્યબાણવિલાસ, શૃંગારશતક, ભોજચંથૂ, ભોજપ્રબંધ રચ્યા.) કાઠિયાવાડના વસાવડને નાગર (જેણે ધ્રુવાખ્યાન, હરાખ્યાન, સીતાસ્વયંવર રચ્યા.)
:ભોજરાજાના સમયમાં ઉલ્લેખ મળે છે. (જેણે શ્યામલા દંડક, પુખ્યબાણવિલાસ, શૃંગારશતક, ભોજચંપૂ, ભોજપ્રબંધ રચ્યા.) કાઠિયાવાડના વસાવડનો નાગર (જેણે ધ્રુવાખ્યાન, હરાખ્યાન, સીતાસ્વયંવર રચ્યા.)


કાલ્પનિક જીવ (૨૦)
કાલ્પનિક જીવ (૨૦)
Line 1,114: Line 1,114:


કાવ્યદોષ (૩૨).  
કાવ્યદોષ (૩૨).  
:ત્રણ પ્રકારની અશ્લીલતા (તન, વાણી, દૃષ્ટિની), જુગુપ્સા, વ્રીડા, અમંગળ, શ્રુતિકટુ, દુષ્ટ, અનુસંધાન, રસવર્જિત, ગ્રામ્યનિહિત, પંગુ, મૃત્તક, સંદિગ્ધ, કિલષ્ટ, નિરર્થક, પુનરુક્તિ-યુક્ત, ન્યૂનક્રમ, અધિકક્રમ, વ્યર્થ, :હીન, યતિભંગ, અસમર્થક, અપ્રયુક્ત, દેશવિરોધી, પંથવિરોધી, સમયવિરોધી, લોકવિરોધી, શાસ્ત્રવિરોધી, વર્ણવિરોધી, શબ્દદોષ, લિંગદોષ, વાક્યદોષ.
:ત્રણ પ્રકારની અશ્લીલતા (તન, વાણી, દૃષ્ટિની), જુગુપ્સા, વ્રીડા, અમંગળ, શ્રુતિકટુ, દુષ્ટ, અનુસંધાન, રસવર્જિત, ગ્રામ્યનિહિત, પંગુ, મૃત્તક, સંદિગ્ધ, ક્લિષ્ટ, નિરર્થક, પુનરુક્તિ-યુક્ત, ન્યૂનક્રમ, અધિકક્રમ, વ્યર્થ, હીન, યતિભંગ, અસમર્થક, અપ્રયુક્ત, દેશવિરોધી, પંથવિરોધી, સમયવિરોધી, લોકવિરોધી, શાસ્ત્રવિરોધી, વર્ણવિરોધી, શબ્દદોષ, લિંગદોષ, વાક્યદોષ.


કાવ્યના પ્રકાર (૩).  
કાવ્યના પ્રકાર (૩).  
Line 1,133: Line 1,133:


કીર્તિ (૭).
કીર્તિ (૭).
:દાન, પુણ્ય, કાવ્ય, વકતૃત્વ, વર્તન, શૌર્ય, વિદ્વજ્જનકીર્તિ. (વ. ૨. કો.)
:દાન, પુણ્ય, કાવ્ય, વક્તૃત્વ, વર્તન, શૌર્ય, વિદ્વજ્જનકીર્તિ. (વ. ૨. કો.)


કીર્તિલક્ષણ (૭).  
કીર્તિલક્ષણ (૭).  
:દાન, પુણ્ય, વિદ્યા, વકતૃત્વ, કાવ્ય, આર્જવ, ઔદાર્ય.
:દાન, પુણ્ય, વિદ્યા, વક્તૃત્વ, કાવ્ય, આર્જવ, ઔદાર્ય.


કુલ (૮) (નાગના)
કુલ (૮) (નાગના)
Line 1,145: Line 1,145:


કુલાચલ (૭)
કુલાચલ (૭)
:મહેન્દ્ર, મલય, સહ્ય, શક્તિમાન, વિધ્ય, ગંધમાદન, પારિયાત્ર.
:મહેન્દ્ર, મલય, સહ્ય, શક્તિમાન, વિંધ્ય, ગંધમાદન, પારિયાત્ર.
:(૭) હિમાલય, પરિયાત્ર, ઋખ્યવાન (ઋષ્યવાન), વિંધ્યાદ્રિ, સહ્યાદ્રિ, મલય, મહેંદ્રાચલ, શુક્તિમાન.
:(૭) હિમાલય, પરિયાત્ર, ઋખ્યવાન (ઋષ્યવાન), વિંધ્યાદ્રિ, સહ્યાદ્રિ, મલય, મહેંદ્રાચલ, શુક્તિમાન.
:(૭)
:(૭)
:હિમવાન, મલય, ચિત્રકૂટ, કૈલાસ, ઇંદ્રકીલ, કિષ્કિંધા.
:હિમવાન, મલય, ચિત્રકૂટ, કૈલાસ, ઈંદ્રકીલ, કિષ્કિંધા.
:(૭)
:(૭)
:ચુલ્લહિમવાન્, મહાહિમવાન્, નિષધ, નીલવાન, રૂકિમ, શિખરી, મંદર.
:ચુલ્લહિમવાન્, મહાહિમવાન્, નિષધ, નીલવાન, રૂકિમ, શિખરી, મંદર.
Line 1,155: Line 1,155:
:ધનિષ્ઠા, ઉત્તરાભાદ્રપદ, અશ્વિની, કૃત્તિકા, મૃગશિર્ષ, પુષ્ય, મઘા, ઉત્તરાફાલ્ગુની, ચિત્રા, વિશાખા, મૂળ, ઉત્તરાષાઢા.
:ધનિષ્ઠા, ઉત્તરાભાદ્રપદ, અશ્વિની, કૃત્તિકા, મૃગશિર્ષ, પુષ્ય, મઘા, ઉત્તરાફાલ્ગુની, ચિત્રા, વિશાખા, મૂળ, ઉત્તરાષાઢા.


કુલમહાભૂમિક (૧૦) (બૌદ્ધમત)
કુશલમહાભૂમિક (૧૦) (બૌદ્ધમત)
:શ્રદ્ધા, વીર્ય, ઉપેક્ષા, નમ્રતા, અયથાર્થ બાબતોથી વિમુખતા, અલોભ, અદ્વેષ, અહિંસા, ચિત્તની કર્મણ્યતા, અપ્રમાદ.
:શ્રદ્ધા, વીર્ય, ઉપેક્ષા, નમ્રતા, અયથાર્થ બાબતોથી વિમુખતા, અલોભ, અદ્વેષ, અહિંસા, ચિત્તની કર્મણ્યતા, અપ્રમાદ.
:(૧૬) (જૈનમત)
:(૧૬) (જૈનમત)
Line 1,174: Line 1,174:
:અન્નમય, પ્રાણમય, મનોમય, વિજ્ઞાનમય, આનંદમય.  
:અન્નમય, પ્રાણમય, મનોમય, વિજ્ઞાનમય, આનંદમય.  
:(૫૬)
:(૫૬)
:અમર, મેદિની, હલાયુધ, ત્રિકાંડશેષ, હરાવલી, રુદ્ર, નાનાર્થમંજરી, વિશ્વપ્રકાશ, વાગ્ભટ્ટ, માધવ, વાચસ્પતિ, ધર્મવાડી, તારપાલ, વિશ્વરૂપ, વિક્રમ, વૈજયંતી, આદિત્ય, કાત્યા, વામન, ચંદ્રયોગી, શુભાંક, ગોવર્ધન, :રસભવાલ, રતનમાલા, ગંગાધર, જય, એકાક્ષરી, અમરદત્ત, હારરતિદેવ, બોપાલિત, શાશ્વત, વરરુચિ, ભૃગુ, નામમાલા, સંસારાવર્ણ, શબ્દાર્ણવ, હેમચંદ્ર, ઉત્પલિની, રાજકોશ, અજપાલ, અનેકરત્ન, ભારતમાલા, :ભાવપ્રકાશ, ભાનુદીક્ષિત, ભૂરિપ્રયોગ, પદાર્થકૌમુદી, નાના રત્નમાલા, ઉત્પલ, રત્નમાલા, અનાદિ, ભારતમાલા, ધરણી, સિદ્ધાંતકૌમુદી, શબ્દસંપર્ક, શબ્દરત્નાવલી, ધરિણી.  
:અમર, મેદિની, હલાયુધ, ત્રિકાંડશેષ, હરાવલી, રુદ્ર, નાનાર્થમંજરી, વિશ્વપ્રકાશ, વાગ્ભટ્ટ, માધવ, વાચસ્પતિ, ધર્મવાડી, તારપાલ, વિશ્વરૂપ, વિક્રમ, વૈજયંતી, આદિત્ય, કાત્યા, વામન, ચંદ્રયોગી, શુભાંક, ગોવર્ધન, રસભવાલ, રત્નમાલા, ગંગાધર, જય, એકાક્ષરી, અમરદત્ત, હારરતિદેવ, બોપાલિત, શાશ્વત, વરરુચિ, ભૃગુ, નામમાલા, સંસારાવર્ત, શબ્દાર્ણવ, હેમચંદ્ર, ઉત્પલિની, રાજકોશ, અજયપાલ, અનેકરત્ન, ભારતમાલા, ભાવપ્રકાશ, ભાનુદીક્ષિત, ભૂરિપ્રયોગ, પદાર્થકૌમુદી, નાના રત્નમાલા, ઉત્પલ, રત્નમાલા, અનાદિ, ભારતમાલા, ધરણી, સિદ્ધાંતકૌમુદી, શબ્દસંપર્ક, શબ્દરત્નાવલી, ધરિણી.  


કૌરવો (૧૦૦)  
કૌરવો (૧૦૦)  
:(ગીતાપ્રેસ, ગોરખપુરવાળી મહાભારતની આવૃત્તિમાં નિમ્નલિખિત કૌરવોનાં નામ મળે છે.)
:(ગીતાપ્રેસ, ગોરખપુરવાળી મહાભારતની આવૃત્તિમાં નિમ્નલિખિત કૌરવોનાં નામ મળે છે.)
:દુર્યોધન, યુયુત્સુ, દુઃશાસન, દુઃસહ, દુશલ, દુર્મુખ, વિવિંશતિ, વિકર્ણ, જલસન્ધ, સુલોચન, વિન્દ, અનુવિન્દ, દુર્ધષ, સુબાહુ, પ્રધર્ષણ, દુષ્પઘર્ષણ, દુર્મર્ષણ, દુર્મુખ, દુષ્કર્ણ, કર્ણ, ચિત્ર, ઉપચિત્ર, ચિત્રાક્ષ, ચારુ, :ચિત્રાંગદ, દુર્મદ, દુષ્પ્રધર્ષ, વિવિત્સુ, વિકટ, સમ, ઊર્ણનાભ, પદ્મનાભ, નન્દ, ઉપનન્દ, સેનાપતિ, સુષેણ, કુંડોદર, મહોદર, ચિત્રબાહુ, ચિત્રવર્મા, સુવર્મા, દુર્વિરોચન, અયોબાહુ, મહાબાહુ, ચિત્રચાપ, સુકુંડલ, ભીમવેગ, :ભીમબલ, બલાકી, ભીમ, વિક્રમ, ઉગ્રાયુધ, ભીમશર, કનકાયુ, દઢાયુધ, દઢવર્મા, દઢક્ષત્ર, સોમકીર્તિ, અનૂદર, જરાસંધ, દઢસંધ, સત્યસંધ, સહસ્રવાક, ઉગ્રશ્રવા, ઉગ્રસેન, ક્ષેમમૂર્તિ, અપરાજિત, પંડિતક, વિશાલાક્ષ, :દુરાધન, દૃઢહસ્ત, સુહસ્ત, વાતવેગ, સુવર્ચા, આદિત્યકેતુ, બહ્વાશી, નાગદત્ત, અનુયાયી, કવચી, નિષંગી, દંડી, દંડધાર, ધનુગ્રહ, ઉગ્ર, ભીમરથ, વીર, વીરબાહુ, અલોલુપ, અભય, રૌદ્રકર્મા, દઢરથ, અનાદ્યૃષ્ય, કુંડભેદી, :વિરાવી, દીર્ઘલોચન, દીર્ઘબાહુ, મહાબાહુ, વ્યૂઢોરુ, કનકાંગદ, કુંડજ, ચિત્રક.
:દુર્યોધન, યુયુત્સુ, દુઃશાસન, દુઃસહ, દુઃશલ, દુર્મુખ, વિવિંશતિ, વિકર્ણ, જલસન્ધ, સુલોચન, વિન્દ, અનુવિન્દ, દુર્ધષ, સુબાહુ, પ્રધર્ષણ, દુષ્પઘર્ષણ, દુર્મર્ષણ, દુર્મુખ, દુષ્કર્ણ, કર્ણ, ચિત્ર, ઉપચિત્ર, ચિત્રાક્ષ, ચારૂ, ચિત્રાંગદ, દુર્મદ, દુષ્પ્રધર્ષ, વિવિત્સુ, વિકટ, સમ, ઉર્ણનાભ, પદ્મનાભ, નન્દ, ઉપનન્દ, સેનાપતિ, સુષેણ, કુંડોદર, મહોદર, ચિત્રબાહુ, ચિત્રવર્મા, સુવર્મા, દુર્વિરોચન, અયોબાહુ, મહાબાહુ, ચિત્રચાપ, સુકુંડલ, ભીમવેગ, ભીમબલ, બલાકી, ભીમ, વિક્રમ, ઉગ્રાયુધ, ભીમશર, કનકાયુ, દૃઢાયુધ, દૃઢવર્મા, દૃઢક્ષત્ર, સોમકીર્તિ, અનૂદર, જરાસંધ, દઢસંધ, સત્યસંધ, સહસ્રવાક, ઉગ્રશ્રવા, ઉગ્રસેન, ક્ષેમમૂર્તિ, અપરાજિત, પંડિતક, વિશાલાક્ષ, દુરાધન, દૃઢહસ્ત, સુહસ્ત, વાતવેગ, સુવર્ચા, આદિત્યકેતુ, બહ્વાશી, નાગદત્ત, અનુયાયી, કવચી, નિષંગી, દંડી, દંડધાર, ધનુર્ગ્રહ, ઉગ્ર, ભીમરથ, વીર, વીરબાહુ, અલોલુપ, અભય, રૌદ્રકર્મા, દૃઢરથ, અનાદ્યૃષ્ય, કુંડભેદી, વિરાવી, દીર્ઘલોચન, દીર્ઘબાહુ, મહાબાહુ, વ્યૂઢોરુ, કનકાંગદ, કુંડજ, ચિત્રક.
:–દુઃશલા નામની પુત્રી. (મહાભારત આદિપર્વ—સભાપર્વ શ્લોક ૯૩થી ૧૦૫ પૃ. ૧૯૬.)
:–દુઃશલા નામની પુત્રી. (મહાભારત આદિપર્વ—સભાપર્વ શ્લોક ૯૩થી ૧૦૫ પૃ. ૧૯૬.)
:(૧૦૦) (મહાભારત સંપાદક: સુકથનકર, પુના ૧૯૯૩ની આવૃત્તિમાં પૃ. ૪૮૦-૪૮૨માં કૌરવના નામની યાદી નિમ્ન મુજબ છે.)
:(૧૦૦) (મહાભારત સંપાદક: સુકથનકર, પુના ૧૯૯૩ની આવૃત્તિમાં પૃ. ૪૮૦-૪૮૨માં કૌરવોના નામની યાદી નિમ્ન મુજબ છે.)
:દુર્યોધન, યુયુત્સુ, દુઃશાસન, દુઃસહ, દુશલ, જલસંધ, સમ, સહ, વિન્દ, અનુવિન્દ, દુર્ષધ, સુબાહુ, દુપ્રાઘર્ષણ, દુર્મુખ, દુષ્કર્ણ, કર્ણ, વિવિંશતિ, વિકર્ણ, જલસંધ, સુલેચન, ચિત્ર, ઉપચિત્ર, ચિત્રાક્ષ, ચારુચિત્ત, શરાસંધ, :દુર્મદ, દુષ્પ્રજ્ઞ, વિવિત્સ, વિકટ, સમ, ઊર્ણનાભ, સુનાભ, નંદ, ઉપનંદ, સેનાપતિ, સુષેણ, કુંડોદર, મહોદર, ચિત્રબાણ, ચિત્રવર્મા, સુવર્મા, ર્દુવિમોચન, અયબાહુ, મહાબાહુ, ચિત્રાંગ, ચિત્રકુંડલ, ભીમવેગ, ભીમબલ, :બલાકિ, બલવર્ધન, ઉગ્રાયુધ, ભીમકર્મ, કનકાયુ, દઢાયુધ, દઢવર્મા, દઢક્ષત્ર, સોમકીર્તિ, અનુદર, દઢસંધ, જરાસંધ સત્યસેવ, સદ, સુવાક, ઉગ્રશ્રવા, અશ્વસેન, સેનાનિ, દુષ્પરાજય, અપરાજિત, પંડિતક, વિશાલાક્ષ, :દુરાવર, દોઢહસ્ત, સુહસ્ત, વાતવેગ, સુર્વચસ, આદિત્યકેતુ, બહવાર્શ, નાગદંત, ઉગ્રયાયિન, કવચી, નિસંગી, પાશી, દંડધાર, ધનુર્ગ્રહ, ઉગ્ર ભીમરથ, વીર, વીરબાહુ, અલોલુપ, અભય, રૌદ્રકર્મા, દૃઢરથ, અનાધૃષ્ટા, :કુંડભેદી, વીરાવિ, દીર્ઘલોચન, દીર્ઘબાહુ, વ્યુધોરુ, કનકધ્વજ.
:દુર્યોધન, યુયુત્સુ, દુઃશાસન, દુઃસહ, દુઃશલ, જલસંધ, સમ, સહ, વિન્દ, અનુવિન્દ, દુર્ષધ, સુબાહુ, દુષ્પ્રાઘર્ષણ, દુર્મુખ, દુષ્કર્ણ, કર્ણ, વિવિંશતિ, વિકર્ણ, જલસંધ, સુલોચન, ચિત્ર, ઉપચિત્ર, ચિત્રાક્ષ, ચારુચિત્ત, શરાસંધ, દુર્મદ, દુષ્પ્રજ્ઞ, વિવિત્સુ, વિકટ, સમ, ઉર્ણનાભ, સુનાભ, નંદ, ઉપનંદ, સેનાપતિ, સુષેણ, કુંડોદર, મહોદર, ચિત્રબાણ, ચિત્રવર્મા, સુવર્મા, ર્દુવિમોચન, અયબાહુ, મહાબાહુ, ચિત્રાંગ, ચિત્રકુંડલ, ભીમવેગ, ભીમબલ, બલાકિ, બલવર્ધન, ઉગ્રાયુધ, ભીમકર્મ, કનકાયુ, દૃઢાયુધ, દૃઢવર્મા, દૃઢક્ષત્ર, સોમકીર્તિ, અનુદર, દૃઢસંધ, જરાસંધ સત્યસેવ, સદ, સુવાક, ઉગ્રશ્રવા, અશ્વસેન, સેનાનિ, દુષ્પરાજય, અપરાજિત, પંડિતક, વિશાલાક્ષ, દુરાવર, દૃઢહસ્ત, સુહસ્ત, વાતવેગ, સુર્વચસ, આદિત્યકેતુ, બહવાર્શ, નાગદંત, ઉગ્રયાયિન, કવચી, નિસંગી, પાશી, દંડધાર, ધનુર્ગ્રહ, ઉગ્ર ભીમરથ, વીર, વીરબાહુ, અલોલુપ, અભય, રૌદ્રકર્મા, દૃઢરથ, અનાધૃષ્ટા, કુંડભેદી, વીરાવિ, દીર્ઘલોચન, દીર્ઘબાહુ, વ્યુધોરુ, કનકધ્વજ.
:તથા કુંડાશી, વિરજા, દુઃશલા નામની ત્રણ પુત્રીઓ. કાંડ (૩)કર્મકાંડ (જૈમિનિ), ઉપાસનાકાંડ (પતંજલિ), જ્ઞાનકાંડ (બાદરાયણ).
 
:તથા કુંડાશી, વિરજા, દુઃશલા નામની ત્રણ પુત્રીઓ.  
 
કાંડ (૩)
:કર્મકાંડ (જૈમિનિ), ઉપાસનાકાંડ (પતંજલિ), જ્ઞાનકાંડ (બાદરાયણ).


કાંતાર (૫) (બૌદ્ધમત).
કાંતાર (૫) (બૌદ્ધમત).
Line 1,191: Line 1,195:


કુંડલીભાવ (૧૨)  
કુંડલીભાવ (૧૨)  
:તનુ, ધન, સહજ, સુહત, સૂત, રિપુ, જાયા, મૃત્યુ, ધર્મ, કર્મ, આપ્ત, વ્યય.
:તનુ, ધન, સહજ, સુહૃત, સૂત, રિપુ, જાયા, મૃત્યુ, ધર્મ, કર્મ, આપ્ત, વ્યય.


ક્રાંતિવૃત્ત (૬)  
ક્રાંતિવૃત્ત (૬)  
Line 1,199: Line 1,203:
:આરંભિકી, પારિગ્રહિકી, માયા પ્રત્યયા, અપ્રત્યાખ્યાનિકી ક્રિયા, મિથ્યાદર્શન પ્રત્યયા.
:આરંભિકી, પારિગ્રહિકી, માયા પ્રત્યયા, અપ્રત્યાખ્યાનિકી ક્રિયા, મિથ્યાદર્શન પ્રત્યયા.
:(૩૨).  
:(૩૨).  
:ધ્યાન, આવાહન, પાદ્ય, અર્થ, આચમન, આસન, મધુપર્ક, સ્નાન, નિરાંજન, વસ્ત્ર, ઉપવિત, ભૂષા, દર્પણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેધ, પાનીય, ફલ, તાંબૂલ, અનુલેપ, પુષ્પહાર, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, હવન, :દક્ષિણા, પ્રદક્ષિણા, નમસ્કાર.
:ધ્યાન, આવાહન, પાદ્ય, અર્ધ્ય, આચમન, આસન, મધુપર્ક, સ્નાન, નિરાંજન, વસ્ત્ર, ઉપવીત, ભૂષા, દર્પણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેધ, પાનીય, ફલ, તાંબૂલ, અનુલેપ, પુષ્પહાર, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, હવન, દક્ષિણા, પ્રદક્ષિણા, નમસ્કાર.


ક્રિયાપદ (૨)
ક્રિયાપદ (૨)
Line 1,211: Line 1,215:


ક્રિયાશક્તિ (૭)  
ક્રિયાશક્તિ (૭)  
:ઇષ્ટ, પૂર્ણ, સ્વાધ્યાય, જપ, પૂજા, તપ, દાન.
:ઇષ્ટ, પૂર્ત, સ્વાધ્યાય, જપ, પૂજા, તપ, દાન.
:ક્રિયાસ્થાન (૧૩) (જૈનમત)
 
:અર્થદંડ પ્રત્યાયક, અનર્થદંડ પ્રત્યયિક, હિંસાદંડ પ્રત્યયિક, અકસ્માદંડ પ્રત્યયિક, દષ્ટિવિપર્યાસદંડ, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન,  
ક્રિયાસ્થાન (૧૩) (જૈનમત)
:અધ્યાન્મ, માન પ્રત્યયિક, મિત્રદોષ, માયા, લોભ, ઈર્યાપથિકી.
:અર્થદંડ પ્રત્યયિક, અનર્થદંડ પ્રત્યયિક, હિંસાદંડ પ્રત્યયિક, અકસ્માદંડ પ્રત્યયિક, દૃષ્ટિવિપર્યાસદંડ, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, અધ્યાત્મ, માન પ્રત્યયિક, મિત્રદોષ, માયા, લોભ, ઇર્યાપથિકી.


કૃત્ય (૬) (જૈનમત).  
કૃત્ય (૬) (જૈનમત).  
Line 1,225: Line 1,229:
:કાલિંદી, ચંદ્રાવલી, રાધા, રાધા વૃષભાનુહજા.
:કાલિંદી, ચંદ્રાવલી, રાધા, રાધા વૃષભાનુહજા.


કલેશ (૫) (યોગમત)
ક્લેશ (૫) (યોગમત)
:અવિદ્યા, અમિતા, રાગ, દ્વેષ, અભિનિવેશ.  
:અવિદ્યા, અસ્મિતા, રાગ, દ્વેષ, અભિનિવેશ.  


કવાથ (૭) (વૈદક)  
ક્વાથ (૭) (વૈદક)  
:પાચન, શોધન, કલેદન, શમન, દીપન, તર્પણ, શોષક.
:પાચન, શોધન, ક્લેદન, શમન, દીપન, તર્પણ, શોષક.


કલેશમહાભૂમિક (૬) (બૌદ્ધમત).  
ક્લેશમહાભૂમિક (૬) (બૌદ્ધમત).  
:મોહ, પ્રમાદ, ચિત્તની સ્થૂળતા, અશ્રદ્ધા, નિષ્ક્રિય સ્વભાવ, આનંદપ્રમોદનું વ્યસન.
:મોહ, પ્રમાદ, ચિત્તની સ્થૂળતા, અશ્રદ્ધા, નિષ્ક્રીય સ્વભાવ, આનંદપ્રમોદનું વ્યસન.


{{center|'''[ ખ ]'''}}
{{center|'''[ ખ ]'''}}
Line 1,258: Line 1,262:
:ઉત્તમ ખ્યાતિ (સ્વયંસિદ્ધિથી), મધ્યમખ્યાતિ (પિતાની સિદ્ધિથી), અધમખ્યાતિ (મામાની સિદ્ધિથી), અધમાતિઅધમ (શ્વસુર સિદ્ધિથી).  
:ઉત્તમ ખ્યાતિ (સ્વયંસિદ્ધિથી), મધ્યમખ્યાતિ (પિતાની સિદ્ધિથી), અધમખ્યાતિ (મામાની સિદ્ધિથી), અધમાતિઅધમ (શ્વસુર સિદ્ધિથી).  
:(૫)
:(૫)
:અસત્ખ્યાતિ (શૂન્યવાદ), આત્મખ્યાતિ (ક્ષણિકવાદ), અન્યથા- ખ્યાતિ (ન્યાય), અખ્યાતિ (મીમાંસક), અનિર્વચનીય (અથવા વિવર્તવાદ) (વેદાંત).  
:અસત્‌ખ્યાતિ (શૂન્યવાદ), આત્મખ્યાતિ (ક્ષણિકવાદ), અન્યથા- ખ્યાતિ (ન્યાય), અખ્યાતિ (મીમાંસક), અનિર્વચનીય (અથવા વિવર્તવાદ) (વેદાંત).  


{{center|'''[ ગ ]'''}}
{{center|'''[ ગ ]'''}}
Line 1,267: Line 1,271:
:ય, ૨, ત, ભ, જ, સ, મ ન.
:ય, ૨, ત, ભ, જ, સ, મ ન.
:(૯)
:(૯)
:આદિત્યગણ, (ખગોળ સમિતિ), વિશ્વદેવ (બાંધકામ સમિતિ), વસુ (ખાણિયામંડળ), તુષિત (સહકારી કૃષિમંડળ), ભાસ્વર (રંગરેજમંડળ), અનિલ (૨વાનગી મંડળ), મહારાજિક (કોઠારી મંડળ), સાધ્ય (કામદાર મંડળ), રુદ્ર :(પત્રકારમંડળ).
:આદિત્યગણ, (ખગોળ સમિતિ), વિશ્વદેવ (બાંધકામ સમિતિ), વસુ (ખાણિયામંડળ), તુષિત (સહકારી કૃષિ મંડળ), ભાસ્વર (રંગરેજમંડળ), અનિલ (૨વાનગી મંડળ), મહારાજિક (કોઠારી મંડળ), સાધ્ય (કામદાર મંડળ), રુદ્ર :(પત્રકારમંડળ).


ગણદેવતા (૯).  
ગણદેવતા (૯).  
Line 1,294: Line 1,298:


ગમક (૬) .  
ગમક (૬) .  
:સ્ફુરિત, કંપિત, સ્તિમિત, આંદોલિત, આહત, ઉદાત્ત.
:સ્ફુરિત, કંપિત, સ્તિમિત, આંદોલિત, આહત, ઉદ્દાત્ત.
:(૭)
:(૭)
:ઉદાત્ત, સ્ફુરિત, કંપિત, લીન, સ્તિમિત, આંદોલિત, આહત.
:ઉદ્દાત્ત, સ્ફુરિત, કંપિત, લીન, સ્તિમિત, આંદોલિત, આહત.
:(૧૦)
:(૧૦)
:ગમક, ડાલુ, જમજમા, સ્ફુરિત, ગિટકડી, કંપિત, પ્રત્યાહત, ત્રિપુશ્યા, આંદોલન, મૂર્છન.
:ગમક, ડાલુ, જમજમા, સ્ફુરિત, ગિટકડી, કંપિત, પ્રત્યાહત, ત્રિપુશ્યા, આંદોલન, મૂર્છન.
:(૧૫)
:(૧૫)
:આહત, આંદોલિત, ઉલ્લાસિત, કંપિત, કુરુલ, ગુંફિત, ત્રિભિન્ન, નમિત, મિશ્રિત, મુદિત, પ્લાવિત, તિરિ૫, લીન, કુરિત, વલિત. ગર્વિતા નાયિકા (૩)  
:આહત, આંદોલિત, ઉલ્લાસિત, કંપિત, કરૂલ, ગુંફિત, ત્રિભિન્ન, નમિત, મિશ્રિત, મુદિત, પ્લાવિત, તિરિ૫, લીન, સ્ફુરિત, વલિત.  
 
ગર્વિતા નાયિકા (૩)  
:રૂપગર્વિતા, પ્રેમગર્વિતા, ગુણગર્વિતા.
:રૂપગર્વિતા, પ્રેમગર્વિતા, ગુણગર્વિતા.


Line 1,309: Line 1,315:
:સ્તોત્રિય, અનુરૂપ, પર્યાસ.
:સ્તોત્રિય, અનુરૂપ, પર્યાસ.


ગાયકદોષ (૨૫)
ગાયક દોષ (૨૫)
:સંદૃષ્ટ, ઉદ્દધૃષ્ટ, સૂત્કારી, ભીત, શક્તિ, કંપિત, કરાલી, વિકલ, કાડી, વિતાલ, કરણ, ઉદ્વડ, ઝોંબક, તુંબકી, વક્રી, પ્રસારી નિમીલક, વિરસ, અપસ્વર, અવ્યક્ત, સ્થાનભ્રષ્ટ, અવ્યવસ્થિત, મિશ્રક, અનવધાન, સાનુનાસિક :(સંગીતરત્નાકર).
:સંદૃષ્ટ, ઉદ્દધૃષ્ટ, સૂત્કારી, ભીત, શંક્તિ, કંપિત, કરાલી, વિકલ, કાડી, વિતાલ, કરણ, ઉદ્વડ, ઝોંબક, તુંબકી, વક્રી, પ્રસારી નિમીલક, વિરસ, અપસ્વર, અવ્યક્ત, સ્થાનભ્રષ્ટ, અવ્યવસ્થિત, મિશ્રક, અનવધાન, સાનુનાસિક :(સંગીત રત્નાકર).


ગાયત્રી મુદ્રા (૨૪)  
ગાયત્રી મુદ્રા (૨૪)  
:સંમુખ, સંપુટ, વિતત, વિસ્તૃત, દ્વિમુખ, ત્રિમુખ, ચતુર્મુખ, પંચમુખ, ષણ્મુખ, અધોમુખ, વ્યયકાંજલિક, શકટ, યમપાશ, ગંથિત, સંમુખોન્મુખ, પલંબ, મુષ્ટિ, મત્સ્ય, કૃમ, વરાહ, સિંહાક્રાંત, મહાક્રાંત, મુદ્દગર, પલ્લવ.
:સંમુખ, સંપુટ, વિતત, વિસ્તૃત, દ્વિમુખ, ત્રિમુખ, ચતુર્મુખ, પંચમુખ, ષણ્મુખ, અધોમુખ, વ્યયકાંજલિક, શકટ, યમપાશ, ગંથિત, સંમુખોન્મુખ, પલંબ, મુષ્ટિ, મત્સ્ય, કૂર્મ , વરાહ, સિંહાક્રાંત, મહાક્રાંત, મુદ્‌ગર, પલ્લવ.


ગાયત્રી શક્તિ (૨૪)
ગાયત્રી શક્તિ (૨૪)
:વામદેવી, પ્રિયા, સત્યા, વિશ્વા, ભદ્રવિલાસિની, પ્રભાવતી, જયા, શાંતા, કાંતા, દુર્ગા, સરસ્વતી, વિદ્રુમા, વિશાલેશા, વ્યાપિની, વિમલા, તમોપહારિણી, સૂક્ષ્મા, વિશ્વયોનિ, જાયા, વશ, પન્નાલયા, પરાશોભા, ભદ્રા, ત્રિપદા.  
:વામદેવી, પ્રિયા, સત્યા, વિશ્વા, ભદ્રવિલાસિની, પ્રભાવતી, જયા, શાંતા, કાંતા, દુર્ગા, સરસ્વતી, વિદ્રુમા, વિશાલેશા, વ્યાપિની, વિમલા, તમોપહારિણી, સૂક્ષ્મા, વિશ્વયોનિ, જાયા, વશ, પદ્માલય, પરાશોભા, ભદ્રા, ત્રિપદા.  


ગાહમબાર (૬) (જરથોસ્તીમત).
ગાહમબાર (૬) (જરથોસ્તીમત).
Line 1,326: Line 1,332:


ગીતા (૨૬)  
ગીતા (૨૬)  
:પિંગળગીતા, શંપાકગીતા, મંકિગીતા, બોધ્યગીતા, વિચબ્યુ ગીતા, હારિતગીતા, વૃત્રગીતા, પરાશરગીતા, હંસગીતા, બ્રાહ્મણગીતા, અવધૂતગીતા, અષ્ટાવક્રગીતા, ઈશ્વરગીતા, ઉત્તરગીતા, કપિલગીતા, ગણેશગીતા, દેવગીતા, :પાંડવગીતા, બ્રહ્મગીતા, વ્યાસગીતા, શિવગીતા, સૂત્રગીતા, સૂર્યગીતા.
:પિંગળગીતા, શંપાકગીતા, મંકિગીતા, બોધ્યગીતા, વિચબ્યુ ગીતા, હારિતગીતા, વૃત્રગીતા, પરાશરગીતા, હંસગીતા, બ્રાહ્મણગીતા, અવધૂતગીતા, અષ્ટાવક્રગીતા, ઈશ્વરગીતા, ઉત્તરગીતા, કપિલગીતા, ગણેશગીતા, દેવગીતા, પાંડવગીતા, બ્રહ્મગીતા, વ્યાસગીતા, શિવગીતા, સૂત્રગીતા, સૂર્યગીતા.


ગુણ (૩)  
ગુણ (૩)  
:સત્ત્વ, રજસ્, તમસ.
:સત્ત્વ, રજસ્, તમસ.
:(૩)
:(૩)
:માધુર્ય, ઓજસ, પ્રસાદ, (કાવ્યના ગુણ).
:માધુર્ય, ઓજસ્0, પ્રસાદ, (કાવ્યના ગુણ).
:(૩)
:(૩)
:ઉપમા (કાલિદાસની), અર્થગૌરવ (ભારવિનું), પદલાલિત્ય (દંડીનું), (માઘની કાવ્યરચનામાં આ ત્રણેય ગુણો એકસાથે મળે છે). (રાજનીતિના).
:ઉપમા (કાલિદાસની), અર્થગૌરવ (ભારવિનું), પદલાલિત્ય (દંડીનું), (માઘની કાવ્યરચનામાં આ ત્રણેય ગુણો એકસાથે મળે છે). (રાજનીતિના).
Line 1,340: Line 1,346:
:(૧૦)  
:(૧૦)  
:બુદ્ધિ, સુખ, દુઃખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, યત્ન, ધર્મ, અધર્મ, ભાવના, શબ્દ (ન્યાય).  
:બુદ્ધિ, સુખ, દુઃખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, યત્ન, ધર્મ, અધર્મ, ભાવના, શબ્દ (ન્યાય).  
:(૨૪) રૂપ, રસ, ગંધ, રપર્શ, સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથક્ત્વ, સંયોગ, વિયોગ, પરત્વ અપરત્વ, ગુરુત્વ, દ્રવત્વ, સ્નેહ, બુદ્ધિ, સુખ, દુ:ખ, ઈચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધર્મ, અધર્મ, સંસ્કાર.
:(૨૪) રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથક્‌ત્વ, સંયોગ, વિયોગ, પરત્વ અપરત્વ, ગુરુત્વ, દ્રવત્વ, સ્નેહ, બુદ્ધિ, સુખ, દુ:ખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધર્મ, અધર્મ, સંસ્કાર.


ગુણસ્થાન (૧૪) (જૈનમત)  
ગુણસ્થાન (૧૪) (જૈનમત)  
:મિથ્યાત્વ, સાસ્વાદન, મિશ્ર, અવિરતિ સમ્યક્દૃષ્ટિ, દેશવિરતિ, પ્રમત્તસંજતિ, અપ્રમત્તસંજતિ, નિયદ્વીબાદર, અનિયટ્ટીબાદર, સૂમસં૫રાય, ઉપશાંતયોહ, ક્ષીણમોહ, સયોગીકેવલી અયોગીકેવલી.
:મિથ્યાત્વ, સાસ્વાદન, મિશ્ર, અવિરતિ સમ્યક્‌દૃષ્ટિ, દેશવિરતિ, પ્રમત્તસંજતિ, અપ્રમત્તસંજતિ, નિયદ્વીબાદર, અનિયટ્ટીબાદર, સૂક્ષ્મસં૫રાય, ઉપશાંતમોહ, ક્ષીણમોહ, સયોગીકેવલી અયોગીકેવલી.


ગુનાના પ્રકાર (૨)  
ગુનાના પ્રકાર (૨)  
:દીવાની, ફોજદારી.
:દીવાની, ફોજદારી.


ગુપ્તિ (૩) (જૈનમત) મનોગુપ્તિ, વાક્ગુપ્તિ, કાયગુપ્તિ.
ગુપ્તિ (૩) (જૈનમત) મનોગુપ્તિ, વાક્‌ગુપ્તિ, કાયગુપ્તિ.
:(૯) (જૈનમત)
:(૯) (જૈનમત)
:વસતિ, કથા, નિમિષા, ઇન્દ્રિય-પ્રેક્ષણ, કુડ્યંતર, પૂર્વભક્ત, પ્રણીતાહાર, અતિમાત્રાહાર નિભૂષાત્યાગ.
:વસતિ, કથા, નિષિધા, ઇન્દ્રિય-પ્રેક્ષણ, કુડ્યંતર, પૂર્વભુક્ત, પ્રણીતાહાર, અતિમાત્રાહાર નિભૂષાત્યાગ.


ગુરુપ્રકાર (૫)  
ગુરુપ્રકાર (૫)  
Line 1,356: Line 1,362:
:(૧૬)
:(૧૬)
:ગુરુ, મંત્રગુરુ, યંત્રગુરુ, તંત્રગુરુ, વસ્તાદગુરુ, રાજગુરુ, કુળગુરુ, માનેલગુરુ, વિદ્યાગુરુ, કુવિદ્યાગુરુ, અસદગુરુ, યતિગુરુ, માતાગુરુ, પિતાગુરુ, દેવગુરુ, જગતગુરુ
:ગુરુ, મંત્રગુરુ, યંત્રગુરુ, તંત્રગુરુ, વસ્તાદગુરુ, રાજગુરુ, કુળગુરુ, માનેલગુરુ, વિદ્યાગુરુ, કુવિદ્યાગુરુ, અસદગુરુ, યતિગુરુ, માતાગુરુ, પિતાગુરુ, દેવગુરુ, જગતગુરુ
:ગોપ્ય (૯)
:આયુષ્ય, વિત્ત, છિદ્ર, મંત્ર, મૈથુન, ઔષધ, તપ, ઘન, અપમાન.


ગૌણકમ (૪)
ગોપ્ય (૯)
:ઉત્પત્તિ, આસિ. વિકૃતિ, સંસ્કૃતિ.
:આયુષ્ય, વિત્ત, છિદ્ર, મંત્ર, મૈથુન, ઔષધ, તપ, દાન, અપમાન.
 
ગૌણકર્મ (૪)
:ઉત્પત્તિ, આપ્તિ, વિકૃતિ, સંસ્કૃતિ.


ગૌણકર્મભેદ (૪)
ગૌણકર્મભેદ (૪)
Line 1,367: Line 1,374:
ગૌરી (૯)  
ગૌરી (૯)  
:પ્રજ્ઞાગૌરી, જયેષ્ઠાગૌરી, લક્ષ્મીગૌરી, લલિતાગૌરી, ભવાનીગૌરી,  
:પ્રજ્ઞાગૌરી, જયેષ્ઠાગૌરી, લક્ષ્મીગૌરી, લલિતાગૌરી, ભવાનીગૌરી,  
:વિશાલાગૌરી, શૃંગારગૌરી, કનિષ્કાગૌરી, મંગલાગૌરી.
વિશાલાગૌરી, શૃંગારગૌરી, કનિષ્કાગૌરી, મંગલાગૌરી.


ગૌરીસ્વરૂપ (૨૪),
ગૌરીસ્વરૂપ (૨૪),
:તોતલા, ત્રિપુરા, સૌભાગ્ય, વિજયા, ગૌરીપાર્વતી, શૈલેશ્વરી, લલિતા, ઈશ્વરી, મનેશ્વરી, ઉમાપતિદેવી, વીણા, હસ્તિની, ત્રિનેત્રી, રમણી, ફૂલકથા, જંઘા, શૈલેયવિજ્યા, કામેશ્વરી, રક્તક્ષેત્રા, ચડી, જંમિની, વાલપ્રભા, :ભૈરવી.
:તોતલા, ત્રિપુરા, સૌભાગ્ય, વિજયા, ગૌરીપાર્વતી, શૂલેશ્વરી, લલિતા, ઈશ્વરી, મનેશ્વરી, ઉમાપતિદેવી, વીણા, હસ્તિની, ત્રિનેત્રી, રમણા, ફૂલકથા, જંઘા, ત્રૈલોક્યવિજ્યા, કામેશ્વરી, રક્તક્ષેત્રા, ચંડી, જંમિની, જ્વાલપ્રભા, ભૈરવી.


ગંગા (૫)
ગંગા (૫)
Line 1,376: Line 1,383:


ગંધ (૮).  
ગંધ (૮).  
:ચંદન, અગર, દેવદાર, કેલીજન, કુસુમશૈલજ, રતાંજળી, જટામાસી, ગોરોચન.
:ચંદન, અગર, દેવદાર, કોલીંજન, કુસુમશૈલજ, રતાંજળી, જટામાસી, ગોરોચન.
:(૮)
:(૮)
:કસ્તૂરી, કેસર, કૃષ્ણાગર, ગોરૂચંદન, ચંદન, રક્તચંદન, ગોપીચંદન, મલયાગર,
:કસ્તુરી, કેસર, કૃષ્ણાગર, ગોરૂચંદન, ચંદન, રક્તચંદન, ગોપીચંદન, મલયાગર.
:(૮)
:(૮)
:ગોરૂચંદન, ચંદન, દેવદાર, કપૂર, કૃષ્ણાગર, નાગરમોથ, કસ્તૂરી, કુંકુમ.
:ગોરૂચંદન, ચંદન, દેવદાર, કર્પૂર, કૃષ્ણાગર, નાગરમોથ, કસ્તૂરી, કુંકુમ.
:(૧૦)
:(૧૦)
:ઇષ્ટ (કસ્તુરીમાં), અનિષ્ટ (વિષ્ટામાં), મધુર (ફલમાં), ખાટી. (આમલીમાં), કડવી (મરચાંમાં), નિર્હારી (હિંગમાં), સંહત (કલ્કમાં), રૂક્ષ (સરસવ તેલમાં), સ્નિગ્ધ (ગરમ ઘીમાં) વિશદ, (ચોખામાં).
:ઇષ્ટ (કસ્તૂરીમાં), અનિષ્ટ (વિષ્ટામાં), મધુર (ફલમાં), ખાટી (આમલીમાં), કડવી (મરચાંમાં), નિર્હારી (હિંગમાં), સંહત (કલ્કમાં), રૂક્ષ (સરસવ તેલમાં), સ્નિગ્ધ (ગરમ ઘીમાં) વિશદ, (ચોખામાં).


ગંધક (૩) (વૈદક).  
ગંધક (૩) (વૈદક).  
:તજ, ઇલાયચી, તમાલપત્ર,
:તજ, એલાયચી, તમાલપત્ર,


ગંધર્વ (૨)  
ગંધર્વ (૨)  
Line 1,391: Line 1,398:


ગંધર્વકુળ (૧૧)
ગંધર્વકુળ (૧૧)
:તુમ્બુરુ, નારદ, હાહા, હૂહૂ, વિશ્વાસુ, સુષેણ, ચિત્રસેન, સુરુચિ, પૂર્ણાયુ, સુવર્ચા, ધૃતરાષ્ટ્ર
:તુમ્બુરુ, નારદ, હાહા, હૂહૂ, વિશ્વાસુ, સુષેણ, ચિત્રસેન, સુરુચિ, પૂર્ણાયુ, સુવર્ચા, ધૃતરાષ્ટ્ર.


ગાંગેય (૪)  
ગાંગેય (૪)  
:ભીષ્મ, કાર્તિકેય.
:ભીષ્મ, કાર્તિકેય.


ગ્રહ (૭).
ગ્રહ (૭)  
:સૂર્ય (આત્મતત્ત્વ), ચંદ્ર (મન), મંગળ (અગ્નિ), બુધ (પૃથ્વી), ગુરુ (આકાશ), શુક્ર (જલ), શનિ (વાયુ). (૯) (જ્યોતિષ પ્રમાણે)
:સૂર્ય (આત્મતત્ત્વ), ચંદ્ર (મન), મંગળ (અગ્નિ), બુધ (પૃથ્વી), ગુરુ (આકાશ), શુક્ર (જલ), શનિ (વાયુ).  
:સૂર્ય, ચંદ્ર, મંગળ, બુધ, ગુરુ, શુક્ર, શનિ, રાહુ કેતુ. (૯) (ખગોળ પ્રમાણે) બુધ, શુક્ર, પૃથ્વી, મંગળ, ગુરુ, શનિ, યુરેનસ, નેપ્ચ્યુન, પ્લુટો
(૯) (જ્યોતિષ પ્રમાણે)
:સૂર્ય, ચંદ્ર, મંગળ, બુધ, ગુરુ, શુક્ર, શનિ, રાહુ કેતુ.  
(૯) (ખગોળ પ્રમાણે)  
:બુધ, શુક્ર, પૃથ્વી, મંગળ, ગુરુ, શનિ, યુરેનસ, નેપ્ચ્યુન, પ્લુટો
:(૮૮)
:(૮૮)
:અંગારક, વિકાલિક, લોહિતાંક, શનૈશ્વર, આધુનિક, પ્રાધુનિક, કણ, કણકણક, કણક, વિતળીક, કણસંતાનક, સોણ, સહિત, આશ્વાસન, રુત, કાર્યોપિગ, કર્બુરક, અજરક, દુંદુભઠ, શંખ, શંખનાભ, શંખવર્ણાભ, કંસ, કંસનાભ, :કંસવર્ણાભ, નીલ, નીલાવભાસ, રુપ્ય, રુપ્યાવભાસ, ભસ્મક, ભસ્મરાશિ, તિલ, નિત પુષ્પવર્ણ, દક, દકવણ, કાય, બંધ્ય, ઇન્દ્રાગ્નિ, ધૂમકેતુ, હરિ, પિંગલ, બુધ, બૃહસ્વતિ, શુક, રાહુ, અગસ્તિ, પ્રાણપ, ધુર, કામસ્પર્શ, :પ્રમુખ, વિકટ, વિરુધિકલ્પ, પ્રકલ્પ, જટાલ, અરુણ, અગ્નિ, કાલ, મહાકાલ, સ્વસ્તિક, સૌવસ્તિક, વર્ધમાન, પ્રલંબ, નિત્યાલોક, નિત્યોદ્યોત, સ્વયંપ્રભુ, અવભાસ, શ્રેયસસ્કર, ક્ષેમંકર, આરંભકર, પ્રભંકર, અરજા, વિરજા, :અશોક, વીતશેક, વિતપ્ત, વિવસ્મ, વિશાલ, શાલ, સુવત, અનિવૃત્તિ, એકજટી, દ્વિજટી, કર, કરિક, રાજા, અગળ, પુષ્પ, ભાવકેતુ. (ભ.ગો.મં. પૃ. ૨૯૬૩)
:અંગારક, વિકાલિક, લોહિતાંક, શનૈશ્વર, આધુનિક, પ્રાધુનિક, કણ, કણકણક, કણક, વિતળીક, કણસંતાનક, સોણ, સહિત, આશ્વાસન, રુત, કાર્યોપિગ, કર્બુરક, અજરક, દુંદુભઠ, શંખ, શંખનાભ, શંખવર્ણાભ, કંસ, કંસનાભ, કંસવર્ણાભ, નીલ, નીલાવભાસ, રુપ્ય, રુપ્યાવભાસ, ભસ્મક, ભસ્મરાશિ, તિલ, નિતપુષ્પવર્ણ, દક, દકવર્ણ, કાય, બંધ્ય, ઇન્દ્રાગ્નિ, ધૂમકેતુ, હરિ, પિંગલ, બુધ, બૃહસ્વતિ, શુક્ર, રાહુ, અગસ્તિ, પ્રાણપ, ધુર, કામસ્પર્શ, પ્રમુખ, વિકટ, વિરુંધિકલ્પ, પ્રકલ્પ, જટાલ, અરુણ, અગ્નિ, કાલ, મહાકાલ, સ્વસ્તિક, સૌવસ્તિક, વર્ધમાન, પ્રલંબ, નિત્યાલોક, નિત્યોદ્યોત, સ્વયંપ્રભુ, અવભાસ, શ્રેયસસ્કર, ક્ષેમંકર, આરંભકર, પ્રભંકર, અરજા, વિરજા, અશોક, વીતશોક, વિતપ્ત, વિવસ્મ, વિશાલ, શાલ, સુવ્રત, અનિવૃત્તિ, એકજટી, દ્વિજટી, કર, કરિક, રાજા, અર્ગળ, પુષ્પ, ભાવકેતુ. (ભ.ગો.મં. પૃ. ૨૯૬૩)


ગ્રહધાન્ય (૯)  
ગ્રહધાન્ય (૯)  
Line 1,422: Line 1,432:
ગ્રામ (૩)  
ગ્રામ (૩)  
:ષડ્જ (ખરજ), મધ્યમ (પંચમ), ગાંધાર (અવસાન).  
:ષડ્જ (ખરજ), મધ્યમ (પંચમ), ગાંધાર (અવસાન).  
:(૩) નંદ ગ્રામ, મહાગ્રામ, શંખલગ્રામ.
:(૩) નંદ ગ્રામ, મહાગ્રામ, શંબલગ્રામ.


ગૃહ (૪).  
ગૃહ (૪).  
Line 1,458: Line 1,468:
:(૪) (જૈનમત.).
:(૪) (જૈનમત.).
:અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ, ધર્મ.
:અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ, ધર્મ.
:(૪) હાથી, રથ, અશ્વ, પાયદળ (સેનાના)).
:(૪)  
:હાથી, રથ, અશ્વ, પાયદળ (સેનાના)).
:(૪).  
:(૪).  
:ખ્યાલ, તરાના, સરગમ, ત્રિવટ. (સંગીત)
:ખ્યાલ, તરાના, સરગમ, ત્રિવટ. (સંગીત)
Line 1,496: Line 1,507:


ચર્મવાદ્ય (૯)
ચર્મવાદ્ય (૯)
:તબલાં, પખવાજ, ઢોલક, નગારાં, ઢાલ, ત્રાંસા, નગારી, ખંજરી, ડફ.
:તબલાં, પખવાજ, ઢોલક, નગારાં, ઢોલ, ત્રાંસા, નગારી, ખંજરી, ડફ.


ચાખડીવાળા દેવ (૨).
ચાખડીવાળા દેવ (૨).
Line 1,520: Line 1,531:
ચિરંજીવી (૭).  
ચિરંજીવી (૭).  
:અશ્વત્થામા, બલિ, વ્યાસ, હનુમાન, વિભીષણ, કૃપાચાર્ય, પરશુરામ.
:અશ્વત્થામા, બલિ, વ્યાસ, હનુમાન, વિભીષણ, કૃપાચાર્ય, પરશુરામ.
:(૮). વ્યાસ, પરશુરામ, અશ્વત્થામા, કૃપાચાર્ય, બલિ, પ્રહ્લાદ, હનુમાન, વિભીષણ.
:(૮). વ્યાસ, પરશુરામ, અશ્વત્થામા, કૃપાચાર્ય, બલિ, પ્રહ્‌લાદ, હનુમાન, વિભીષણ.


ચિહ્ન. (૧૦).  
ચિહ્ન. (૧૦).  
:પૂર્ણવિરામ, અર્ધવિરામ, અલ્પવિરામ, પ્રશ્નાર્થ, ઉદ્દગારવાચક ચિહ્ન, મહાવિરામ, લઘુરેખા, મહારેખા, કૌંસ, અવતરણચિહ્ન.
:પૂર્ણવિરામ, અર્ધવિરામ, અલ્પવિરામ, પ્રશ્નાર્થ, ઉદ્‌ગારવાચક ચિહ્ન, મહાવિરામ, લઘુરેખા, મહારેખા, કૌંસ, અવતરણચિહ્ન.
:(વ્યાકરણ).
:(વ્યાકરણ).


Line 1,530: Line 1,541:


ચૌટાં (૮૪)  
ચૌટાં (૮૪)  
:સોનાફળિયું, નાણાવટ, ઝવેરીવાડ, સરૈયાવાડ, ફોફળીવાડ, સૂતરિયાડ, પડસૂતરિયાવાડ, ઘીયાવાડ, તેલીવાડ, દંતારાવાડ, વલિયારવાડ, મણિયારવાડ, દોશીવાડ, નેરતીવાડ, ગાંધીવાડ, કપાસીવાડ, ફડિયાવાડ, :એરંડિયાવાડ, ફડીવાડ, રસાણિયાવાડ, પરવાડિયાવાડ, ત્રાંબાકાંટો, સંઘાડિયાવાડ, પિત્તળગળા, સોના-રવગો (સોની–ફળિયું), સીસાડાવાડ, મોતી પ્રાયાવાડ, સાળવી-વાડ, મીણારાવાડ, કુંતારાવાડ, ચુનારવાડો, તુનારવાડા, :કૂતાર -વાડ, ગળિયારાવાડ, પરિયટવાડ, ઘાંચીવાડ, મોચીવાડ, સઈવાડ, લોહરિયાવાડ, લોઢારાવાડ, ચિતારવાડ, સતૂઆરાવાડ, કાગદીવાડ, દારૂડિયાવાડો, વેશ્યાવાડો, પણગોલાવાડ, ભાડભૂંજાવાડ, બીબાડાવાડ, :ત્રાંબડિયાવાડ, ભેંસાયકવાડ, મલિનતાપિત્તવાડ, સ્વચ્છતાપિત્તવાડ, વાટીવણાવાડ, વૈતરાવાડ, કાટપીટીયાવાડ, ચોખાપીટિયાવાડ, સુખડિયાવાડ, સાકરિયાવાડ, તેરમાવાડ, વેગડિયાવાડ, વસાવાવાડ, સાંથિયાવાડ, પેરવાવાડ, :આટિયાવાડ, દાળિયાવાડ, દોઢિયાવાડ, મુંજકૂટાવાડો, અરગરાવાડ, ભાથારાવાડ, પિત્તળકાંટે, કંસારાઓળ, પસ્તાત્રિયાવાડ, ખાખરિયાવાડ, મજિઠિયાવાડ, સાકરિયાવાડ, સાળુગરવાડ, લુહારવાડો, સુથારવાડો, વણકરવાડો, :તંબોળીવાડ, કંદોઈવાડો, બુદ્ધિહાટ, કુંચિકાપણહાટ.
:સોનાફળીયું, નાણાવટ, ઝવેરીવાડ, સરૈયાવાડ, ફોફળીવાડ, સૂતરિયાવાડ, પડસૂતરિયાવાડ, ઘીયાવાડ, તેલીવાડ, દંતારાવાડ, વલિયારવાડ, મણિયારવાડ, દોશીવાડ, નેરતીવાડ, ગાંધીવાડ, કપાસીવાડ, ફડિયાવાડ, એરંડિયાવાડ, ફડીવાડ, રસાણિયાવાડ, પરવાડિયાવાડ, ત્રાંબાકાંટો, સંઘાડિયાવાડ, પિત્તળગળા, સોનારવગો (સોની–ફળિયું), સીસાડાવાડ, મોતી પ્રોયાવાડ, સાળવીવાડ, મીણારાવાડ, કુંતારાવાડ, ચુનારવાડો, તુનારવાડો, કૂતારવાડો, ગળિયારાવાડ, પરિયટવાડ, ઘાંચીવાડ, મોચીવાડ, સઈવાડ, લોહરિયાવાડ, લોઢારાવાડ, ચિતારવાડ, સતૂઆરાવાડ, કાગદીવાડ, દારૂડિયાવાડો, વેશ્યાવાડો, પણગોલાવાડ, ભાડભૂંજાવાડ, બીબાડાવાડ, ત્રાંબડિયાવાડ, ભેંસાયકવાડ, મલિનતાપિત્તવાડ, સ્વચ્છતાપિત્તવાડ, વાટીવણાવાડ, વૈતરાવાડ, કાટપીટીયાવાડ, ચોખાપીટિયાવાડ, સુખડિયાવાડ, સાથરિયાવાડ, તેરમાવાડ, વેગડિયાવાડ, વસાવાવાડ, સાંથિયાવાડ, પેરવાવાડ, આટિયાવાડ, દાળિયાવાડ, દોઢિયાવાડ, મુંજકૂટાવાડો, અરગરાવાડ, ભાથારાવાડ, પિત્તળકાંટો, કંસારાઓળ, પસ્તાત્રિયાવાડ, ખાખરિયાવાડ, મજિઠિયાવાડ, સાકરિયાવાડ, સાળુગરવાડ, લુહારવાડો, સુથારવાડો, વણકરવાડો, તંબોળીવાડ, કંદોઈવાડો, બુદ્ધિહાટ, કુંચિકાપણહાટ.


ચંડ (૪)  
ચંડ (૪)  
:જાતકચંડ, વાજચંડ, વિલાસગંભીરચંડ, વિગતચંડ.
:જાતકચંડ, વાજુચંડ, વિલાસગંભીરચંડ, વિગતચંડ.


ચંદ્રકળા (૧૬),  
ચંદ્રકળા (૧૬),  
:અમૃતા, માનદી, પૂષા, તુષ્ટિ, રિતુ, ધૃતિ, શશિની, ચંદ્રિકા, કાન્તિ, જ્યોત્સ્ના, શ્રી, પ્રીતિ, અંગદા, પૂર્ણ, પૂર્ણામૃતા.  
:અમૃતા, માનદા, પૂષા, તુષ્ટિ, રિતુ, ધૃતિ, શશિની, ચંદ્રિકા, કાન્તિ, જ્યોત્સતા, શ્રી, પ્રીતિ, અંગદા, પૂર્ણા, પૂર્ણામૃતા.  
:(૧૬)
:(૧૬)
:શ્વેત, મારુત, સીતજ, કૃષ્ણ, રકત, પીત, શ્યામ, ધુમ્ર, કોમલ, તામસ, રાજસ, સરવ, સુપ્ત, વિદ્ય, અમૃત, જ્ઞાન. (વ. વૃ. દી.)
:શ્વેત, મારુત, સીતજ, કૃષ્ણ, રક્ત, પીત, શ્યામ, ધુમ્ર, કોમલ, તામસ, રાજસ, સત્ત્વ, સુપ્ત, વિદ્ય, અમૃત, જ્ઞાન. (વ. વૃ. દી.)
:(૧૬)
:(૧૬)
:શંખિની, પદ્મિની, લક્ષ્મણી, કામિની, પાષિણી, પુષ્ટવર્ધિની, આલ્હાદિની, અશ્વપદિની, વ્યાપિની, પ્રમાદિની, મોહિની, પ્રભા, ક્ષીરવર્ધની, વેધવર્ધની, વિકાશિની, સૌદામિની.
:શંખિની, પદ્મિની, લક્ષ્મણી, કામિની, પાષિણી, પુષ્ટવર્ધિની, આલ્હાદિની, અશ્વપદિની, વ્યાપિની, પ્રમોદિની, મોહિની, પ્રભા, ક્ષીરવર્ધની, વેધવર્ધની, વિકાશિની, સૌદામિની.


ચંદ્રપત્ની (૨).  
ચંદ્રપત્ની (૨).  
Line 1,546: Line 1,557:




{{center|'''[ છ ]'''}}
{{center|'''[ છ ]'''}}


છંદ (૭)
છંદ (૭)
Line 1,554: Line 1,565:


છંદોત્પત્તિ (૭)  
છંદોત્પત્તિ (૭)  
:બ્રહ્માનારોમમાંથી ઉષ્ણિક, ત્વચામાંથી ગાયત્રી, માંસમાંથી ત્રિષ્ટુપ, સ્નાયુમાંથી અનુષ્ટુપ, અસ્થિમાંથી જગતી, મજ્જામાંથી. પંક્તિ, પ્રાણમાંથી બૃહતી.
:બ્રહ્માનારોમમાંથી ઉષ્ણિક, ત્વચામાંથી ગાયત્રી, માંસમાંથી ત્રિષ્ટુપ, સ્નાયુમાંથી અનુષ્ટુપ, અસ્થિમાંથી જગતી, મજ્જામાંથી પંક્તિ, પ્રાણમાંથી બૃહતી.


{{center|'''[  જ ]'''}}
{{center|'''[  જ ]'''}}
Line 1,583: Line 1,594:


જલરશ્મિદેવતા (૫૨)
જલરશ્મિદેવતા (૫૨)
:સદ્યોજાત, માયા, વામદેવ, શ્રી, અધોર, પદ્મા, તત્પુરુષ, અંબિકા, અનંત, નિવૃત્તિ, અનાથ, પ્રતિષ્ઠા, અનાશ્રિત, અવિદ્યા, અચિંત્ય, શાંતા, શશિશેખર, ઉમા, તીવ્ર, ગંગા, મણિવાહ, સરસ્વતી, અંબુવાહ, કમલા, તેજાધીશ, :પાર્વતી, વિદ્યાવાગીશ્વર, વ્રજ, ચતુર્વિધેશ્વર, સુકમલા, ઉમાગંગેશ્વર, મન્મથી, કૃષ્ણેશ્વર, સાશ્રયા, શ્રીકંઠ, લયા, અનંત, સતી, શંકર, રત્નમેખલા, પિંગલ, યશોવતી, સદાખ્ય, હંસનદા, પરિદિવ્યૌધ, વામા, મોદદિવ્યોધ, :જયેષ્ઠા, પીઠૌધ, રૌદ્રી, સર્વેશ્વર, સર્વમયી.
:સદ્યોજાત, માયા, વામદેવ, શ્રી, અઘોર, પદ્મા, તત્પુરુષ, અંબિકા, અનંત, નિવૃત્તિ, અનાથ, પ્રતિષ્ઠા, અનાશ્રિત, અવિદ્યા, અચિંત્ય, શાંતા, શશિશેખર, ઉમા, તીવ્ર, ગંગા, મણિવાહ, સરસ્વતી, અંબુવાહ, કમલા, તેજાધીશ, પાર્વતી, વિદ્યાવાગીશ્વર, વ્રજા, ચતુર્વિદ્યેશ્વર, સુકમલા, ઉમાગંગેશ્વર, મન્મથી, કૃષ્ણેશ્વર, સાશ્રયા, શ્રીકંઠ, લયા, અનંત, સતી, શંકર, રત્નમેખલા, પિંગલ, યશોવતી, સદાખ્ય, હંસનદા, પરિદિવ્યૌધ, વામા, મોદદિવ્યોધ, જ્યેષ્ઠા, પીઠૌધ, રૌદ્રી, સર્વેશ્વર, સર્વમયી.
:(ભ. ગો. મં.)
:(ભ. ગો. મં.)


જંબુદ્વીપક્ષેત્ર (૭) ભરતવર્ષ, હૈમવતવર્ષ, હરિવર્ષ, વિદેહવર્ષ, રમ્યકવર્ષ, હેરણ્યવતવર્ષ, ઐરાવતવર્ષ.
જંબુદ્વીપક્ષેત્ર (૭) ભરતવર્ષ, હૈમવતવર્ષ, હરિવર્ષ, વિદેહવર્ષ, રમ્યકવર્ષ, હૈરણ્યવતવર્ષ, ઐરાવતવર્ષ.


જાતિ (૨૪)  
જાતિ (૨૪)  
:સાધર્મ્યસમ, વૈધર્મ્યસમ, ઉત્કર્ષસમ, અપકર્ષસમ, વર્ણ્યસમ, અવર્ણ્યસમ, વિકલ્પસમ, સાધ્યસમ, પ્રાપ્તિસમ, અપ્રાપ્તિસમ, પ્રસંગસમ, પ્રતિન્તદૃષ્ટાન્તસમ, અનુત્પત્તિસમ, સંશયસમ, પ્રકરણસમ, હેતુસમ, અર્થોત્પત્તિસમ, :અવિશેષસમ, ઉપપત્તિ સમ, ઉપલબ્ધિસમ, અનુપલબ્ધિસમ, નિત્યસમ, અનિત્યસમ, કાર્યસમ, (ન્યાયમત).
:સાધર્મ્યસમ, વૈધર્મ્યસમ, ઉત્કર્ષસમ, અપકર્ષસમ, વર્ણ્યસમ, અવર્ણ્યસમ, વિકલ્પસમ, સાધ્યસમ, પ્રાપ્તિસમ, અપ્રાપ્તિસમ, પ્રસંગસમ, પ્રતિન્તદૃષ્ટાન્તસમ, અનુત્પત્તિસમ, સંશયસમ, પ્રકરણસમ, હેતુસમ, અર્થોત્પત્તિસમ, અવિશેષસમ, ઉપપત્તિસમ, ઉપલબ્ધિસમ, અનુપલબ્ધિસમ, નિત્યસમ, અનિત્યસમ, કાર્યસમ, (ન્યાયમત).


જીવ (૨) (જૈનમત)
જીવ (૨) (જૈનમત)
Line 1,602: Line 1,613:
:ત્રિન્દ્રિયજીવઃ સ્પર્શ, સ્વાદ, ગંધવાળા, (કીડી, પતંગિયા વગેરે)
:ત્રિન્દ્રિયજીવઃ સ્પર્શ, સ્વાદ, ગંધવાળા, (કીડી, પતંગિયા વગેરે)
:દ્વીન્દ્રિયજીવઃ સ્પર્શ, સ્વાદવાળા, (કીડા, જળો વગેરે).
:દ્વીન્દ્રિયજીવઃ સ્પર્શ, સ્વાદવાળા, (કીડા, જળો વગેરે).
:એકેન્દ્રિયજીવઃ સ્પેશવાળા (માટી, કંદમૂળના) (જૈનમત)
:એકેન્દ્રિયજીવઃ સ્પર્શવાળા (માટી, કંદમૂળના) (જૈનમત)
:(૬) (જૈનમત) પૃથ્વીકાય, અપકાય, વાયુકાય, અગ્નિકાય,  
:(૬) (જૈનમત) પૃથ્વીકાય, અપકાય, વાયુકાય, અગ્નિકાય,  
:વનસ્પતિકાય, ત્રસકાય.
:વનસ્પતિકાય, ત્રસકાય.
Line 1,616: Line 1,627:
:સદ્યોમુક્તિ, વિદેહમુક્તિ (જુઓઃ મુક્તિ)
:સદ્યોમુક્તિ, વિદેહમુક્તિ (જુઓઃ મુક્તિ)
:(૩) (બૌદ્ધમત).  
:(૩) (બૌદ્ધમત).  
:શ્રાવકબોધિ પ્રત્યેકબુદ્ધબોધિ, સમ્યક્સંબોધિ.
:શ્રાવકબોધિ પ્રત્યેકબુદ્ધબોધિ, સમ્યક્‌સંબોધિ.


જીવજાતિ–જીવયોનિ (૧૩) (જૈનમત)
જીવજાતિ–જીવયોનિ (૧૩) (જૈનમત)
:જળકાય, પૃથ્વીકાય, અગ્નિકાય, વાયુકાય, વનસ્પતિકાય, કંદ વગેરે, બે ઈન્દ્રિયવાળા જીવ, ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, ચાર ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, દેવ, નારક, તિર્યંચપંચેન્દ્રિય, મનુષ્યયોનિ.
:જળકાય, પૃથ્વીકાય, અગ્નિકાય, વાયુકાય, વનસ્પતિકાય, કંદ વગેરે, બે ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, ચાર ઇન્દ્રિયવાળા જીવ, દેવ, નારક, તિર્યંચપંચેન્દ્રિય, મનુષ્યયોનિ.


જીવામિશ્રિતસ્વર (૭)  
જીવામિશ્રિતસ્વર (૭)  
Line 1,625: Line 1,636:


જોગણી (૬૪)  
જોગણી (૬૪)  
:વિદ્યા, સિદ્ધા, ગગનેશ્વરી, પ્રકાશિતા, કાલિની, કાલરાત્રિ, નિશાચરી, હોંકકરી, સિંભદ્રે, વૈતાલનિ, કૌમારી, ભિંડિમાલી, ઊર્ધ્વકેશી, વિરૂપાક્ષી, શુરૂકાંગી, નલિની, નરભોકારી, વીર ભદ્રા, ધુમ્રા, કલહપ્રિયા, રાક્ષસી, ઘોરરૂપા :રક્તાક્ષી, ભયકરી, વૈરિહારિણી, વારાહી, ચંડિકા, મુંડાધારિણી, ભૈરવી, વહની, ક્રોધા, દુર્મુખી, ખેતવાહિની, કંટકા, આહી, દીર્ઘ લંબોષ્ટા, અસ્તિ, ધારિણી, માલિની, કાલાજ્ઞા, ચક્રાંગી, મોહિની, ભુવનેશ્વરી, કર્કશા કુડલિતો, :તલા, લક્ષા, યમદૂતી, કરાલિની, વિશાલાક્ષી, કર્કટા, માંસભક્ષિણી, વાજાયક્ષણા, વ્રતભક્ષણ, રૂધિરભક્ષણા, રૂધિરાંગી, પાતાલચરી, ભેરુડી, રૂંઢમાલિની, દુર્મતિ, અહંકારિણી, કંપગ્ગા, લિંબા, લાંગૂલધારિણી (વ. વૃ. દી.).  
:વિદ્યા, સિદ્ધા, ગગનેશ્વરી, પ્રકાશીતા, કાલિની, કાલરાત્રિ, નિશાચરી, હોંકકરી, સિંભદ્રે, વૈતાલનિ, કૌમારી, ભિંડિમાલી, ઊર્ધ્વકેશી, વિરૂપાક્ષી, શુરૂકાંગી, નરભોલિની, ખેકારી, વીરભદ્રા, ધુમ્રા, કલહપ્રિયા, રાક્ષસી, ઘોરરૂપા રક્તાક્ષી, ભયકરી, વૈરિહારિણી, વારાહી, ચંડિકા, મુંડાધારિણી, ભૈરવી, વહની, ક્રોધા, દુર્મુખી, ખેતવાહિની, કંટકા, આહી, દીર્ઘ લંબોષ્ટા, અસ્તિ, ધારિણી, માલિની, કાલાજ્ઞા, ચક્રાંગી, મોહિની, ભુવનેશ્વરી, કર્કશા કુડલિ, તોતલા, લક્ષા, યમદૂતી, કરાલિની, વિશાલાક્ષી, કર્કટા, માંસભક્ષિણી, વાજાયક્ષણી, વ્રતભક્ષણા, રૂધિરભક્ષણા, રૂધિરાંગી, પાતાલચરી, ભેરુડી, રૂંઢમાલિની, દુર્મતિ, અહંકારિણી, કંપગ્ગા, લિંબા, લાંગૂલધારિણી (વ. વૃ. દી.).  
:(૬૪)
:(૬૪)
:ગજાનના, ગૃધ્રાસ્યા, ઉષ્ટ્રગ્રીવા, વારાહી, ઉલૂકિકા, સિંહમુખી, કાકતુંડિકા, હયગ્રીવા, શરભાનન, શિવારાવા, મયૂરી, વિકટાનના, અષ્ટવક્રા, કોટરાક્ષી, કુબ્જા, વિકટલોચના, શુષ્કોદરી, લાલજીહવા, સ્વદૃષ્ટા, વાનરાનના, :રૂદ્રાક્ષી, કેકરાક્ષી, બ્રહ્મતુંડા, સુરાપ્રિયા, કપાલહસ્તા, રક્તાક્ષી, રલાક્ષી, શુકી, સેની, કપોતિકા, પાશહસ્તા, દંડહસ્તા, પ્રચંડા, ચંડવિક્રમા, શિશુઘ્ની, પાપહર્તી, કાલિ, રૂધિરા, પાપણી, વસાધયા, વિદ્યુત્પ્રભા, બલાકાસ્યા, :માર્જારી, ગર્ભભાક્ષા, શવહસ્તા, અંત્રમાલિકા, સ્થૂલકેશી, બૃહત્કુક્ષી, સર્પાસ્યા, પ્રેતવાહના, દંદશુક્કરા, ક્રૌંચી, વસાનના, વ્યાતાસ્યા, ધૂમ્રનિશ્વાસા, યામૈકચરણૌ, તાપની, શોષણદૃષ્ટિ, કોટરી, સ્થૂલનાસિકા, કરપૂતના, :અટ્ટદ્રહાસ્યા, કામાક્ષી, મૃગાક્ષી, (મૃગલોચના.) (ભાગવત).
:ગજાનના, ગૃધ્રાસ્યા, ઉષ્ટ્રગ્રીવા, વારાહી, ઉલૂકિકા, સિંહમુખી, કાકતુંડિકા, હયગ્રીવા, શરભાનન, શિવારાવા, મયૂરી, વિકટાનના, અષ્ટવક્રા, કોટરાક્ષી, કુબ્જા, વિકટલોચના, શુષ્કોદરી, લાલજીહવા, સ્વદૃષ્ટા, વાનરાનના, રૂદ્રાક્ષી, કેકરાક્ષી, બ્રહ્મતુંડા, સુરાપ્રિયા, કપાલહસ્તા, રક્તાક્ષી, રલાક્ષી, શુકી, સેની, કપોતિકા, પાશહસ્તા, દંડહસ્તા, પ્રચંડા, ચંડવિક્રમા, શિશુઘ્ની, પાપહર્તી, કાલિ, રૂધિરા, પાપણી, વસાધયા, વિદ્યુત્પ્રભા, બલાકાસ્યા, માર્જારી, ગર્ભભક્ષા, શવહસ્તા, અંત્રમાલિકા, સ્થૂલકેશી, બૃહત્કુક્ષી, સર્પાસ્યા, પ્રેતવાહના, દંદશુક્કરા, ક્રૌંચી, વસાનના, વ્યાતાસ્યા, ધૂમ્રનિશ્વાસા, યામૈકચરણો, તાપની, શોષણદૃષ્ટિ, કોટરી, સ્થૂલનાસિકા, કરપૂતના, અટ્ટદ્વહાસ્યા, કામાક્ષી, મૃગાક્ષી, (મૃગલોચના.) (ભાગવત).
:(૬૪)  
:(૬૪)  
:અક્ષોભ્યા, રુક્ષ્મણિ, રાક્ષસી, ક્ષેપણ, ક્ષમા, પિંગાક્ષી, અક્ષયા, ક્ષેમા, ઈલા, નીલાલયા, લેલા, રક્તા, બલાકોશી, બાલસા, વિમલા, દુર્ગા, વિશાલાક્ષી, દ્વિકારી, બડવામુખી, મહાક્રુરા, ક્રોધિની, ભયંકરી, મહાનના, સર્વસા, :તરલા, તારા, ઋગ્વેદા, હયાનના, સારાખ્યા, રસસંગ્રાહી, શબરા, તાલજંધિકા, રક્તાક્ષી, સુપ્રસિદ્ધા, વિદ્યુદ્રજિવ્હા, કરંકિણી, મેઘનાદા, પંચ કોણ, કાલકણી, વરપ્રદા, ચંડી, ચંડવતી, પ્રપંચા, પ્રલયાન્વિતા, શિશુવક્રા, :પિશાચી,પિશિતા, સર્વલોલુપા, ભ્રમની, તપની, રાગિણી, વિકૃલતા, વાયુવેગા, ‘બૃહત્કૃક્ષિ, વિકૃતા, વિશ્વવરુપિકા, યમજિહવા, જયંતી, દુર્જના, જયન્તિકા, બિડાલી, રેવતી, પૂતના, વિજયાન્તિકા.
:અક્ષોભ્યા, રુક્ષમણિ, રાક્ષસી, ક્ષેપણ, ક્ષમા, પિંગાક્ષી, અક્ષયા, ક્ષેમા, ઈલા, નીલાલયા, લોલા, રક્તા, બલાકોશી, બાલસા, વિમલા, દુર્ગા, વિશાલાક્ષી, દ્વિકારા, બડવામુખી, મહાક્રુરા, ક્રોધિની, ભયંકરી, મહાનના, સર્વસા, તરલા, તારા, ઋગ્વેદા, હયાનના, સારાખ્યા, રસસંગ્રાહી, શબરા, તાલજંધિકા, રક્તાક્ષી, સુપ્રસિદ્ધા, વિદ્યુદ્રજિવ્હા, કરંકિણી, મેઘનાદા, પંચ કોણા, કાલકર્ણી, વરપ્રદા, ચંડી, ચંડવતી, પ્રપંચા, પ્રલયાન્વિતા, શિશુવક્રા, પિશાચી, પિશિતા, સર્વલોલુપા, ભ્રમની, તપની, રાગિણી, વિકૃલતા, વાયુવેગા, બૃહત્કૃક્ષિ, વિકૃતા, વિશ્વવરુપિકા, યમજિહવા, જયંતી, દુર્જના, જયન્તિકા, બિડાલી, રેવતી, પૂતના, વિજયાન્તિકા.
{{col-begin}}{{col-2}} પાપ, પુણ્ય
 
જોડકાં
{{col-begin}}{{col-2}}
(૨)
પુરુષ , પ્રકૃતિ
(૨)
સ્ત્રી, પુરુષ 
(૨)
પાપ, પુણ્ય
(૨)
(૨)
જન્મ, મરણ
જન્મ, મરણ
Line 1,639: Line 1,658:
(૨)
(૨)
સત્, અસત્
સત્, અસત્
{{col-2}}આકાશ, પાતાળ
{{col-2}}
(૨)
લવ, કુશ
(૨)
સ્થાવર, જંગમ
(૨)
આકાશ, પાતાળ
(૨)
(૨)
અમૃત, ઝેર
અમૃત, ઝેર
Line 1,651: Line 1,676:


જ્યોતિ (૧૦)  
જ્યોતિ (૧૦)  
:ધૂમ્રા, અચિ, ઉષ્મા, જ્વલિની, વિસ્કુલ્લિંગિની, સુશ્રી, સુરૂપા, કપિલા, હવ્ય. કવ્યવહા.
:ધૂમ્રા, અર્ચિ, ઉષ્મા, જ્વલિની, વિસ્ફુલ્લિંગિની, સુશ્રી, સુરૂપા, કપિલા, હવ્ય. કવ્યવહા.


જ્યોતિષ (૩)  
જ્યોતિષ (૩)  
:ગણિત, ફલ, મુહૂર્ત.
:ગણિત, ફલ, મુહૂર્ત.
:(૧૦) તિથિ, વાર નક્ષત્ર, યોગ, કરણ, ચંદ્ર, પ્રહર,
:(૧૦)  
:સંવત્સર, માસ, લગ્ન,
:તિથિ, વાર નક્ષત્ર, યોગ, કરણ, ચંદ્ર, પ્રહર, સંવત્સર, માસ, લગ્ન.
:(૧૯)
:(૧૯)
:પ્રશ્ન, વ્યાકરણ, હોરા, શુકન, જ્ઞાન, લગ્ન, દેકકાણ, ગવાંશ, દ્વાદશાંગ, ત્રિદશાંગ, છાયા, નષ્ટ, મુષ્ટિ, ધાતુ, મૂલ, જીવ, ચિંતા, ચુલૂક, માષક.  
:પ્રશ્ન, વ્યાકરણ, હોરા, શુકન, જ્ઞાન, લગ્ન, દેકકાણ, ગવાંશ, દ્વાદશાંગ, ત્રિદશાંગ, છાયા, નષ્ટ, મુષ્ટિ, ધાતુ, મૂલ, જીવ, ચિંતા, ચુલૂક, માષક.  
Line 1,664: Line 1,689:


જ્યોતિર્લિંગ (૧૨).
જ્યોતિર્લિંગ (૧૨).
:સોમનાથ (સૌરાષ્ટ્ર), મલ્લિકાર્જુન (શૈલપર્વત), મહાકાલ (ઉજ્જયિની),ઓમકારેશ્વર (નર્મદાતીરે), કેદારનાથ (હિમાલય), ભીલશંકર (ડાકિની), વિશ્વનાથ અથવા વિશ્વેશ્વર (કાશી), ત્ર્યંબકેશ્વર (ગોદાવરી), :વૈજનાથ (ચિતાભૂમિ), નાગેશ્વર (દ્વારકા), રામેશ્વર (સેતુબંધ), ધૃષ્ણેશ્વર (શિવાલય).
:સોમનાથ (સૌરાષ્ટ્ર), મલ્લિકાર્જુન (શૈલપર્વત), મહાકાલ (ઉજ્જયિની), ઓમકારેશ્વર (નર્મદાતીરે), કેદારનાથ (હિમાલય), ભીલશંકર (ડાકિની), વિશ્વનાથ અથવા વિશ્વેશ્વર (કાશી), ત્ર્યંબકેશ્વર (ગોદાવરી), વૈજનાથ (ચિતાભૂમિ), નાગેશ્વર (દ્વારકા), રામેશ્વર (સેતુબંધ), ધૃષ્ણેશ્વર (શિવાલય).


જ્વર (૬)
જ્વર (૬)
Line 1,672: Line 1,697:


ઝેર (૧૬)  
ઝેર (૧૬)  
:કાલકૂટ, કાલિંગક, કુષ્ક, કૌલસારક, ગોરાર્દ, દરદક, લાલક, મહાવિષ, માર્ક, મેષશૃંગ, મુસ્તા, વત્સનાભ, વેલ્લિતક, હલાહલ, હેમવંત, ઉષ્ટ્રક (કોટિલ્ય–અર્થશાસ્ત્ર)
:કાલકૂટ, કાલિંગક, કુષ્ક, કૌલસારક, ગોરાર્દ, દરદક, લાલક, મહાવિષ, માર્ક, મેષશૃંગ, મુસ્તા, વત્સનાભ, વેલ્લિતક, હલાહલ, હેમવંત, ઉષ્ટ્રક (કૌટિલ્ય–અર્થશાસ્ત્ર)
:(૨૬)
:(૨૬)
:સોમલ, તાંબાનો કાટ, જગાલ, હરતાલ, રસકપૂર, કાચની ભૂકી, વછનાગ, મુડદાર શીંગ, સિંદૂર, મોરથૂથુ, હિંગળોક, પારો, ગંધક, અફીણ, નેપાળ, ભાંગ, ગાંજો, કરેણ, ઝેરકોચલું, ધંતૂરો, મદ્ય, થોર, :કૌંચ, ચણોઠી, આકડો, ખરસાણી (આયુર્વેદ)
:સોમલ, તાંબાનો કાટ, જંગાલ, હરતાલ, રસકપૂર, કાચની ભૂકી, વછનાગ, મુડદાર શીંગ, સિંદૂર, મોરથુથુ, હિંગળોક, પારો, ગંધક, અફીણ, નેપાળો, ભાંગ, ગાંજો, કરેણ, ઝેરકોચલું, ધંતૂરો, મદ્ય, થોર, કૌંચ, ચણોઠી, આકડો, ખરસાણી (આયુર્વેદ)


{{center|'''[ ડ ]'''}}
{{center|'''[ ડ ]'''}}
Line 1,706: Line 1,731:
:પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશ, કાળ, દિશા, આત્મા, મન.  
:પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશ, કાળ, દિશા, આત્મા, મન.  
:(૧૬)
:(૧૬)
:પ્રમાણ, પ્રમેય, સંશય, પ્રજન, દષ્ટાંત, સિદ્ધાંત, અવયવ, તર્ક, નિર્ણય, વાદ, જલ્પ, વિતંડા, હેત્વાભાસ, છલ, જાતિ, નિગ્રહ સ્થાન. (ન્યાયદર્શન).
:પ્રમાણ, પ્રમેય, સંશય, પ્રયોજન, દૃષ્ટાંત, સિદ્ધાંત, અવયવ, તર્ક, નિર્ણય, વાદ, જલ્પ, વિતંડા, હેત્વાભાસ, છલ, જાતિ, નિગ્રહ સ્થાન. (ન્યાયદર્શન).
:(૧૭)
:(૧૭)
:પાંચ પ્રાણ, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ કર્મેન્દ્રિય, મન, બુદ્ધિ.
:પાંચ પ્રાણ, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ કર્મેન્દ્રિય, મન, બુદ્ધિ.
:(૨૪)
:(૨૪)
:મૂળપ્રકૃતિ, મહત, અહંકાર, પાંચ તન્માત્રા, પાંચ મહાભૂત, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ પ્રાણ, પુરુષ.
:મૂળપ્રકૃતિ, મહત્, અહંકાર, પાંચ તન્માત્રા, પાંચ મહાભૂત, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ પ્રાણ, પુરુષ.
:(૨૫)
:(૨૫)
:રોમ, ત્વચા, નાડી, માંસ, અસ્થિ–પૃથ્વીતત્ત્વ. ઓજ, મૂત્ર, રુધિર, રેત, સ્વેદ-જલતત્ત્વ. ક્ષુધા, તૃષા, આલસ્ય, નિદ્રા, રસ-તેજતત્ત્વ. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મત્સર.-આકાશતત્ત્વ, ચલન, વલન, નિરોધન, પ્રસરણ, :આકુંચન–વાયુતત્ત્વ.  
:રોમ, ત્વચા, નાડી, માંસ, અસ્થિ–પૃથ્વીતત્ત્વ. ઓજ, મૂત્ર, રુધિર, રેત, સ્વેદ–જલતત્ત્વ. ક્ષુધા, તૃષા, આલસ્ય, નિદ્રા, રસ-તેજતત્ત્વ. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મત્સર.–આકાશતત્ત્વ, ચલન, વલન, નિરોધન, પ્રસરણ, આકુંચન–વાયુતત્ત્વ.  
:(૨૫)  
:(૨૫)  
:પાંચ તન્માત્રા (શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ), (મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર) ચાર અંતઃકરણ, (પૃથ્વી, અપ, તેજ, વાયુ, આકાશ) પાંચ મહાભૂત, (નાક, કાન, ત્વચા, આંખ, જીભ) પાંચ જ્ઞાનેનિદ્રય, (પ્રાણ, અપાન, :વ્યાન, ઉદાન, સમાન) પાંચ પ્રાણ, આત્મા.
:પાંચ તન્માત્રા (શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ), (મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર) ચાર અંતઃકરણ, (પૃથ્વી, અપ, તેજ, વાયુ, આકાશ) પાંચ મહાભૂત, (નાક, કાન, ત્વચા, આંખ, જીભ) પાંચ જ્ઞાનેનિદ્રય, (પ્રાણ, અપાન, વ્યાન, ઉદાન, સમાન) પાંચ પ્રાણ, આત્મા.
:(૨૮)
:(૨૮)
:પાંચ મહાભૂત, પાંચ તન્માત્રા, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ કર્મેન્દ્રિય, ચાર અંત:કરણ, ત્રણ ગુણ, આત્મા.
:પાંચ મહાભૂત, પાંચ તન્માત્રા, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિય, પાંચ કર્મેન્દ્રિય, ચાર અંત:કરણ, ત્રણ ગુણ, આત્મા.
:(૩૬)
:(૩૬)
:શિવ, શક્તિ, સદાશિવ, ઈશ્વર, શુદ્ધવિદ્યા, માયા, અવિદ્યા, કલા, રાગ, કાલ, નિયતિ, પુરુષ, પ્રકૃતિ, અહંકાર, બુદ્ધિ, મનસ, શ્રોત્ર, વત્વક્, ચક્ષુસ્, જિહ્વા, ઘ્રાણ, વાક્, પાણિ, પાદ, વાયુ, ઉપસ્થ, શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, :રસ, ગંધ, આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, સલિલ, પૃથ્વી. (તંત્રશાસ્ત્ર).
:શિવ, શક્તિ, સદાશિવ, ઈશ્વર, શુદ્ધવિદ્યા, માયા, અવિદ્યા, કલા, રાગ, કાલ, નિયતિ, પુરુષ, પ્રકૃતિ, અહંકાર, બુદ્ધિ, મનસ, શ્રોત્ર, ત્વક્, ચક્ષુસૂ, જિહ્‌વા, ઘ્રાણ, વાક્, પાણિ, પાદ, વાયુ, ઉપસ્થ, શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ, આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, સલિલ, પૃથ્વી. (તંત્રશાસ્ત્ર).
:(૫૨)  
:(૫૨)  
:પૃથ્વી, અપ, તેજ, વાયુ, આકાશ, શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, રસન, સ્પર્શ, પ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રોત્ર, વાક્, પાણિ, પાદ, ગુદ, ઉપસ્થ, મન, બુદ્ધિ, અહંકાર, પ્રકૃતિ, પુરુષ, રક્ત, માંસ, મેદ, મજજા, અસ્થિ, શુક્ર, વાત, :પિત્ત, કફ, મલ, કામ, ક્રોધ, લોહ, માત્સર્ય, રાગ, નિયતિ, કાલવિદ્યા, શુદ્ધ વિદ્યા, માયા, શક્તિ, નાદ, બિંદુ, કલા, જ્યોતિ, ઈશ્વર, શ્લેષ્મ, સદાશિવ.  
:પૃથ્વી, અપ, તેજ, વાયુ, આકાશ, શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, રસન, સ્પર્શ, પ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રોત્ર, વાક્, પાણિ, પાદ, ગુદ, ઉપસ્થ, મન, બુદ્ધિ, અહંકાર, પ્રકૃતિ, પુરુષ, રક્ત, માંસ, મેદ, મજ્જા, અસ્થિ, શુક્ર, વાત, પિત્ત, કફ, મલ, કામ, ક્રોધ, લોહ, માત્સર્ય, રાગ, નિયતિ, કાલવિદ્યા, શુદ્ધ વિદ્યા, માયા, શક્તિ, નાદ, બિંદુ, કલા, જ્યોતિ, ઈશ્વર, શ્લેષ્મ, સદાશિવ.  
:(વ. ૨. કો.)
:(વ. ૨. કો.)


Line 1,727: Line 1,752:


તપ (૧૦)  
તપ (૧૦)  
:જંગલ-પહાડોમાં રહેવું, ઘાસની કુટિરમાં રહેવું, કંદમૂળ ફળ ખાવા, કઠણ વ્રત કરવા, મૌન પાળવું, ઉપવાસ કરવા, બ્રહ્મચર્ય પાળવું, ભૂખતરસ સહન કરવા, ઈન્દ્રિયો વશમાં રાખવી, દુષ્કર્મો ન કરવા.
:જંગલ-પહાડોમાં રહેવું, ઘાસની કુટિરમાં રહેવું, કંદમૂળ-ફળ ખાવા, કઠણ વ્રત કરવા, મૌન પાળવું, ઉપવાસ કરવા, બ્રહ્મચર્ય પાળવું, ભૂખતરસ સહન કરવા, ઈન્દ્રિયો વશમાં રાખવી, દુષ્કર્મો ન કરવા.
:(૧૨) (જૈનમત)
:(૧૨) (જૈનમત)
:અનશન, ઊણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસપરિત્યાગ, કાયકલેશ, પ્રતિસંલીનતા. (આ છ બાહ્યત૫); પ્રાયશ્ચિત, વિનય, વૈયાવચ્ચ, શાસ્ત્ર પઠન, ધ્યાન, કાયોત્સર્ગ (આ છ આભ્યંતર ત૫).
:અનશન, ઊણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રસvપરિત્યાગ, કાયક્લેશ, પ્રતિસંલીનતા. (આ છ બાહ્યત૫); પ્રાયશ્ચિત, વિનય, વૈયાવચ્ચ, શાસ્ત્ર પઠન, ધ્યાન, કાયોત્સર્ગ (આ છ આભ્યંતર ત૫).


તરુ (૫)
તરુ (૫)
Line 1,770: Line 1,795:
:કળા, માર્ગ, પિંડ, અંગ, ગ્રહ, જાતિ, કાળ, લય, પ્રસ્તાર (નૃત્ય).
:કળા, માર્ગ, પિંડ, અંગ, ગ્રહ, જાતિ, કાળ, લય, પ્રસ્તાર (નૃત્ય).
:(૧૬)
:(૧૬)
:એકતાલ, લઘુશેષ, જેતલજ્ઞ, ત્યૌશ, સૂર, સામ, ઝંપ, પ્રીતમક, જયમંગલ, બ્રહ્મ, લક્ષ્મી, કનકમેરુ, મિશ્રહપૃન, કુંભ, રાય ભયંક, પાતાલ કુંડલ. (સંગીત).  
:એકતાલ, લઘુરાષ, જેતલજ્ઞ, ત્યૌરા, સૂર, સામ, ઝંપ, પ્રીતમક, જયમંગલ, બ્રહ્મ, લક્ષ્મી, કનકમેરુ, મિશ્રહપૃન, કુંભ, રાયભયંક, પાતાલ કુંડલ. (સંગીત).  
:(૬૦) (ભરત મુજબ).
:(૬૦) (ભરત મુજબ).
:ચંચત્પુટ, ચાટપુટ, ષટ્પિતાપુત્રક, ઉદ્ઘટ્ટક, સન્નિપાત, કંકણ, કોકિલાર, રાજકોલાહલ, રંગવિદ્યાધર, શચીપ્રિય, પાર્વતીલોચન, રાજચૂડામણિ, જયશ્રી, વાદકાકુલ, કંદર્પ, નલકુંવર, દર્પણ, રતિલીન, મોક્ષપતિ, શ્રીરંગ, :સિંહવિક્રમ, દીપક, મલ્લિકામદ, ગજલીલ, ચર્ચરી, કુહકક, વિજ્યાનંદ, વીરવિક્કમ, ટેગિક, રંગાભરણ, શ્રીકીર્તિ, વનમાલી, ચતુર્મુખ, સિંહનંદન, નંદીશ, ચંદ્રબિંબ, દ્વિતીયક, જયમંગલ, ગંધર્વ, મકરંદ, ત્રિભંગી, રતિતાલ, :વસંત, જગઝંપ, ગારુતિ, કવિશેખર, શેષ, હરવલ્લભ, ભૈરવ, ગત પ્રત્યાગત, મલ્લતાલી, ભૈરવમસ્તક, સરસ્વતી કંઠાભરણ, ક્રીડા, નિઃસારુ, મુક્તાવલી, રંગરાજ, ભરતાનંદ, આદિતાલક, સંપર્કેષ્ટ.
:ચંચત્પુટ, ચાટપુટ, ષટ્પિતાપુત્રક, ઉદ્‌ઘટ્ટક, સન્નિપાત, કંકણ, કોકિલારવ, રાજકોલાહલ, રંગવિદ્યાધર, શચીપ્રિય, પાર્વતીલોચન, રાજચૂડામણિ, જયશ્રી, વાદકાકુલ, કંદર્પ, નલકૂવર, દર્પણ, રતિલીન, મોક્ષપતિ, શ્રીરંગ, સિંહવિક્રમ, દીપક, મલ્લિકામોદ, ગજલીલ, ચર્ચરી, કુહક્ક, વિજ્યાનંદ, વીરવિક્રમ, ટૈંગિક, રંગાભરણ, શ્રીકીર્તિ, વનમાલી, ચતુર્મુખ, સિંહનંદન, નંદીશ, ચંદ્રબિંબ, દ્વિતીયક, જયમંગલ, ગંધર્વ, મકરંદ, ત્રિભંગી, રતિતાલ, વસંત, જગઝંપ, ગારુડિ, કવિશેખર, ઘોષ, હરવલ્લભ, ભૈરવ, ગતપ્રત્યાગત, મલ્લતાલી, ભૈરવમસ્તક, સરસ્વતી કંઠાભરણ, ક્રીડા, નિઃસારુ, મુક્તાવલી, રંગરાજ, ભરતાનંદ, આદિતાલક, સંપર્કેષ્ટ.


તાલના અંગ (૧૦)  
તાલના અંગ (૧૦)  
Line 1,786: Line 1,811:
:એકમ, બીજ, ત્રીજ, ચોથ, પાંચમ, છઠ, સાતમ, આઠમ, નોમ, દશમ, અગિયારશ, બારસ, તેરસ, ચૌદશ, પૂનમ અથવા અમાસ.
:એકમ, બીજ, ત્રીજ, ચોથ, પાંચમ, છઠ, સાતમ, આઠમ, નોમ, દશમ, અગિયારશ, બારસ, તેરસ, ચૌદશ, પૂનમ અથવા અમાસ.


તિશુદ્ધિ (૩) (જૈનમત)  
તિસુદ્ધિ (૩) (જૈનમત)  
:દેવ, ગુરુ, ધર્મ.
:દેવ, ગુરુ, ધર્મ.


Line 1,795: Line 1,820:
:(૪) (જૈનમત). સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા.
:(૪) (જૈનમત). સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા.
:(૧૬)
:(૧૬)
:મંત્રી, પુરોહિત, સેનાપતિ, યુવરાજ, દૌવારિક, અંતવૈશિક, પ્રશાસ, મહાતૃ, સંનિધાતૃ, પ્રદેષ્ટ, નાયક, પૌર વ્યવહારિક, પરિવાદાધ્યક્ષ, દંડ, દુર્ગતિપાલ, આટવિકા. (વ. ૨. કો.)
:મંત્રી, પુરોહિત, સેનાપતિ, યુવરાજ, દૌવારિક, અંતર્વેશિક, પ્રશાસ, મહાતૃ, સંનિધાતૃ, પ્રદેષ્ટ, નાયક, પૌર વ્યવહારિક, પરિવાદાધ્યક્ષ, દંડ, દુર્ગંતિપાલ, આટવિકા. (વ. ૨. કો.)
:(૧૮).
:(૧૮).
:(અર્થશાસ્ત્ર મુજબ). મંત્રી, પુરોહિત, સેનાપતિ, દૌવારિક, અંતર શિક, પ્રશાસ્ત્રી, સમાહરત્રિ, સન્નિધાત્રિ, પરદેશત્રિ નાયક, પૌર(સૂબો), ન્યાયાધિશ (વ્યવહારિક), કારમાંતિક, મંત્રી, દંડપાલ, દુર્ગપાલ, અંતપાલ અથવા :રાષ્ટ્રાંતપાલ.
:(અર્થશાસ્ત્ર મુજબ). મંત્રી, પુરોહિત, સેનાપતિ, દૌવારિક, અંતરવંશિક, પ્રશાસ્ત્રી, સમાહરત્રિ, સન્નિધાત્રિ, પરદેશત્રિ નાયક, પૌર(સૂબો), ન્યાયાધિશ (વ્યવહારિક), કારમાંતિક, મંત્રી, દંડપાલ, દુર્ગપાલ, અંતપાલ અથવા રાષ્ટ્રાંતપાલ.


તીર્થક્ષેત્ર (૧૮).
તીર્થક્ષેત્ર (૧૮).
Line 1,803: Line 1,828:


તીર્થંકર (૨૪).
તીર્થંકર (૨૪).
:ઋષભદેવ, અજીતનાથ, સંભવનાથ,
:ઋષભદેવ, અજીતનાથ, સંભવનાથ, અભિનંદન, સુમતિનાથ, પદ્મપ્રભુ, સુપાર્શ્વનાથ, ચન્દ્રપ્રભુ, સુવિધિનાથ, શીતલનાથ, શ્રેયાંસનાથ, વાસુપૂજ્ય, વિમલનાથ, અનંતનાથ, ધર્મનાથ, શાંતિનાથ, કુંથુનાથ; અરનાથ, મલ્લિનાથ, મુનિસુવ્રત, નમિનાથ, નેમિનાથ, પાર્શ્વનાથ, મહાવીર અથવા વર્ધમાન સ્વામી.
:અભિનંદન, સુમતિનાથ, પદ્મપ્રભુ, સુપાર્શ્વનાથ, ચન્દ્રપ્રભુ, સુવિધિનાથ, શીતલનાથ, શ્રેયાંસનાથ, વાસુપૂજ્ય, વિમલનાથ, અનંતનાથ, ધર્મનાથ, શાંતિનાથ, કુંથુનાથ; અરનાથ, મલ્લિનાથ, મુનિસુવ્રત, નમિનાથ, નેમિનાથ, :પાર્શ્વનાથ, મહાવીર અથવા વર્ધમાન સ્વામી.


તુષ્ટિ (૯)
તુષ્ટિ (૯)
:પ્રકૃતિ, ઉપાદાન, કાલ, ભાગ્ય, અર્જનોપરમ, રક્ષણોપરમ, ક્ષયોપરમ, અતૃપ્રત્યપરમ, હિંસોપરમ.
:પ્રકૃતિ, ઉપાદાન, કાલ, ભાગ્ય, અર્જનોપરમ, રક્ષણોપરમ, ક્ષયોપરમ, અતૃપ્રપ્ત્યપરમ, હિંસોપરમ.


તેજકલા (૧૨).
તેજકલા (૧૨).
:તપિની, તાપિની, ધુમ્રા, મરીચિ, જવાલિની, રુચિ, સુષુમ્ણા, ભોગદા, વિશ્વા, બોધિની, ધારિણી, ક્ષમા.
:તપિની, તાપિની, ધુમ્રા, મરીચિ, જ્વાલિની, રુચિ, સુષુમ્ણા, ભોગદા, વિશ્વા, બોધિની, ધારિણી, ક્ષમા.


તેર તાંસળી (૧૩).  
તેર તાંસળી (૧૩).  
Line 1,819: Line 1,843:


ત્યાગ (૧૧).
ત્યાગ (૧૧).
:હિંસા, પરસ્ત્રી, માંસભક્ષણ, મદ્યપાન, સ્ત્રીસ્પર્શ, આત્મઘાત, ચોરી, મિથ્યાવાદ, દેવનિંદા, ન ખપતું ખાવાનો, વિમુખના મુખથી કથા સાંભળવાનો. (સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના સાધુના ત્યાગ).
:હિંસા, પરસ્ત્રી, માંસભક્ષણ, મદ્યપાન, સ્ત્રીસ્પર્શ, આત્મઘાત, ચોરી, મિથ્યાપવાદ, દેવનિંદા, ન ખપતું ખાવાનો, વિમુખના મુખથી કથા સાંભળવાનો. (સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના સાધુના ત્યાગ).


ત્યાજય નર (૮).  
ત્યાજ્ય નર (૮).  
:મૂર્ખ, શઠ, કાણિયો, નિધૃણ, વ્યસની, ગર્વિષ્ઠ, નિષ્ઠુર, અતિલોભી.
:મૂર્ખ, શઠ, કાણિયો, નિધૃણ, વ્યસની, ગર્વિષ્ઠ, નિષ્ઠુર, અતિલોભી.


ત્યાજયનારી (૮).  
ત્યાજ્યનારી (૮).  
:સ્વગોત્રજ, ગુરુપત્ની, મિત્રપત્ની, વર્ણાધિક, પ્રવર્જિત, કુમારી, પુત્રવધૂ, નાનાભાઈની પત્ની.
:સ્વગોત્રજ, ગુરુપત્ની, મિત્રપત્ની, વર્ણાધિક, પ્રવર્જિત, કુમારી, પુત્રવધૂ, નાનાભાઈની પત્ની.


Line 1,856: Line 1,880:
:(૩).
:(૩).
:સત્ત્વ, રજસ, તમસ – ગુણરૂપે.
:સત્ત્વ, રજસ, તમસ – ગુણરૂપે.
:(૩). પારમાર્થિક, વ્યાવહારિક, પ્રતિભાસિક – સત્તારૂપે.
:(૩).  
:(૩). કર્તા, કર્મ, ક્રિયા.
પારમાર્થિક, વ્યાવહારિક, પ્રતિભાસિક – સત્તારૂપે.
:(૩).  
કર્તા, કર્મ, ક્રિયા.
:(૩).  
:(૩).  
:જ્ઞાતા, જ્ઞાન, જ્ઞેય.
:જ્ઞાતા, જ્ઞાન, જ્ઞેય.
Line 1,868: Line 1,894:


ત્રિપુટી (૩).  
ત્રિપુટી (૩).  
:ધાતા, દયેય, ધ્યાન,
:ધાતા, ધ્યેય, ધ્યાન,
:પૂજ્ય, પૂજક, પૂજન.  
:પૂજ્ય, પૂજક, પૂજન.  
:(૩)
:(૩)
Line 1,878: Line 1,904:


ત્રિપુરાણ (૩).  
ત્રિપુરાણ (૩).  
:વિષ્ણુસંબંધી – વિષ્ણુ, નારદીય, ભાગવત, ગરુડ, યજ્ઞ, વરાહ, શિવ સંબંધી – મત્સ્ય, કર્મ, લિંગ, વાયુ, છંદ, અગ્નિ.
:વિષ્ણુસંબંધી – વિષ્ણુ, નારદીય, ભાગવત, ગરુડ, યજ્ઞ, વરાહ. :શિવ સંબંધી – મત્સ્ય, કૂર્મ, લિંગ, વાયુ, સ્કંદ, અગ્નિ.
:બ્રહ્માસંબંધી – બ્રહ્માંડ, બ્રહ્મવૈવત, માર્કંડેય, ભવિષ્ય, વામન, બ્રહ્મ.
:બ્રહ્મા સંબંધી – બ્રહ્માંડ, બ્રહ્મવૈવર્ત, માર્કંડેય, ભવિષ્ય, વામન, બ્રહ્મ.


ત્રિફળા (૩).  
ત્રિફળા (૩).  
Line 1,898: Line 1,924:
:કેસરી, સફેદ, લીલો રંગ.
:કેસરી, સફેદ, લીલો રંગ.


ત્રિલોચનશિવનેત્ર
ત્રિલોચન-શિવનેત્ર


ત્રિવેણી સમૂહ (૩).  
ત્રિવેણી સમૂહ (૩).  
Line 1,926: Line 1,952:
:અંગુલિયંત્ર, ધનુરયંત્ર.
:અંગુલિયંત્ર, ધનુરયંત્ર.
:(૩૭)
:(૩૭)
:વીણા, બીન, રુદ્રબીન, સારંગી, તાઉસબીન, સારમંડળ, સિતાર, એકતારી વીણા, તાઉસ, રાવણહથ્થો, સરોદ, રખબ, તંબૂર, ચોતાર, મદમંડળ, તંતૂણો, કીનરી, ચીકા, જંતર, મલંગો, સુંદરી, શિકાર, રવાજ, દિલરુબા, :દિલપસંદ, સરસોટા, કછવા, એકતારો, મોરચંગ, ફિડલ, પિયાનો, ગિટાર, વાયોલીન, બોન્ઝો, સેલો, બાસ, હાર્પ. (ભ૦ગો૦મ૦).
:વીણા, બીન, રુદ્રબીન, સારંગી, તાઉસબીન, સારમંડળ, સિતાર, એકતારી વીણા, તાઉસ, રાવણ-હથ્થો, સરોદ, રખબ, તંબૂરો, ચોતાર, મદમંડળ, તંતૂણો, કીનરી, ચીકા, જંતર, મલંગો, સુંદરી, શિકાર, રવાજ, દિલરુબા, દિલપસંદ, સરસોટા, કછવા, એકતારો, મોરચંગ, ફિડલ, પિયાનો, ગિટાર, વાયોલીન, બોન્ઝો, સેલો, બાસ, હાર્પ. (ભ૦ગો૦મ૦).


તાંડવનૃત્ય (૭).  
તાંડવનૃત્ય (૭).  
Line 1,937: Line 1,963:


દત્તાત્રેયના ગુરુ (૨૪).
દત્તાત્રેયના ગુરુ (૨૪).
:પૃથ્વી, અનલ, આકાશ, નીરહત, શશી, રવિ, અજગર, કપોત,. સિંધુ, પતંગ, હરિણ, ગજ, મધુહા, શરકર, મધુમક્ષી, ભ્રમર, મીન, પિંગલા, કુમારિકા, કિરણ, પક્ષી, શિશુ, ઊર્ણનાભ, અહિ, (વ. વૃં. દી.)
:પૃથ્વી, અનલ, આકાશ, નીરહત, શશી, રવિ, અજગર, કપોત, સિંધુ, પતંગ, હરિણ, ગજ, મધુહા, શરકર, મધુમક્ષી, ભ્રમર, મીન, પિંગલા, કુમારિકા, કિરણ, પક્ષી, શિશુ, ઊર્ણનાભ, અહિ, (વ. વૃં. દી.)
:(૨૪).
:(૨૪).
:પૃથ્વી, વાયુ, આકાશ, જળ, અગ્નિ, ચંદ્ર, સૂર્ય, હોલો, અજગર, સમુદ્ર, પતંગિયું, મધમાખી, હાથી, પારધી, હરણ, માછલું, પિંગળા નામની વેશ્યા, સમડી, બાળક, કુંવારી કન્યા, બાણ ઘડનારી, સર્પ, કરોળિયો, ભમરી.
:પૃથ્વી, વાયુ, આકાશ, જળ, અગ્નિ, ચંદ્ર, સૂર્ય, હોલો, અજગર, સમુદ્ર, પતંગિયું, મધમાખી, હાથી, પારધી, હરણ, માછલું, પિંગળા નામની વેશ્યા, સમડી, બાળક, કુંવારી કન્યા, બાણ ઘડનારી, સર્પ, કરોળિયો, ભમરી.
Line 1,949: Line 1,975:
:આસ્તિક, નાસ્તિક.
:આસ્તિક, નાસ્તિક.
:(૩).
:(૩).
:સ્વપ્ન, ચિત્ર, સાક્ષાત્
:સ્વપ્ન, ચિત્ર, સાક્ષાત્.
:(૪).
:(૪).
:સ્વપ્ન, ચિત્ર, સાક્ષાત્, શ્રવણ.  
:સ્વપ્ન, ચિત્ર, સાક્ષાત્, શ્રવણ.  
:(૬).
:(૬).
:ચાર્વાકદર્શન. જૈનદર્શન, બૌદ્ધદર્શન, સાંખ્યયોગદર્શન, ન્યાય વૈશેષિક દેશન, મીમાંસાદર્શન.
:ચાર્વાકદર્શન. જૈનદર્શન, બૌદ્ધદર્શન, સાંખ્યયોગદર્શન, ન્યાય વૈશેષિક દર્શન, મીમાંસાદર્શન.
:(૮).
:(૮).
:ગુરુ, ભાગ્યવાન, દાતા, કામધેનુ, દર્પણ, પ્રભુ, સૂર્ય, ઈશ્વર.
:ગુરુ, ભાગ્યવાન, દાતા, કામધેનુ, દર્પણ, પ્રભુ, સૂર્ય, ઈશ્વર.
:(૧૫)
:(૧૫)
:ચાર્વાક, બૌદ્ધ, આહત, રામાનુજ, પૂર્ણપ્રજ્ઞ, નકુલીશ, પાશુપત, શૈવ, પ્રત્યભિજ્ઞા, રસેશ્વર, ઔલૂક્ય, અક્ષપાદ, પાણિનિ, સાંખ્ય, પાત જલ, શંકર. (મધ્વાચાર્ય).
:ચાર્વાક, બૌદ્ધ, આર્હત, રામાનુજ, પૂર્ણપ્રજ્ઞ, નકુલીશ, પાશુપત, શૈવ, પ્રત્યભિજ્ઞા, રસેશ્વર, ઔલૂક્ય, અક્ષપાદ, પાણિનિ, સાંખ્ય, પાતંજલ, શંકર. (મધ્વાચાર્ય).


દશજ્યોતિ (૧૦).
દશજ્યોતિ (૧૦).
:ધૂમ્રા, અચિ, ઉષ્મા, જ્વલિની, વિસ્ફુલ્લિંગિની, સુશ્રી, સુરૂપા, કપિલા, હવ્ય, કવ્યવહા.
:ધૂમ્રા, અર્ચિ, ઉષ્મા, જ્વલિની, વિસ્ફુલ્લિંગિની, સુશ્રી, સુરૂપા, કપિલા, હવ્ય, કવ્યવહા.


દશદિશા (૧૦).  
દશદિશા (૧૦).  
Line 1,972: Line 1,998:


દશમૂલ (૧૦)
દશમૂલ (૧૦)
:બીલી, અરણી, ઊભી ભોરિંગડી, બેઠી ભોરિંગડી, સાલવણ, પીઠવણ, ગોખરુ, શીવણ, પાડવણુ, પુષ્કરમૂળ. (– આર્યભિષક). (૧૦).
:બીલી, અરણી, ઊભી ભોરિંગડી, બેઠી ભોરિંગડી, સાલવણ, પીઠવણ, ગોખરુ, શીવણ, પાડવણ, પુષ્કરમૂળ. (– આર્યભિષક). (૧૦).
:ખિલવણી, મોટીરીંગણી, ભોંયરીંગણી, ગોખરૂ, બીલી, પાડલ, અરણી, અરડૂસો, અરલ, કામરી. (યોગચિંતામણિ).
:ખિલવણી, મોટીરીંગણી, ભોંયરીંગણી, ગોખરૂ, બીલી, પાડલ, અરણી, અરડૂસો, અરલુ, કાશ્મરી. (યોગચિંતામણિ).
:(૧૦).
:(૧૦).
:શાલીપર્ણી, પ્રશ્નીપર્ણી, બૃહતી, ક્ષુદ્રા, ગોખરુ (–લઘુપંચમૂળ)
:શાલીપર્ણી, પ્રશ્નીપર્ણી, બૃહતી, ક્ષુદ્રા, ગોખરુ (–લઘુપંચમૂળ)
:બીલી, અગ્નિમંથ, અરડૂસો, કામરી, પાડલ.(બૃહત્પંચમૂળ).
:બીલી, અગ્નિમંથ, અરડૂસો, કાશ્મરી, પાડલ.(બૃહત્પંચમૂળ).


દશમુખી (૨).  
દશમુખી (૨).  
Line 1,988: Line 2,014:


દશાંગલેપ (૧૦).  
દશાંગલેપ (૧૦).  
:સરસડાની છાલ, જેઠીમધ, રતાંજલી, એલચી, જટામાસી, હળદર, દારૂહળદર, કઠ, વાળો, તગર,
:સરસડાની છાલ, જેઠીમધ, રતાંજલી, એલચી, જટામાસી, હળદર, દારૂહળદર, કઠ, વાળો, તગર.


દશાંગીસુખ (૧૦).  
દશાંગીસુખ (૧૦).  
Line 1,995: Line 2,021:
દાન (૩).  
દાન (૩).  
:અભયદાન, ઉપકારદાન, દ્રવ્યદાન (વo ૨o કોo)
:અભયદાન, ઉપકારદાન, દ્રવ્યદાન (વo ૨o કોo)
(૪).
:જ્ઞાનદાન, અભયદાન, ધર્મોપકરણદાન, અનુકંપાદાન.
:જ્ઞાનદાન, અભયદાન, ધર્મોપકરણદાન, અનુકંપાદાન.
:(૯)
:(૯)
:ગોદાન, ભૂમિદાન, તલદાન, સુવર્ણદાન, વસ્ત્રદાન, ધાન્યદાન, આજયદાન, રોપ્યદાન, લવણદાન. (અંત્યેષ્ટિના).
:ગોદાન, ભૂમિદાન, તલદાન, સુવર્ણદાન, વસ્ત્રદાન, ધાન્યદાન, આજયદાન, રૌપ્યદાન, લવણદાન. (અંત્યેષ્ટિના).
:(૧૪).
:(૧૪).
:અન્નદાન, ઉદકદાન, દીપદાન, તાંબૂલદાન, ગૌદાન, કન્યાદાન, વિદ્યાદાન, પાત્રદાન, ચંદનદાન, પુષ્પદાન, વસ્ત્રદાન, સગડીદાન, લોહદાન, તિલદાન.
:અન્નદાન, ઉદકદાન, દીપદાન, તાંબૂલદાન, ગૌદાન, કન્યાદાન, વિદ્યાદાન, પાત્રદાન, ચંદનદાન, પુષ્પદાન, વસ્ત્રદાન, સગડીદાન, લોહદાન, તિલદાન.
Line 2,007: Line 2,034:


દાસ (૧૩).  
દાસ (૧૩).  
:ગૃહજાત, ક્રીત, લબ્ધ, દાયાદુપાગત, અનાકાલભૃત, આહિત, ઋણ દાસ, યુદ્ધપ્રાપ્ત, પણેજિત, પ્રવજ્યાવસિત, કૃત, વડવાહત, આત્મવિક્રેતા.  
:ગૃહજાત, ક્રીત, લબ્ધ, દાયાદુપાગત, અનાકાલભૃત, આહિત, ઋણદાસ, યુદ્ધપ્રાપ્ત, પણેજિત, પ્રવજ્યાવસિત, કૃત, વડવાહત, આત્મવિક્રેતા.  


દિક્‌પાળ (૮).
દિક્‌પાળ (૮).
:ઇન્દ્ર (પૂર્વદિશાનો), અગ્નિ (અગ્નિકોણનો), યમ (દક્ષિણનો), નૈઋતિ (નૈઋત્યકોણનો), વરુણ (પશ્ચિમ), વાયુ (વાયવ્યકોણનો), કુબેર (ઉત્તરનો), શિવ (ઈશાનકોણનો).
:ઈન્દ્ર (પૂર્વદિશાનો), અગ્નિ (અગ્નિકોણનો), યમ (દક્ષિણનો), નૈઋતિ (નૈઋત્યકોણનો), વરુણ (પશ્ચિમનો), વાયુ (વાયવ્યકોણનો), કુબેર (ઉત્તરનો), શિવ (ઈશાનકોણનો).


દિગ્‌કુમારી (૫૬).
દિગ્‌કુમારી (૫૬).
:ભોગંકરા, ભોગવતી, સુભોગા, ભોગમાલિની, સુવત્સા, વત્સનિત્રા, પુષ્પમાલા, આનંદિતા, મેઘંકરા, મેઘવતી, સુમેઘા, મેઘમાલિની, તોયધારા, વિચિત્રા, વારિષેણા, બલાહિકા, નંદા, ઉત્તરાનંદા, આનંદા, નંદિવર્ધના, વિજયા, :વિજયંતી, જયંતી, અપરાજિતા, સમાહાર, સુપ્રદત્તા, સુપ્રબુદ્ધા, યશોધરા, લક્ષ્મીવતી, શેષવતી, ચિત્રગુપ્તા, વસુંધરા, ઈલાદેવી, સુરાદેવી, પૃથિવી, પદ્માવતી, એકનાસા, નવમિકા, ભદ્રા, શીતા, અલંબુસા, મિનકેશી, :પુંડરીકા, વારુણી, હાસા, સર્વપ્રભા, શ્રી, હ્રી, ચિત્રા, ચિત્રકનકા, શતેરા, વસુદામિની, રૂપા, રૂપાસિકા, સુરૂપ, રૂપકાવતી.
:ભોગંકરા, ભોગવતી, સુભોગા, ભોગમાલિની, સુવત્સા, વત્સનિત્રા, પુષ્પમાલા, આનંદિતા, મેઘંકરા, મેઘવતી, સુમેઘા, મેઘમાલિની, તોયધારા, વિચિત્રા, વારિષેણા, બલાહિકા, નંદા, ઉત્તરાનંદા, આનંદા, નંદિવર્ધના, વિજયા, વિજયંતી, જયંતી, અપરાજિતા, સમાહારા, સુપ્રદત્તા, સુપ્રબુદ્ધા, યશોધરા, લક્ષ્મીવતી, શેષવતી, ચિત્રગુપ્તા, વસુંધરા, ઈલાદેવી, સુરાદેવી, પૃથિવી, પદ્માવતી, એકનાસા, નવમિકા, ભદ્રા, શીતા, અલંબુસા, મિનકેશી, પુંડરીકા, વારુણી, હાસા, સર્વપ્રભા, શ્રી, હ્રી, ચિત્રા, ચિત્રકનકા, શતેરા, વસુદામિની, રૂપા, રૂપાસિકા, સુરૂપા, રૂપકાવતી.


દિગ્ગજ (૪)  
દિગ્ગજ (૪)  
:રિષ, વયુહૂ, કરપરાજિત, વામન.  
:રિષ, વપુહૂ, કરપરાજિત, વામન.  
:(૪)
:(૪)
:ઋષભ, પુષ્કરચૂડ, વામન, અપરાજિત.
:ઋષભ, પુષ્કરચૂડ, વામન, અપરાજિત.
Line 2,023: Line 2,050:


દિગ્ગજી (૮)  
દિગ્ગજી (૮)  
:અભ્રમુ, કપિલા, પિંગલા, અનુપમા, તામ્રવણી, શુભ્રદન્તી,  
:અભ્રમુ, કપિલા, પિંગલા, અનુપમા, તામ્રવર્ણી, શુભ્રદન્તી, અંગના, અંજનાવતી.
:અંગના, અંજનાવતી.


દિવ્ય (૫)  
દિવ્ય (૫)  
:સોનામહોરની વૃષ્ટિ, પંચવર્ણા ફૂલની વૃષ્ટિ, વસ્ત્રની વૃષ્ટિ, દેવદુંદુભિ, અહાદાન મહાદાન એવો ધ્વનિ.
:સોનામહોરોની વૃષ્ટિ, પંચવર્ણા ફૂલની વૃષ્ટિ, વસ્ત્રની વૃષ્ટિ, દેવદુંદુભિ, અહોદાનં મહાદાનં એવો ધ્વનિ.


દિશા (૪)
દિશા (૪)
Line 2,037: Line 2,063:


દિશાકુમારી (૪).  
દિશાકુમારી (૪).  
:(પૂર્વદિશાની-૮) નંદોત્તરા, નંદા, આનંદા, નિંદિષેણ, વિજ્યા, વૈજયંતી, જયંતી, અપરાજિતા.
:(પૂર્વદિશાની-૮) નંદોત્તરા, નંદા, આનંદા, નિંદિષેણા, વિજ્યા, વૈજયંતી, જયંતી, અપરાજિતા.
:(પશ્ચિમદિશાની-૮) ઈલાદેવી, સુરાદેવી, પૃથ્વી, પદ્માવતી, એકનાસા, નવમિકા, સીતા, ભદ્રા.
:(પશ્ચિમદિશાની-૮) ઈલાદેવી, સુરાદેવી, પૃથ્વી, પદ્માવતી, એકનાસા, નવમિકા, સીતા, ભદ્રા.
:(ઉત્તર દિશાની-૮) અલંબુસા, મિશ્રકેશી, પુંડરીકિણી, વારૂણી, હાસા, સર્વપ્રભા, શ્રી, હ્રી.
:(ઉત્તર દિશાની-૮) અલંબુસા, મિશ્રકેશી, પુંડરીકિણી, વારૂણી, હાસા, સર્વપ્રભા, શ્રી, હ્રી.
:(દક્ષિણ દિશાની-૮). લહમવતી, શેષવતી, ચિત્રગુપ્તા, વસુંધરા, સમાહાર, સુપ્રદત્તા, સુપ્રબુદ્ધા, યશોધરા.
:(દક્ષિણ દિશાની-૮). લક્ષ્મીવતી, શેષવતી, ચિત્રગુપ્તા, વસુંધરા, સમાહારા, સુપ્રદત્તા, સુપ્રબુદ્ધા, યશોધરા.


દિશાગ્રહ (૮)
દિશાગ્રહ (૮)
:પૂર્વ-રવિ, અગ્નિ-શુક્ર, દક્ષિણ-મંગળ, નૈઋત્ય-રાહુ, પશ્રિમ-શનિ, વાયવ્ય-ચંદ્ર, ઉત્તર-બુધ, ઈશાન–ગુરુ. (જુઓ ગ્રહ).
:પૂર્વ-રવિ, અગ્નિ-શુક્ર, દક્ષિણ-મંગળ, નૈઋત્ય-રાહુ, પશ્ચિમ-શનિ, વાયવ્ય-ચંદ્ર, ઉત્તર-બુધ, ઈશાન–ગુરુ. (જુઓ ગ્રહ).


દિશાના દેવ (૮)  
દિશાના દેવ (૮)  
Line 2,049: Line 2,075:


દુર્ગ (૪)
દુર્ગ (૪)
:ભૂમિદુર્ગ, જલદુર્ગ, ગિરિદુર્ગ, ગહ્વરદુર્ગ.
:ભૂમિદુર્ગ, જલદુર્ગ, ગિરિદુર્ગ, ગહ્‌વરદુર્ગ.
:(૬) (મનુ પ્રમાણે)
:(૬) (મનુ પ્રમાણે)
:ધર્નુ દુર્ગ, મહીદુર્ગ, જલદુર્ગ, વૃક્ષદુર્ગ, નરદુર્ગ, ગિરિદુર્ગ. (૧૬)
:ધર્નુદુર્ગ, મહીદુર્ગ, જલદુર્ગ, વૃક્ષદુર્ગ, નરદુર્ગ, ગિરિદુર્ગ. (૧૬)
:ધન્વ, મટોડી, પાણી, ઝાડ, નૃ, પહાડી, બંધ, ઐરિણી, ખાઈ, પારિધ, સૈન્ય, મરિ, મૃ, માનવ, ધાવ, ગિરિ.
:ધન્વ, મટોડી, પાણી, ઝાડ, નૃ, પહાડી, બંધ, ઐરિણી, ખાઈ, પારિધ, સૈન્ય, મરિ, મૃ, માનવ, ધાવ, ગિરિ.


Line 2,064: Line 2,090:
:(૯)
:(૯)
:શૈલપુત્રી, બ્રહ્મચારિણી, ચંદ્રઘંટા, કુષ્માંડા, સ્કંદમાતા, કાત્યાયની, કાલરાત્રી, મહાગૌરી, સિદ્ધિદાત્રી. (નવરાત્રિમાં ક્રમવાર પૂજાતી દુર્ગા).
:શૈલપુત્રી, બ્રહ્મચારિણી, ચંદ્રઘંટા, કુષ્માંડા, સ્કંદમાતા, કાત્યાયની, કાલરાત્રી, મહાગૌરી, સિદ્ધિદાત્રી. (નવરાત્રિમાં ક્રમવાર પૂજાતી દુર્ગા).
:(૧૦) વરેણ્યા, વરદા, વરિષ્ઠા, વરવર્ણિની, ગરિષ્ઠા, વરોહા, વરાહા, નીલગંધા, સંધ્યા, ભોગભોક્ષદા. (ભાગવત પ્રમાણે).  
:(૧૦)  
:વરેણ્યા, વરદા, વરિષ્ઠા, વરવર્ણિની, ગરિષ્ઠા, વરાહા, વરારોહા, નીલગંધા, સંધ્યા, ભોગભોક્ષદા. (ભાગવત પ્રમાણે).  


દુર્ગુણ (૯)
દુર્ગુણ (૯)
Line 2,070: Line 2,097:


દુહાજાતિ (૨૩)  
દુહાજાતિ (૨૩)  
:ભ્રમર, ભ્રામર, સરભ, સેન, મંડૂક, મર્કટ, કરજ, નર, હંસ, મદકલ, પયોધર, બલ, વારણ, ત્રિકલ, કત્સ, મત્સ્ય, શાર્દૂલ, વ્યાધ, વ્યાઘ્ર, બિડાલ, સોનક, મુખક, સર્પ. (વ. વૃં. દી.)
:ભ્રમર, ભ્રામર, સરભ, સેન, મંડૂક, મરકટ, કરભ, નર, હંસ, મદકલ, પયોધર, બલ, વારણ, ત્રિકલ, કત્સ, મત્સ્ય, શાર્દૂલ, વ્યાધ, વ્યાઘ્ર, બિડાલ, સોનક, મુખક, સર્પ. (વ. વૃં. દી.)


દુઃખત્રય (૩)  
દુઃખત્રય (૩)  
Line 2,078: Line 2,105:


દુઃખ (૪)  
દુઃખ (૪)  
:માનસદુ:ખ (કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અસૂયા, દ્વેષ) આધ્યાત્મિક દુઃખ (આત્માને થતું), આધિદૈવિક (અનાવૃષ્ટિ, ભૂકંપ), આધિભૌતિક (સર્પ, રાજા).
:માનસ દુ:ખ (કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અસૂયા, દ્વેષ) આધ્યાત્મિક દુઃખ (આત્માને થતું), આધિદૈવિક (અનાવૃષ્ટિ, ભૂકંપ), આધિભૌતિક (સર્પ, રાજા).


દૂષણ (૧૮) (જૈનમત).
દૂષણ (૧૮) (જૈનમત).
Line 2,092: Line 2,119:


દેવગંધર્વ (૧૬)  
દેવગંધર્વ (૧૬)  
:ભીમસેન, ઉગ્રસેન, સુપર્ણ, વરુણ, ગોપતિ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સૂપવર્ચા, સત્યવાક, અર્કપણ, પ્રયુત્ત, ભીમ, ચિત્રરથ, શાલિશિરા, પર્જન્ય, કલિ, નારદ.
:ભીમસેન, ઉગ્રસેન, સુપર્ણ, વરૂણ, ગોપતિ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સૂર્પવર્ચા, સત્યવાક, અર્કપણ, પ્રયુત્ત, ભીમ, ચિત્રરથ, શાલિશિરા, પર્જન્ય, કલિ, નારદ.


દેવતરુ (૫)
દેવતરુ (૫)
Line 2,100: Line 2,127:


દેવતા (૩૩).  
દેવતા (૩૩).  
:આઠ વસુ, અગિયાર રુદ્ર, બાર આદિત્ય, ઇંદ્ર, પ્રજાપતિ.
:આઠ વસુ, અગિયાર રૂદ્ર, બાર આદિત્ય, ઇંદ્ર, પ્રજાપતિ.


દેવતાભેદ (૪)
દેવતાભેદ (૪)
Line 2,109: Line 2,136:


દેવલોક (૧૬) (જૈનમત)
દેવલોક (૧૬) (જૈનમત)
:સૌધર્મ, ઐશાન, સનત્કુમાર, માહેન્દ્ર, બ્રહ્મ, બ્રહ્મેતર, લાંતક, કાપિષ્ટ, શુક, મહાશુક્ર, સતાર, સહસાર, આનત, પ્રાણત, આરત, અચ્યુત.
:સૌધર્મ, ઐશાન, સનત્કુમાર, માહેન્દ્ર, બ્રહ્મ, બ્રહ્મેતર, લાંતક, કાપિષ્ટ, શુક્ર, મહાશુક્ર, સતાર, સહસાર, આનત, પ્રાણત, આરત, અચ્યુત.


દેવાંગના (૧૬)  
દેવાંગના (૧૬)  
:શ્રાલસી, તોરણા, મુગ્ધા, માનિની, જલમાલિકા, પદ્મધા, દર્પણા, વિન્યાસા, કેતકીભરણા, માતૃભૂમિ, ચામરા, ગુંઠના, નર્તકી, શુકસારિકા, નૂપુરવાદિકા, મર્દલા, (શિલ્પશાસ્ત્ર).
:શ્રાલસી, તોરણા, મુગ્ધા, માનિની, જલમાલિકા, પદ્મગંધા, દર્પણા, વિન્યાસા, કેતકીભરણા, માતૃભૂમિ, ચામરા, ગુંઠના, નર્તકી, શુકસારિકા, નૂપુરવાદિકા, મર્દલા, (શિલ્પશાસ્ત્ર).
:(૩૨)
:(૩૨)
:મેનકા, ઉર્વશી, મોહિની, રંભા, સુંદરી, હંસાવલી, ચિત્રિણી, ગૌરી, લીલાવતી, શુભાંગિની, કર્પૂરમંજરી, વિધિચિત્તા, પદ્મનેત્રા, ગાંધારી, સર્વકલા, ચિત્રરૂપા, દેવજ્ઞા, પશ્વિની, મરીચિકા, સુગંધા, માનુની, ચંદ્રાવલી, :શત્રુમર્દિની, માનહંસા, ભાવચંદ્રા, ચંદ્રરેખા, સુસ્વભાવા, મૃગાક્ષી, ભુજઘોષા, ચંદ્રવક્રા, જયા, કામરૂપા.
:મેનકા, ઉર્વશી, મોહિની, રંભા, સુંદરી, હંસાવલી, ચિત્રિણી, ગૌરી, લીલાવતી, શુભાંગિની, કર્પૂરમંજરી, વિધિચિત્તા, પદ્મનેત્રા, ગાંધારી, સર્વકલા, ચિત્રરૂપા, દેવજ્ઞા, પદ્મિની, મરીચિકા, સુગંધા, માનુની, ચંદ્રાવલી, શત્રુમર્દિની, માનહંસા, ભાવચંદ્રા, ચંદ્રરેખા, સુસ્વભાવા, મૃગાક્ષી, ભુજઘોષા, ચંદ્રવક્રા, જયા, કામરૂપા.


દેવી સ્વરૂપ (૩)  
દેવી સ્વરૂપ (૩)  
Line 2,130: Line 2,157:


દૈવી સંપત્તિ (૨૭)
દૈવી સંપત્તિ (૨૭)
:નિર્ભયતા, ચિત્તશુદ્ધિ, જ્ઞાન, એકનિષ્ઠા, દાન, ઇંદ્રિયનિગ્રહ, યજ્ઞ, શાસ્ત્રપઠન, તપ, સરળતા, અહિંસા, સત્ય, અક્રોધ, ત્યાગ, શાંતિ, ચાડી ચૂગલીને અભાવ, તેજ, ક્ષમા, ધૈર્ય, પવિત્રતા, અદ્રોહ, ભૂતદયા, વિષયલં પટતાનો :અભાવ, નમ્રતા, લજજા, ચપળતાનો અભાવ, પૂજ્યપણાના અભિમાનનો અભાવ.  
:નિર્ભયતા, ચિત્તશુદ્ધિ, જ્ઞાન, એકનિષ્ઠા, દાન, ઇન્દ્રિયનિગ્રહ, યજ્ઞ, શાસ્ત્રપઠન, તપ, સરળતા, અહિંસા, સત્ય, અક્રોધ, ત્યાગ, શાંતિ, ચાડી ચૂગલીનો અભાવ, તેજ, ક્ષમા, ધૈર્ય, પવિત્રતા, અદ્રોહ, ભૂતદયા, વિષયલં પટતાનો અભાવ, નમ્રતા, લજજા, ચપળતાનો અભાવ, પૂજ્યપણાના અભિમાનનો અભાવ.  


દોષ (૩)
દોષ (૩)
Line 2,143: Line 2,170:
:જીવહિંસા, ચોરી, વ્યભિચાર, જૂઠું બોલવું, નિંદા કરવી, અપશબ્દો બોલવા, વ્યર્થ વાતો કરવી, લાલચ, તિરસ્કાર, ભૂલ.
:જીવહિંસા, ચોરી, વ્યભિચાર, જૂઠું બોલવું, નિંદા કરવી, અપશબ્દો બોલવા, વ્યર્થ વાતો કરવી, લાલચ, તિરસ્કાર, ભૂલ.
:(૧૦)  
:(૧૦)  
:અવિવેક, યશ, લાભ, ગર્વ, ભય, નિદાન, સંશય, રોષ, અવિનય, અપમાન.
:અવિવેક, યશ, લોભ, ગર્વ, ભય, નિદાન, સંશય, રોષ, અવિનય, અપમાન.


દંડ (૩).  
દંડ (૩).  
Line 2,149: Line 2,176:


દંડાયુધ (૩૬).
દંડાયુધ (૩૬).
:વજ્ર, ચક્ર, ધનુષ, અંકુશ, ખડ્ગ, છુરિકા, તોમર, કુંત, ત્રિશૂલ, ભાલો, ભિંદિપાલ, મુસંઢિ, માક્ષિક, મુદ્ગર, અરલ, હલ, પરશુ, પટ્ટિશ શવિષ્ટ, કણય, કંપન, કર્તરી, તલવાર, કુદ્દાલ, દુરસ્ફોટ, ગદા, પ્રલય, કાલ, :તારાચ, પાશ, ફલ, યંત્ર, દ્રસ, દંડ, લગડ, કટારી. (પૃથ્વીચંદ્રચરિત્ર).  
:વજ્ર, ચક્ર, ધનુષ, અંકુશ, ખડ્ગ, છુરિકા, તોમર, ક્રુંત, ત્રિશૂલ, ભાલો, ભિંદિપાલ, મુસંઢિ, માક્ષિક, મુદ્‌ગર, અરલ, હલ, પરશુ, પટ્ટિશ શવિષ્ટ, કણય, કંપન, કર્તરી, તલવાર, કુદ્દાલ, દુસ્ફોટ, ગદા, પ્રલય, કાલ, તારાચ, પાશ, ફલ, યંત્ર, દ્રસ, દંડ, લગડ, કટારી. (પૃથ્વીચંદ્રચરિત્ર).  
:(૩૬)
:(૩૬)
:ચક્ર, ધનુ, વજ્ર, ખડ્ગ, ક્ષુરિકા, તોમર, કન્ત, ત્રિશુલ, શક્તિ, પરશુ, મક્ષિકા, ભલ્લિ, ભિંડિપાલ, મુષ્ટિ, લુણ્ઠિ, શંકુ, પાશ, પટ્ટિશ, યષ્ટિ, કણય, કમ્પન, હલ, મુશલ, ગુલિકા, કર્ત્તરી, કરપત્ર, તરવાર, કુદ્દાલ, કુસ્ફોટ, :કોફણિ ડાહ, ડથ્થૂસ, મુદ્ગર, ગદા, ઘન, કરવાલિકા.
:ચક્ર, ધનુ, વજ્ર, ખડ્ગ, ક્ષુરિકા, તો મર, કન્ત, ત્રિશૂલ, શક્તિ, પરશુ, મક્ષિકા, ભલ્લિ, ભિંડિપાલ, મુષ્ટિ, લુણ્ઠિ, શંકુ, પાશ, પટ્ટિશ, યષ્ટિ, કણય, કમ્પન, હલ, મુશલ, ગુલિકા, કર્ત્તરી, કરપત્ર, તરવાર, કુદ્દાલ, કુસ્ફોટ, કોફણિ ડાહ, ડથ્થૂસ, મુદ્‌ગર, ગદા, ઘન, કરવાલિકા.
:(શ્રીદ્વયાશ્રયમહાકાવ્ય.)
:(શ્રીદ્વયાશ્રયમહાકાવ્ય.)
:(૩૯).
:(૩૯).
:ચક્ર, ધનુષ, વજ્ર, ખડ્ઝ, છરિકા, તોમર, નારાચ, કુંત, શૂલ, શક્તિ, પાસ, મુડુ, ભલ્લ, મક્ષિક, ભિંડિપાલ, મુષંડી, લુંઠિ, દંડ, ગદા, ફાંકુ, પરશુ, પટ્ટિશ, રિષ્ટ, કણય, કણવ, કંપન, હલ, મુશલ, આગલિકા, કત્તરિ, :કરપત્ર, તરવારિ, કોદાલ, અંકુશ, કરવાર, દુસ્ફોટ, ગોફિણી, દાહડ, ડમરુ. (વ.૨.કો.)
:ચક્ર, ધનુષ, વજ્ર, ખડ્ગ, છુરિકા, તોમર, નારાચ, કુંત, શૂલ, શક્તિ, પાસ, મુડુ, ભલ્લ, મક્ષિક, ભિંડિપાલ, મુષંડી, લુંઠિ, દંડ, ગદા, ફાંકુ, પરશુ, પટ્ટિશ, રિષ્ટ, કણય, કણવ, કંપન, હલ, મુશલ, આગલિકા, કર્ત્તરિ, કરપત્ર, તરવારિ, કોદાલ, અંકુશ, કરવાર, દુસ્ફોટ, ગોફિણી, દાહડ, ડમરુ. (વ.૨.કો.)


દ્રવ્યયજ્ઞ (૧૨).  
દ્રવ્યયજ્ઞ (૧૨).  
Line 2,161: Line 2,188:
દ્વાર (૯).
દ્વાર (૯).
:મુખ, નાસિકાના બે, કાનના બે, આંખના બે, લિંગ (યોનિ), ગુદા. (શરીરના).
:મુખ, નાસિકાના બે, કાનના બે, આંખના બે, લિંગ (યોનિ), ગુદા. (શરીરના).
:(૨૩). (જૈનમત) શરીર, અવગાહના, સંઘયણ, સંસ્થાન, કષાય, સંજ્ઞા, વેશ્યા, ઇન્દ્રિય, સંઘાત (સમુદ્ઘાત), સંજ્ઞા, વેદ, પર્યાપ્તિ, દૃષ્ટિ, દર્શન, જ્ઞાન, યોગ, ઉપયોગ, કિમાહાર, ઉપપાત, સ્થિતિ (આયુ), સમુદ્ઘાત વડે :ચ્યવન, ગતિ, અગતિ. (૩૬) (જૈનમત)
:(૨૩). (જૈનમત) શરીર, અવગાહના, સંઘયણ, સંસ્થાન, કષાય, સંજ્ઞા, લેશ્યા, ઇન્દ્રિય, સંઘાત (સમુદ્‌ઘાત), સંજ્ઞી, વેદ, પર્યાપ્તિ, દૃષ્ટિ, દર્શન, જ્ઞાન, યોગ, ઉપયોગ, કિમાહાર, ઉપપાત, સ્થિતિ (આયુ), સમુદ્‌ઘાત વડે ચ્યવન, ગતિ, અગતિ.  
:પ્રજ્ઞાપના, વેદ, રાગ, કલ્પ, નિર્ગ્રંથ, પ્રતિસેવના (વિરાધના), જ્ઞાન, તીર્થ, લિંગ, શરીર, ક્ષેત્ર, કાળ, ગતિ, સંયમ, નિકાસ (સંનિકર્ષ), યોગ, ઉપયોગ, કષાય, વેશ્યા, પરિણામ, બંધ, વેદ (કર્મનું વેદવું –ઉદય), :કર્મોદીરણ (ઉદીરણા), ઉપસંપદને હાર (સ્વીકારને ત્યાગ), સંજ્ઞા, આહાર, ભવ, આકર્ષ, કાળ માન, અંતર, સમુદ્ઘાત, ક્ષેત્ર, સ્પર્શન, ભાવ, પરિમાણ, અલ્પબહુવ,
:(૩૬) (જૈનમત)
:પ્રજ્ઞાપના, વેદ, રાગ, કલ્પ, નિર્ગ્રંથ, પ્રતિસેવના (વિરાધના), જ્ઞાન, તીર્થ, લિંગ, શરીર, ક્ષેત્ર, કાળ, ગતિ, સંયમ, નિકાસ (સંનિકર્ષ), યોગ, ઉપયોગ, કષાય, લેશ્યા, પરિણામ, બંધ, વેદ (કર્મનું વેદવું –ઉદય), કર્મોદીરણ (ઉદીરણા), ઉપસંપદને હાર (સ્વીકારને ત્યાગ), સંજ્ઞા, આહાર, ભવ, આકર્ષ, કાળમાન, અંતર, સમુદ્‌ઘાત, ક્ષેત્ર, સ્પર્શના, ભાવ, પરિમાણ, અલ્પબહુત્વ.


દ્વારપાલિકા (૮).  
દ્વારપાલિકા (૮).  
Line 2,170: Line 2,198:
:જંબુ, કુશ, પ્લક્ષ, શાલ્મલિ, ક્રૌંચ, શાક, પુષ્કર.
:જંબુ, કુશ, પ્લક્ષ, શાલ્મલિ, ક્રૌંચ, શાક, પુષ્કર.
:(૭)
:(૭)
:લવણ, ઈક્ષુ, સુરા, વ્રત, દધિ, ક્ષીર, જળ.
:લવણ, ઈક્ષુ, સુરા, ધૃત, દધિ, ક્ષીર, જળ.
:(૯) ઇંદ્રદ્વીપ, કરારમત, તામ્રવર્ણ, ગભસ્તિમત, નાગદ્વીપ, સૌમ્ય, ગાંધર્વ, વારુણ, કુમારક.  
:(૯) ઇંદ્રદ્વીપ, કરોરમત, તામ્રવર્ણ, ગભસ્તિમત, નાગદ્વીપ, સૌમ્ય, ગાંધર્વ, વારુણ, કુમારક.  


{{center|'''[ ધ ]'''}}
{{center|'''[ ધ ]'''}}


ધન (૧૮).  
ધન (૧૮).  
:અવિ, અજ, ગો, કૃષ્ણસાર, ગમય, સુકુરુ, રૂરૂ, શશ, અશ્વતર, ખર, મહિષ, ઉષ્ટ્ર, અશ્વ, કપિ ચમરી, માર્જા, ગજ, શ્વાન (ઢોરઢાંખર).
:અવિ, અજ, ગો, કૃષ્ણસાર, ગમય, સુકુરૂ, રૂરૂ, શશ, અશ્વતર, ખર, મહિષ, ઉષ્ટ્ર, અશ્વ, કપિ ચમરી, માર્જાર, ગજ, શ્વાન (ઢોરઢાંખર).


ધનુર્વેદ (૫).  
ધનુર્વેદ (૫).  
Line 2,204: Line 2,232:


ધર્મપ્રકાર (૭).
ધર્મપ્રકાર (૭).
:ઈષ્ટ, પૂર્ત, સ્વાધ્યાય, જપ, તપ, પૂજા, દાન.
:ઇષ્ટ, પૂર્ત, સ્વાધ્યાય, જપ, તપ, પૂજા, દાન.


ધર્મમાર્ગ (૮).  
ધર્મમાર્ગ (૮).  
Line 2,210: Line 2,238:


ધર્મલક્ષણ (૧૦).
ધર્મલક્ષણ (૧૦).
:ધીરજ, ક્ષમા, મનોનિગ્રહ, અસ્તેય, પવિત્રતા, ઈન્દ્રિયનિગ્રહા ધી, વિદ્યા, સત્ય, અક્રોધ. (મનુસ્મૃતિ).
:ધીરજ, ક્ષમા, મનોનિગ્રહ, અસ્તેય, પવિત્રતા, ઇન્દ્રિયનિગ્રહા ધી, વિદ્યા, સત્ય, અક્રોધ. (મનુસ્મૃતિ).


ધર્મલાભ (૬).  
ધર્મલાભ (૬).  
Line 2,220: Line 2,248:
:સુવર્ણ, રજત, ત્રાંબુ.
:સુવર્ણ, રજત, ત્રાંબુ.
:(૭) (શરીરના ધાતુ)  
:(૭) (શરીરના ધાતુ)  
:જઠરરસ, રકત, માંસ, મેદ, મજજા, અસ્થિ, શુક્ર.  
:જઠરરસ, રક્ત, માંસ, મેદ, મજ્જા, અસ્થિ, શુક્ર.  
:(૭)
:(૭)
:સોનું, રૂપું, તાંબુ, કલાઈ, સીસું, જસત, લોઢું.  
:સોનું, રૂપું, તાંબુ, કલાઈ, સીસું, જસત, લોઢું.  
Line 2,232: Line 2,260:


ધાન્ય (૫).  
ધાન્ય (૫).  
:શાલિ, વ્રીહિ, શુક, શિબી, ક્ષુદ્ર.
:શાલિ, વ્રીહિ, શૂક, શિબી, ક્ષુદ્ર.
:(૫).
:(૫).
:ઘઉં, ચેખા, જવ, તલ, મગ.
:ઘઉં, ચેખા, જવ, તલ, મગ.
:(૭)
:(૭)
:ઘઉં, ચોખા, જવ, અડદ, તલ, મગ, કાંગ,
:ઘઉં, ચોખા, જવ, અડદ, તલ, મગ, કાંગ,
:(૧૮) જવ, ઘઉં, તલ, કળથી, માષ, મગ, મસૂર, તુવેર, લક, વાતાંક, યાવનાલ, શાલી, અળસી, પ્રિયંગુ, કોદરી, શ્યામાક, નીવાર, ચણા.
:(૧૮)  
:જવ, ઘઉં, તલ, કળથી, માષ, મગ, મસૂર, તુવેર, લંક, વાતાંક, યાવનાલ, શાલી, અળસી, પ્રિયંગુ, કોદરી, શ્યામાક, નીવાર, ચણા.


ધામ (૪).  
ધામ (૪).  
Line 2,249: Line 2,278:
:મધ, ખાંડ, ગૂગળ, અગરુ, કાષ્ટ, શ્વેતચંદન.  
:મધ, ખાંડ, ગૂગળ, અગરુ, કાષ્ટ, શ્વેતચંદન.  
:(૮).  
:(૮).  
:ગૂગળ, લીમડાનાં પાન, ઘોડાવજ, ઉપલેટ, હરડે, જવ, તલ, ઘી,
:ગૂગળ, લીમડાનાં પાન, ઘોડાવજ, ઉપલેટ, હરડે, જવ, તલ, ઘી॰
:(૧૦).
:(૧૦).
:કપૂર, કુષ્ટ, અગર, ગૂગળ, ચંદન, કેસર, સુગંધી વાળો, તેજ પત્તા, ખસ, જાયફળ.
:કપૂર, કુષ્ટ, અગર, ગૂગળ, ચંદન, કેસર, સુગંધી વાળો, તેજ પત્તા, ખસ, જાયફળ.
:(૧૨). ગૂગળ, ચંદન, તેજપત્ર, કુટ, અગર, કેસર, કપૂર, જાયફળ, જટામાંસી, નાગરમોથ, તજ, વાળો,
:(૧૨). ગૂગળ, ચંદન, તેજપત્ર, કુટ, અગર, કેસર, કપૂર, જાયફળ, જટામાંસી, નાગરમોથ, તજ, વાળો.


ધ્યાન (૪).  
ધ્યાન (૪).  
:પિંડસ્થ, પદસ્થ, રૂપસ્થ, રૂપાતીત.
:પિંડસ્થ, પદસ્થ, રૂપસ્થ, રૂપાતીત.
:(૪). (જૈનમત).  
:(૪). (જૈનમત).  
:આર્ત ધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન, ધર્મધ્યાન, શુકલધ્યાન.
:આર્તધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન, ધર્મધ્યાન, શુક્લધ્યાન.


ધૃતમાતૃકા (૭).  
ધૃતમાતૃકા (૭).  
:શ્રી, લક્ષમી, ધૃતિ, મેઘા, શ્રદ્ધા, વિદ્યા, સરસ્વતી. (૭) બ્રાહ્મી, માહેશ્વરી, કૌમારી, વૈષ્ણવી, વારાહી, ઈંદ્રાણી, ચામુંડા.
:શ્રી, લક્ષમી, ધૃતિ, મેઘા, શ્રદ્ધા, વિદ્યા, સરસ્વતી.  
:(૭) બ્રાહ્મી, માહેશ્વરી, કૌમારી, વૈષ્ણવી, વારાહી, ઇંદ્રાણી, ચામુંડા.


ધ્રુવ (૨).  
ધ્રુવ (૨).  
Line 2,271: Line 2,301:


નક્ષત્રગણ (૩).  
નક્ષત્રગણ (૩).  
:દેવગણ : અશ્વિની, રેવતી, પુષ્પ, સ્વાતિ, હસ્તી, પુનર્વસુ, અનુરાધા, મૃગશીર્ષ, શ્રવણ.
:દેવગણ : અશ્વિની, રેવતી, પુષ્પ, સ્વાતી, હસ્તી, પુનર્વસુ, અનુરાધા, મૃગશીર્ષ, શ્રવણ.
:મનુષ્યગણ : પૂર્વાફાલ્ગુની, પૂર્વાષાઢા, પૂર્વાભાદ્રપદ, ઉત્તર ફાલ્ગુની, ઉત્તરાષાઢા, ઉત્તરાભાદ્રપદ, ભરણી, આદ્રા, રોહિણી રાક્ષસગણ : ચિત્રા, મઘા, વિશાખા, જયેષ્ઠા, શતભિષા, મૂલ, ધનિષ્ઠા, આશ્લેષા, કૃત્તિકા.
:મનુષ્યગણ : પૂર્વાફાલ્ગુની, પૂર્વાષાઢા, પૂર્વાભાદ્રપદ, ઉત્તર ફાલ્ગુની, ઉત્તરાષાઢા, ઉત્તરાભાદ્રપદ, ભરણી, આદ્રા, રોહિણી  
:રાક્ષસગણ : ચિત્રા, મઘા, વિશાખા, જ્યેષ્ઠા, શતભિષા, મૂલ, ધનિષ્ઠા, આશ્લેષા, કૃત્તિકા.


નક્ષત્ર (૨૭).
નક્ષત્ર (૨૭).
:અશ્વિની, ભરણી, કૃત્તિકા, રોહિણી, મૃગશીર્ષ, આદ્રા, પુનર્વસુ, પુષ્ય, આશ્લેષા, મઘા, પૂર્વાફાલ્ગુની, ઉત્તરાફાલ્ગુની, હસ્ત, ચિત્રા, સ્વાતિ, વિશાખા, અનુરાધા, જયેષ્ઠા, મૂળ, પૂર્વાષાઢા, ઉત્તરાષાઢા, શ્રવણ, ધનિષ્ઠા, શતભિષા, પૂર્વભાદ્રપદા, ઉત્તરભાદ્રપદા, રેવતી.
:અશ્વિની, ભરણી, કૃત્તિકા, રોહિણી, મૃગશીર્ષ, આદ્રા, પુનર્વસુ, પુષ્પ, આશ્લેષા, મઘા, પૂર્વાફાલ્ગુની, ઉત્તરાફાલ્ગુની, હસ્ત, ચિત્રા, સ્વાતિ, વિશાખા, અનુરાધા, જ્યેષ્ઠા, મૂળ, પૂર્વાષાઢા, ઉત્તરાષાઢા, શ્રવણ, ધનિષ્ઠા, શતભિષા, પૂર્વભાદ્રપદા, ઉત્તરભાદ્રપદા, રેવતી.


નદી (૫)
નદી (૫)
:શતદ્રુ, વિપાસા, ઈરાવતી, ચંદ્રભાગા, વિતસ્તા.
:શતદ્રુ, વિપાસા, ઈરાવતી, ચંદ્રભાગા, વિતસ્તા.
:(૧૪)
:(૧૪)
:ગંગા, સિંધુ, રોહિતા, રોહિતસા, હરિકાન્તા, હરિસલિલા, સીતા, સીતોદા, નરકાન્તા, નારીકાન્તા, સુવર્ણકલા, રૂપ્યકૂલા, રક્તા, રક્તવતી.
:ગંગા, સિંધુ, રોહિતા, રોહિતંસા, હરિકાન્તા, હરિસલિલા, સીતા, સીતોદા, નરકાન્તા, નારીકાન્તા, સુવર્ણકલા, રૂપ્યકૂલા, રક્તા, રક્તવતી.
:(૧૫).
:(૧૫).
:ગંગા, સિંધુ, સરસ્વતી, યમુના, ગોદાવરી, નર્મદા, સરયૂ, મહેન્દ્રતનયા, ચર્મણ્યવતી, વેદિકા, ક્ષિપ્રા,  
:ગંગા, સિંધુ, સરસ્વતી, યમુના, ગોદાવરી, નર્મદા, સરયુ, મહેન્દ્રતનયા, ચર્મણ્યવતી, વેદિકા, ક્ષિપ્રા,  
:વેત્રવતી, મહા, ગંડકી, પૂર્ણા (તથા જુઓ : સ્રોતસ્વિની)
:વેત્રવતી, મહા, ગંડકી, પૂર્ણા (તથા જુઓ : સ્રોતસ્વિની)


Line 2,294: Line 2,325:


નમાજ (૫).  
નમાજ (૫).  
:ફજૂર, જુહૂર, અસુર, મઘરબ, ઈશા.
:ફજૂર, જુહૂર, અસૂર, મઘરબ, ઈશા.


નયન (૨).
નયન (૨).
:નરક  
 
નરક  
:(૭)
:(૭)
:ક્ષારકર્મ, રક્ષોગણભોજન, શૂલપ્રોક્ત, દંદશૂકા, અવટાનિરોધ, પર્યાવતન, સુચિમુખ. (ભાગવત).  
:ક્ષારકર્મ, રક્ષોગણભોજન, શૂલપ્રોક્ત, દંદશૂકા, અવટાનિરોધ, પર્યાવર્તન, સુચિમુખ. (ભાગવત).  
:(૭)
:(૭)
:ધર્મા, વંશા, શિલા, અંજતા, રિષ્ટા, માધવ્યા, માધવી.
:ધર્મા, વંશા, શૈલા, અંજતા, રિષ્ટા, માધવ્યા, માધવી.
:(તત્ત્વાર્થસૂત્ર).
:(તત્ત્વાર્થસૂત્ર).
:(૧૦).  
:(૧૦).  
:અર્બુદ, નિરખુંદ, અબબ, અહહ, અટટ, કુમુદ, સૌગધિક, ઉપલક, પુંડરીક, પદ્મ. (બૌદ્ધમત).  
:અર્બુદ, નિરર્બુદ, અબબ, અહહ, અટટ, કુમુદ, સૌગંધિક, ઉત્પલક, પુંડરીક, પદ્મ. (બૌદ્ધમત).  
:(૨૧) તામિસ્ત્ર, અંધતામિસ્ત્ર, રૌરવ, મહારૌરવ, કુંભીપાક, કાલસૂત્ર, અસિપત્રવન, શુકરમુખ, અંધકૂપ, કૃમિભોજન, સપ્ત, સપ્તસૂર્મિ, વર્જ્ર કંટક, વૈતરણી, પૂર્યોદ, પ્રાણરોધ, વિશંસન, સારમેયાદન, અવીચિ, અયઃ પાન, :લાલભક્ષ, (ભાગવત પ્રમાણે).
:(૨૧) તામિસ્ત્ર, અંધતામિસ્ત્ર, રૌરવ, મહારૌરવ, કુંભીપાક, કાલસૂત્ર, અસિપત્રવન, શુકરમુખ, અંધકૂપ, કૃમિભોજન, સદ્દંશ, સપ્તસૂર્મિ, વર્જ્રકંટક, વૈતરણી, પૂર્યોદ, પ્રાણરોધ, વિશંસન, સારમેયાદન, અવીચિ, અયઃપાન, :લાલભક્ષ, (ભાગવત પ્રમાણે).
:(૨૧)
:(૨૧)
:તામિસ્ર, અંધતામિસ, રૌરવ, મહારૌરવ, નરક, મહાનરક, કાલસૂત્ર, સંજીવન, મહાવીચિ, તપન, પ્રતાપન, સંદ્રાત, કાલેલ, કુર્મલ, પ્રતિમૂર્તિક, લોહશંકુ, ઋજીવ, શાર્મલી, વૈતરણી, અસિપત્રવન, લોહદારક. (મનુસ્મૃતિ).
:તામિસ્ર, અંધતામિસ્ત્ર, રૌરવ, મહારૌરવ, નરક, મહાનરક, કાલસૂત્ર, સંજીવન, મહાવીચિ, તપન, પ્રતાપન, સંદ્રાત, કાલોલ, કુડ્મલ, પ્રતિમૂર્તિક, લોહશંકુ, ઋજીવ, શાલ્મલી, વૈતરણી, અસિપત્રવન, લોહદારક. (મનુસ્મૃતિ).
:(૨૮)
:(૨૮)
:તામસ, અધઃપાત, ક્ષુર, સાંડસ, મહારૌરવ, કુંભિપાક, કાળસૂત્ર, પર્યોદક, સપ્તવન, કર્દમ, અક્ષેપ, નિરોધ, વિષ, ખળાળા, શરભ, સુમુખ, રાક્ષસ, શૂળ, પ્રેત, ઔટ, ગૃધ્ર, શૂકર, શ્વાન, કાકમુખ, વિદારણ, નિરોધન, :ભક્ષણ, કષ્ટ. (કથાકલ્પતરૂ).
:તામસ, અધઃપાત, ક્ષુર, સાંડસ, મહારૌરવ, કુંભિપાક, કાળસૂત્ર, પર્યોદક, સપ્તવન, કર્દમ, અક્ષેપ, નિરોધ, વિષ, ખળાળા, શરભ, સુમુખ, રાક્ષસ, શૂળ, પ્રેત, ઔટ, ગૃધ્ર, શૂકર, શ્વાન, કાકમુખ, વિદારણ, નિરોધન, ભક્ષણ, કષ્ટ. (કથાકલ્પતરૂ).


નરનારાયણ (૨).  
નરનારાયણ (૨).  
Line 2,321: Line 2,353:


નવતારા (૯) જમ, સંપત્, દ્વીપ, ક્ષેમ, પ્રત્યત્કારા, સાધન, નૈધન, મિત્ર, પરમમિત્ર.
નવતારા (૯) જમ, સંપત્, દ્વીપ, ક્ષેમ, પ્રત્યત્કારા, સાધન, નૈધન, મિત્ર, પરમમિત્ર.
:(૧૧) શાંતા, મનોહરા, કૂરા, અશુભમૃત્યુકારી, વિજ્યા, કલિ કોદભવાહી, અશુભ હાનિકારક, પદ્મિણી, રાક્ષસીહી–અશુભ નિર્ધન, વીરા, આનંદી.
:(૧૧) શાંતા, મનોહરા, ક્રૂરા, અશુભમૃત્યુકારી, વિજ્યા, કલિકોદભવાહી, અશુભહાનિકારક, પદ્મિણી, રાક્ષસીહી–અશુભ નિર્ધન, વીરા, આનંદી.
:નવનંદ (૯).
:નવનંદ (૯).
:ધરાનંદ, ધ્રુવનંદ, ઉપનંદ, અભિનંદ, શ્રમિનંદ, સુનંદ, સુબુંદનંદ, ધરમાનંદ, નંદ,
:ધરાનંદ, ધ્રુવનંદ, ઉપનંદ, અભિનંદ, શ્રમિનંદ, સુનંદ, સુબુંદનંદ, ધરમાનંદ, નંદ,
Line 2,330: Line 2,362:
:પુંડરીક, કુમુદાંજન, વામન, પુષ્પદંત, સાર્વભૌમ, સુપ્રતીક, દિગબાંજન, વિષધામ, વાસુકિ.
:પુંડરીક, કુમુદાંજન, વામન, પુષ્પદંત, સાર્વભૌમ, સુપ્રતીક, દિગબાંજન, વિષધામ, વાસુકિ.
:(૯)
:(૯)
:શેષ, વાસુકિ, તક્ષક, શંખપાલ, પુલિકુ, કકોર્ટક, પદ્મકુ, અનંત, કાલીય.  
:શેષ, વાસુકિ, તક્ષક, શંખપાલ, પુલિકુ, કકેટિક, પદ્મકુ, અનંત, કાલીય.  
:(૯)
:(૯)
:ઐરાવત, વાસુકિ, પોળિક, દર્વેભુ, દ્ધિગજ, તક્ષક, યમદેજજ્ઞાતીક્ષી, પુષ્કર, શંખ.  
:ઐરાવત, વાસુકિ, પૌળિક, દર્વેભુ, દ્વિગજ, તક્ષક, યમદેજજ્ઞાતીક્ષી, પુષ્કર, શંખ.  
:(૯)
:(૯)
:અનંત, વાસિક, તક્ષક, કકેટ, પદ્મ, મહાપદ્મ, શંખ, પુંડરીક, શેષ,
:અનંત, વાસિક, તક્ષક, કકેટ, પદ્મ, મહાપદ્મ, શંખ, પુંડરીક, શેષ.
:(૧૨).  
:(૧૨).  
:વાસુકિ, સંકીર્ણ, તક્ષક, રંભક, એલાપત્ર, શંખપાલ, ધનંજય, ઐરાવત, ધનંજય, મહાપદ્મ, કર્કોટક, કાદ્રવેય, કુંબલાબ્વતર.
:વાસુકિ, સંકીર્ણ, તક્ષક, રંભક, એલાપત્ર, શંખપાલ, ધનંજય, ઐરાવત, ધનંજય, મહાપદ્મ, કર્કોટક, કાદ્રવેય, કુંબલાબ્વતર.
:(૧૨). કાલિનાગ, વાસુકિ, તક્ષક, કચ્છનીર, એલાપત્ર, શંખપાલ, ધનંજય, ઐરાવત, મહાશંખ, કર્કોટિક, અશ્વતર, મહોરગ.
:(૧૨).  
:(૧૨). તક્ષક, કંબલ, હિમમાલી, મહેંદ્ર, વજ્રદંશ, દિશાલિ, વિષ
:કાલિનાગ, વાસુકિ, તક્ષક, કચ્છનીર, એલાપત્ર, શંખપાલ, ધનંજય, ઐરાવત, મહાશંખ, કર્કોટિક, અશ્વતર, મહોરગ.
:પ્રદ, સુબોધ, કર્કોટક, વાસુકિ, પૃથુ, બાનક.
:(૧૨). તક્ષક, કંબલ, હિમમાલી, મહેંદ્ર, વજ્રદંશ, નંદિશાલિ, વિષપ્રદ, સુબોધ, કર્કોટક, વાસુકિ, પૃથુ, બાનક.


નાગનાયક (૮).
નાગનાયક (૮).
:અનંત, વાસુકિ, પદ્મ, મહાપદ્મ, તક્ષક, કર્કોટક, કુલિક, શંખ. નાટ્યગૃહ (૩).
:અનંત, વાસુકિ, પદ્મ, મહાપદ્મ, તક્ષક, કર્કોટક, કુલિક, શંખ.  
 
નાટ્યગૃહ (૩).
:વિકૃષ્ટ, ચતુરસ્ર, ત્ર્યસ્ર.
:વિકૃષ્ટ, ચતુરસ્ર, ત્ર્યસ્ર.


નાટ્યચક (૧૩) (ભાસ રચિત નાટકો).
નાટ્યચક્ર (૧૩) (ભાસ રચિત નાટકો).
:સ્વપ્નવાસવદત્તા, પ્રતિજ્ઞાયૌગંધરાયણ, પંચરાત્ર, અવિમારક, બાલચરિત, દૂતવાક્ય, દૂતઘટોત્કચ, કર્ણભાર, ઊરુભંગ, અભિષેક, ચારુદત્ત, પ્રતિમા, મધ્યમવ્યાયાગ.
:સ્વપ્નવાસવદત્તા, પ્રતિજ્ઞાયૌગંધરાયણ, પંચરાત્ર, અવિમારક, બાલચરિત, દૂતવાક્ય, દૂતઘટોત્કચ, કર્ણભાર, ઊરુભંગ, અભિષેક, ચારુદત્ત, પ્રતિમા, મધ્યમવ્યાયોગ.


નાટ્ય–ભેદ (૨) શ્રાવ્ય, અભિનેય.
નાટ્ય–ભેદ (૨) શ્રાવ્ય, અભિનેય.
:(૧૦) નાટક, પ્રકરણ, ભાણ, પ્રહસન, ડિમ, વ્યાયોમ, સમવકાર, વીથિ, અંક, ઈહામૃગ
:(૧૦) નાટક, પ્રકરણ, ભાણ, પ્રહસન, ડિમ, વ્યાયોમ, સમવકાર, વીથિ, અંક, ઈહામૃગ
:(૧૮). નાટિકા, ત્રોટક, ગોષ્ઠિ, સદક, નાટયરાસક, પ્રસ્થાન, ઉલ્લાપક, કાવ્ય, પ્રેક્ષણ, રાસક, સંલાપક, શ્રીગદિત, શિપક, વિલાસિકા, દુર્મલ્લિકા, પ્રકરણિકા, હલ્લીશા, ભાણિકા.
:(૧૮). નાટિકા, ત્રોટક, ગોષ્ઠિ, સદૃક, નાટ્યરાસક, પ્રસ્થાન, ઉલ્લાપ્પક, કાવ્ય, પ્રેક્ષણ, રાસક, સંલાપક, શ્રીગદિત, શિપક, વિલાસિકા, દુર્મલ્લિકા, પ્રકરણિકા, હલ્લીશા, ભાણિકા.


નાટ્ય-લક્ષણ (૩૬).  
નાટ્ય-લક્ષણ (૩૬).  
:ભૂષણ, અક્ષરસંહિતા, શોભા, ઉદાહરણ, હેતુ, સંશય, દૃષ્ટાંત, તુલ્યતર્ક, પદોચ્ચ, નિદર્શન, અભિપ્રાય, પ્રાપ્તિ, વિચાર, દિષ્ટ, ઉપદિષ્ટ, ગુણાતિપાત, ગુણાતિશય, વિશેષણ, નિરુક્તિ, સિદ્ધિ, ભ્રંશ, વિપર્યય, દાક્ષિણ્ય, :અનુનય, માલા, અર્થાપત્તિ, ર્ગહણ, પૃચ્છા, પ્રસિદ્ધિ, સારૂપ્ય, સંક્ષેપ, ગુણકીર્તન, લેશ, મનોરથ, અનુરક્તસિદ્ધિ, પ્રિયેાક્ત.
:ભૂષણ, અક્ષરસંહિત, શોભા, ઉદાહરણ, હેતુ, સંશય, દૃષ્ટાંત, તુલ્યતર્ક, પદોચ્ચય, નિદર્શન, અભિપ્રાય, પ્રાપ્તિ, વિચાર, દિષ્ટ, ઉપદિષ્ટ, ગુણાતિપાત, ગુણાતિશય, વિશેષણ, નિરુક્તિ, સિદ્ધિ, ભ્રંશ, વિપર્યય, દાક્ષિણ્ય, અનુનય, માલા, અર્થાપત્તિ, ર્ગહણ, પૃચ્છા, પ્રસિદ્ધિ, સારૂપ્ય, સંક્ષેપ, ગુણકીર્તન, લેશ, મનોરથ, અનુરક્તસિદ્ધિ, પ્રિયેાક્ત.


નાટ્યસૂત્ર (૮).  
નાટ્યસૂત્ર (૮).  
Line 2,361: Line 2,395:
:ઈડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા.
:ઈડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા.
:(૯)
:(૯)
:ઈંડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા, ગાંધારી, હસ્તિજીહ્નિકા, શખિની, ૫ુંસા, કુંડલિની, અલંબુશા.
:ઈંડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા, ગાંધારી, હસ્તિજીહ્વિકા, શંખિની, ૫ુંસા, કુંડલિની, અલંબુશા.
:(૧૦)
:(૧૦)
:પિંગલા (જમણી બાજુ), ઇંડા (ડાબી બાજુ), સુષમ્ણા (મધ્યમાં), હસ્તિજીવ્હા (જમણી આંખમાં), ગાંધારી (ડાબી આંખમાં), પૂષા (જમણા-કાનમાં), યશસ્વિની (ડાબા કાનમાં), કુહુ (લિંગમાં), શંખિની (ગુદામાં), અલ્ખુષા :(મૂળમાં).  
:પિંગલા (જમણી બાજુ), ઇડા (ડાબીબાજુ), સુષુમ્ણા (મધ્યમાં), હસ્તિજીવ્હા (જમણી આંખમાં), ગાંધારી (ડાબી આંખમાં), પૂષા (જમણા-કાનમાં), યશસ્વિની (ડાબાકાનમાં), કુહુ (લિંગમાં), શંખિની (ગુદામાં), અલમ્બુષા (મૂળમાં).  
:(૧૪).  
:(૧૪).  
:ઈડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા, કુહુ, સરસ્વતી ગાંધારી હસ્તિજિહ્વા, વારણા, યશસ્વિની, વિશ્વોદરા, શંખિની, પૂષા, પયસ્વિની, અલંબુષા.
:ઈડા, પિંગલા, સુષુમ્ણા, કુહુ, સરસ્વતી ગાંધારી હસ્તિજિહ્‌વા, વારણા, યશસ્વિની, વિશ્વોદરા, શંખિની, પૂષા, પયસ્વિની, અલંબુષા.


નાથ (૫).  
નાથ (૫).  
Line 2,373: Line 2,407:


નાથપંથ (૧૮).  
નાથપંથ (૧૮).  
:સંતનાથ, સાતનાથ, ગુગળીમ, ધર્મનાથ, હાજી, મિસ્કીન, કાડર, નાથ અથવા સ્વજન, રામનાથી, એકનાથી, જારોવૈરાગી, ગમપંથી, ચાળિકા, ગંગનાથ, હેહેતમાર્ગ, ધનંજય, ગજકડી, નાગાર્જુન.
:સંતનાથ, સાતનાથ, ગુગળીમ, ધર્મનાથ, હાજી, મિસ્કીન, કાડર, નાથ અથવા સ્વજન, રામનાથી, એકનાથી, જારોવૈરાગી, ગમપંથી, ચાળિકા, ગંગનાથ, હેહેતમાર્ગ, ધનંજય, ગજકથડી, નાગાર્જુન.


નાદ (૫).  
નાદ (૫).  
Line 2,390: Line 2,424:
:(૪).
:(૪).
:ધીરોદાત્ત, ધીરલલિત, ધીરદ્ધત, ધીરપ્રશાંત.  
:ધીરોદાત્ત, ધીરલલિત, ધીરદ્ધત, ધીરપ્રશાંત.  
:(૪).
:અનુકૂલ, દક્ષિણ, શઠ, ધૃષ્ટ  
:અનુકૂલ, દક્ષિણ, શઠ, ધૃષ્ટ  


નાયકગુણ (૩૨).  
નાયકગુણ (૩૨).  
:કુલીન, શીલવાન, વયસ્થ, શૂરવાન, સંતવ્યય, પ્રીતિવાન, સુરાગ, સાવયવવાન, પ્રિયંવદ, કીર્તિવાન, ત્યાગી, વિવેકી, શૃંગારવાન, અભિમાની, શ્લાધ્યવાન, સમુજ્જવલવેષઃ, સકલ , કલાકુશલ, સત્યવત, પ્રિય, અવદાન, :સુજન, સુગંધ, સુવૃત્ત મંત્ર, કલેશસહ, પ્રદેગ્નપથ્ય, પંડિત, ઉત્તમ સત્ય, ધર્મિષ્ઠ મહોત્સાહી, ગુણગ્રાહી, સુપાત્રગ્રાહી, ક્ષમી, પરિભાવક (વoરoકોo)
:કુલીન, શીલવાન, વયસ્થ, શૂરવાન, સંતતવ્યય, પ્રીતિવાન, સુરાગ, સાવયવવાન, પ્રિયંવદ, કીર્તિવાન, ત્યાગી, વિવેકી, શૃંગારવાન, અભિમાની, શ્લાધ્યવાન, સમુજ્જવલવેષઃ, સકલ, કલાકુશલ, સત્યવંત, પ્રિય, અવદાન, સુજન, સુગંધ, સુવૃત્તમંત્ર, ક્લેશસહ, પ્રદઞ્‌ચપધ્ય, પંડિત, ઉત્તમ સત્ય, ધર્મિષ્ઠ મહોત્સાહી, ગુણગ્રાહી, સુપાત્રગ્રાહી, ક્ષમી, પરિભાવક (વoરoકોo)


નાયિકા. (૩)
નાયિકા. (૩)
Line 2,408: Line 2,443:
:અનુકૂલા, દક્ષિણા, શઠા, દુષ્ટા.
:અનુકૂલા, દક્ષિણા, શઠા, દુષ્ટા.
:(૪)
:(૪)
:ઉન્નતયૌવના, ઉન્નતમદના, પ્રગ૯ભવચના, સુરતિવિચિત્રા.  
:ઉન્નતયૌવના, ઉન્નતમદના, પ્રગલ્ભવચના, સુરતિવિચિત્રા.  
:(૬)
:(૬)
:ગુપ્તા, વિદગ્ધા, લક્ષિતા, કુલટા, મુદિતા, અનુશયના.  
:ગુપ્તા, વિદગ્ધા, લક્ષિતા, કુલટા, મુદિતા, અનુશયના.  
Line 2,414: Line 2,449:
:ગમિષ્યતાતિકા, ગચ્છતાતિકા, આંગમિષ્યત્પતિકા, આગચ્છત્પતિકા, આગતપતિકા, સંયોગગર્વિતા.
:ગમિષ્યતાતિકા, ગચ્છતાતિકા, આંગમિષ્યત્પતિકા, આગચ્છત્પતિકા, આગતપતિકા, સંયોગગર્વિતા.
:(૮)  
:(૮)  
:વાસકસજ્જા, વિરહોત્કંઠિતા, ખંડિતા, વિપ્રલબ્ધા, ષોષિતભર્તૃકા, કલહાંતરિતા, અભિસારિકા, સ્વાધીનપતિકા.
:વાસકસજ્જા, વિરહોત્કંઠિતા, ખંડિતા, વિપ્રલબ્ધા, પ્રોષિતભર્તૃકા, કલહાંતરિતા, અભિસારિકા, સ્વાધીનપતિકા.
:(૮)
:(૮)
:વાસકસજ્જા, ખંડિતા, ઉત્કંઠિતા, કલહાંતરિતા, વિપ્રલખ્યા, પ્રોષિતભર્તૃકા, અભિસારિકા, રવાધીનપતિકા.
:વાસકસજ્જા, ખંડિતા, ઉત્કંઠિતા, કલહાંતરિતા, વિપ્રલબ્ધા, પ્રોષિતભર્તૃકા, અભિસારિકા, સ્વાધીનપતિકા.


નાયિકાગુણ (૩૨)
નાયિકાગુણ (૩૨)
:સરૂપા, સુભગા, સુવેષા, સુરતપ્રવીણા, સુનેત્રા, સુખાશ્રયા, વિભોગિની, વિચક્ષણ, પ્રિયભાષિણી, પ્રસન્નમુખી, પીનસ્તની, ચારુલોચના, રસિકા, લજજાન્વિતા, લક્ષણયુતા, પઠિતજ્ઞા, ગીતજ્ઞા, વાદ્યજ્ઞા, નૃત્યજ્ઞા, સુપ્રમાણ :શરીરા, સુગંધપ્રિયા, નાતિમાનિની, ચતુરા, મધુરા, સ્નેહમતી, વિષમતી, ગૂઢમંત્રા, સત્યવતી, કલાવતી, શીલવતી, પ્રજ્ઞાવતી, ગુણાન્વિતા. (વ.૨.કો.)
:સરૂપા, સુભગા, સુવેષા, સુરતપ્રવીણા, સુનેત્રા, સુખાશ્રયા, વિભોગિની, વિચક્ષણા, પ્રિયભાષિણી, પ્રસન્નમુખી, પીનસ્તની, ચારૂલોચના, રસિકા, લજ્જાન્વિતા, લક્ષણયુતા, પઠિતજ્ઞા, ગીતજ્ઞા, વાદ્યજ્ઞા, નૃત્યજ્ઞા, સુપ્રમાણશરીરા, સુગંધપ્રિયા, નાતિમાનિની, ચતુરા, મધુરા, સ્નેહમતી, વિમર્ષમતી, ગૂઢમંત્રા, સત્યવતી, કલાવતી, શીલવતી, પ્રજ્ઞાવતી, ગુણાન્વિતા. (વ.૨.કો.)
:(૩૨)
:(૩૨)
:કુલીન, સુરુપા, સુભગા, સમર્થા, સુષા, સુવિનીતા, સુરતપ્રવીણા, ચારૂનેત્રા, સુખપ્રિયા, વિભોગિની, વિચક્ષણતા, પ્રિયભાષિણી, પ્રસન્નમુખી, પીનસ્તની, રસિકા, લજ્જાન્વિતા, લક્ષણયુક્તા, પઠિતજ્ઞા, ગીતજ્ઞા, વાઘજ્ઞા, :નૃત્યજ્ઞા, સુકુમારશરીરા, સુગંધપ્રિયા નાતિમાનિની, મધુરવાક્યા, નેહવતી, આચારવતી, રૂપવતી, સંભોગવતી, ગુણવતી, સુશીલા, ધર્મજ્ઞા.
:કુલીન, સુરૂપા, સુભગા, સમર્થા, સુવેષા, સુવિનીતા, સુરતપ્રવીણા, ચારૂનેત્રા, સુખપ્રિયા, વિભોગિની, વિચક્ષણતા, પ્રિયભાષિણી, પ્રસન્નમુખી, પીનસ્તની, રસિકા, લજ્જાન્વિતા, લક્ષણયુક્તા, પઠિતજ્ઞા, ગીતજ્ઞા, વાઘજ્ઞા, નૃત્યજ્ઞા, સુકુમારશરીરા, સુગંધપ્રિયા નાતિમાનિની, મધુરવાક્યા, નેહવતી, આચારવતી, રૂપવતી, સંભોગવતી, ગુણવતી, સુશીલા, ધર્મજ્ઞા.


નાસ્તિકદર્શન (૩)  
નાસ્તિકદર્શન (૩)  
:ચાર્વાકદર્શન, બૌદ્ધદર્શન, જૈનદર્શન. (જુઓ દર્શન).
:ચાર્વાકદર્શન, બૌદ્ધદર્શન, જૈનદર્શન. (જુઓ : દર્શન).


નિગ્રહસ્થાન (૨૨)  
નિગ્રહસ્થાન (૨૨)  
:પ્રતિજ્ઞાાનિ, પ્રતિજ્ઞાન્તર, પ્રતિજ્ઞાવિરોધ, પ્રતિજ્ઞાન્યાસ, હેત્વન્તર, અર્થાન્તર, નિરર્થક, અવિજ્ઞાતાથ, અપાર્થક, અપ્રાપ્ત કાલ, ન્યૂન, અધિક, પુનરુક્ત, અનનુભાષણ, અજ્ઞાન, અપ્રતિમા, વિક્ષેપ, મતાનુજ્ઞા, :પર્યનુયોજ્યોપેક્ષણ, નિરનુયોજ્યોનુયોગ, અપસિદ્ધાંત, હેત્વાભાસ.
:પ્રતિજ્ઞાાનિ, પ્રતિજ્ઞાન્તર, પ્રતિજ્ઞાવિરોધ, પ્રતિજ્ઞાન્યાસ, હેત્વન્તર, અર્થાન્તર, નિરર્થક, અવિજ્ઞાતાર્થ, અપાર્થક, અપ્રાપ્તકાલ, ન્યૂન, અધિક, પુનરુક્ત, અનનુભાષણ, અજ્ઞાન, અપ્રતિમા, વિક્ષેપ, મતાનુજ્ઞા, પર્યનુયોજ્યોપેક્ષણ, નિરનુયોજ્યોનુયોગ, અપસિદ્ધાંત, હેત્વાભાસ.


નિત્યકર્મ (૧૨)  
નિત્યકર્મ (૧૨)  
Line 2,433: Line 2,468:


નિદાન (૮)  
નિદાન (૮)  
:નાડીપરીક્ષા, મૂત્રપરીક્ષા, મલપરીક્ષા, જિલ્લાપરીક્ષા, સ્પર્શ પરીક્ષા, દર્શનપરીક્ષા, નેત્રપરીક્ષા, આકૃતિપરીક્ષા.
:નાડીપરીક્ષા, મૂત્રપરીક્ષા, મલપરીક્ષા, જિહ્વાપરીક્ષા, સ્પર્શપરીક્ષા, દર્શનપરીક્ષા, નેત્રપરીક્ષા, આકૃતિપરીક્ષા.


નિદ્રા (૫) (જૈનમત).  
નિદ્રા (૫) (જૈનમત).  
Line 2,441: Line 2,476:
:પદ્મ, મહાપદ્મ, શંખ, મકર, કચ્છ૫, મુકુંદ, કુંદ, નીલ, ખર્વ.
:પદ્મ, મહાપદ્મ, શંખ, મકર, કચ્છ૫, મુકુંદ, કુંદ, નીલ, ખર્વ.
:(૯) (જૈનમત).
:(૯) (જૈનમત).
:નૈસર્પ, પાડુક, પિંગલ, સર્વરતન, મહાપદ્મ, કાલ, મહાકાલ, માણુવક, શંખ.
:નૈસર્પ, પાણ્ડુક, પિંગલ, સર્વરત્ન, મહાપદ્મ, કાલ, મહાકાલ, માણવક, શંખ.


નિમિત્ત (૮)  
નિમિત્ત (૮)  
Line 2,449: Line 2,484:


નિયમ (૫)  
નિયમ (૫)  
:શૌચ, સંતોષ, તપ, સ્વાધ્યાય, ઈશ્વરપ્રણિધાન. (યોગસૂત્ર). (૧૦)
:શૌચ, સંતોષ, તપ, સ્વાધ્યાય, ઈશ્વરપ્રણિધાન. (યોગસૂત્ર).  
:તપ, સંતોષ, આસ્તિય, દાન, ઈશ્વરપૂજન, શાસ્ત્રશ્રવણ, મતિ, લજજા, જપ, હોમ. (યોગકૌસ્તુભ).
:(૧૦)
:તપ, સંતોષ, આસ્તિકય, દાન, ઈશ્વરપૂજન, શાસ્ત્રશ્રવણ, મતિ, લજજા, જપ, હોમ. (યોગકૌસ્તુભ).
:(૧૦)
:(૧૦)
:દાન, યજ્ઞ, તપ, ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, બ્રહ્મચર્ય, વ્રત, ઉપવાસ, મૌન, સ્નાન.
:દાન, યજ્ઞ, તપ, ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, બ્રહ્મચર્ય, વ્રત, ઉપવાસ, મૌન, સ્નાન.
:(૧૦) ત૫, સંતોષ, આસ્તિકય, દાન, ઈશ્વરપૂજન, સિદ્ધાંત-વાક્યનું શ્રવણ, મતિ, લજ્જા, જપ, હોમ. (યોગકૌસ્તુભ).
:(૧૦) ત૫, સંતોષ, આસ્તિકય, દાન, ઇશ્વરપૂજન, સિદ્ધાંત-વાક્યનું શ્રવણ, મતિ, લજ્જા, જપ, હોમ. (યોગકૌસ્તુભ).
:(૧૧). (સ્વામિનારાયણના)
:(૧૧). (સ્વામિનારાયણના) હિંસાનો ત્યાગ, પરસ્ત્રીનો ત્યાગ, માંસભક્ષણનો ત્યાગ, મદ્યપાનનો ત્યાગ, વિધવા સ્પર્શનો ત્યાગ, આત્મઘાતનો ત્યાગ, મિથ્યા અપવાદનો ત્યાગ, દેવનિંદાનો ત્યાગ, ન ખપતું ખાવું નહિ, વિમુખના મુખની કથા સાંભળવી નહિ.
:હિંસાનો ત્યાગ, પરસ્ત્રીનો ત્યાગ, માંસભક્ષણનો ત્યાગ, મદ્યપાનનો ત્યાગ, વિધવા સ્પર્શનો ત્યાગ, આત્મઘાતનો ત્યાગ, મિથ્યા અપવાદનો ત્યાગ, દેવનિંદાનો ત્યાગ, ન ખપતું ખાવું નહિ, વિમુખના મુખની કથા સાંભળવી નહિ.
:(૧૨).  
:(૧૨).  
:અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય, અસંગ, લજજા, અપરિગ્રહ, આસ્તિક પણુ, બ્રહ્મચર્ય, મૌન, સ્થિરતા, ક્ષમા, અભય.
:અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય, અસંગ, લજ્જા, અપરિગ્રહ, આસ્તિકપણું, બ્રહ્મચર્ય, મૌન, સ્થિરતા, ક્ષમા, અભય.
:(૧૨). અંતરનું શૌચ, બહારનું શૌચ, જપ, તપ, હોમ, ધર્મમાં આદર, અતિથિ સત્કાર, પરમાત્માનું પૂજન, તીર્થાટન, પારકાના શુભ માટે ઉદ્યોગ, સંતોષ, આચાર્યસેવા. (ભાગવત પ્રમાણે)
:(૧૨).  
:અંતરનું શૌચ, બહારનું શૌચ, જપ, તપ, હોમ, ધર્મમાં આદર, અતિથિ સત્કાર, પરમાત્માનું પૂજન, તીર્થાટન, પારકાના શુભ માટે ઉદ્યોગ, સંતોષ, આચાર્યસેવા. (ભાગવત પ્રમાણે)
:(૧૩). (જૈનમત).
:(૧૩). (જૈનમત).
:પ્રાણાતિપાતવિરમણ, મૃષાવાદવિરમણ, અદત્તાદાનવિરમણ, મૈથુનવિરમણ, પરિગ્રહવિરમણ, દિગ્વ્રત, ભોગપભોગનિયમ, અનર્થદંડનિષેધ, સામાયિક શિક્ષાવ્રત, દેશાવગાશિક, શિક્ષાવ્રત, પૌષધ, અતિથિસંવિભાગ.
:પ્રાણાતિપાતવિરમણ, મૃષાવાદવિરમણ, અદત્તાદાનવિરમણ, મૈથુનવિરમણ, પરિગ્રહવિરમણ, દિગ્વ્રત, ભોગપભોગનિયમ, અનર્થદંડનિષેધ, સામાયિક શિક્ષાવ્રત, દેશાવગાશિક, શિક્ષાવ્રત, પૌષધ, અતિથિસંવિભાગ.
Line 2,479: Line 2,515:
:ઉત્સર્ગ, અપવાદ.
:ઉત્સર્ગ, અપવાદ.
:(૧૯)  
:(૧૯)  
:અરણ્યરુદન, અરુંધતીદર્શન, અર્કમધુ, કદંબગોલક, કરકંકણ, કાકતાલીય, કૂપમંડૂક, કૂપયંત્રઘટિકા, ગતાનુગતિક, પિષ્ટપેષણ, રજજુસર્પ, લોહચુંબક, વહ્નિધૂમ, સમુદ્રવૃષ્ટિ, સિંહાવલોકન, અહિકુંડલ, અહિનકુલ, અધગોલાંલૂલ, :અંધપરંપરા.
:અરણ્યરૂદન, અરૂંધતીદર્શન, અર્કમધુ, કદંબગોલક, કરકંકણ, કાકતાલીય, કૂપમંડૂક, કૂપયંત્રઘટિકા, ગતાનુગતિક, પિષ્ટપેષણ, રજ્જુસર્પ, લોહચુંબક, વહ્નિનધૂમ, સમુદ્રવૃષ્ટિ, સિંહાવલોકન, અહિકુંડલ, અહ્‌નિકુલ, અધગોલાંલૂલ, :અંધપરંપરા.
:(૧૧૪)  
:(૧૧૪)  
:અજાકૃપાણીય, અજાતપુત્રનામોત્કીર્તન, અધ્યારોપ, અપરાહ્ણ છાયા, અપવાદ, અપસારિતાગ્નિભૂતલ, અરણ્યરૂદન, અરુંધતીદર્શન, અર્કમધુ, અર્ધજરતીય, અશોકવનિકા, અશ્મલોષ્ટ, સસ્નેહદીપ, અહિકુંડલ, અહિનકુલ, :અંધકૃપપતન, અંધગજ, અધગોલાંગૂલ, અંધચટક, અંધપરંપરા, અધપંગુ, આકાશાપિિરચ્છિન્નત્વ, આભાણક, આમ્રવન, ઉત્પાટિતદંતનાગ, ઉદકનિમજ્જન, ઉભયતઃપાશરજ્જુ, ઉષ્ટ્રકંટકભક્ષણ, ઊષરવૃષ્ટિ, કદલીફૂલ, :કદંબગોલક, કરકંકણ, કંઠચાપીકર, કાકતાલીય, કાકદધ્યુપદ્યાતક, કાકદંતગવેષણા, કાકાક્ષિગોલક, કારણગુણપ્રક્રમ, કુશકાશાવલંબન, કૂપખાનક, કૂપમંડૂક, ફપયંત્રઘટિકા, કૂર્માંગ, કૈમુતિક, કૌંડિન્ય, ગજભુક્તકપિત્થ, :ગડુલિકાપ્રવાહ, ગણપતિ, ગતાનુગતિક, ગુડજિહ્નિકા, ગોબલીવર્દ્ધ, ઘટપ્રદીપ, ઘટ્ટકુટીપ્રભાત, ધુણાક્ષર, ચંપકપટવાસ, જલતરંગ, જલાનયન, તિલતંડુલ, તૃણજલૌકા, દશમ દંડચક્ર, દંડાયુપ, દેહલીદીપક, નષ્ટાશ્વદગ્ધરથ, :નારિકેલફલાંબુ, નિમ્નગાપ્રવાહ, નૃપનાપિતપુત્ર, પંકપ્રક્ષાલન, પંજરચાલન, પાષાણેષ્ટક, પિષ્ટપેષણ, પ્રદીપ, પ્રાપણક, પ્રાસાદવાસી, ફલવત્સહકાર, બૃહવૃકાકૃષ્ટ, બિલગતિગોધા, બીજાંકુર, બ્રાહ્મણગ્રામ, બ્રાહ્મણશ્રમણ, :મજજનોન્મજજન, મંડૂકતોલન, ૨જજુસર્પ, રાજપુત્રવ્યાધ, રાજપુરપ્રવેશ, રાત્રિદિવસ, લૂતાતંતુ, લોહચુંબક, લેાષ્ટ્રગુડ, વરગોષ્ઠી, વહ્નિધૂમ્ર, વિલ્વખલ્વાટ, વિષકૃમિ, વિષવૃક્ષ, વીચિતરંગ, વૃક્ષપ્રકંપન, વૃદ્ધ-કુમારિકા, :શતપત્રભેદ, શાખાચંદ્ર, શ્યામરક્ત, શ્યાલકસુનક, સમૃદ્રવૃષ્ટિ, સર્વાપેક્ષા, સંદંશપતિત, સિંહાવલોકન, સુંદપસુંદ, સૂચીકટાહ, સોપાનારોહણ, સોપાનાવરોહણ, સ્થવિરલગુડ, સ્થૂણાનિખનન, સ્થૂલારૂંધતી, સ્વામિભૃત્ય.
:અજાકૃપાણીય, અજાતપુત્રનામોત્કીર્તન, અધ્યારોપ, અપરાહ્‌ણછાયા, અપવાદ, અપસારિતાગ્નિભૂતલ, અરણ્યરૂદન, અરૂંધતીદર્શન, અર્કમધુ, અર્ધજરતીય, અશોકવનિકા, અશ્મલોષ્ટ, સસ્નેહદીપ, અહિકુંડલ, અહિનકુલ, અંધકૂપપતન, અંધગજ, અંધગોલાંગૂલ, અંધચટક, અંધપરંપરા, અધપંગુ, આકાશાપરિચ્છિન્નત્વ, આભાણક, આમ્રવન, ઉત્પાટિતદંતનાગ, ઉદકનિમજ્જન, ઉભયતઃપાશરજ્જુ, ઉષ્ટ્રકંટકભક્ષણ, ઊષરવૃષ્ટિ, કદલીફૂલ, કદંબગોલક, કરકંકણ, કંઠચાપીકર, કાકતાલીય, કાકદધ્યુપદ્યાતક, કાકદંતગવેષણા, કાકાક્ષિગોલક, કારણગુણપ્રક્રમ, કુશકાશાવલંબન, કૂપખાનક, કૂપમંડૂક, કૂપયંત્રઘટિકા, કૂર્માંગ, કૈમુતિક, કૌંડિન્ય, ગજભુક્તકપિત્થ, ગડ્ડલિકાપ્રવાહ, ગણપતિ, ગતાનુગતિક, ગુડજિહ્વિકા, ગોબલીવર્દ્ધ, ઘટપ્રદીપ, ઘટ્ટકુટીપ્રભાત, ઘુણાક્ષર, ચંપકપટવાસ, જલતરંગ, જલાનયન, તિલતંડુલ, તૃણજલૌકા, દશમદંડચક્ર, દંડાયૂપ, દેહલીદીપક, નષ્ટાશ્વદગ્ધરથ, નારિકેલફલાંબુ, નિમ્નગાપ્રવાહ, નૃપનાપિતપુત્ર, પંકપ્રક્ષાલન, પંજરચાલન, પાષાણેષ્ટક, પિષ્ટપેષણ, પ્રદીપ, પ્રાપણક, પ્રાસાદવાસી, ફલવત્સહકાર, બૃહવૃકાકૃષ્ટ, બિલગતિગોધા, બીજાંકુર, બ્રાહ્મણગ્રામ, બ્રાહ્મણશ્રમણ, મજ્જનોન્મજ્જન, મંડૂકતોલન, ૨જ્જુસર્પ, રાજપુત્રવ્યાધ, રાજપુરપ્રવેશ, રાત્રિદિવસ, લૂતાતંતુ, લોહચુંબક, લોષ્ટ્રગુડ, વરગોષ્ઠી, વહ્નિધૂમ્ર, વિલ્વખલ્વાટ, વિષકૃમિ, વિષવૃક્ષ, વીચિતરંગ, વૃક્ષપ્રકંપન, વૃદ્ધ-કુમારિકા, શતપત્રભેદ, શાખાચંદ્ર, શ્યામરક્ત, શ્યાલકસુનક, સમૃદ્રવૃષ્ટિ, સર્વાપેક્ષા, સંદંશપતિત, સિંહાવલોકન, સુંદપસુંદ, સૂચીકટાહ, સોપાનારોહણ, સોપાનાવરોહણ, સ્થવિરલગુડ, સ્થૂણાનિખનન, સ્થૂલારૂંધતી, સ્વામિભૃત્ય.


નૃત્ય (૨)
નૃત્ય (૨)
Line 2,493: Line 2,529:


પક્ષ (૨).
પક્ષ (૨).
:શુકલપક્ષ, કૃષ્ણપક્ષ (જુઓ : માસના પક્ષ).
:શુક્લપક્ષ, કૃષ્ણપક્ષ (જુઓ : માસના પક્ષ).


પદ (૩).
પદ (૩).
Line 2,502: Line 2,538:


પદદોષ (૧૬).  
પદદોષ (૧૬).  
:શ્રુતિકટુ, સંસ્કાર, હુત, અપ્રયુક્ત, અસમર્થક, નિહિતાર્થ નિરર્થક, અશ્લીલ, અનુચિતાર્થ, અવાચક, ગ્રામ્ય, અપ્રતીત, સંદિગ્ધ, નેયાર્થ, કિલષ્ટ, અવિસૃષ્ટ–વિધેયાંશ, વિરુદ્ધમતિકૃત.
:શ્રુતિકટુ, સંસ્કાર, હુત, અપ્રયુક્ત, અસમર્થક, નિહિતાર્થ નિરર્થક, અશ્લીલ, અનુચિતાર્થ, અવાચક, ગ્રામ્ય, અપ્રતીત, સંદિગ્ધ, નેયાર્થ, ક્લિષ્ટ, અવિમૃષ્ટ–વિધેયાંશ, વિરુદ્ધમતિકૃત.


પદાર્થ (૩).  
પદાર્થ (૩).  
:જીવ, ધાતુ, મૂલ, (વસ્તુરત્નકોશ).
:જીવ, ધાતુ, મૂલ. (વસ્તુરત્નકોશ).
:(૫). (જૈનમત).
:(૫). (જૈનમત).
:આશ્રવ, સંવર, નિર્જરા, બંધ, મોક્ષ.  
:આશ્રવ, સંવર, નિર્જરા, બંધ, મોક્ષ.  
:જીવાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય.
:(૫).
:જીવાસ્તિકાય, પુડ્ગલાસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય.
:(૬)
:(૬)
:દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સામાન્ય, વિશેષ, સમવાય.
:દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સામાન્ય, વિશેષ, સમવાય.
Line 2,519: Line 2,556:
:પદાર્થ વિદ્યા (૭).
:પદાર્થ વિદ્યા (૭).
:શિલ્પ, જલ, વાત, દર્શન, નાદ, વિદ્યુલ્લતા, ચુંબકત્વ.
:શિલ્પ, જલ, વાત, દર્શન, નાદ, વિદ્યુલ્લતા, ચુંબકત્વ.
:પરકીયા (૧૪).
 
પરકીયા (૧૪).
:ઉદ્બુદ્ધા, ઉદ્ભાષિતા, ગુપ્તા, વિદગ્ધા, લક્ષિતા, કુલટા, અનુશયાના, મુદિતા, દૃષ્ટિજ્યેષ્ઠા, અસાધ્યા, સાન્ધ્યા, કામવતી, અનુરાગિણી, પ્રેમઅશક્તા.
:ઉદ્બુદ્ધા, ઉદ્ભાષિતા, ગુપ્તા, વિદગ્ધા, લક્ષિતા, કુલટા, અનુશયાના, મુદિતા, દૃષ્ટિજ્યેષ્ઠા, અસાધ્યા, સાન્ધ્યા, કામવતી, અનુરાગિણી, પ્રેમઅશક્તા.


Line 2,541: Line 2,579:
:પ્રતિજ્ઞા, હેતુ, ઉદાહરણ, ઉપનયન, નિગમન.
:પ્રતિજ્ઞા, હેતુ, ઉદાહરણ, ઉપનયન, નિગમન.


પરિગ્રહ (૩). (જૈનમત). દ્રવ્યપરિગ્રહ, ભાવપરિગ્રહ, દ્રવ્યભાવપરિગ્રહ (૯). ક્ષેત્ર, વાસ્તુ, હિરણ્યક્ષ, સુવર્ણ, ધન, ધાન્ય, દ્વિપદ, ચતુષ્પદ, કુષ્ય.
પરિગ્રહ (૩). (જૈનમત). દ્રવ્યપરિગ્રહ, ભાવપરિગ્રહ, દ્રવ્યભાવપરિગ્રહ  
:(૯). ક્ષેત્ર, વાસ્તુ, હિરણ્યક્ષ, સુવર્ણ, ધન, ધાન્ય, દ્વિપદ, ચતુષ્પદ, કુષ્ય.


પરિચય (૫). (પંચવિધિપરિચય)
પરિચય (૫). (પંચવિધિપરિચય)
Line 2,549: Line 2,588:
:અલક્ષિત, લક્ષિત, માનસિક, વાચિક, કાર્મિક, (વ. ૨. કો.)
:અલક્ષિત, લક્ષિત, માનસિક, વાચિક, કાર્મિક, (વ. ૨. કો.)
:(૧૦)
:(૧૦)
:કાવ્યમાં સર્ગ, કોષમાં વર્ગ, અલંકારમાં પરિચ્છેદ, કથામાં ઉદ્ઘાત, પુરાણમાં અધ્યાય, નાટકમાં અંક, તંત્રમાં પટલ, બ્રાહ્મણમાં કાંડ, સંગીતમાં પ્રકરણ, ભાષ્યમાં અધ્યાય-પાદ.
:કાવ્યમાં સર્ગ, કોષમાં વર્ગ, અલંકારમાં પરિચ્છેદ, કથામાં ઉદ્‌ઘાત, પુરાણમાં અધ્યાય, નાટકમાં અંક, તંત્રમાં પટલ, બ્રાહ્મણમાં કાંડ, સંગીતમાં પ્રકરણ, ભાષ્યમાં અધ્યાય-પાદ.


પરિતાપ (૩)
પરિતાપ (૩)
:ભૌતિક, માનસિક, દૈવી.
:ભૌતિક, માનસિક, દૈવી.
:(૫)
:(૫)
:કુગ્રામવાસ, કુલહીનસેવા, કુટુંબકલેશ, કુમિત્ર, કુભાર્યા.
:કુગ્રામવાસ, કુલહીનસેવા, કુટુંબક્લેશ, કુમિત્ર, કુભાર્યા.


પરિમાણ (૩).
પરિમાણ (૩).
Line 2,563: Line 2,602:


પરીક્ષા (૮)
પરીક્ષા (૮)
:નાડીપરીક્ષા, મળપરીક્ષા, મૂત્રપરીક્ષા, નેત્રપરીક્ષા, જિહ્વા-પરીક્ષા, સ્પર્શપરીક્ષા, રૂપપરીક્ષા, શબ્દપરીક્ષા. (વૈદક).
:નાડીપરીક્ષા, મળપરીક્ષા, મૂત્રપરીક્ષા, નેત્રપરીક્ષા, જિહ્‌વા-પરીક્ષા, સ્પર્શપરીક્ષા, રૂપપરીક્ષા, શબ્દપરીક્ષા. (વૈદક).


પરોક્ષ પ્રમાણ (૫)  
પરોક્ષ પ્રમાણ (૫)  
Line 2,571: Line 2,610:
:સુમેરૂ, હિમાચલ, ઇંદ્રકિલ, કૈલાસ, ઉદયગિરિ, અસ્તગિરિ, મંદરાચલ.
:સુમેરૂ, હિમાચલ, ઇંદ્રકિલ, કૈલાસ, ઉદયગિરિ, અસ્તગિરિ, મંદરાચલ.
:(૭). (જૈનમત).
:(૭). (જૈનમત).
:ચુલ્લહિમવાન, મહાહિમવાન, નિષધ, નીલવાન, રુકમી, શિખરી, મંદર.
:ચુલ્લહિમવાન, મહાહિમવાન્, નિષધ, નીલવાન, રુકમી, શિખરી, મંદર.
:(૭)
:(૭)
:મહેન્દ્ર, મલય, સહ્ય, શક્તિમાન, વિંધ્ય, ગંધમાદન. પરિયાત્ર.
:મહેન્દ્ર, મલય, સહ્ય, શક્તિમાન, વિંધ્ય, ગંધમાદન. પરિયાત્ર.
Line 2,595: Line 2,634:


પલ્લવિત વૃક્ષ (૧૦).
પલ્લવિત વૃક્ષ (૧૦).
:સુંદરીના સ્પર્શથી પ્રિયંગુલતા, પાનની પિચકારીથી મૌલસરી, પગના આઘાતથી અશોક, દૃષ્ટિપાતથી તિલક, આલિંગનથી કૃષક, મૃદુ વર્તાવથી મંદર, હાસ્યથી પટુ, ફૂંકથી ચંપો, ગાનથી આંબો, નૃત્યથી કચનાર. (કવિની :કલ્પના).
:સુંદરીના સ્પર્શથી પ્રિયંગુલતા, પાનની પિચકારીથી મૌલસરી, પગના આઘાતથી અશોક, દૃષ્ટિપાતથી તિલક, આલિંગનથી કૃષક, મૃદુ વર્તાવથી મંદર, હાસ્યથી પટુ, ફૂંકથી ચંપો, ગાનથી આંબો, નૃત્યથી કચનાર. (કવિની કલ્પના).


પલ્લવી (૮)
પલ્લવી (૮)
Line 2,607: Line 2,646:


પવિત્ર નદી (૯).
પવિત્ર નદી (૯).
:ગંગા, જમના, સિંધુ, સરસ્વતી, ગોદાવરી, નર્મદા, કાવેરી, સરયૂ, ક્ષિપ્રા.
:ગંગા, જમના, સિંધુ, સરસ્વતી, ગોદાવરી, નર્મદા, કાવેરી, સરયુ, ક્ષિપ્રા.


પવિત્ર વનસ્પતિ (૩).  
પવિત્ર વનસ્પતિ (૩).  
Line 2,615: Line 2,654:


પાખંડ (૩૬)  
પાખંડ (૩૬)  
:વાસુદેવ, દિડીગાણ, ગૌંધળ, ડફગાવું, બહિરા, જોગી, બાળસંતોષ, બૈરાગી, ડાકુલતાજોશી, આંધળા, પેંગા, મુંગા, કૈકાડી, હિજડો, મંડો, કાપડી, વૈદ્ય, ચાટ, ભાટ, ભાંડ, ભરાડી, નાનક, ઠાકર, વાધ્યા, મદારી, બહુરૂપી, :ભૂત્યા, ચિત્રકથી, દરવેશ, તુંબડીવાલા, વારાંગના, પુરાણિક, ગવઈ જ્યોતિષ, માનભાવ, બ્રાહ્મણ (દર્શનપ્રકાશ).
:વાસુદેવ, દિંડીગાણ, ગોંધળ, ડફગાવું, બહિરા, જોગી, બાળસંતોષ, બૈરાગી, ડાકુલતાજોશી, આંધળા, પેંગા, મુંગા, કૈકાડી, હિજડો, મંડો, કાપડી, વૈદ્ય, ચાટ, ભાટ, ભાંડ, ભરાડી, નાનક, ઠાકોર, વાધ્યા, મદારી, બહુરૂપી, ભૂત્યા, ચિત્રકથી, દરવેશ, તુંબડીવાલો, વારાંગના, પુરાણિક, ગવઈ જ્યોતિષ, માનભાવ, બ્રાહ્મણ (દર્શનપ્રકાશ).


પાતક (૫).  
પાતક (૫).  
:બ્રહ્મઘાત, સ્ત્રીઘાત, બાલઘાત, ગેઘાત, રાજઘાત.
:બ્રહ્મઘાત, સ્ત્રીઘાત, બાલઘાત, ગોઘાત, રાજઘાત.


પાતાલ (૭)  
પાતાલ (૭)  
Line 2,626: Line 2,665:


પાદ (૪)  
પાદ (૪)  
:વિશ્વ, તેજસ, પ્રાજ્ઞ, તુરીય, (આન્માના પાદ.)  
:વિશ્વ, તૈજસ, પ્રાજ્ઞ, તુરીય, (આત્માના પાદ.)  
:(૪)
:(૪)
:વિરાટ, હિરણ્યગર્ભ, ઈશ્વર, સાક્ષી, (બ્રહ્માના).  
:વિરાટ, હિરણ્યગર્ભ, ઇશ્વર, સાક્ષી, (બ્રહ્માના).  
:(૪)
:(૪)
:વિદ્યાપાદ, ક્રિયા પાદ, ગપાઠ, ચર્ચાપાદ. (શૈવદર્શન)
:વિદ્યાપાદ, ક્રિયાપાદ, યોગપાદ, ચર્ચાપાદ. (શૈવદર્શન)


પાપ (૩)  
પાપ (૩)  
:મન, વચન, કાયા,  
:મન, વચન, કાયા,  
:(૩)
:(૩)
:માનસિકપાપ-પરદ્રવ્યેચ્છા, અન્યનું બૂરું ઈચ્છવું, મિથ્યા-આડંબર,
:માનસિકપાપ– પરદ્રવ્યેચ્છા, અન્યનું બૂરું ઈચ્છવું, મિથ્યા– આડંબર.
:વાચિક પાપ – કઠોરવાણી, અસત્ય, નિંદા. કાયિક પા૫-ચોરી, હિંસા, પરસ્ત્રીગમન.  
:વાચિક પાપ – કઠોરવાણી, અસત્ય, નિંદા. કાયિક પા૫– ચોરી, હિંસા, પરસ્ત્રીગમન.  
:(૫).
:(૫).
:ખાંડણી, પીસણી (ઘંટી), ચૂલી, જલકુંભ, માર્જની (સાવરણી) પાપસ્થાન (૧૮)  
:ખાંડણી, પીસણી (ઘંટી), ચૂલી, જલકુંભ, માર્જની (સાવરણી)  
:પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ, કલહ, અભ્યાખ્યાન, પૈશુન્ય, પરપરિવાદ, રતિ અરતિ, માયા, મિથ્યાત્વદર્શનશલ્ય.
 
:પારમિતા (૧૦).  
પાપસ્થાન (૧૮)  
:પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ, કલહ, અભ્યાખ્યાન, પૈશુન્ય, પરપરિવાદ, રતિઅરતિ, માયા, મિથ્યાત્વદર્શનશલ્ય.
 
પારમિતા (૧૦).  
:શીલ, નૈષ્કર્મ્ય, પ્રજ્ઞા, વીર્ય, શાંતિ, સત્ય, અધિષ્ઠાન, મૈત્રી, ઉપેક્ષા, દાન. (બોધિસત્ત્વની)
:શીલ, નૈષ્કર્મ્ય, પ્રજ્ઞા, વીર્ય, શાંતિ, સત્ય, અધિષ્ઠાન, મૈત્રી, ઉપેક્ષા, દાન. (બોધિસત્ત્વની)


Line 2,647: Line 2,689:


પાવન કર્મો (૩).  
પાવન કર્મો (૩).  
:તપ, દાન, યજ્ઞ. (જુઓ પવિત્ર)
:તપ, દાન, યજ્ઞ. (જુઓ : પવિત્ર)


પાર્શ્વદ (૧૮).
પાર્શ્વદ (૧૮).
:નંદ, સુનંદ, જય, વિજય, બુધ, પ્રબલ, ભદ્ર, સુભદ્ર, પ્રચંડ, ચંડ, શીલ, સુશીલ, વિનિત, કુમુદ, કુમુદ્રાક્ષ, સુસેન, વિશ્વકસેન, કમલાક્ષ. (વ. વૃં. દી.)
:નંદ, સુનંદ, જય, વિજય, બુધ, પ્રબલ, ભદ્ર, સુભદ્ર, પ્રચંડ, ચંડ, શીલ, સુશીલ, વિનિત, કુમુદ, કુમુદાક્ષ, સુસેન, વિશ્વકસેન, કમલાક્ષ. (વ. વૃં. દી.)


પાશ (૪) મલ, કમર, રોધશક્તિ  
પાશ (૪) મલ, કર્મ, રોધશક્તિ  
:(૭)
:(૭)
:વરુણપાશ, મોહપાશ, માયાપાશ, નાગપાશ, બ્રાહ્મપાશ, કાળપાશ, કર્મપાશ.
:વરુણપાશ, મોહપાશ, માયાપાશ, નાગપાશ, બ્રાહ્મપાશ, કાળપાશ, કર્મપાશ.
Line 2,658: Line 2,700:


પિતા (૫).  
પિતા (૫).  
:જન્મદાતા ઉપનયનદાતા, અન્નદાતા, જીવદાતા, વિદ્યાદાતા
:જન્મદાતા, ઉપનયનદાતા, અન્નદાતા, જીવદાતા, વિદ્યાદાતા


પિતૃ (૫).  
પિતૃ (૫).  
:જનેતા, ઉપનયનદાતા, અન્નદાતા, વિદ્યાદાતા, ભવત્રાતા.
:જનેતા, ઉપનયનદાતા, અન્નદાતા, વિદ્યાદાતા, ભવત્રાતા.
:(૮)
:(૮)
:વૈરાજ (તપસ્વીઓના), અગ્નિષ્વાત, (દેવના), બહિર્ષદ (રાક્ષસના), સોમપ (બ્રાહ્મણના), હવિષ્મત (ક્ષત્રિયના), આજયા (વૈશ્યના), સુકાલિ (શૂદ્રના), વ્યામ (યવનના).
:વૈરાજ (તપસ્વીઓના), અગ્નિષ્વાત, (દેવના), બહિર્ષદ (રાક્ષસના), સોમપ (બ્રાહ્મણના), હવિષ્મત (ક્ષત્રિયના), આજ્યા (વૈશ્યના), સુકાલિ (શૂદ્રના), વ્યામ (યવનના).


પિતૃગ્રહ (૯)  
પિતૃગ્રહ (૯)  
:સ્કંદ, સ્કંદા, શકુનિ, રેવતી, પૂતના, અંધપૂતના, શીતપૂતના,  
:સ્કંદ, સ્કંદા, શકુની, રેવતી, પૂતના, અંધપૂતના, શીતપૂતના, મખમંડિકા, નૈગમેય.
:મખમંડિકા, નૈગમેય.


પિશાચ (૧૫). (જૈનમત).  
પિશાચ (૧૫). (જૈનમત).  
Line 2,682: Line 2,723:


પુત્ર (૬).  
પુત્ર (૬).  
:ઔરસ, ધર્મપત્નીજ, દોહિત્ર, ક્ષેત્રજ, ક્ષેત્રજાત, સ્વગોત્ર. (૧૨) ઔરસ, ક્ષેત્રજ, દત્તક, કૃત્રિમ, ગૂઢોત્પન્ન, અપવિદ્ધ, કાનીન, સહોઢ, ક્રીત, પૌનર્ભવ, સ્વયંદત્ત, શોદ્ર. (મનુસ્મૃતિ).
:ઔરસ, ધર્મપત્નીજ, દોહિત્ર, ક્ષેત્રજ, ક્ષેત્રજાત, સ્વગોત્ર.  
:(૧૨) ઔરસ, ક્ષેત્રજ, દત્તક, કૃત્રિમ, ગૂઢોત્પન્ન, અપવિદ્ધ, કાનીન, સહોઢ, ક્રીત, પૌનર્ભવ, સ્વયંદત્ત, શોદ્ર. (મનુસ્મૃતિ).


પુદ્ગલ (૫).
પુદ્‌ગલ (૫).
:ઔત્કારિક, ચૌર્ણિક, ખંડ, પ્રતર, અનુતર.
:ઔત્કારિક, ચૌર્ણિક, ખંડ, પ્રતર, અનુતર.
:(૯). પ્રજ્ઞાપારમિતા, ગંડવ્યૂહ, સમાધિરાજ, લંકાવતાર, તથા ગતગુહ્યક, સદ્ધર્મ પુંડરીક, લલિત વિસ્તર, સુવર્ણ પ્રભા, દેશભૂમીશ્વર,
:(૯). પ્રજ્ઞાપારમિતા, ગંડવ્યૂહ, સમાધિરાજ, લંકાવતાર, તથા ગતગુહ્યક, સદ્ધર્મ પુંડરીક, લલિત વિસ્તર, સુવર્ણ પ્રભા, દૃશભૂમીશ્વર.


પુરાણ (૧૮)  
પુરાણ (૧૮)  
:મત્સ્ય, માર્કંડેય, ભવિષ્ય, ભાગવત, બ્રહ્માંડ, ગરુડ, લિંગ, પક્વ, વામન, અગ્નિ, કુર્મ, સ્કંદ, નારદ, વરાહ, બ્રર્હ્મ વૈવર્તક, વાયુ, બ્રહ્મ, વાલ્મિક.  
:મત્સ્ય, માર્કંડેય, ભવિષ્ય, ભાગવત, બ્રહ્માંડ, ગરુડ, લિંગ, પદ્મ, વામન, અગ્નિ, કુર્મ, સ્કંદ, નારદ, વરાહ, બ્રર્હ્મવૈવર્તક, વાયુ, બ્રહ્મ, વાલ્મિક.  
:(૧૮)
:(૧૮)
:ગણેશ, નારદ, નારસિંહ, કપિલ, અશ્વ, વરુણ, દુર્વાસ, અંબિકા, કાલિકા, મરીચિ, વૌશન, ભાર્ગવ, માહેશ્વ, સૂર્ય, પરાશર, મુદ્રલ, સનત્કુમાર, કુમાર,
:ગણેશ, નારદ, નારસિંહ, કપિલ, અશ્વ, વરુણ, દુર્વાસ, અંબિકા, કાલિકા, મરીચિ, વૌશન, ભાર્ગવ, માહેશ્વ, સૂર્ય, પરાશર, મુદ્રલ, સનત્કુમાર, કુમાર,
Line 2,698: Line 2,740:
:સર્ગ, પ્રતિસર્ગ, વશં, મન્વન્તર, વંશાનુવંશચરિત.
:સર્ગ, પ્રતિસર્ગ, વશં, મન્વન્તર, વંશાનુવંશચરિત.
:(૧૫).
:(૧૫).
:સર્ગ, પ્રતિસર્ગ, વંશ, મન્વન્તર, વંશાનુવંશચરિત, સામાન્ય- સૃષ્ટિ, વિશેષસૃષ્ટિ, સંરક્ષણ, સૃષ્ટિ પિષણ, કર્મની વાસના, મન્વન્તરોના આચારધર્મો, પરમેશ્વરની લીલા, સૃષ્ટિસંહાર, મોક્ષ, ઈશ્વરસ્વરૂપ.
:સર્ગ, પ્રતિસર્ગ, વંશ, મન્વન્તર, વંશાનુવંશચરિત, સામાન્ય-સૃષ્ટિ, વિશેષસૃષ્ટિ, સંરક્ષણ, સૃષ્ટિ પોષણ, કર્મની વાસના, મન્વન્તરોના આચારધર્મો, પરમેશ્વરની લીલા, સૃષ્ટિસંહાર, મોક્ષ, ઇશ્વરસ્વરૂપ.


પુરાણ વિભાગ (૧૦).
પુરાણ વિભાગ (૧૦).
Line 2,704: Line 2,746:


પુરી (૭)
પુરી (૭)
:અયોધ્યા, મથુરા, માયા (હરિદ્વાર), કાશી, કાંચી અવન્તિકા. દ્વારકા.
:અયોધ્યા, મથુરા, માયા (હરિદ્વાર), કાશી, કાંચી અવન્તિકા, દ્વારકા.
:(૮)
:(૮)
:અમરાવતી, ભોગવતી, નયનવતી, સિદ્ધવતી, ગાંધર્વવતી. કાંચન-૮, અલકાવતી, યશોવતી.  
:અમરાવતી, ભોગવતી, નયનવતી, સિદ્ધવતી, ગાંધર્વવતી, કાંચનવતી, અલકાવતી, યશોવતી.  


પુરુષ (૩)
પુરુષ (૩)
Line 2,717: Line 2,759:


પુષ્પ (૫)  
પુષ્પ (૫)  
:ચંપો, આંબો, બીજો કમળ, કરેણ. (દેવતાઓને પ્રિય).
:ચંપો, આંબો, બીજડો કમળ, કરેણ. (દેવતાઓને પ્રિય).


પૂજા (૩).  
પૂજા (૩).  
:સ્મરણ, દશન, સ્પર્શન.
:સ્મરણ, દર્શન, સ્પર્શન.
:(૫).
:(૫).
:ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
:ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
Line 2,728: Line 2,770:
:પાદ્ય, અર્ઘ્ય, સ્નાન, મધુપર્ક, આચમન, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
:પાદ્ય, અર્ઘ્ય, સ્નાન, મધુપર્ક, આચમન, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
:(૧૨).  
:(૧૨).  
:આવાહન, અર્ઘ્ય, આચમન, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવિત, અલંકાર, ચંદન, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
:આવાહન, અર્ઘ્ય, આચમન, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવીત, અલંકાર, ચંદન, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય.
:(૧૭).
:(૧૭).
:વિલેપન, વસ્ત્રયુગલ, વાસપૂજા, માલ્યારોહણ, ચૂર્ણારોહણ, પુષ્પારોહણ, વર્ણાહણ, ધ્વજારોહણ, આભરણરોહણ, પુષ્પગ્રહ, પુષ્પપ્રહર, અષ્ટમંગલકરણ, ધૂપોત્ક્ષેપ, ગીત, નૃત્ય, વાજિંત્ર, ભેદપૂજા.
:વિલેપન, વસ્ત્રયુગલ, વાસપૂજા, માલ્યારોહણ, ચૂર્ણારોહણ, પુષ્પારોહણ, વર્ણારોહણ, ધ્વજારોહણ, આભરણારોહણ, પુષ્પગ્રહ, પુષ્પપ્રહર, અષ્ટમંગલકરણ, ધૂપોત્ક્ષેપ, ગીત, નૃત્ય, વાજિંત્ર, ભેદપૂજા.
:(૧૮).
:(૧૮).
:આસન, સ્વાગત, પાદ્ય, અર્ધ્ય, આચમન, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવિત, ભૂષણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ અન્ન, તર્પણ, માલા, અનુલેપ, નમસ્કાર.
:આસન, સ્વાગત, પાદ્ય, અર્ધ્ય, આચમન, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવીત, ભૂષણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ અન્ન, તર્પણ, માલા, અનુલેપ, નમસ્કાર.
:(૨૧).
:(૨૧).
:આવાહન, સ્વાગત, આસન, સ્થાપન, પાદ્ય, અર્ધ્ય, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવિત, આભૂષણ, ગંધ, પુષ્પ, દીપ, નૈવેદ્ય, આચમન, તાંબૂલ, માળા, આરતી, નમસ્કાર, વિસર્જન,
:આવાહન, સ્વાગત, આસન, સ્થાપન, પાદ્ય, અર્ધ્ય, સ્નાન, વસ્ત્ર, ઉપવીત, આભૂષણ, ગંધ, પુષ્પ, દીપ, નૈવેદ્ય, આચમન, તાંબૂલ, માળા, આરતી, નમસ્કાર, વિસર્જન.
:(૩૨)  
:(૩૨)  
:ધ્યાન, આવાહન, પાદ્ય, અર્ધ્ય, આચમન, આસન, મધુપર્ક, સ્નાન, નિરાંજન, વસ્ત્ર, ઉપવિત, ભૂષણ, દર્પણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય, જલ, ફલ, તાંબૂલ, અનુલેપ, પુષ્પહાર ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, હવન, દક્ષિણા, :પ્રદક્ષિણા, વંદન, સ્તુતિ, વિસર્જન.
:ધ્યાન, આવાહન, પાદ્ય, અર્ધ્ય, આચમન, આસન, મધુપર્ક, સ્નાન, નિરાંજન, વસ્ત્ર, ઉપવીત, ભૂષણ, દર્પણ, ગંધ, પુષ્પ, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય, જલ, ફલ, તાંબૂલ, અનુલેપ, પુષ્પહાર ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, હવન, દક્ષિણા, પ્રદક્ષિણા, વંદન, સ્તુતિ, વિસર્જન.


પૂજાદ્રવ્ય (૮)
પૂજાદ્રવ્ય (૮)
Line 2,742: Line 2,784:
:(૮)
:(૮)
:જળ, દૂધ, દહીં, ઘી, મધ, દર્ભ, ચોખા, તલ.
:જળ, દૂધ, દહીં, ઘી, મધ, દર્ભ, ચોખા, તલ.
:પૂજ્ય (૨)  
 
પૂજ્ય (૨)  
:ગુરુ –ગોવિંદ.  
:ગુરુ –ગોવિંદ.  
:(૫)
:(૫)
:જનક, જનની, જન્મભૂમિ, જાહ્નવી, જનાર્દન.
:જનક, જનની, જન્મભૂમિ, જાહ્‌ન્વી, જનાર્દન.


પોખરાજ (૪)  
પોખરાજ (૪)  
Line 2,756: Line 2,799:
:ઘી, ચણોઠી, ટંકણખાર, મધ, ગૂગળ (જુઓ: મિત્રપંચક).  
:ઘી, ચણોઠી, ટંકણખાર, મધ, ગૂગળ (જુઓ: મિત્રપંચક).  
:(૫)
:(૫)
:રાજપંચક, અગ્નિ પંચક, ચારપચંક, રાગપંચક, મૃત્યુપંચક.
:રાજપંચક, અગ્નિપંચક, ચોરપચંક, રોગપંચક, મૃત્યુપંચક.


પંચકલ્યાણી અશ્વ (૫)
પંચકલ્યાણી અશ્વ (૫)
:ચક્રવાક– શરીર પીળું, અને પગ ધેાળા.
:ચક્રવાક– શરીર પીળું, અને પગ ધોળા.
:મલ્લિકાક્ષિ– શરીર જાંબુડિયા રંગનું અને પગ ધોળા.  
:મલ્લિકાક્ષિ– શરીર જાંબુડિયા રંગનું અને પગ ધોળા.  
:શ્યામકર્ણ – શરીર સફેદ, અન્ય રંગ મિશ્રિત.
:શ્યામકર્ણ– શરીર સફેદ, અન્ય રંગ મિશ્રિત.
:પંચકલ્યાણી – મોં, ચારેય પગ સફેદ.  
:પંચકલ્યાણી– મોં, ચારેય પગ સફેદ.  
:અષ્ટમંગળ– મોં, કપાળ, પૂંછડી, પગ, છાતી સફેદ.
:અષ્ટમંગળ– મોં, કપાળ, પૂંછડી, પગ, છાતી સફેદ.


પંચકોશ – (૫) (વેદાન્ત)  
પંચકોશ – (૫) (વેદાન્ત)  
:અન્નમય, મનમય, પ્રાણમય, વિજ્ઞાનમય, આનંદમય. (જુઓ  
:અન્નમય, મનોમય, પ્રાણમય, વિજ્ઞાનમય, આનંદમય. (જુઓ :
:કોશ.)
કોશ.)


પંચાંગ (૫).  
પંચાંગ (૫).  
:તિથિ, વાર, નક્ષત્ર, રોગ, કરણ. (જ્યોતિષ) (જુઓ અંગ)
:તિથિ, વાર, નક્ષત્ર, યોગ, કરણ. (જ્યોતિષ) (જુઓ અંગ)
:(૫)
:(૫)
:મૂળ, છાલ, પાન, પુષ્પ, ફળ (વૈદક)
:મૂળ, છાલ, પાન, પુષ્પ, ફળ (વૈદક)
Line 2,777: Line 2,820:


પંચાગ્નિ (૫)  
પંચાગ્નિ (૫)  
:ગાર્હસ્પત્ય, આહવનીય, દક્ષિણ, સભ્ય, આવસધ્ય (જુઓ  
:ગાર્હસ્પત્ય, આહવનીય, દક્ષિણ, સભ્ય, આવસથ્ય (જુઓ  
:અગ્નિ)
:અગ્નિ)


Line 2,783: Line 2,826:
:સૂંઠ, ખસખસ, ધાણા, કોપરું, ખાંડ. (પ્રસાદ)  
:સૂંઠ, ખસખસ, ધાણા, કોપરું, ખાંડ. (પ્રસાદ)  
:(૫)
:(૫)
:ધાણા, જીરૂ, સૂંઠ, ગંઠોડા, ઈન્દ્રજવ (આયુર્વેદ)
:ધાણા, જીરૂં, સૂંઠ, ગંઢોડા, ઇન્દ્રજવ (આયુર્વેદ)


પંચતિક્ત (૫)  
પંચતિક્ત (૫)  
Line 2,792: Line 2,835:


પંચતંત્ર (૫)
પંચતંત્ર (૫)
:મિત્રભેદ, મિત્રસંપ્રાપ્તિ, કાકોલૂકીયમ, લબ્ધપ્રણાશ, અપરીક્ષિતકારક. પંચતૃણ (૫)
:મિત્રભેદ, મિત્રસંપ્રાપ્તિ, કાકોલૂકીયમ્, લબ્ધપ્રણાશ, અપરીક્ષિતકારક.  
 
પંચતૃણ (૫)
:દૂર્વા, કાસ, બરૂ, દર્ભ, શેરડી.
:દૂર્વા, કાસ, બરૂ, દર્ભ, શેરડી.


Line 2,815: Line 2,860:


પંચલોહ (૫)
પંચલોહ (૫)
:સોનું, રૂપું, ત્રાંબું, કાંસું, લોઢું. (જુઓ: લોહ)
:સોનું, રૂપું, ત્રાંબું, કાંસુ, લોઢું. (જુઓ: લોહ)


પંચવટી (૫)
પંચવટી (૫)
Line 2,821: Line 2,866:


પંચવિષ (૫)  
પંચવિષ (૫)  
:આકડાનું દૂધ, થોરનું દૂધ, લાંગલી, ધંતૂરો, કરેણ. (૫) સોમલ, હડતાલ, મનશીલ, વછનાગ, સર્પવિષ (જુઓ : વિષ)
:આકડાનું દૂધ, થોરનું દૂધ, લાંગલી, ધંતૂરો, કરેણ.  
:(૫) સોમલ, હડતાલ, મનશીલ, વચ્છનાગ, સર્પવિષ (જુઓ : વિષ)


પંચશીલ (૫).  
પંચશીલ (૫).  
Line 2,847: Line 2,893:


પાંડવ અજ્ઞાતવાસ નામ (૬)  
પાંડવ અજ્ઞાતવાસ નામ (૬)  
:કંક (યુધિષ્ઠિર), બલ્લવ (ભીમ), બૃહન્નલા (અર્જુન), તંતીપાલ
:કંક (યુધિષ્ઠિર), બલ્લવ (ભીમ), બૃહન્નલા (અર્જુન), તંતિપાલ
:(સહદેવ), ગ્રંથિક (નકુળ), સૈરન્ધ્રી (દ્રૌપદી).
:(સહદેવ), ગ્રંથિક (નકુળ), સૈરન્ધ્રી (દ્રૌપદી).


પાંડિત્ય (૫).  
પાંડિત્ય (૫).  
:વક્તૃત્વ, આગામિત્ર, શાસ્ત્ર સંસ્કાર, પ્રૌઢિત્વ, સારસ્વતપ્રમાણ. (૫) વક્તૃત્વ, કવિત્વ, વાદિત્વ, આગમિકત્વં, સારસ્વતપ્રમાણ (વ. ૨. કો.)
:વક્તૃત્વ, આગામિત્વ, શાસ્ત્ર સંસ્કાર, પ્રૌઢિત્વ, સારસ્વતપ્રમાણ.  
:(૫) વક્તૃત્વ, કવિત્વ, વાદિત્વ, આગમિકત્વં, સારસ્વતપ્રમાણ (વ. ૨. કો.)


પંચરંગી (૫)
પંચરંગી (૫)
Line 2,864: Line 2,911:
:સુમંત્ર, પંડિત, મંત્રી, પ્રધાન, સચિવ, અમાત્ય, પ્રતિનિધિ, પ્રાઙવિવાક.  
:સુમંત્ર, પંડિત, મંત્રી, પ્રધાન, સચિવ, અમાત્ય, પ્રતિનિધિ, પ્રાઙવિવાક.  
:(૮)
:(૮)
:રાજા, અમાત્ય, સુહૃદ, કોશ, રાષ્ટ્ર, દુર્ગ, બલ, પ્રજા (રાજયાંગ)  
:રાજા, અમાત્ય, સુહૃદ, કોશ, રાષ્ટ્ર, દુર્ગ, બલ, પ્રજા (રાજ્યાંગ)  
:(૮)
:(૮)
:અવ્યક્ત, મહત્, અહંકાર, શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ
:અવ્યક્ત, મહત્, અહંકાર, શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ


પ્રજાપતિ (૧૦).
પ્રજાપતિ (૧૦).
:મરીચિ, અત્રિ, અંગિરા, પુલસ્ત્ય, પુલહ, કેતુ, પ્રચેતા, વસિષ્ઠ, ભૃગુ, નારદ,
:મરીચિ, અત્રિ, અંગિરા, પુલસ્ત્ય, પુલહ, ક્રતુ, પ્રચેતા, વસિષ્ઠ, ભૃગુ, નારદ.
:(૨૧)
:(૨૧)
:બ્રહ્મા, સૂર્ય, મનુ, દક્ષ, ભૃગુ, ધર્મરાજ, યમરાજ, મરીચિ, અંગિરા, અત્રિ, પુલસ્ત્ય, પુલહ, ક્રતુ, વસિષ્ઠ, પરમેષ્ઠી, વિવસ્વાન, સોમ, કદમ, ક્રોધ, અર્વાક, ક્રીત.
:બ્રહ્મા, સૂર્ય, મનુ, દક્ષ, ભૃગુ, ધર્મરાજ, યમરાજ, મરીચિ, અંગિરા, અત્રિ, પુલસ્ત્ય, પુલહ, ક્રતુ, વસિષ્ઠ, પરમેષ્ઠી, વિવસ્વાન, સોમ, કદમ, ક્રોધ, અર્વાક, ક્રીત.
Line 2,886: Line 2,933:


પ્રતિવાસુદેવ (૯)  
પ્રતિવાસુદેવ (૯)  
:અશ્વગ્રીવ, તારક, મોદક, મધુ, નિશુંભ, બલિ, પ્રહલાદ, રાવણ જરાસંધ.  
:અશ્વગ્રીવ, તારક, મોદક, મધુ, નિશુંભ, બલિ, પ્રહલાદ, રાવણ જરાસંઘ.  


પ્રતીત્યસમુત્પાદ (૧૨)  
પ્રતીત્યસમુત્પાદ (૧૨)  
Line 2,904: Line 2,951:
:પ્રત્યક્ષ, પરોક્ષ, અનુમાન, શબ્દપ્રમાણ.
:પ્રત્યક્ષ, પરોક્ષ, અનુમાન, શબ્દપ્રમાણ.
:(૬)
:(૬)
:પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન, અર્થાપત્તિ, અનુપલબ્ધિ. (૯) પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન, અર્થપત્તિ, અનુપલબ્ધિ,  
:પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન, અર્થાપત્તિ, અનુપલબ્ધિ.  
:સંભવ, ઐતિહ્ય, ચેષ્ટા.
:(૯) પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન, અર્થપત્તિ, અનુપલબ્ધિ, સંભવ, ઐતિહ્ય, ચેષ્ટા.


પ્રમાદ (૫)  
પ્રમાદ (૫)  
Line 2,911: Line 2,958:
:(૮)
:(૮)
:અજ્ઞાન, સંશય, મિથ્યાજ્ઞાન, રાગ, દ્વેષ, સ્મૃતિભ્રંશ, ધર્મ-અનાદર, યોગદુષ્પ્રણિધાન.
:અજ્ઞાન, સંશય, મિથ્યાજ્ઞાન, રાગ, દ્વેષ, સ્મૃતિભ્રંશ, ધર્મ-અનાદર, યોગદુષ્પ્રણિધાન.
:પ્રમેય પદાર્થ (૧૨)  
 
પ્રમેય પદાર્થ (૧૨)  
:આત્મા, શરીર, ઇન્દ્રિય, અર્થ, બુદ્ધિ, મન, પ્રવૃત્તિ, દોષ, પ્રત્યભાવ, ફલ, દુઃખ, અપવર્ગ.
:આત્મા, શરીર, ઇન્દ્રિય, અર્થ, બુદ્ધિ, મન, પ્રવૃત્તિ, દોષ, પ્રત્યભાવ, ફલ, દુઃખ, અપવર્ગ.


Line 2,936: Line 2,984:


પ્રસ્તાવના (૫)
પ્રસ્તાવના (૫)
:ઉદ્ઘાટક, કથોદ્ઘાત, પ્રયોગાતિશય, પ્રવર્તક, અવગલિત.
:ઉદ્‌ઘાટક, કથોદ્‌ઘાત, પ્રયોગાતિશય, પ્રવર્તક, અવગલિત.


પ્રસ્થાનત્રયી (૩)  
પ્રસ્થાનત્રયી (૩)  
Line 2,943: Line 2,991:
પ્રહરરાગ (૮)  
પ્રહરરાગ (૮)  
:ખટ, રામકલી, ગુણકલી, ગુર્જરી, ગંધાર, દેવગિરી, બિલાવલ, મધુમાલતી, ભૈરવી, (૧લો પ્રહર)
:ખટ, રામકલી, ગુણકલી, ગુર્જરી, ગંધાર, દેવગિરી, બિલાવલ, મધુમાલતી, ભૈરવી, (૧લો પ્રહર)
:સરપદા, અલહૈયા, કોકબ, શુહા, દેશાખી, તોડી, પટમંજરી આસાવરી, બરહંસ (૨જો પ્રહર)
:સરપદા, અલ્હૈયા, કોકબ, શુહા, દેશાખી, તોડી, પટમંજરી આસાવરી, બરહંસ (૨જો પ્રહર)
:સારંગ, પૂર્વી, ગૌડસારંગ, ધનાશ્રી, નટ, (૩જો પ્રહર)
:સારંગ, પૂર્વી, ગૌડસારંગ, ધનાશ્રી, નટ, (૩જો પ્રહર)
:શ્રીરાગ, માલવ, બેરારી, ગૌડી, શ્યામ કલ્યાણ (૪થો પ્રહર)
:શ્રીરાગ, માલવ, બેરારી, ગૌડી, શ્યામ કલ્યાણ (૪થો પ્રહર)
Line 2,963: Line 3,011:
:પૂરક, કુંભક, રેચક.
:પૂરક, કુંભક, રેચક.
:(૮)
:(૮)
:સૂર્યભેદન, ઉજજામય, સીત્કર, શીતલ, ભસ્ત્રિક, ભ્રામર, પ્લાવિન.
:સૂર્યભેદન, ઉજ્જામય, સીત્કર, શીતલ, ભસ્ત્રિક, ભ્રામર, પ્લાવિન.


પ્રાતિહાર્ય (૮)
પ્રાતિહાર્ય (૮)
Line 2,972: Line 3,020:


પ્રાયશ્ચિત (૫)  
પ્રાયશ્ચિત (૫)  
:જપ, તર્પણ, હામ, પ્રમાર્જન, બ્રહ્મભોજન.
:જપ, તર્પણ, હોમ, પ્રમાર્જન, બ્રહ્મભોજન.


પ્રારબ્ધ (૩)  
પ્રારબ્ધ (૩)  
Line 2,978: Line 3,026:


પ્રીતિ (૪)
પ્રીતિ (૪)
:નૈસર્ગિક, વિષયા, સમ, અભ્યાસજ.  
:નૈસર્ગિક, વિષયજા, સમ, અભ્યાસજ.  
:(૪)
:(૪)
:વિષયાત્મિકા, સંપ્રત્યાત્મિકા, આભિમાનિકી, આભ્યાસિકી.  
:વિષયાત્મિકા, સંપ્રત્યાત્મિકા, આભિમાનિકી, આભ્યાસિકી.  
Line 2,986: Line 3,034:
પૃથ્વી (૮)  
પૃથ્વી (૮)  
:રત્નપ્રભા, શર્કરાપ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃ  
:રત્નપ્રભા, શર્કરાપ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃ  
:પ્રભા, તમસ્તમ:પ્રભા, ઈષપ્રામ્ભારા.
:પ્રભા, તમસ્તમ:પ્રભા, ઈષપ્રાગ્ભારા.


{{center|'''[ બ  ]'''}}
{{center|'''[ બ  ]'''}}


બત્રીસ પૂતળી (૩૨) (વિક્રમરાજસિંહાસનની)  
બત્રીસ પૂતળી (૩૨) (વિક્રમરાજસિંહાસનની)  
:રંગશોભા, વિજયા, અજયા, અપસરા, જગત્રશોભા, પંચપ્રભા, કૈલાસવતી, જયસેના, વદસ્યનામા, મદનમંજરી, ગંગા, અતિવર્ણા, ભોગપદ્મા, પરમોહિની, પરાળી, સુપ્રભા, ચંદ્રાવતી, અનંતભૂની, રાવનદિલા, સૌભાગ્યમંજરી, :સૌભાગ્યવતી, કમલકલી, પદમાવતીપ્રભા, ઈંદ્રપ્રભા, ચંદ્રવર્ણા, રૂપબાલા, તારાપ્રભા, સુમણી, દેવનંદા, પદ્માવતી, પદ્મિની, ચંદ્રકાંતી (સિંહાસનબત્રીસી)
:રંગશોભા, વિજયા, અજયા, અપસરા, જગત્રશોભા, પંચપ્રભા, કૈલાસવતી, જયસેના, વદસ્યનામા, મદનમંજરી, ગંગા, અતિવર્ણા, ભોગપદ્મા, પરમોહિની, પરાથોળી, સુપ્રભા, ચંદ્રાવતી, અનંતભૂની, રાવનદિલા, સૌભાગ્યમંજરી, સૌભાગ્યવતી, કમલકલી, પદમાવતીપ્રભા, ઇંદ્રપ્રભા, ચંદ્રવર્ણા, રૂપબાલા, તારાપ્રભા, સુમણી, દેવનંદા, પદ્‌માવતી, પદ્મિની, ચંદ્રકાંતી (સિંહાસનબત્રીસી)


બત્રીસ લક્ષણ (૩૨)
બત્રીસ લક્ષણ (૩૨)
:સ્વર્ગ, મર્ત્ય, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ, કલા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રૂ૫, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશ, પાત્ર, સમય, પુરુષ, જ્યોતિષ, ચિત્ર, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષિ, સત્ત્વ, વ્યાપાર, વસ્તુ, :વિવેક
:સ્વર્ગ, મર્ત્ય, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ, કલા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રૂ૫, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશ, પાત્ર, સમય, પુરુષ, જ્યોતિષ, ચિત્ર, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષિ, સત્ત્વ, વ્યાપાર, વસ્તુ, વિવેક


બત્રીસ લક્ષણ (પુરુષના) (૩૨)  
બત્રીસ લક્ષણ (પુરુષના) (૩૨)  
Line 3,025: Line 3,073:


બીજમંત્ર (૩)  
બીજમંત્ર (૩)  
:ઓમ્ (સરસ્વતી), હ્રીમ્ (લક્ષ્મી), કલીમ્ (મહાકાળી)
:ઓમ્ (સરસ્વતી), હ્રીમ્ (લક્ષ્મી), ક્લીમ્ (મહાકાળી)


બુદ્ધ (૭)  
બુદ્ધ (૭)  
Line 3,032: Line 3,080:
બુદ્ધિ (૪)  
બુદ્ધિ (૪)  
:સ્વભાવજા, ઔત્પત્તિકી, પારિણામિકી, કર્મજા.
:સ્વભાવજા, ઔત્પત્તિકી, પારિણામિકી, કર્મજા.
:(૪) ઉત્પત્તિકી, વૈનયિકી, કર્મ જા, પારિણામિકી.
:(૪) ઉત્પત્તિકી, વૈનયિકી, કર્મજા, પારિણામિકી.


બુદ્ધિગુણ (૭)  
બુદ્ધિગુણ (૭)  
:સ્વરૂપગ્રહણ, ગ્રહણ, ધારણ, વિજ્ઞાન, ઉહ, અપોહ, તત્ત્વજ્ઞાન,  
:સ્વરૂપગ્રહણ, ગ્રહણ, ધારણ, વિજ્ઞાન, ઉહ, અપોહ, તત્ત્વજ્ઞાન,  
:(૮)
:(૮)
:સુશ્રૂષા, શ્રવણ, ગ્રહણ, ધારણ ઉહ, અપહ, અર્થવિજ્ઞાન, તત્ત્વજ્ઞાન,  
:સુશ્રૂષા, શ્રવણ, ગ્રહણ, ધારણ ઉહ, અપોહ, અર્થવિજ્ઞાન, તત્ત્વજ્ઞાન,  
:(૯)
:(૯)
:શ્રુત, કૃષ્ય, અનુમાન, ઇચ્છા, દ્વેષ, સુખ, દુ:ખ, પાપ, પુણ્ય.
:શ્રુત, કૃષ્ય, અનુમાન, ઇચ્છા, દ્વેષ, સુખ, દુ:ખ, પાપ, પુણ્ય.
Line 3,059: Line 3,107:


બ્રહ્મપંચક (૫)  
બ્રહ્મપંચક (૫)  
:ઈશાનરૂપ બ્રહ્મથી વ્યાપ્ત – પુરુષ, શ્રોત વાણી, વાણી, શબ્દ, આકાશ, પુરુષબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત-પ્રકૃતિ, ચામડી, હાથ, સ્પર્શ, વાયુ. અઘોરબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત-અહંકાર, ચક્ષુ, ચરણ, રૂપ, અગ્નિ. બ્રહ્મસ્વરૂપ વામદેવથી વ્યાપ્ત-બુદ્ધિ, :જીવ, વાયુ, રસ, જલ. સદ્યબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત-મન, નાસિકા, ઉપસ્થ, ગંધ, ભૂમિ.
:ઈશાનરૂપ બ્રહ્મથી વ્યાપ્ત – પુરુષ, શ્રૌત વાણી, વાણી, શબ્દ, આકાશ. પુરુષબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત પ્રકૃતિ, ચામડી, હાથ, સ્પર્શ, વાયુ. અઘોરબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત અહંકાર, ચક્ષુ, ચરણ, રૂપ, અગ્નિ. બ્રહ્મસ્વરૂપ વામદેવથી વ્યાપ્ત બુદ્ધિ, જીવ, વાયુ, રસ, જલ. સદ્યબ્રહ્મથી વ્યાપ્ત મન, નાસિકા, ઉપસ્થ, ગંધ, ભૂમિ.


બ્રહ્મવેત્તા (૪)
બ્રહ્મવેત્તા (૪)
Line 3,065: Line 3,113:


બ્રહ્મહત્યા (૧૮)  
બ્રહ્મહત્યા (૧૮)  
:બીજાનું ઘર બાળનાર, ઝેર આપનાર, મદ્ય પીનાર, પત્નીએ જારકર્મથી મેળવેલા પુત્ર ઉપર નિર્વાહ કરનાર, તીરકામઠાં વગેરે હથિયાર બનાવનાર, પરનિંદક, મિત્રોને બેવફા થનાર, પરસ્ત્રી સંગ કરનાર, ગર્ભપાત કરનાર,  
:બીજાનું ઘર બાળનાર, ઝેર આપનાર, મદ્યપીનાર, પત્નીએ જારકર્મથી મેળવેલા પુત્ર ઉપર નિર્વાહ કરનાર, તીરકામઠાં વગેરે હથિયાર બનાવનાર, પરનિંદક, મિત્રોને બેવફા થનાર, પરસ્ત્રી સંગ કરનાર, ગર્ભપાત કરનાર, ગુરુપત્ની ઉપર નજર બગાડનાર, દારૂ પીનાર બ્રાહ્મણ, વિશ્વાસઘાતી, દુઃખીને પજવનાર, વેદની નિંદા કરનાર, ખોટા માપ વડે અનાજ વેચનાર, જૂઠું બોલનાર, સ્વધર્મ ત્યજી ભ્રષ્ટ થનાર, શરણાગતને મારનાર.
:ગુરુપત્ની ઉપર નજર બગાડનાર, દારૂ પીનાર બ્રાહ્મણ, વિશ્વાસઘાતી, દુઃખીને પજવનાર, વેદની નિંદા કરનાર, ખોટા માપ વડે અનાજ વેચનાર, જૂઠું બોલનાર, સ્વધર્મ ત્યજી ભ્રષ્ટ થનાર, શરણાગતને મારનાર.


બ્રહ્મા (૧)
બ્રહ્મા (૧)


બ્રહ્માના દિવસ (૩૦)  
બ્રહ્માના દિવસ (૩૦)  
:શ્વેત (વારાહ), નીલોહિત, વામદેવ, રથંતર, રૌરવ, પ્રાણ, બૃહત્ક૯૫, કંદર્પ, સત્ય અથવા સદ્ય, ઈશાન, વ્યાન, સારસ્વત, ઉદાન, ગારુડ, કૌર્મ, નારસિંહ, સમાન, આગ્નેય, સોમ, માનવ, પુમાન, વૈકુંઠ, લક્ષ્મી, :સાવિત્રી, ઘર, વરાહ, વૈરાજ, ગૌરી, માહેશ્વર, પિતૃ.
:શ્વેત (વારાહ), નીલોહિત, વામદેવ, રથંતર, રૌરવ, પ્રાણ, બૃહત્કલ્પ, કંદર્પ, સત્ય અથવા સદ્ય, ઇશાન, વ્યાન, સારસ્વત, ઉદાન, ગારુડ, કૌર્મ, નારસિંહ, સમાન, આગ્નેય, સોમ, માનવ, પુમાન, વૈકુંઠ, લક્ષ્મી, સાવિત્રી, ઘોર, વરાહ, વૈરાજ, ગૌરી, માહેશ્વર, પિતૃ.


બ્રહ્માના માનસપુત્રો (૪)
બ્રહ્માના માનસપુત્રો (૪)
Line 3,101: Line 3,148:
:આર્ત, જિજ્ઞાસુ, અર્થાર્થી, જ્ઞાની  
:આર્ત, જિજ્ઞાસુ, અર્થાર્થી, જ્ઞાની  
:(૬)
:(૬)
:મુનિ, ભક્ત, ધીરભક્ત, યાજ્ઞિક, યોગી, પરમ ભાગવત.
:મુનિ, ભક્ત, ધીરભક્ત, યાજ્ઞિક, યોગી, પરમ્ ભાગવત.


ભક્તિ (૨)  
ભક્તિ (૨)  
Line 3,116: Line 3,163:
:સમરસ, આનંદ, અનુભવ, અવધાન, નૈષ્ઠિક, શ્રદ્ધા.  
:સમરસ, આનંદ, અનુભવ, અવધાન, નૈષ્ઠિક, શ્રદ્ધા.  
:(૬)
:(૬)
:સ્મરણ, અવધાન, આનંદ, અનુભવ, નૈષ્ઠિક, સદ્ભક્તિ
:સ્મરણ, અવધાન, આનંદ, અનુભવ, નૈષ્ઠિક, સદ્‌ભક્તિ
:(૬)
:(૬)
:નમસ્કાર, સ્તુતિ, સમર્પણ, સેવા, સ્મરણ, શ્રવણ.  
:નમસ્કાર, સ્તુતિ, સમર્પણ, સેવા, સ્મરણ, શ્રવણ.  
:(૮)
:(૮)
:ભક્તોનો સંઘ, આરાધના, કથામાં શ્રદ્ધા, ગુણકર્મકીર્તન, ચરણ- ધ્યાન, મૂર્તિદર્શન, પૂજન, વંદન.  
:ભક્તોનો સંઘ, આરાધના, કથામાં શ્રદ્ધા, ગુર્ણકર્મકીર્તન, ચરણધ્યાન, મૂર્તિદર્શન, પૂજન, વંદન.  
:(૯)
:(૯)
:શ્રવણ, કીર્તન, સ્મરણ, પાદસેવન, અર્ચન, વંદન, સખ્ય, દાસ્ય, સ્મરણ (વૈષ્ણવમત)
:શ્રવણ, કીર્તન, સ્મરણ, પાદસેવન, અર્ચન, વંદન, સખ્ય, દાસ્ય, સ્મરણ (વૈષ્ણવમત)
:(૧૦)
:(૧૦)
:શ્રવણભક્તિ (પરીક્ષિત), કીર્તનભક્તિ (શુક),  
:શ્રવણભક્તિ (પરીક્ષિત), કીર્તનભક્તિ (શુક), સ્મરણભક્તિ (પ્રહ્‌લાદ), પાદસેવન ભક્તિ (લક્ષ્મી), અર્ચનભક્તિ (પૃથુ), વંદનભક્તિ (અક્રૂર), દાસત્વ ભક્તિ (હનુમાન), સખ્યભક્તિ (અર્જુન), આત્મનિવેદન (બલિ), પ્રેમભક્તિ (ગોપીઓએ).
:સ્મરણભક્તિ (પ્રહ્લાદ), પાદસેવન ભક્તિ (લક્ષ્મી),
:અર્ચનભક્તિ (પૃથુ), વંદનભક્તિ (અક્રુર), દાસત્વ ભક્તિ (હનુમાન), સખ્યભક્તિ (અર્જુન), આત્મનિવેદન (બલિ), પ્રેમભક્તિ (ગોપીઓએ).
:(૧૧)
:(૧૧)
:ગુણમહામ્યાસક્તિ, રૂપાસક્તિ, પૂજાસક્તિ, સ્મરણાસક્તિ, દાસ્યાસક્તિ, સંખ્યાસક્તિ, વાત્સલ્યાસક્તિ, કાંતાસક્તિ, આત્મનિવેદનાસક્તિ, તન્મયાસક્તિ, પરમવિરહાસક્તિ.
:ગુણમહાત્મ્યાસક્તિ, રૂપાસક્તિ, પૂજાસક્તિ, સ્મરણાસક્તિ, દાસ્યાસક્તિ, સંખ્યાસક્તિ, વાત્સલ્યાસક્તિ, કાંતાસક્તિ, આત્મનિવેદનાસક્તિ, તન્મયાસક્તિ, પરમવિરહાસક્તિ.
:(૧૨)
:(૧૨)
:શ્રી, પુષ્ટિ, ગિર, કાંતિ, તુષ્ટિ, કીર્તિ, ઈલા, ઊર્જા, વિદ્યા, અવિદ્યા, શક્તિ, માયા
:શ્રી, પુષ્ટિ, ગિર, કાંતિ, તુષ્ટિ, કીર્તિ, ઈલા, ઊર્જા, વિદ્યા, અવિદ્યા, શક્તિ, માયા
Line 3,144: Line 3,189:


ભગવદીલક્ષણ (૩૦)
ભગવદીલક્ષણ (૩૦)
:બ્રહ્મચર્ય, અદ્રોહ, સહનશક્તિ, નીતિ, સત્ય, અહિંસા, ઈર્ષારહિતતા, સુખદુઃખસમતા, ગર્વરહિતતાઇંદ્રિયજિત, મૃદુ ચિત્ત, લોભરહિત, અપરિગ્રહ, શુદ્ધાહારી, મનજિત, સવધર્મદે, દયાળુ, મનનશીલ, હરિભજનરત, નિર્વિકારી, :સમ્યક્‌જ્ઞાની, ષડ્‌રિપુજિત, નિર્મોહી, નિસ્પૃહી, અન્યમાનદા, દઢાશ્રયી, તપસ્વી, નિષ્કપટી, પરકલ્યાણી, પ્રભુશરણાગત (વ. વૃં. દી.)
:બ્રહ્મચર્ય, અદ્રોહ, સહનશક્તિ, નીતિ, સત્ય, અહિંસા, ઈર્ષારહિતતા, સુખદુઃખસમતા, ગર્વરહિતતા, ઇંદ્રિયજિત, મૃદુચિત્ત, લોભરહિત, અપરિગ્રહ, શુદ્ધાહારી, મનજિત, સર્વધર્મદૃઢ, દયાળુ, મનનશીલ, હરિભજનરત, નિર્વિકારી, સમ્યક્‌જ્ઞાની, ષડ્‌રિપુજિત, નિર્મોહી, નિસ્પૃહી, અન્યમાનદા, દૃઢાશ્રયી, તપસ્વી, નિષ્કપટી, પરકલ્યાણી, પ્રભુશરણાગત (વ. વૃં. દી.)


ભદ્રક (૭)  
ભદ્રક (૭)  
Line 3,162: Line 3,207:
:શાંત, હાસ્ય, વાત્સલ્ય, સખ્ય, માધુર્ય (ભક્તિ).  
:શાંત, હાસ્ય, વાત્સલ્ય, સખ્ય, માધુર્ય (ભક્તિ).  
:(૫)
:(૫)
:વિભાવ, અનુભાવ, વ્યભિચારીભાવ, સાત્વિકભાવ, સ્થાયીભાવ. (નાટ્યશાસ્ત્ર).
:વિભાવ, અનુભાવ, વ્યભિચારીભાવ, સાત્ત્વિકભાવ, સ્થાયીભાવ. (નાટ્યશાસ્ત્ર).
:(૬)
:(૬)
:જન્મવું, હોવું, વધવું, વિપરિણામ પામવું, અપક્ષય થવો, મૃત્યુ. (યાસ્ક)  
:જન્મવું, હોવું, વધવું, વિપરિણામ પામવું, અપક્ષય થવો, મૃત્યુ. (યાસ્ક)  
Line 3,174: Line 3,219:
:તન, ધન, સહજ, સુખ, પુત્ર, શત્રુ, જાયા, મૃત્યુ, ધર્મ કર્મ, આય, વ્યય. (જ્યોતિષ)
:તન, ધન, સહજ, સુખ, પુત્ર, શત્રુ, જાયા, મૃત્યુ, ધર્મ કર્મ, આય, વ્યય. (જ્યોતિષ)
:(૪૭)
:(૪૭)
:રતિ, હાસ, શોક, ક્રોધ, ઉત્સાહ, ભય, જુગુપ્સા, વિસ્મય, શમ, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવણ, અશ્રુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, મદ, પ્રમાદ, આશ્રમ, આળસ, દન્ય, ચિંતા, મેહ, સ્મૃતિ, :ધૃતિ, ક્રીડા, ચપળતા જડતા, હર્ષ, મતિ, મૂઢ, આવેશ, વિષાદ, આસુખ, ઔત્સુક્ય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, વિબોધ, અમર્ષ, ઉત્સર્ગ.
:રતિ, હાસ, શોક, ક્રોધ, ઉત્સાહ, ભય, જુગુપ્સા, વિસ્મય, શમ, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવર્ણ, અશ્રુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, મદ, પ્રમાદ, આશ્રમ, આળસ, દન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, ક્રીડા, ચપળતા જડતા, હર્ષ, મતિ, મૂઢ, આવેશ, વિષાદ, આસુખ, ઔત્સુક્ય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, વિબોધ, અમર્ષ, ઉત્સર્ગ.
:(૪૮)  
:(૪૮)  
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, શોક, ક્રોધ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ ક્રીડા, ચપળતા, જડતા, હર્ષ, આવેશ, વિષાદ, અસુખ, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, બોધ, અમર્ષ, ઉગ્રતા, ઉન્માદ, :મતિ, વ્યાધિ, વિરક્તિ, વિતર્ક, સંતોષ, વિચાર, વિધ્વંસ, વિશ્લેષ, વિપત્તિ, વ્યાવૃત્તિ, પ્રશંસા, કારુણ્ય, દંભ, માન, ઉદ્યોત, નીરસતા, તિતિક્ષા, ત્રાસ, મરણ.  
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, શોક, ક્રોધ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ ક્રીડા, ચપળતા, જડતા, હર્ષ, આવેશ, વિષાદ, અસુખ, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, બોધ, અમર્ષ, ઉગ્રતા, ઉન્માદ, મતિ, વ્યાધિ, વિરક્તિ, વિતર્ક, સંતોષ, વિચાર, વિધ્વંસ, વિશ્લેષ, વિપત્તિ, વ્યાવૃત્તિ, પ્રશંસા, કારુણ્ય, દંભ, માન, ઉદ્યોત, નીરસતા, તિતિક્ષા, ત્રાસ, મરણ.  
:(૪૯)
:(૪૯)
:રતિ, હાસ્ય, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વરભેદ, સ્વેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવર્ણ અશ્રુ, પ્રલય, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, મૂઢ, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, ક્રીડા, :ચપળતા, જડતા, આવેશ, હર્ષ, વિવાદ અસુખ, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્તા, વિબોધ, અવભિષા (?), ઉગ્રતા, ઉન્માદ, મતિ, વ્યાધિ, વિરક્ત, વિતર્ક, ત્રાસ, મરણ. (વ. ૨. કો.)
:રતિ, હાસ્ય, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વરભેદ, સ્વેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવર્ણ અશ્રુ, પ્રલય, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, મૂઢ, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, ક્રીડા, ચપળતા, જડતા, આવેશ, હર્ષ, વિવાદ અસુખ, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્તા, વિબોધ, અવભિષા (?), ઉગ્રતા, ઉન્માદ, મતિ, વ્યાધિ, વિરક્ત, વિતર્ક, ત્રાસ, મરણ. (વ. ૨. કો.)
:(૪૯)
:(૪૯)
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વવૃત્તિ, વ્રીડા, ચપળતા, હર્ષતા, જડતા, મતિ, ગૂઢ, આવેગ, વિષાદ, ઓત્સુક્ય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્ત, વિબોધ, અમર્ષ, ઉન્માદ, ઉગ્રતા, :વ્યાધિ, વિતર્ક, ત્રાસ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વૈવર્ણ્ય, અશ્રુ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, અવહિત્ય, વિદાધ, પ્રલાપ, મરણાંત.
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વવૃત્તિ, વ્રીડા, ચપળતા, હર્ષતા, જડતા, મતિગૂઢ, આવેગ, વિષાદ, ઓત્સુક્ય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્ત, વિબોધ, અમર્ષ, ઉન્માદ, ઉગ્રતા, વ્યાધિ, રવ, તર્ક, ત્રાસ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વૈવર્ણ્ય, અશ્રુ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, અવહિત્થ, વિદાધ, પ્રલાપ, મરણાંત.
:(૪૯)
:(૪૯)
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વવૃત્તિ, વ્રીડા, ચપળતા, હર્ષતા, જડતા, મતિ મૂઢ, આવેગ, વિષાદ, ઔત્સુકય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્ત, વિબોધ, અમર્ષ, ઉન્માદ ઉગ્રતા, :વ્યાધિ, રવ, તર્ક, ત્રાસ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વૈવર્ણ્ય, અશુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, અવહિત્ય, વિરાધ, મરણાંત.
:રતિ, હાસ, ઉત્સાહ, વિસ્મય, ક્રોધ, શોક, જુગુપ્સા, ભય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વવૃત્તિ, વ્રીડા, ચપળતા, હર્ષતા, જડતા, મતિમૂઢ, આવેગ, વિષાદ, ઔત્સુકય, ગર્વ, અપસ્માર, નિદ્રા, સુપ્ત, વિબોધ, અમર્ષ, ઉન્માદ ઉગ્રતા, વ્યાધિ, રવ, તર્ક, ત્રાસ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વૈવર્ણ્ય, અસ્ત્રુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, શ્રમ, આળસ, દૈન્ય, ચિંતા, મોહ, સ્મૃતિ, અવહિત્થ, વિદાધ, મરણાંત.
:(૫૩)  
:(૫૩)  
:રતિ, હાસ, શોક, ક્રોધ, ઉત્સાહ, ભય, જુગુપ્સા, વિસ્મય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવર્ણતા, અશ્રુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, આશ્ચર્ય, આળસ, દેશ્ય, ચિંતા, દૈન્ય, અશૌચ, મદ, શ્રમ, :મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, વ્રીડા, ચપળતા, જડતા, હર્ષ, આવશ્ય, વિષાદ, અસુખ, ગર્વ, ઉત્સુકય, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, વિબોધ, અમર્ષ, ઉગ્રતા, ઉન્મદ, મતિ, વ્યાધિ, રક્ત, વિતર્ક, ત્રાસ, મરણ.
:રતિ, હાસ, શોક, ક્રોધ, ઉત્સાહ, ભય, જુગુપ્સા, વિસ્મય, સ્તંભ, સ્વેદ, સ્વરભેદ, રોમાંચ, વેપથુ, વિવર્ણતા, અશ્રુ, પ્રલાપ, નિર્વેદ, ગ્લાનિ, શંકા, અસૂયા, આશ્ચર્ય, આળસ, દેશ્ય, ચિંતા, દૈન્ય, અશૌચ, મદ, શ્રમ, મોહ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, વ્રીડા, ચપલતા, જડતા, હર્ષ, આવશ્ય, વિષાદ, અસુખ, ગર્વ, ઉત્સુક્ય, અપસ્માર, નિદ્રા, સ્વપ્ન, વિબોધ, અમર્ષ, ઉગ્રતા, ઉન્મદ, મતિ, વ્યાધિ, રક્ત, વિતર્ક, ત્રાસ, મરણ.
:ભાવના (૪)
 
ભાવના (૪)
:મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા, માધ્યસ્થ.
:મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા, માધ્યસ્થ.
:(૧૨).
:(૧૨).
:(જૈનમત) અનિત્યભાવના, અશરણભાવના, સંસારભાવના, એકત્વભાવના, અશુચિભાવના, આશ્રવભાવના, સંવરભાવના, નિર્જરાભાવના, લોકસ્વરૂપભાવના, બોધિબીજભાવના, ધર્મભાવના.
:(જૈનમત) અનિત્ય ભાવના, અશરણભાવના, સંસારભાવના, એકત્વભાવના, અશુચિભાવના, આશ્રવભાવના, સંવર ભાવના, નિર્જરા ભાવના, લોકસ્વરૂપ ભાવના, બોધિબીજ ભાવના, ધર્મ ભાવના.


ભાવવિકાર (૬)  
ભાવવિકાર (૬)  
Line 3,197: Line 3,243:


ભાષા (૪).
ભાષા (૪).
:પ્રત્યયરહિત, સમાસાત્મક, પ્રત્યયાત્મક, પ્રત્યયસહિત.
:પ્રત્યયરહિત, સમાસાત્મક, પ્રત્યયાત્મક, પ્રત્યય સહિત.


ભાષણ (૫)
ભાષણ (૫)
Line 3,222: Line 3,268:
:ઉચ્ચ, નીચ, સમાન
:ઉચ્ચ, નીચ, સમાન
:(૭).
:(૭).
:રત્નપ્રભા, શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃ પ્રભા, મહાતમ:પ્રભા.
:રત્નપ્રભા, શર્કરાપ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃપ્રભા, મહાતમઃપ્રભા.


ભૂમિકા (૭)
ભૂમિકા (૭)
Line 3,238: Line 3,284:
:અસિતાંગ, રુરૂ, ચંડ, ક્રોધ, ઉન્મત્ત, કષાલ, ભીષણ, સંહાર,
:અસિતાંગ, રુરૂ, ચંડ, ક્રોધ, ઉન્મત્ત, કષાલ, ભીષણ, સંહાર,
:(૧૩).
:(૧૩).
:કાલકૃતાંત, માંસાશની, કપાલ, સ્મશાની, ભૂતાત્મન, બટુક, પરાક્રમ, બાલ, નાગપાશ, ભૂતભાવન, ક્ષેત્રપાલ, પિંગલચન, વ્યોમક.
:કાલકૃતાંત, માંસાશની, કપાલ, સ્મશાની, ભૂતાત્મન, બટુક, પરાક્રમ, બાલ, નાગપાશ, ભૂતભાવન, ક્ષેત્રપાલ, પિંગલલોચન, વ્યોમક.


ભોગ (૮)
ભોગ (૮)
:ગંધ, વનિતા, વસ્ત્ર, ગીત, તાંબૂલ, ભજન, શય્યા, દ્રવ્ય.
:ગંધ, વનિતા, વસ્ત્ર, ગીત, તાંબૂલ, ભોજન, શય્યા, દ્રવ્ય.
:(૧૦).
:(૧૦).
:શય્યા, આસન, વસ્ત્ર, આભૂષણ, સ્નાન, વિલોપન, ભોજન, સ્ત્રી, સુગંધિત દ્રવ્ય, સંપત્તિ.
:શય્યા, આસન, વસ્ત્ર, આભૂષણ, સ્નાન, વિલોપન, ભોજન, સ્ત્રી, સુગંધિત દ્રવ્ય, સંપત્તિ.


ભોગાસન (૮૪).  
ભોગાસન (૮૪).  
:પુરુષાસન, સમાસત, વિષમાસન, બારાસન, વિપરીતાસન, સ્કંધદ્વીપદાસન, એકપાદસ્કધાસન, એકપાદકક્ષાસન, સુખાસન, જુગમાસન, પદવેષિત કઢાસન, પૃષ્ટ ગુષ્ટાસન, નાગપાશાસન, વીરા સન, પદ્માસન, ચક્રાસન, :ગૂઢાસન, દઢાસન, પ્રસ્તાશસન, ગોકરનાસન મુખિપદ્માસન, બત્સ્યાસન, કુંદાસન, પ્રસુતાસન, હસ્તચરણબદ્ધાસન, મુખ પ્રષ્ટાંગાસન, દ્વિતીય ચક્રાસન, કરોટાસન, ઘંટિઆસન, પ્રસ્થાસન સુખાસન, શીકાસન, કૂચાસન, :ઉકટાસન, દીપાસન, છત્રાસન, મઢનાસન, સંકાસન, મદપાસન, યોનિમુદ્રાસન ત્રિપદાસન, અધોવર્દનાસન, સ્થાનાસન, મચાસન, હિંડોલાસન, પંકજાસન, ચુંબનાસન, ચંચલાસન, દિપાસન, નાભિપ્રદિપાસન, જાનૂયુગાસન, :પેદુકાસન, યોનિસ્થંભાસન, અદષ્ટાસન, વિકટાસન, ભદ્રાસન, મુકુટાસન, ભ્રમરાસન, મયૂરાસન, છૂરિકાસન, ભૈરવાસન, છિદ્રાસન, પારેવીઆસન, શુકાસન, ચિડિયાસન, કોહુઆસન, કુસંગીઆસન, શ્વાનઆસન, માંજારાસન, :ગંધર્વીઆસન, કુરકુટિકાસન, સિંહનીઆસન, કસિનીઆસન, હરિણીઆસન, અશ્વિની આસન, વાનરિઆસન, ઊર્મિઆસન, બકી આસન, હંસલીઆસન, સારિકાસન, ગરુડી આસન, ચકોરી આસન, રાધાકૃષ્ણાસન
:પુરુષાસન, સમાસત, વિષમાસન, બારાસન, વિપરીતાસન, સ્કંધદ્વીપદાસન, એકપાદસ્કંધાસન, એકપાદકક્ષાસન, સુખાસન, જુગમાસન, પદવેષિત કઢાસન, પૃષ્ટ ગુષ્ટાસન, નાગપાશાસન, વીરાસન, પદ્માસન, ચક્રાસન, ગૂઢાસન, દૃઢાસન, પ્રસ્તારાસન, ગોકરનાસન, મુખિપદ્માસન, બસ્યાસન, કુંદાસન, પ્રસુતાસન, હસ્તચરણબદ્ધાસન, મુખ પ્રષ્ટાંગાસન, દ્વિતીય ચક્રાસન, કરોટાસન, ઘુંટિઆસન, પ્રસ્થાસન સુખાસન, શીકાસન, કૂચાસન, ઉકટાસન, દીપાસન, છત્રાસન, મદનાસન, સંકાસન, મદપાસન, યોનિમુદ્રાસન, ત્રિપદાસન, અધોવર્દનાસન, સ્થાનાસન, મંચાસન, હિંડોલાસન, પંકજાસન, ચુંબનાસન, ચંચલાસન, દિપાસન, નાભિપ્રદિપાસન, જાનૂયુગાસન, પેદુકાસન, યોનિસ્થંભાસન, અદૃષ્ટાસન, વિકટાસન, ભદ્રાસન, મુકુટાસન, ભ્રમરાસન, મયૂરાસન, છૂરિકાસન, ભૈરવાસન, છિદ્રાસન, પારેવીઆસન, શુકાસન, ચિડિયાસન, કોહુઆસન, કુસંગીઆસન, શ્વાનઆસન, માંજારાસન, ગંધર્વીઆસન, કુરકુટિકાસન, સિંહનીઆસન, કસિની આસન, હરિણીઆસન, અશ્વિની આસન, વાનરિઆસન, ઊર્મિઆસન, બકી આસન, હંસલીઆસન, સારિકાસન, ગરુડી આસન, ચકોરી આસન, રાધાકૃષ્ણાસન.


ભ્રમ (૪)
ભ્રમ (૪)
Line 3,255: Line 3,301:
{{center|'''[ મ ]'''}}
{{center|'''[ મ ]'''}}


મકાર તવ (૫).  
મકાર તત્ત્વ (૫).  
:મધ, માંસ, મત્સ્ય, મુદ્રા, મૈથુન,
:મદ્ય, માંસ, મત્સ્ય, મુદ્રા, મૈથુન,
:(જુઓ: વામમાર્ગ)
:(જુઓ: વામમાર્ગ)


મણિ (૨૦)  
મણિ (૨૦)  
:સૂરજકાંતિ, ચંદ્રકાંતિ, સ્ફટિક, કંચન, ઇંદ્ર, નીલ, પરાગ, નીલમ, ગુરુડોદ્ધારક, સંજીવન, મૌક્તિક, મુગુટ, મરકત, મનિત, સ્પર્શ, સ્યમંતક, વૈદૂર્ય, ચિંતામણિ, કૌસ્તુભ, ચૂડા. (વ. વૃં. દી.)
:સૂરજકાંતિ, ચંદ્રકાંતિ, સ્ફટિક, કંચન, ઇંદ્ર, નીલ, પદ્મરાગ, નીલમ, ગુરુડોદ્ધારક, સંજીવન, મૌક્તિક, મુગુટ, મરકત, મનિત, સ્પર્શ, સ્યમંતક, વૈદૂર્ય, ચિંતામણિ, કૌસ્તુભ, ચૂડા. (વ. વૃં. દી.)


મત (૫)  
મત (૫)  
Line 3,275: Line 3,321:
:ભૂમિ, જલ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશ, સૂર્ય, ચંદ્ર, આત્મમદ.
:ભૂમિ, જલ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશ, સૂર્ય, ચંદ્ર, આત્મમદ.
:(૧૦)
:(૧૦)
:જાતિમદ, કુલમદ, બલમદ, શ્રતમદ, ઐશ્વર્યમાં, રૂપમદ, તપમદ, લબ્ધિમદ, સુવર્ણમદ, અવધિજ્ઞાનમદ.
:જાતિમદ, કુલમદ, બલમદ, શ્રુતમદ, ઐશ્વર્યમદ, રૂપમદ, તપમદ, લબ્ધિમદ, સુવર્ણમદ, અવધિજ્ઞાનમદ.


મદ્ય (૩)  
મદ્ય (૩)  
Line 3,281: Line 3,327:


મધુ (૮)  
મધુ (૮)  
:માક્ષિક, ભ્રામર, ક્ષેત્ર, પૌતિક, છાત્રક, અર્થ, ઔદાલક, દાલક. (વૈદક).
:માક્ષિક, ભ્રામર, ક્ષોદ, પૌતિક, છાત્રક, અર્ધ્ય, ઔદાલક, દાલક. (વૈદક).


મધુપર્ક (૫)
મધુપર્ક (૫)
Line 3,291: Line 3,337:
:સ્વારોચિષ, ઉત્તમ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત.
:સ્વારોચિષ, ઉત્તમ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત.
:(૧૨)  
:(૧૨)  
:સ્વાયંભૂ, સ્વાચિત, ઉત્તમ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત, સાવર્ણિ, દક્ષસાવર્ણિ, રુદ્રસાવર્ણિ, દેવસાવણિ, ધમસાવર્ણિ.
:સ્વાયંભુ, સ્વારોચિષ, ઉત્તમ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત, સાવર્ણિ, દક્ષસાવર્ણિ, રુદ્રસાવર્ણિ, દેવસાવણિ, ધર્મસાવર્ણિ.
:(૧૪)  
:(૧૪)  
:સ્વાયંભુવ, સ્વારોચિષ, ઉત્તમજ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત, સાવર્ણિ, દક્ષસાવર્ણિ, બ્રહ્મસાવર્ણિ, રૂદ્રસાવર્ણિ, ધર્મસાવર્ણિ, દેલસાવર્ણિ, ઇંદ્રસવર્ણિ.
:સ્વાયંભુવ, સ્વારોચિષ, ઉત્તમજ, તામસ, રૈવત, ચાક્ષુસ, વૈવસ્વત, સાવર્ણિ, દક્ષસાવર્ણિ, બ્રહ્મસાવર્ણિ, રૂદ્રસાવર્ણિ, ધર્મસાવર્ણિ, દેલસાવર્ણિ, ઇંદ્રસવર્ણિ.
Line 3,302: Line 3,348:


મનોનિગ્રહ વિઘ્ન (૧૮)
મનોનિગ્રહ વિઘ્ન (૧૮)
:આળસ, અનિયમિત નિદ્રા, વિશેષ આહાર, ઉન્માદ પ્રકૃતિ, માયાપ્રપંચ, અનિયમિતકામ, વિલાસ, માનભૂખ, અતિશય પ્રવૃત્તિ, આપવડાઈ, તુચ્છ વસ્તુમાં આનંદ, રસગૌરવ લુબ્ધતા, અતિભોગ, અનિષ્ટની ઇચ્છા જરૂર વિનાનું :રળવું, ઝાઝાંનો સ્નેહ, અયોગ્ય સ્થાને જવું, એકેય ઉત્તમ નિયમ ન પાળવો.
:આળસ, અનિયમિત નિદ્રા, વિશેષ આહાર, ઉન્માદ પ્રકૃતિ, માયાપ્રપંચ, અનિયમિતકામ, વિલાસ, માનભૂખ, અતિશય પ્રવૃત્તિ, આપવડાઈ, તુચ્છ વસ્તુમાં આનંદ, રસગૌરવ લુબ્ધતા, અતિભોગ, અનિષ્ટની ઇચ્છા જરૂર વિનાનું રળવું, ઝાઝાંનો સ્નેહ, અયોગ્ય સ્થાને જવું, એકેય ઉત્તમ નિયમ ન પાળવો.


મનોવૃત્તિ (૫)  
મનોવૃત્તિ (૫)  
Line 3,308: Line 3,354:


મલ્લ (૪)
મલ્લ (૪)
:વૃષભ, હસ્તિ, વ્યાવ્ર, મૃગ,
:વૃષભ, હસ્તિ, વ્યાઘ્ર, મૃગ,


મલ્લપેચ (૬૦)
મલ્લપેચ (૬૦)
:હાથમુણ્ડ, બેઠક, ડંકી, ઝડપ, ખોચ, કસોટા, ચક્રિકસોટા, દૂમ, દસ્તી, નાગપેચ, મુઠ્ઠા, દંડમુરડ, આવળ, નાગમુરડ, ઝટકા, લુકાત, થાપ, ધોબીપછાડ, હુલકસ, કુંધાનીટાંગ, ગરદનટાંગ, બેઠક, મોળી, ચાહ, તાવબગલી, :તબકફાડા, પીઠપેચ, ઉડાવ, બેઠકમાહેલી, ગોદી, ગમ, કલાવા, કટિબંધ, કંબરફેંક, થાપ, પાછલી બેઠક, લંગોટ, કાનસળઈ, ચિત્તેપછાડ, કલાજંગ, માનદાબ, દામ, દંડફેંટ, ગળખોડા, કાતરી, ખડો કસોટો, સ્વારી, કૈંચી, :કુંદા, કંબરા, ખોડો, ધાણા, હાત-ચઢાવ, હરણફાસ, બાળસાંગઠા, ગોણીલોટ, લાટણ, મોટપેચ, દશરંગસ, (-જયયુક્તિ માલા).
:હાથમુરડ, બેઠક, ડંકી, ઝડપ, ખોચ, કસોટા, ચક્રિકસોટા, દૂમ, દસ્તી, નાગપેચ, મુઠ્ઠા, દંડમુરડ, આવળ, નાગમુરડ, ઝટકા, લુકાત, થાપ, ધોબીપછાડ, હુલકસ, કુંધાનીટાંગ, ગરદનટાંગ, બેઠક, મોળી, ચાહ, તાવબગલી, તબકફાડા, પીઠપેચ, ઉડાવ, બેઠકમાહેલી, ગોદી, ગમ, કલાવા, કટિબંધ, કંબરફેંક, થાપ, પાછલી બેઠક, લંગોટ, કાનસળઈ, ચિત્તેપછાડ, કલાજંગ, માનદાબ, દામ, દંડબોટ, ગળખોડા, કાતરી, ખડોકસોટો, સ્વારી, કૈંચી, કુંદા, કંબરા, ખોડો, ધાણા, હાતચઢાવ, હરણફાસ, બાળસાંગઠા, ગોણીલોટ, લાટણ, મોટપેચ, દશરંગસ, (-જયયુક્તિ માલા).


મહર્ષિ (૧૨).
મહર્ષિ (૧૨).
:ભૃગુ, વસિષ્ઠ, ક્રેતુ, અંગિરા, મનુ, પુલસ્ત્ય, પુલહ, ગૌતમ, રૈભ્ય, મરીચિ, ચ્યવન, દક્ષ.
:ભૃગુ, વસિષ્ઠ, ક્રતુ, અંગિરા, મનુ, પુલસ્ત્ય, પુલહ, ગૌતમ, રૈભ્ય, મરીચિ, ચ્યવન, દક્ષ.
:(૧૨)
:(૧૨)
:પુલસ્ત્ય, પુલહ, અત્રિ, વસિષ્ઠ, અંગિરા, ભૃગુ, ભરદ્વાજ, ગૌતમ, કશ્યપ, ક્રતુ, જમદગ્નિ, વિશ્વામિત્ર.
:પુલસ્ત્ય, પુલહ, અત્રિ, વસિષ્ઠ, અંગિરા, ભૃગુ, ભરદ્વાજ, ગૌતમ, કશ્યપ, ક્રતુ, જમદગ્નિ, વિશ્વામિત્ર.
:(૨૦)
:(૨૦)
:મનુ, અત્રિ, વિષ્ણુ, હારીત, યાજ્ઞવલ્કય, ઉશનસ્, અંગિરા, યમ, આપસ્તબ, સંવત, કાત્યાયન, બૃહસ્પતિ, પરાશર, વ્યાસ, શંખ, લિખિત, દક્ષ, ગૌતમ, શાતાત૫, વસિષ્ઠ.
:મનુ, અત્રિ, વિષ્ણુ, હારીત, યાજ્ઞવલ્કય, ઉશનસ્, અંગિરા, યમ, આપસ્તંબ, સંવર્ત, કાત્યાયન, બૃહસ્પતિ, પરાશર, વ્યાસ, શંખ, લિખિત, દક્ષ, ગૌતમ, શાતાત૫, વસિષ્ઠ.
:(૨૪)
:(૨૪)
:વસિષ્ઠ, ભારદ્વાજ, ગૌતમ, વિશ્વામિત્ર, ભૃગુ, શાંડિલ્ય, લોહિત, ગર્ગ, સનાતન, સનત્કુમાર, સત્યાશન, ભાર્ગવ, પરાશર, પુંડરીક, કુત્સ્ય, દક્ષ, કશ્યપ, જમદગ્નિ, અત્રિ, વિષ્ણુ, અંગિરા, કુમાર, ચ્યવન, અગસ્ત્ય.
:વસિષ્ઠ, ભારદ્વાજ, ગૌતમ, વિશ્વામિત્ર, ભૃગુ, શાંડિલ્ય, લોહિત, ગર્ગ, સનાતન, સનત્કુમાર, સત્યાશન, ભાર્ગવ, પરાશર, પુંડરીક, કુત્સ્ય, દક્ષ, કશ્યપ, જમદગ્નિ, અત્રિ, વિષ્ણુ, અંગિરા, કુમાર, ચ્યવન, અગસ્ત્ય.
Line 3,325: Line 3,371:
:રામાયણ, મહાભારત.
:રામાયણ, મહાભારત.
:(૫)
:(૫)
:રઘુવંશ, કુમારસંભવ, કિરાતાર્જુનીયમ, નૈષધચરિતમ શિશુપાલવધ (જુઓ: પંચમહાકાવ્ય).
:રઘુવંશ, કુમારસંભવ, કિરાતાર્જુનીયમ, નૈષધચરિતમ્ શિશુપાલવધ (જુઓ: પંચમહાકાવ્ય).


મહાદશા (૧૦૮).
મહાદશા (૧૦૮).
:છ વર્ષ રવિની મહાદશા, પંદર વર્ષ ચંદ્રની મહાદશા, આઠ વર્ષ મંગળની મહાદશા, સત્તર વર્ષ બુધની મહાદશા, ઓગણીસ વર્ષ ગુરુની મહાદશા, એકવીશ વર્ષ શુક્રની મહાદશા, દસ વર્ષ શનિની મહાદશા, બારવર્ષ રાહુની :મહાદશા.
:છ વર્ષ રવિની મહાદશા, પંદર વર્ષ ચંદ્રની મહાદશા, આઠ વર્ષ મંગળની મહાદશા, સત્તર વર્ષ બુધની મહાદશા, ઓગણીસ વર્ષ ગુરુની મહાદશા, એકવીશ વર્ષ શુક્રની મહાદશા, દસ વર્ષ શનિની મહાદશા, બારવર્ષ રાહુની મહાદશા.


મહાદેવી (૫).
મહાદેવી (૫).
Line 3,341: Line 3,387:
:બ્રહ્મહત્યા, મદ્યપાન, ચોરી, પરસ્ત્રીગમન.  
:બ્રહ્મહત્યા, મદ્યપાન, ચોરી, પરસ્ત્રીગમન.  
:(૭)  
:(૭)  
:ગર્વ, ક્રોધ, ઈર્ષા, કામ, આળસ, ધનલાભ, અકરાંતિપણું.
:ગર્વ, ક્રોધ, ઇર્ષા, કામ, આળસ, ધનલાભ, અકરાંતિપણું.


મહાભારતના પક્ષ (૨).
મહાભારતના પક્ષ (૨).
Line 3,347: Line 3,393:


મહાભારતપર્વ (૧૮).
મહાભારતપર્વ (૧૮).
:આદિપર્વ, સભાપર્વ, વનપર્વ, વિરાટપર્વ, ઉદ્યોગપર્વ, ભીષ્મ પર્વ, દ્રોણપર્વ, કર્ણપર્વ, શલ્યપર્વ, સૌપ્તિકપર્ણ, સ્ત્રીપર્વ, શાંતિપર્વ, અનુશાસનપર્વ, આશ્વમધિક પર્વ, આશ્રમપર્વ, મૌસલપર્વ, મહાપ્રસ્થાનિક પર્વ, :સ્વર્ગારોહણપર્વ.
:આદિપર્વ, સભાપર્વ, વનપર્વ, વિરાટપર્વ, ઉદ્યોગપર્વ, ભીષ્મ પર્વ, દ્રોણપર્વ, કર્ણપર્વ, શલ્યપર્વ, સોપ્તિપર્ણ, સ્ત્રીપર્વ, શાંતિપર્વ, અનુશાસનપર્વ, આશ્વમધિક પર્વ, આશ્રમપર્વ, મૌસલપર્વ, મહાપ્રસ્થાનિક પર્વ, સ્વર્ગારોહણપર્વ.


મહાભૂત (૫) (જુઓ: પંચમહાભૂત)
મહાભૂત (૫) (જુઓ: પંચમહાભૂત)
Line 3,359: Line 3,405:


મહામાયા(૧૪)  
મહામાયા(૧૪)  
:દુર્ગા, ભદ્રકાળી, વિજ્યા, વૈવી, કુમુદા, ચંડિકા, કૃષ્ણા માધ્વી, કન્યકા, માયા, નારાયણી, ઈશાની, શારદા, અંબિકા (વ. વૃં. દી.)
:દુર્ગા, ભદ્રકાલિ, વિજ્યા, વૈવી, કુમુદા, ચંડિકા, કૃષ્ણા માધ્વી, કન્યકા, માયા, નારાયણી, ઈશાની, શારદા, અંબિકા (વ. વૃં. દી.)


મહાયજ્ઞ (૫)  
મહાયજ્ઞ (૫)  
Line 3,368: Line 3,414:


મહારોગ (૮).
મહારોગ (૮).
:વાત, અશ્મરી, કુષ્ઠ, મેહ, ઉદર, ભગંદર, અર્શ, સંગ્રહણી. મહાવાક્ય (૪).
:વાત, અશ્મરી, કુષ્ઠ, મેહ, ઉદર, ભગંદર, અર્શ, સંગ્રહણી.  
:પ્રજ્ઞાનં બ્રહ્મ, અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ, તત્ત્વમસિ, અયમાત્મા બ્રહ્મમહાવિદ્યા (૧૪).  
 
મહાવાક્ય (૪).
:પ્રજ્ઞાનં બ્રહ્મ, અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ, તત્ત્વમસિ, અયમાત્મા બ્રહ્મ
 
મહાવિદ્યા(૧૪).  
:ચારવેદ (ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ, અથર્વવેદ), છ વેદાંગ (શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, જ્યોતિષ, નિરુક્ત, છંદ), અને, મીમાંસા, ન્યાય, ધર્મશાસ્ત્ર, પુરાણ.
:ચારવેદ (ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ, અથર્વવેદ), છ વેદાંગ (શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, જ્યોતિષ, નિરુક્ત, છંદ), અને, મીમાંસા, ન્યાય, ધર્મશાસ્ત્ર, પુરાણ.


Line 3,377: Line 3,427:
મહાવિષ (૫)
મહાવિષ (૫)
:સોમલ, હરતાલ, મનશીલ, વછનાગ, સર્પવિષ.
:સોમલ, હરતાલ, મનશીલ, વછનાગ, સર્પવિષ.
:(૯) કાલકૂટ, વત્સનાભ, શૃંગક, પ્રદીપક, હલાહલ, બ્રહ્મપુત્ર, હરિદ્ર, સત્કુ, સૌરાષ્ટ્રક.
:(૯) કાલકૂટ, વત્સનાભ, શ્રૃંગક, પ્રદીપક, હલાહલ, બ્રહ્મપુત્ર, હરિદ્ર, સત્કુ, સૌરાષ્ટ્રક.


મહાવ્રત (૪)
મહાવ્રત (૪)
:પ્રાણાતિપાત નિવૃત્તિ. મૃષાવાદનિવૃત્તિ, અદત્તાદાનનિવૃત્તિ, પરિગ્રહનિવૃત્તિ. (ચાતુર્યામ-પાર્શ્વ)
:પ્રાણાતિપાત નિવૃત્તિ. મૃષાવાદનિવૃત્તિ, અદત્તાદાનનિવૃત્તિ, પરિગ્રહનિવૃત્તિ. (ચાતુર્યામ-પાર્શ્વ)
:અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ,
:અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ.


મહાસિદ્ધિ (૧૦).  
મહાસિદ્ધિ (૧૦).  
Line 3,392: Line 3,442:


મહોત્સવ (૫)
મહોત્સવ (૫)
:જ્ઞાન, ધર્મ અર્થ, કામ, મોક્ષ, (વ. ૨. કો.)
:જ્ઞાન, ધર્મ અર્થ, કામ, મોક્ષ. (વ. ૨. કો.)


મંગલ (૩)
મંગલ (૩)
Line 3,400: Line 3,450:
:બ્રાહ્મણ, અગ્નિ, ગાય, સુવર્ણ, ઘી, સૂર્ય, અશ્વ, રાજા (રાજ્યાભિષેક સમયે).
:બ્રાહ્મણ, અગ્નિ, ગાય, સુવર્ણ, ઘી, સૂર્ય, અશ્વ, રાજા (રાજ્યાભિષેક સમયે).
:(૧૦૮)
:(૧૦૮)
:બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ્વર, આદિત્ય, લોકપાલ, અગ્નિ, અમર, સાગર, નદી, પર્વત, ગગન, અર્હગણ, ગંધર્વ, સ્કન્દ, વિનાયક, જ્યોતિષ્ક, તીર્થ, દ્વિજ, વર, ધર્મશાસ્ત્ર, વેદ, પદ્મ, પર્વાંશ, કૌસ્તુભ, કાંચન, તામ્ર, ધૃત, મધુ, :મદ્ય, સિદ્ધાંત, ચંદન, શ્વેતવસ્ત્ર, વેશ્યા, રચના, મૃત્તિકા, ગોમય, શસ્ત્ર, અંજન, ઓષધ, મણિમય, શિલા, મોદક, શંખ, પ્રિયંગુ, વાચ, પુષ્પ, શ્રુત, સષપ, દધિ, દૂર્વા, અક્ષત, ઉદંબર, આમ્ર, છત્ર, વાદિત્ર, હસ્તિ, :મુક્તાફલ, ખંજરીટ, વૃષ, દેવજ, હંસ, કન્યા, દર્પણ, પીઠ, કુશ, તુરંગ, વેણુ, વીણા, દેવનિ, સિંઘ, મેઘ, સ્વસ્તિક, તોરણ, કુંભ, ચામર, ગૌ સવત્સા, આદ્રમાંસ, સ્ત્રી સવત્સા (બાળક સાથેની સ્ત્રી), વાહન, પ્રદાન, વિદ્યા, :પાનીય, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રસાદ, ઉલ્લેચ, સત્ય, પૂર્ણપાત્ર, આર્દ્રશાક, આમિષ, (માંસ), પિપ્યલપત્ર, શ્રીવૃક્ષ, તાલવૃક્ષ, પૂજા, નિધિ, નર, સહયા, ગૌરી, ગંગા, સરસ્વતી, નર્મદા, યમુના, કમલા, સિદ્ધિ, પ્રીતિ, કીર્તિ, :બીજ. (વ. ૨. કો.)
:બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ્વર, આદિત્ય, લોકપાલ, અગ્નિ, અમર, સાગર, નદી, પર્વત, ગગન, અર્હગણ, ગંધર્વ, સ્કન્દ, વિનાયક, જ્યોતિષ્ક, તીર્થ, દ્વિજ, વર, ધર્મશાસ્ત્ર, વેદ, પદ્મ, પર્વાંશ, કૌસ્તુભ, કાંચન, રુપ્ય, તામ્ર, ધૃત, મધુ, મદ્ય, સિદ્ધાંત, ચંદન, શ્વેતવસ્ત્ર, વેશ્યા, રોચના, મૃત્તિકા, ગોમય, શસ્ત્ર, અંજન, ઓષધ, મણિમય, શિલા, મોદક, શંખ, પ્રિયંગુ, વાચ, પુષ્પ, શ્રુત, સર્ષપ, દધિ, દૂર્વા, અક્ષત, ઉદંબર, આમ્ર, છત્ર, વાદિત્ર, હસ્તિ, મુક્તાફલ, ખંજરીટ, વૃષ, ધ્વજ, હંસ, કન્યા, દર્પણ, પીઠ, કુશ, તુરંગ, વેણુ, વીણા, ધ્વનિ, સિંઘ, મેઘ, સ્વસ્તિક, તોરણ, કુંભ, ચામર, ગૌ સવત્સા, આર્દ્રમાંસ, સ્ત્રી સવત્સા (બાળક સાથેની સ્ત્રી), વાહન, પ્રદાન, વિદ્યા, પાનીય, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રસાદ, ઉલ્લોચ, સત્ય, પૂર્ણપાત્ર, આર્દ્રશાક, આમિષ, (માંસ), પિપ્યલપત્ર, શ્રીવૃક્ષ, તાલવૃક્ષ, પૂજા, નિધિ, નર, સહયા, ગૌરી, ગંગા, સરસ્વતી, નર્મદા, યમુના, કમલા, સિદ્ધિ, પ્રીતિ, કીર્તિ, :બીજ. (વ. ૨. કો.)


મંત્ર (૨)  
મંત્ર (૨)  
Line 3,418: Line 3,468:
:અકાર, ઉકાર, મકાર, અર્ધ માત્રા–
:અકાર, ઉકાર, મકાર, અર્ધ માત્રા–
:(૫) (ઉચ્ચારણ)
:(૫) (ઉચ્ચારણ)
:હ્રસ્વ, દીર્ઘ, પ્લુત, અર્થ, અનુસ્વાર
:હ્રસ્વ, દીર્ઘ, પ્લુત, અર્ધ, અનુસ્વાર


માતૃકા (૭)  
માતૃકા (૭)  
:બ્રાહ્મી (હંસ), માહેશ્વરી (વૃષભ), વૈષ્ણવી (ગરુડ), વારાહી (પાડો), ઇન્દ્રાણી (હાથી), કૌમારી (મયુર), ચામુંડા (પ્રેત)  
:બ્રાહ્મી (હંસ), માહેશ્વરી (વૃષભ), વૈષ્ણવી (ગરુડ), વારાહી (પાડો), ઇન્દ્રાણી (હાથી), કૌમારી (મયૂર), ચામુંડા (પ્રેત)  
:(૮)
:(૮)
:રૌદ્રી, વૈષ્ણવી, બ્રાહ્મી, કુમારી, વારાહી, નારસિંહી, ચામુંડા, મહેન્દ્રી.
:રૌદ્રી, વૈષ્ણવી, બ્રાહ્મી, કુમારી, વારાહી, નારસિંહી, ચામુંડા, મહેન્દ્રી.
Line 3,436: Line 3,486:


માયાભેદ (૯)  
માયાભેદ (૯)  
:કાલ, દેશ, ક્રિયા, વાર્તા, કરણ, કાર્ય, આગમન, દ્રવ્ય, ફલ. માર્ગ (૩).
:કાલ, દેશ, ક્રિયા, વાર્તા, કરણ, કાર્ય, આગમન, દ્રવ્ય, ફલ.  
 
માર્ગ (૩).
:જ્ઞાનમાર્ગ, કર્મમાર્ગ, ભક્તિમાર્ગ.
:જ્ઞાનમાર્ગ, કર્મમાર્ગ, ભક્તિમાર્ગ.


Line 3,450: Line 3,502:
:ફરવરદીન, અરબીહેશ્ત, ખોરદાદ, તીર, અમદેહાદ, શહેરવર, મહેર, આવાં, આદર, દે, બહમન, સફેદારમદ. (પારસી મહિનાનાં નામ)
:ફરવરદીન, અરબીહેશ્ત, ખોરદાદ, તીર, અમદેહાદ, શહેરવર, મહેર, આવાં, આદર, દે, બહમન, સફેદારમદ. (પારસી મહિનાનાં નામ)
:(૧૨)
:(૧૨)
:નિશાન, ઈયાર (ઝીવ), સીવાન, તામ્મુઝ, આબ, એલુલ, તીશરી (એથાનીમ), મારચેશ્વાન (બુલ), ક્રિસ્લેવ, તીબેત, શેખાત, અદાર.
:નિશાન, ઇયાર (ઝીવ), સીવાન, તામ્મુઝ, આબ, એલુલ, તીશરી (એથાનીમ), મારચેશ્વાન (બુલ), ક્રિસ્લેવ, તીબેત, શેબાત, અદાર.
:(૧૨)  
:(૧૨)  
:મધુ, માધવ, શુક્ર, શુચિ, નભસ્ નભસ્ય, ઈષ, ઉર્જ, સહસ્, સહસ્ય, તપસ્, તપસ્ય (માસના પ્રાચીન નામ)
:મધુ, માધવ, શુક્ર, શુચિ, નભસ્ નભસ્ય, ઈષ, ઉર્જ, સહસ્, સહસ્ય, તપસ્, તપસ્ય (માસના પ્રાચીન નામ)
Line 3,459: Line 3,511:


મિત્ર (૬)  
મિત્ર (૬)  
:નિત્યમિત્ર, વશ્યમિત્ર, લઘુત્થાનમિત્ર, પિતૃપૈતામહમિત્ર, મદનમિત્ર, અદ્વૈધ્યમિત્ર (કૌટિલ્ય–અર્થશાસ્ત્ર)
:નિત્યમિત્ર, વશ્યમિત્ર, લઘૂત્થાનમિત્ર, પિતૃપૈતામહમિત્ર, મદનમિત્ર, અદ્વૈધ્યમિત્ર (કૌટિલ્ય–અર્થશાસ્ત્ર)


મિત્રપંચક (૫)  
મિત્રપંચક (૫)  
Line 3,469: Line 3,521:


મુકુટ (૯)  
મુકુટ (૯)  
:જટામુકુટ, કિરીટ મુકુટ, કરંડ મુકુટ, શિરસ્રાણ, કુંતલ મુકુટ, કેશબંધ મુકુટ, ધમ્મિલામુકુટ, અલકચૂડક, મુકુટપટ. (શિલ્પશાસ્ત્ર)
:જટામુકુટ, કિરીટ મુકુટ, કરંડ મુકુટ, શિરસ્ત્રાણ, કુંતલ મુકુટ, કેશબંધ મુકુટ, ધમ્મિલામુકુટ, અલકચૂડક, મુકુટપટ. (શિલ્પશાસ્ત્ર)


મુક્તિ (૨)  
મુક્તિ (૨)  
Line 3,487: Line 3,539:
:વરદ, અભય, જ્ઞાન, ધ્યાન
:વરદ, અભય, જ્ઞાન, ધ્યાન
:(૪)  
:(૪)  
:ગૌચરી, અગોચરી, ખેચરી. જ્ઞાન
:ગૌચરી, અગોચરી, ખેચરી, જ્ઞાન
:(૫)
:(૫)
:આવાહની, સ્થાપની, સન્નિધાપની, સંબોધિની, સન્મુખી કરણી. (પૂજનવિધિ)
:આવાહની, સ્થાપની, સન્નિધાપની, સંબોધિની, સન્મુખી કરણી. (પૂજનવિધિ)
Line 3,493: Line 3,545:
:ખેચરી, ભૂચરી, ચાચરી, અગોચરી, ઉન્મની
:ખેચરી, ભૂચરી, ચાચરી, અગોચરી, ઉન્મની
:(૮)
:(૮)
:સુરભિ, ધ્યાન, સર્પ, યોનિ, કૂર્મ, પંકજ, લિ‘ગ, નિર્વાણ  
:સુરભિ, ધ્યાન, સર્પ, યોનિ, કૂર્મ, પંકજ, લિંગ, નિર્વાણ  
:(૯)
:(૯)
:અભય, વરદ, જ્ઞાન, સૂચિ, કટક, તર્જની, અંજલિ, ભૂમિસ્પર્શ, વ્યાખ્યાન (શિલ્પશાસ્ત્ર)
:અભય, વરદ, જ્ઞાન, સૂચિ, કટક, તર્જની, અંજલિ, ભૂમિસ્પર્શ, વ્યાખ્યાન (શિલ્પશાસ્ત્ર)
:(૨૨)
:(૨૨)
:મહામુદ્રા, નભોમુદ્રા, ઉડ્ડિયાન બંધ, મૂલબંધ, જાલંધરબંધ, મહાબંધ, મહાવેધ, ખેચરી, વિપરીતકરી, યોનિ, વજોલી, શક્તિધારિણી, તાડાંગી, માંડવી, શાંભવી, દ્રાવણી, પંચધારિણી, અશ્વિની, પાશિની, કાકી, માતગી, :ભુજંગિની
:મહામુદ્રા, નભોમુદ્રા, ઉડ્ડિયાનબંધ, મૂલબંધ, જાલંધરબંધ, મહાબંધ, મહાવેધ, ખેચરી, વિપરીતકરી, યોની, વજોલી, શક્તિધારિણી, તાડાંગી, માંડવી, શાંભવી, દ્રાવણી, પંચધારિણી, અશ્વિની, પાશિની, કાકી, માતગી, ભુજંગિની
:(૨૩)
:(૨૩)
:મુખ, સંપુટ, વિતત, વિસત, દ્વિમુખ, ત્રિમુખ, ચતુર્મુખ, પંચમુખ, ષણ્મુખ, અધોમુખ, વ્યાપક, અંજલિક, શકટ, યમપાશ, ગ્રંથિત, ઉલ્મુક, મુષ્ટિક, મત્સ્ય, કૂર્મ, વરાહ, સિંહાકૃતિ, મુદ્રલ, પલ્લવ.
:મુખ, સંપુટ, વિતત, વિસૃત, દ્વિમુખ, ત્રિમુખ, ચતુર્મુખ, પંચમુખ, ષણ્મુખ, અધોમુખ, વ્યાપક, અંજલિક, શકટ, યમપાશ, ગ્રંથિત, ઉલ્મુક, મુષ્ટિક, મત્સ્ય, કૂર્મ, વરાહ, સિંહાકૃતિ, મુદ્રલ, પલ્લવ.


મુનિ (૩).  
મુનિ (૩).  
:પાણિનિ, પતંજલિ, કાત્યાયન,
:પાણિનિ, પતંજલિ, કાત્યાયન.


મુસલમાનભેદ (૨).
મુસલમાનભેદ (૨).
Line 3,508: Line 3,560:


મૂર્છના (૨૪).  
મૂર્છના (૨૪).  
:ષડ્જ, મધ્યમ, ગાંધાર, ઉમરમંદ્રા, સૌવેરી, બ્રતાબ, રંજની, હરિણાશ્વા, શાંત, ઉત્તરાવતી, કલોપનતા, શોખી, શુદ્ધષડ્જ, મધ્યમા, વચની, મત્સરીકૃતા, માર્ગી, રોહિણી, અશ્વકાંતા, પૌરવી, મ્રકિયા, અભિરૂદ્રતા, કુષ્યકા, :આલાપિની.
:ષડ્જ, મધ્યમ, ગાંધાર, ઉમરમંદ્રા, સૌવેરી, બ્રતાબ, રંજની, હરિણાશ્વા, શાંત, ઉત્તરાવતી, કલોપનતા, શોખી, શુદ્ધષડ્જ, મધ્યમા, વચની, મત્સરીકૃતા, માર્ગી, રોહિણી, અશ્વકાંતા, પૌરવી, મ્રકિયા, અભિરૂદ્રતા, કુષ્યકા, આલાપિની.


મૂર્તિ (૩).
મૂર્તિ (૩).
Line 3,524: Line 3,576:
:સ્મરણ, કીર્તન, કેલિ, પ્રેક્ષણ, ગુહ્યભાષણ, સંકલ્પ, અધ્યવસાય, ક્રિયાનિષ્પત્તિ.  
:સ્મરણ, કીર્તન, કેલિ, પ્રેક્ષણ, ગુહ્યભાષણ, સંકલ્પ, અધ્યવસાય, ક્રિયાનિષ્પત્તિ.  
:(૮)
:(૮)
:ધ્યાન, કથા, સ્પર્શ, ક્રોડા, દર્શન, આલિંગન, એકાંત, સરગમ. મોક્ષમાર્ગ–સાધન (૪).
:ધ્યાન, કથા, સ્પર્શ, ક્રીડા, દર્શન, આલિંગન, એકાંત, સરગમ.  
 
મોક્ષમાર્ગ–સાધન (૪).
:સમ્યક્‌જ્ઞાન, સમ્યક્‌દર્શન, સમ્યક્‌ચરિત્ર, તપ,  
:સમ્યક્‌જ્ઞાન, સમ્યક્‌દર્શન, સમ્યક્‌ચરિત્ર, તપ,  
(૮)
(૮)
Line 3,530: Line 3,584:


મોતી (૭).
મોતી (૭).
:શુક્તિજ, શંખજ, શુકરજ, વેણુજ, ફણિજ, તિમિંગલજ ગુજમુક્તા.  
:શુક્તિજ, શંખજ, શુક્કરજ, વેણુજ, ફણિજ, તિમિંગલજ ગુજમુક્તા.  




Line 3,540: Line 3,594:


યક્ષિણી (૧૪).
યક્ષિણી (૧૪).
:મહાયક્ષિણી, સુરસુંદરી, મનહરી, કનકાવતી, કામેશ્વરી, રતિકરી, પદ્મિની, નદી, અનુરાગિણી, વિશાલા, ચંદ્રિકા, લક્ષ્મી, શોભના, મદના.  
:મહાયક્ષિણી, સુરસુંદરી, મનહરી, કનકાવતી, કામેશ્વરી, રતિકરી, પદ્મિની, નટી, અનુરાગિણી, વિશાલા, ચંદ્રિકા, લક્ષ્મી, શોભના, મદના.  
:(૩૬)
:(૩૬)
:વિચિત્રા, વિભ્રમા, ભીષણ, જનરંજિકા, વિશાલા, મદના, કાલકરણી, મહાભયા, મહેન્દ્રી, શંખિની, ચંડિકા, સ્મશાના, વટયક્ષિણી, મેખલા, વિકલા, લક્ષ્મી, માનિની, શતપત્રિકા, સુલોચના, સૌભાગ્યા, કપિલા, વિલાસિની, :નટિકા, કાનેશ્વરી, સુવર્ણ, સુરસુંદરી, મનોહરા, પ્રમોદા, રાગિણી, નખકેશિકા, ભોગિની, પદ્મિની, સ્વર્ણાવતી, દેવરતિપ્રિયા, કર્ણપિશાચિની, કરકંકણી. (મંત્રશાસ્ત્ર)
:વિચિત્રા, વિભ્રમા, ભીષણ, જનરંજિકા, વિશાલા, મદના, કાલકરણી, મહાભયા, મહેન્દ્રી, શંખિની, ચંડિકા, સ્મશાના, વટયક્ષિણી, મેખલા, વિકલા, લક્ષ્મી, માનિની, શતપત્રિકા, સુલોચના, સૌભાગ્યા, કપિલા, વિલાસિની, નટિકા, કાનેશ્વરી, સુવર્ણ, સુરસુંદરી, મનોહરા, પ્રમોદા, રાગિણી, નખકેશિકા, ભોગિની, પદ્મિની, સ્વર્ણાવતી, દેવરતિપ્રિયા, કર્ણપિશાચિની, કરકંકણી. (મંત્રશાસ્ત્ર)


યજુર્વેદની સંહિતા (૨).
યજુર્વેદની સંહિતા (૨).
Line 3,554: Line 3,608:
:(૫)
:(૫)
:બ્રહ્મયજ્ઞ (વેદાધ્યયન), પિતૃયજ્ઞ (તપર્ણ) દેવયજ્ઞ (હોમ), ભૂતયજ્ઞ (કલિ), અતિથિયજ્ઞ
:બ્રહ્મયજ્ઞ (વેદાધ્યયન), પિતૃયજ્ઞ (તપર્ણ) દેવયજ્ઞ (હોમ), ભૂતયજ્ઞ (કલિ), અતિથિયજ્ઞ
v(૫)
:(૫)
:અગ્નિહોત્ર, દર્શનપૂર્ણ માસ, જ્યોતિષ્ટમ, ચાતુર્માસ,
:અગ્નિહોત્ર, દર્શનપૂર્ણમાસ, જ્યોતિષ્ટોમ, ચાતુર્માસ,
:(૧૧).  
:(૧૧).  
:અશ્વમેધ, ગોમેધ, નરમેધ, અગ્નિષ્ટોમ, રાજસૂય, જ્યોતિષ્ટોમ, બહુસુવર્ણક, વૈષ્ણવ, માહેશ્વર, પ્રાતર્યજ્ઞ, વૈશ્વદેવ.
:અશ્વમેઘ, ગોમેધ, નરમેધ, અગ્નિષ્ટોમ, રાજસૂય, જ્યોતિષ્ટોમ, બહુસુવર્ણક, વૈષ્ણવ, માહેશ્વર, પ્રાતર્યજ્ઞ, વૈશ્વદેવ.
:(૧૧).
:(૧૧).
:જ્ઞાન, તપ, દાન, જપ, સ્વાધ્યાય, દેવ, પિતૃ, મનુષ્ય, ભૂત, ઋષિ, બ્રહ્મયજ્ઞ.
:જ્ઞાન, તપ, દાન, જપ, સ્વાધ્યાય, દેવ, પિતૃ, મનુષ્ય, ભૂત, ઋષિ, બ્રહ્મયજ્ઞ.


યજ્ઞ કરાવનાર (૪).  
યજ્ઞ કરાવનાર (૪).  
:હોતા, ઉદ્ગાતા, અધ્વર્યુ, બ્રહ્મા.
:હોતા, ઉદ્‌ગાતા, અધ્વર્યુ, બ્રહ્મા.


યમ (૧૦)
યમ (૧૦)
:અક્રૂર, ક્ષમા, સત્ય, અહિંસા, દમ, સરળતા, પ્રીતિ, પ્રસન્નતા, માધુર્ય, શાંતિ.
:અક્રૂર, ક્ષમા, સત્ય, અહિંસા, દમ, સરળતા, પ્રીતિ, પ્રસન્નતા, માધુર્ય, શાંતિ.
:(૧૪).
:(૧૪).
:વિડ, બાલ, કુરચરણ, નલ, સોમ, દંભ, મેર્તુ, અંધકુરંભ, દધિર્નૈ, પરમસર, વિકેદર, કાલુ, નીલ, ચિત્રગુપ્ત.
:વિડ, બાલ, કુરચરણ, નલ, સોમ, દર્ભ, મેર્તુ, અંધકુરંભ, દધિર્નૈ, પરમસર, વિકેદર, કાલુ, નીલ, ચિત્રગુપ્ત.


યમનિયમ (૫).
યમનિયમ (૫).
Line 3,580: Line 3,634:
:અંધક, ત્રિબાંધક, બુદબુદ, બુદબુદાકાર, મનુ, મન્વતર, માંગલ, ધગન, ધમાધર, મારૂ, તાતર્યા, તારક, અનાદિ, ધૃતવત. (વ.વૃં.દી.)
:અંધક, ત્રિબાંધક, બુદબુદ, બુદબુદાકાર, મનુ, મન્વતર, માંગલ, ધગન, ધમાધર, મારૂ, તાતર્યા, તારક, અનાદિ, ધૃતવત. (વ.વૃં.દી.)
:(૧૪).
:(૧૪).
:અનંત, તામધુ, અમૃત, તારાજ, તાંડજ, ભિન્નજ, ભિન્નયુક્ત, અવ્યક્ત, મનવ્યક્ત, મનરણ્ય, વિશ્વાવસુ, વિશ્વ, તાપજ, આલંકૃત.
:અનંત, તામધુ, અમૃત, તારાજ, તાંડજ, ભિત્નજ, ભિન્નયુક્ત, અવ્યક્ત, મનવ્યક્ત, મનરણ્ય, વિશ્વાવસુ, વિશ્વ, તાપજ, આલંકૃત.


યુગવર્ણ (૪)
યુગવર્ણ (૪)
Line 3,590: Line 3,644:
:જ્ઞાનયોગ, ભક્તિયોગ, કર્મયોગ.
:જ્ઞાનયોગ, ભક્તિયોગ, કર્મયોગ.
:(૫)
:(૫)
:ભક્તિયોગ, હઠયોગ, રાજગ, મંત્રયોગ, કર્મયોગ.
:ભક્તિયોગ, હઠયોગ, રાજયોગ, મંત્રયોગ, કર્મયોગ.
:(૮)
:(૮)
:યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ.
:યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ.
:(૮)
:(૮)
:પ્રત્યાહાર, ધારણા, દયાન, સમાધિ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રતિ હાર, સુપ્રતિહાર.
:પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રતિહાર, સુપ્રતિહાર.
:(૮)
:(૮)
:કાયફળ પુષ્કરમૂળ, કાકડાશીંગી, સૂંઠ, મરી, પીપર, ધમાસા, કાળીજીરી-(વૈદક–અષ્ટાંગયોગ).  
:કાયફળ પુષ્કરમૂળ, કાકડાશીંગી, સૂંઠ, મરી, પીપર, ધમાસો, કાળીજીરી-(વૈદક–અષ્ટાંગયોગ).  
:(૧૩).
:(૧૩).
:ચર, ક્રકુંચ, દગ્ધ, મૃત્યુદા, સિદ્ધ, ઉત્પાત, મૃત્યુ, કાળ, અમૃતસિદ્ધિ, યમદષ્ટ, યમઘંટ, મુસલવ્રજ, અમૃત. (જ્યોતિન). (૨૭)  
:ચર, ક્રકંચ, દગ્ધ, મૃત્યુદા, સિદ્ધ, ઉત્પાત, મૃત્યુ, કાળ, અમૃતસિદ્ધિ, યમદૃષ્ટ, યમઘંટ, મુસલવ્રજ, અમૃત. (જ્યોતિન). (૨૭)  
:વિષ્કુંભક, પ્રીતિ, આયુષ્માન, સૌભાગ્ય, શોભન, અતિગંડ, સુકર્મા, ધૃતિ, શુષ્કલ, ગંડ, વૃધ્ય, ધ્રુવ, વ્યાઘાત, હર્ષણ, વજ્ર, સિદ્ધિ, વ્યતિપાત, વર્યાણ, પરિધ, શિવ, મૃત્યુ, સિદ્ધિસાધ્ય, શુભ, શુકલ, બ્રહ્યા, ઐંદ્ર, વૈધૃત, :(જ્યોતિષ).
:વિષ્કુંભક, પ્રીતિ, આયુષ્માન, સૌભાગ્ય, શોભન, અતિગંડ, સુકર્મા, ધૃતિ, શુષ્કલ, ગંડ, વૃધ્ય, ધ્રુવ, વ્યાઘાત, હર્ષણ, વજ્ર, સિદ્ધિ, વ્યતિપાત, વર્યાણ, પરિધ, શિવ, મૃત્યુ, સિદ્ધિસાધ્ય, શુભ, શુક્લ, બ્રહ્યા, ઐંદ્ર, વૈધૃત. (જ્યોતિષ).
:(૨૮)  
:(૨૮)  
:આનંદ, કાળદંડ, ધર્મ, પ્રજાપતિ, સૌમ્ય, ધ્વાંક્ષ, ધ્વજ. શ્રીવસ્ત, વજ્ર, મુદ્રલ, છત્ર, મૈત્ર, માનસ, બ્રહ્માખ્ય, લંબક, ઉત્પાદ, મૃત્યુ, કાણાખ્ય, સિદ્ધિ, શુભ, અમૃત, મુસલ, ગદા, માતંગ, રાક્ષસ, ચર, સ્થિર, પ્રવર્ધમાન. :(જ્યોતિષ).
:આનંદ, કાળદંડ, ધર્મ, પ્રજાપતિ, સૌમ્ય, ધ્વાંક્ષ, ધ્વજ. શ્રીવસ્ત, વજ્ર, મુદ્રલ, છત્ર, મૈત્ર, માનસ, બ્રહ્માખ્ય, લંબક, ઉત્પાદ, મૃત્યુ, કાણાખ્ય, સિદ્ધિ, શુભ, અમૃત, મુસલ, ગદા, માતંગ, રાક્ષસ, ચર, સ્થિર, પ્રવર્ધમાન. (જ્યોતિષ).


યોગનિયમ (૧૦).  
યોગનિયમ (૧૦).  
:સ્નાન, મૌન, ઉપવાસ, યજ્ઞ, વેદપાઠ, ઇન્દ્રિય-નિગ્રહ, ગુરુસેવા, શૌચ, અસ્ક્રોધ, અપ્રમાદ,
:સ્નાન, મૌન, ઉપવાસ, યજ્ઞ, વેદપાઠ, ઈન્દ્રિય-નિગ્રહ, ગુરુસેવા, શૌચ, અક્રોધ, અપ્રમાદ.
:(૧૦).
:(૧૦).
:દાન, યજ્ઞ, તપ, ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, બ્રહ્મચર્ય, વ્રત, ઉપવાસ, મૌન, સ્નાન.
:દાન, યજ્ઞ, તપ, ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, બ્રહ્મચર્ય, વ્રત, ઉપવાસ, મૌન, સ્નાન.
Line 3,616: Line 3,670:


યોગાસન (૮૪).
યોગાસન (૮૪).
:સિદ્ધાસન, પ્રસિદ્ધાસન, પદ્માસન, બદ્ધપદ્માસન, ઉત્થિતાસન, ઊર્ધ્વાસન, સુખાસન, ભદ્રાસન, સ્વસ્તિકાસન, યોગાસન, પ્રાણાસન, મુક્તાસન, પવનમુક્તાસન, સૂર્યાસન, સૂર્યભેદનાસન, ભસ્ત્રિકાસન, સાવિત્રી- સમાધિ, :અચિન્તનિયાસન, બ્રહ્મજવરાંકુશ, ઉદ્ધારકાસન, મૃત્યુભંજકાસન, આત્મારામાસન, ભૈરવાસન, ગરુડાસન, ગોમુખાસન, વાતયનાસન, સિદ્ધમુક્તાવલી, નેતિઆસન, પૂર્વાસન, પશ્ચિમોત્તાસન, મહામુદ્રા, વજ્રાસન, ચક્રાસન, :ગર્ભાસન, શિર્ષાસન, હસ્તાધારશિર્ષાસન, ઊર્ધ્વ સર્વાંગાસન, હસ્ત– પાદાંગુષ્ઠાસન, પાદાંગુષ્ઠાસન, ઉત્તાનપાદાસન, જાનુલગ્નહસ્તાસન, એકપાદશિરાસન, દ્ધિપાદશિરાસન, એકહસ્તાસન, પાદહસ્તાસન, કર્ણપીડ મલાસન, :કોણાસન, ત્રિકોણાસન, ચતુષ્કોણાસન, કન્દપીડનાસન, તુલિતાસન, વૃક્ષાસન, ધનુષાસન, વિલોગાસન, વિલામાસન, યોન્યાસન, ગુપ્તાંગાસન, ઉત્કટાસન, શોકાસન, સંકટાસન, અંધાસન, રુંડાસન, શવાસન, વૃષાસન, :ગોપુચ્છાસન, ઉષ્ટ્રાસન, મર્કટાસન, મત્સ્યેન્દ્રાસન, મત્સ્યાસન, મકરાસન, કચ્છપાસન, મુંડકાસન, ઉત્તાનાસન, હંસાસન, બકાસન, મયૂરાસન, કુકકુટાસન, ફોદ્યાસન, શલભાસન, વૃશ્ચિકાસન, સર્પાસન, હલાસન, વીરાસન, :શાંતિપ્રિયાસન.
:સિદ્ધાસન, પ્રસિદ્ધાસન, પદ્માસન, બદ્ધપદ્માસન, ઉત્થિતાસન, ઊર્ધ્વાસન, સુપ્તાસન, ભદ્રાસન, સ્વસ્તિકાસન, યોગાસન, પ્રાણાસન, મુક્તાસન, પવનમુક્તાસન, સૂર્યાસન, સૂર્યભેદનાસન, ભસ્ત્રિકાસન, સાવિત્રી સમાધિ, અચિન્તનીયાસન, બ્રહ્મજવરાંકુશ, ઉદ્ધારકાસન, મૃત્યુભંજકાસન, આત્મારામાસન, ભૈરવાસન, ગરુડાસન, ગોમુખાસન, વાતયનાસન, સિદ્ધમુક્તાવલી, નેતિઆસન, પૂર્વાસન, પશ્ચિમોત્તાસન, મહામુદ્રા, વજ્રાસન, ચક્રાસન, ગર્ભાસન, શિર્ષાસન, હસ્તાધારશિર્ષાસન, ઊર્ધ્વ સર્વાંગાસન, હસ્તપાદાંગુષ્ઠાસન, પાદાંગુષ્ઠાસન, ઉત્તાનપાદાસન, જાનુલગ્ન હસ્તાસન, એકપાદ શિરાસન, દ્ધિપાદ શિરાસન, એકહસ્તાસન, પાદહસ્તાસન, કર્ણપીડમલાસન, કોણાસન, ત્રિકોણાસન, ચતુષ્કોણાસન, કન્દપીડનાસન, તુલિતાસન, વૃક્ષાસન, ધનુષાસન, વિલોગાસન, વિલોમાસન, યોન્યાસન, ગુપ્તાંગાસન, ઉત્કટાસન, શોકાસન, સકટાસન, અંધાસન, રુંડાસન, શવાસન, વૃષાસન, ગોપુચ્છાસન, ઉષ્ટ્રાસન, મર્કટાસન,  મત્સ્યાસન, મત્સ્યેન્દ્રાસન, મકરાસન, કચ્છપાસન, મુંડકાસન, ઉત્તાનાસન, હંસાસન, બકાસન, મયૂરાસન, કુક્કુટાસન, ફોદ્યાસન, શલભાસન, વૃશ્ચિકાસન, સર્પાસન, હલાસન, વીરાસન, શાંતિપ્રિયાસન.


યોગિની (૮)
યોગિની (૮)
Line 3,623: Line 3,677:
:માર્જની, કર્પૂરતિલકા, મલયગંધિની, કૌમુદિકા, ભેરુંડા, માતાલિ, નાયકી, શુભાચારા.  
:માર્જની, કર્પૂરતિલકા, મલયગંધિની, કૌમુદિકા, ભેરુંડા, માતાલિ, નાયકી, શુભાચારા.  
:(૬૪)
:(૬૪)
:ગજાનના, ગૃધ્રાસ્થા, ઉષ્ણુગ્રીવા, વારાહી, ઉલૂકિકા, સિંહમુખી, કાકતુંડિકા, હયગ્રીવા, શરભાનના, શિવારાવા, મયૂરી, વિકટાનના, અષ્ટવક્રા, કોટરાક્ષી, કુબ્જા, વિકટલોચના, શુષ્કોદરી, લાલજિહ્વા, સ્વદ્રષ્ટા. વાનરાનના, :રુદ્રાક્ષી, કેકરાક્ષી, બ્રહ્મતુંડા, સુરાપ્રિયા, કપાલહસ્તા, રક્તાક્ષી, લાક્ષી, શુકી, સેની, કપોતિકા, પાશહસ્તા, દંડહસ્તા, પ્રચંડા, ચંડવિક્રમા, શિશુઘ્ની, પાપહંત્રી, કોલી, રુધિરા, પાપિની, વસાધયા, વિદ્યુત્પ્રભા, બલાકાસ્યા, :માર્જારી, ગર્ભભક્ષા, શવહસ્તા, અંત્રમાલિકા, સ્થૂલકેશી, બૃહત્કુક્ષી, સર્પસ્યા, પ્રેતવાહના, દંડ શુકકરા, ક્રૌંચી, વસાનના, વ્યાતાસ્યા, ધૂમ્રનિશ્વાસા, યોમૈક ચરણો, તાપની, શોષણદૃષ્ટી, કોટરી, સ્થૂલનાસિકા, કરપૂતના, :અટ્ટાટહાસ્યા, કામાક્ષી, મૃગાક્ષી, મૃગલોચના.
:ગજાનના, ગૃધ્રાસ્યા, ઉષ્ટ્રગ્રીવા, વારાહી, ઉલૂકિકા, સિંહમુખી, કાકતુંડિકા, હયગ્રીવા, શરભાનના, શિવારાવા, મયૂરી, વિકટાનના, અષ્ટવક્રા, કોટરાક્ષી, કુબ્જા, વિકટલોચના, શુષ્કોદરી, લાલજિહ્‌વા, સ્વદ્રષ્ટા, વાનરાનના, રુદ્રાક્ષી, કેકરાક્ષી, બ્રહ્મતુંડા, સુરાપ્રિયા, કપાલહસ્તા, રક્તાક્ષી, રલાક્ષી, શુકી, સેની, કપોતિકા, પાશહસ્તા, દંડહસ્તા, પ્રચંડા, ચંડવિક્રમા, શિશુઘ્ની, પાપહંત્રી, કાલી, રુધિરા, પાપિની, વસાધયા, વિદ્યુત્પ્રભા, બલાકાસ્યા, માર્જારી, ગર્ભભક્ષા, શવહસ્તા, અંત્રમાલિકા, સ્થૂલકેશી, બૃહત્કુક્ષી, સર્પસ્યા, પ્રેતવાહના, દંડ શુક્કરા, ક્રૌંચી, વસાનના, વ્યાતાસ્યા, ધૂમ્રનિશ્વાસા, યોમૈક ચરણો, તાપની, શોષણદૃષ્ટી, કોટરી, સ્થૂલનાસિકા, કરપૂતના, અટ્ટાદૃહાસ્યા, કામાક્ષી, મૃગાક્ષી, મૃગલોચના.
:(૬૪).
:(૬૪).
:અક્ષોણ્યા, ઋક્ષમણી, રાક્ષસી, ક્ષેપણ, ક્ષમા, પિંગાક્ષી, અક્ષયા, ક્ષેમા, ઈલા, નીલાલયા, લોલા, રક્તા, બલાકોશી, બાલસા, વિમલા, દુર્ગા, વિશાલાક્ષી , દ્વીકારા, બડવામુખી, મહાકુરા, ક્રૌંચધના, ભયંકરી, મહાનના, :સર્વસા, તરલા, તારા, ઋગ્વેદા, હયાનના, સારાખ્યા, રસસંગ્રાહી, શબરા, તાલજંધિકા, રક્તાક્ષી, સુપ્રસિદ્ધા, વિદ્યુદ્રજિહા, કરકંકિણી, મેઘનાદા, પંચકોણા, કાલકર્ણી, વરપ્રદી, ચંડી, ચંડવતી, પ્રપંચા, પ્રલયાવિતા, શિશુવક્રા, :પિશાચી, પિશિતા, સર્વલોપા, ભ્રમની, તપની, રાગિણી, વિકૃલતા, વાયુવેગા, બૃહત્કૃક્ષિ, વિકૃતા, વિશ્વરૂપિકા, યમજિવ્હા, જયંતી, દુર્જના, જયંતિકા, બિઠાલી, રેવતી, પૂતના, વિજયાન્તિકા.
:અક્ષોણ્યા, ઋક્ષમણી, રાક્ષસી, ક્ષેપણ, ક્ષમા, પિંગાક્ષી, અક્ષયા, ક્ષેમા, ઈલા, નીલાલયા, લોલા, રક્તા, બલાકોશી, બાલસા, વિમલા, દુર્ગા, વિશાલાક્ષી , દ્વીકારા, બડવામુખી, મહાક્રુરા, ક્રોધના, ભયંકરી, મહાનના, સર્વસા, તરલા, તારા, ઋગ્વેદા, હયાનના, સારાખ્યા, રસસંગ્રાહી, શબરા, તાલજંધિકા, રક્તાક્ષી, સુપ્રસિદ્ધા, વિદ્યુદ્રજિવ્હા, કરકંકિણી, મેઘનાદા, પંચકોણા, કાલકર્ણી, વરપ્રદા, ચંડી, ચંડવતી, પ્રપંચા, પ્રલયાન્વિતા, શિશુવક્રા, પિશાચી, પિશિતા, સર્વલોલુપા, ભ્રમની, તપની, રાગિણી, વિકૃલતા, વાયુવેગા, બૃહત્કૃક્ષિ, વિકૃતા, વિશ્વરૂપિકા, યમજિવ્હા, જયંતી, દુર્જના, જયંતિકા, બિઠાલી, રેવતી, પૂતના, વિજયાન્તિકા.
:(૬૪) વિશ્વદુર્ગા, ઉદ્યોતિની, માલધારી, મહામાયા, મહાવતી, યશસ્વિની, શુભા, ત્રિનેત્રા, લોલજિહ્વા, શખિની, યમઘંટા, કાલિકા, ચર્ચિકા, યક્ષિણી, સરસ્વતી, ચંડિકા, ચિત્રઘંટા, સુગંધા, કામાક્ષી, ભદ્રકાલી, પરા, કાંતાક્ષી, :કટરા, નીલાંકા, સર્વમંગલા, લલિતા, ત્વરિતા, ભુવનેશ્વરી, ખડ્ગપાણિ, શુલિની, દંડિની, અંબિકા, શૂલેશ્વરી, બાણવતી, ધનુર્ધારી, મહોલ્લાસા, વિશાલાક્ષી, ત્રિપુરા, ભગમાલિની, દીર્ઘકશી, ઘોરઘોરા, વારાહી, મહોદરી, :કામેશ્વરી, ગુહ્યેશ્વરી, ભૂતનાથા, મહામુખા, જ્યોતિષ્મતી, કૃત્તિવાસા, મુંડિની, શવવાહિની, શિવાર્કા, લિંગહસ્તા, ભગવક્ત્રા, ગગના, મેઘવાહિની, મેઘઘોષા, નારસિંહી, કાલિંદી, શ્રીધરી, તેજસ્વિની, શ્યામા, માતંગી, :નરવાહના.
:(૬૪) વિશ્વદુર્ગા, ઉદ્યોતિની, માલધારી, મહામાયા, મહાવતી, યશસ્વિની, શુભા, ત્રિનેત્રા, લોલજિહ્‌વા, શંખિની, યમઘંટા, કાલિકા, ચર્ચિકા, યક્ષિણી, સરસ્વતી, ચંડિકા, ચિત્રઘંટા, સુગંધા, કામાક્ષી, ભદ્રકાલી, પરા, કાંતાક્ષી, કોટરા, નીલાંકા, સર્વમંગલા, લલિતા, ત્વરિતા, ભુવનેશ્વરી, ખડ્ગપાણિ, શૂલિની, દંડિની, અંબિકા, શૂલેશ્વરી, બાણવતી, ધનુર્ધરી, મહોલ્લાસા, વિશાલાક્ષી, ત્રિપુરા, ભગમાલિની, દીર્ઘકશી, ઘોરઘોરા, વારાહી, મહોદરી, કામેશ્વરી, ગુહ્યેશ્વરી, ભૂતનાથા, મહામુખા, જ્યોતિષ્મતી, કૃત્તિવાસા, મુંડિની, શવવાહિની, શિવાર્કા, લિંગહસ્તા, ભગવક્ત્રા, ગગના, મેઘવાહિની, મેઘઘોષા, નારસિંહી, કાલિંદી, શ્રીધરી, તેજસ્વિની, શ્યામા, માતંગી, નરવાહના.


યોગી (૯).  
યોગી (૯).  
Line 3,635: Line 3,689:


યોગેશ્વર (૯).
યોગેશ્વર (૯).
:શુક્રાચાર્ય, નારાયણઋષિ, અંતરિક્ષ, પ્રબુદ્ધ, પિપ્પલાયન, આવિરહાત્ર, કૃમિલ, ચમસ, કરભાજન.
:શુક્રાચાર્ય, નારાયણઋષિ, અંતરિક્ષ, પ્રબુદ્ધ, પિપ્પલાયન, આવિરહોત્ર, દ્રુમિલ, ચમસ, કરભાજન.


યોનિ (૪).
યોનિ (૪).
:અંડજ, વેદન, જરાયુજ, ઉદ્ભિજ્જ.
:અંડજ, સ્વેદજ, જરાયુજ, ઉદ્‌ભિજ્જ.
:(૮૪ લાખ). જલજંતુ ૯ લાખ, સ્થાવર ૨૦ લાખ, કૃમિ ૧૧ લાખ, પક્ષી ૧૦ લાખ, પશુ ૩૦ લાખ, મનુષ્ય ૪ લાખ.  
:(૮૪ લાખ). જલજંતુ ૯ લાખ, સ્થાવર ૨૦ લાખ, કૃમિ ૧૧ લાખ, પક્ષી ૧૦ લાખ, પશુ ૩૦ લાખ, મનુષ્ય ૪ લાખ.  


Line 3,649: Line 3,703:


રત્ન (૩).
રત્ન (૩).
:સમ્યક્‌દર્શન, સમ્યક્‌જ્ઞાન, સમ્યક્‌ચારિત્ર. (જૈનમત).
:સમ્યક્‌ દર્શન, સમ્યક્‌ જ્ઞાન, સમ્યક્‌ ચારિત્ર. (જૈનમત).
:(૫)
:(૫)
:હીરો, નીલમ, માણેક, મોતી, પ્રવાલ.
:હીરો, નીલમ, માણેક, મોતી, પ્રવાલ.
Line 3,656: Line 3,710:
:(૭) વૈક્રાંત, સૂર્યકાંત, ચંદ્રકાંત, કપૂર, સ્ફટિક, ફિરોજ, કાચ.  
:(૭) વૈક્રાંત, સૂર્યકાંત, ચંદ્રકાંત, કપૂર, સ્ફટિક, ફિરોજ, કાચ.  
:(૯)
:(૯)
:હીરો, માણેક, મોતી, પ્રવાલ, મરકત, પોખરાજ, ઈંદ્રનીલ (નીલમ), ગોમેદ, વૈદૂર્ય (લસણિયો)
:હીરો, માણેક, મોતી, પ્રવાલ, મરકત, પોખરાજ, ઇંદ્રનીલ (નીલમ), ગોમેદ, વૈદૂર્ય (લસણિયો)
:(૯) (ભોજના દરબારના).
:(૯) (ભોજના દરબારના).
:કાલિદાસ, ધન્વન્તરી, ક્ષપણક, અમર, શંકુ, વૈતાલ, ઘટકર્પર વરાહમિહિર, વરરુચિ.
:કાલિદાસ, ધન્વન્તરી, ક્ષપણક, અમર, શંકુ, વૈતાલ, ઘટકર્પર, વરાહમિહિર, વરરુચિ.
:(૯) (અકબરના દરબારના).
:(૯) (અકબરના દરબારના).
:બિરબલ, માનસિંગ, ટોડરમલ, અબુલફઝલ, ફૈઝી, તાનસેન, ખાનખાનાન, હકીમહુમામ, મુલ્લા દોપિયાઝા.
:બિરબલ, માનસિંગ, ટોડરમલ, અબુલફઝલ, ફૈઝી, તાનસેન, ખાનખાનાન, હકીમહુમામ, મુલ્લા દોપિયાઝા.
Line 3,664: Line 3,718:
:સ્ત્રીરત્ન, સેનાપતિ, ગાથાપતિ, પુરોહિત, વર્દ્ધકિ (રથ બનાવ નાર), અશ્વ, હસ્તિ, અસિ, દંડ, ચક્ર, છત્ર, ચમર, રમણિ, કાકિણી (સમવાયાંગ ૧૪).
:સ્ત્રીરત્ન, સેનાપતિ, ગાથાપતિ, પુરોહિત, વર્દ્ધકિ (રથ બનાવ નાર), અશ્વ, હસ્તિ, અસિ, દંડ, ચક્ર, છત્ર, ચમર, રમણિ, કાકિણી (સમવાયાંગ ૧૪).
:(૧૪).  
:(૧૪).  
:સેનાપતિ, ગાથાપતિ, વર્ધ્યકિ, પુરોહિત, સ્ત્રી, અશ્વ, ગજ, ચક્ર, છત્ર, ચમ, દંડ, અસિ, મણિ, કાર્કિણી રત્ન,
:સેનાપતિ, ગાથાપતિ, વર્ધ્યકિ, પુરોહિત, સ્ત્રી, અશ્વ, ગજ, ચક્ર, છત્ર, ચર્મ, દંડ, અસિ, મણિ, કાર્કિણી રત્ન,
:(૧૪) (જુઓ: રાજરત્ન).
:(૧૪) (જુઓ: રાજરત્ન).


(૩૬).
(૩૬).
:હીરો, પાનુ, મોતી, માણેક, શનિ, ઓપલ, અકીક, અમ્બર કેરબા, એમેથિસ્ટ, એકવામરીન, બ્લડસ્ટોન, ગારનેટ, પીરોજા, એમેથિસ્ટાઈ, સેફાયર, કાર્બકલ, ક્રીસોલાઈટ, ક્રિસોપ્રેસ, પરવાળું, કોર્નેલિયન, હેમલેટ, જેસિન્થ, :જેઈડ, જાર્ગુન, જેસ્પર, જેટ, લેપીસ, મેગ્નોટાઈટ, મારબલ, મૂનસ્ટોન, રૉક–ક્રિસ્ટલ, સાર્ડોનિક્સ, સર્પેન્ટાઈન, સોનોલોટુપાઝ, ટર્મેલાઈન, વ્હાઈટસેફાયર, હેમેટાઈટ.
:હીરો, પાનુ, મોતી, માણેક, શનિ, ઓપલ, અકીક, અમ્બરકેરબા, એમેથિસ્ટ, એક્વામરીન, બ્લડસ્ટોન, ગારનેટ, પીરોજા, એમેથિસ્ટાઈ, સેફાયર, કાર્બંકલ, ક્રીસોલાઈટ, ક્રિસોપ્રેસ, પરવાળું, કોર્નેલિયન, હેમલેટ, જેસિન્થ, જેઈડ, જાર્ગુન, જેસ્પર, જેટ, લેપીસ, મેગ્નોટાઈટ, મારબલ, મૂનસ્ટોન, રૉક–ક્રિસ્ટલ, સાર્ડોનિક્સ, સર્પેન્ટાઈન, સોનોલોટુપાઝ, ટર્મેલાઈન, વ્હાઈટસેફાયર, હેમેટાઈટ.
:રસ (૬).  
 
:મધુર, લવણ (ખારો), અમલ, (ખાટો, તિક્ત (તીખો), કટુ (કડવો), કષાય (તૂરો).
રસ (૬).  
:મધુર, લવણ (ખારો), અમલ, (ખાટો), તિક્ત (તીખો), કટુ (કડવો), કષાય (તૂરો).
:(૯)
:(૯)
:શૃંગાર, હાસ્ય, કરુણ, રૌદ્ર, વીર, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્દભુત, શાંત.
:શૃંગાર, હાસ્ય, કરુણ, રૌદ્ર, વીર, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્‌ભુત, શાંત.
:(૫૫)
:(૫૫)
:નવ કાવ્યના = શૃંગાર, વીર, કરુણ, રૌદ્ર, હાસ્ય, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્ભુત, શાંત.
:નવ કાવ્યના = શૃંગાર, વીર, કરુણ, રૌદ્ર, હાસ્ય, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્‌ભુત, શાંત.
:આઠ યોગના = યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ.
:આઠ યોગના = યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ.
:નવ ભક્તિના = મનન, કીર્તન, ધ્યાન, સ્મરણ, પાદસેવન, અર્ચન, વંદન, દાસ્ય, આત્મનિવેદન.
:નવ ભક્તિના = મનન, કીર્તન, ધ્યાન, સ્મરણ, પાદસેવન, અર્ચન, વંદન, દાસ્ય, આત્મનિવેદન.
:છ વિષયીના = પુષ્પ, ગંધ, સ્ત્રી, શય્યા, વસ્ત્ર, અલંકાર,
:છ વિષયીના = પુષ્પ, ગંધ, સ્ત્રી, શય્યા, વસ્ત્ર, અલંકાર.
:અઢાર વિદ્યાના = ચારવેદ, ચાર ઉપવેદ, છ વેદાંગ, મીમાંસા, ન્યાય, ધર્મ, પુરાણ
:અઢાર વિદ્યાના = ચારવેદ, ચાર ઉપવેદ, છ વેદાંગ, મીમાંસા, ન્યાય, ધર્મ, પુરાણ
:પાંચ મદિરાના = ગૌડી, માધવી, ઈક્ષુની, ફળની, ધાન્યની.
:પાંચ મદિરાના = ગૌડી, માધવી, ઈક્ષુની, ફળની, ધાન્યની.
Line 3,688: Line 3,743:


રાક્ષસકુળ (૧૧).  
રાક્ષસકુળ (૧૧).  
:હेતિ, પ્રહેતિ, પુરુષાદ, વધ, વ્યાઘ્ર, ચાર, બાત, વિદ્યુત, સૂર્ય, બ્રહ્મોપેત, યજ્ઞોપેત.
:હેતિ, પ્રહેતિ, પુરુષાદ, વધ, વ્યાઘ્ર, ચાર, બાત, વિદ્યુત, સૂર્ય, બ્રહ્મોપેત, યજ્ઞોપેત.


રાગ (૬).
રાગ (૬).
:ભૈરવ, માલકૌંસ, હિંડોળ, શ્રીરાગ, કેદાર, મલ્હાર.  
:ભૈરવ, માલકોસ, હિંડોળ, શ્રીરાગ, કેદાર, મલ્હાર.  
:(૬)
:(૬)
:શ્રી, વસંત, ભૈરવ, પંચમ, મેઘમલ્હાર, બૃહનાર.
:શ્રી, વસંત, ભૈરવ, પંચમ, મેઘમલ્હાર, બૃહનાર.
Line 3,697: Line 3,752:
રાગ-રાગિણી (૬).
રાગ-રાગિણી (૬).
:ભૈરવ: મધુર માધવી, ભૈરવી, બંગાલી, વેરાડી, સૈંધવી
:ભૈરવ: મધુર માધવી, ભૈરવી, બંગાલી, વેરાડી, સૈંધવી
:માલકોશ: ટોડી, ખમાયચી, ગૌડી, ગુનકુલી, કુકુભ,
:માલકોશ: ટોડી, ખમાયચી, ગૌડી, ગુનકુલી, કુકુભ.
:હિંડોલ: બિલાવલ, રામકલી, દેશાખ, પટમંજરી, લલિત
:હિંડોલ: બિલાવલ, રામકલી, દેશાખ, પટમંજરી, લલિત.
:દીપક: કેદારા, કાનડા, દેશી, કામોદ, નટ,
:દીપક: કેદારા, કાનડા, દેશી, કામોદ, નટ,
:શ્રી: વસંત, માલવી, માલશ્રી, આશાવરી, ધનાશ્રી
:શ્રી: વસંત, માલવી, માલશ્રી, આશાવરી, ધનાશ્રી
:મેઘઃ મલ્હારી, ભૂપાલી, ગુર્જરી, ટંક, સારંગ
:મેઘઃ મલ્હારી, ભૂપાલી, ગુર્જરી, ટંક, સારંગ
:(૬)
:(૬)
:માલવઃ ધનાચી, મલેચી, રામકલી, સિંગુડા, અસાવરી, ભૈરવી મલ્હારઃ વેલાવલી, પુરવી, કાનડા, માધવી, કોડા, કેદારિકા, શ્રીઃ ગાંધારી ગૌરી, વૈરાગી, સુભગા, કૌમારિકા, વેલોયારી, વસંતઃ તુડી, પંચમી, લલિતા, :પટપંજરી, ગુર્જરી, વિભાષા હિંડોલ: માયૂરી, દીપિકા, દેશકારી, પહાડી, વરાડી, સોરહાટી કર્ણાટકી: નાટિક, ભૂપાલી, રામકલી, ગડા, કામોદ, કલ્યાણી
:માલવઃ ધનાચી, મલેચી, રામકલી, સિંગુડા, અસાવરી, ભૈરવી  
:મલ્હારઃ વેલાવલી, પુરવી, કાનડા, માધવી, કોડા, કેદારિકા,  
:શ્રીઃ ગાંધારી ગૌરી, વૈરાગી, સુભગા, કૌમારિકા, વેલોયારી,  
:વસંતઃ તુડી, પંચમી, લલિતા, પટપંજરી, ગુર્જરી, વિભાષા  
:હિંડોલ: માયૂરી, દીપિકા, દેશકારી, પહાડી, વરાડી, સોરહાટી  
:કર્ણાટકી: નાટિક, ભૂપાલી, રામકલી, ગડા, કામોદ, કલ્યાણી
:(નારદસંહિતા)
:(નારદસંહિતા)


રાગિણી (૩૬)  
રાગિણી (૩૬)  
:ભૈરવી, વંગપાલી, ગુણકલી, મધ્યમાદી, વસંત, ધનાશ્રી, પંચમ, લલિત, ગુર્જરી, દેશી, વરાટી, રામકલી, કનટિક, અસાવરી, ગૌડી, મતિ, મંજરી, ત્રિગુણા, દેશાક, ભૂપાલી, વેલાવતી, ધરણી, કંબોધી, ગંદકરી, તોડી, :બંગાલી, દેસાવરી સૈંધવી, કેદાર, નટ, ગંધાર, સાગર, સાગલ, સંસ્થાવતી, કુકુંભ, કૌશિકી, કામોદી.
:ભૈરવી, વંગપાલી, ગુણકલી, મધ્યમાદી, વસંત, ધનાશ્રી, પંચમ, લલિત, ગુર્જરી, દેશી, વરાટી, રામકલી, કનટિક, અસાવરી, ગૌડી, મતિ, મંજરી, ત્રિગુણા, દેશાક, ભૂપાલી, વેલાવતી, ધોરણી, કંબોધી, ગંદકરી, તોડી, બંગાલી, દેસાવરી સૈંધવી, કેદાર, નટ, ગંધાર, સાગર, સાગલ, સંસ્થાવતી, કુકુભ, કૌશિકી, કામોદી.
:(૯૬)
:(૯૬)
:ભૈરવી, ભૈરવી, બૈરારી, સિંધરવી, દિનની પૂરિયા, તિલંગ, સુહા, પંચમ, બિલાવલ, અલ્હૈયા, મારૂ, માડ, બરહંસ, ધનાશ્રી, મુલતાની, માલશ્રી, જૈતશ્રી, સુધરાઈ, ગંધારી, ભીમપલાસી, કામક, હિંડોળ, રામકલી, દેશાખ, :લલિતા, માલી ગોરા, બિભાસ, જૈત, પૂર્વી, તિરવત, દેવગિરી, નટ, કેદાર, કાન્હરો દરબારી, કાન્હરો શાહાના, કાહરા અડા, કાહેર બાગેલરી,કાન્હરે સુહા-કાન્હરો સુધરાઈ, કાન્હરો નાયકી, કાન્હરો મિયાને, કેશી કાન્હા :કાલ્ડરોગારા, જૈજૈવંતી, ભૂપાલી કલ્યાણ, યમનકલ્યાણ, હમીર કલ્યાણ, શુદ્ધ કલ્યાણ, શ્યામકલ્યાણ, શ્રીરામ, આશાવરી, મ્હારવા, સિંધુડા, વસંત, સોહિણી, જીલફ, મેઘરાગ, મહાર, ગજરી, દેશકાર, સારંગશુદ્ધ, બિંદ્રાબની :સારંગ, ગૌડ સારંગ, મદમાત સારંગ, નટનારાયણ, શકરાભરણ, હેમકલ્યાણ, બહાર, માંઝી, ગૌડમલ્હાર, સોરઠમલ્હાર, પરજ, જોગિયા અસવારી, દેવગાંધાર, જોનપુરી ટોડી, ગાંધારી ટોડી, લાચારી ટોડી, ખટ, સુરપરદા, :બીલાવલ, અહૈયા, દેવગિરિ, બિરવા, પીલુ, ધાની, જીલ્લા, કાફી, જિંઝો, પહાડી જિંઝોટી, બીસવાડા, ધોલશ્રી, જંગલા, છાયાનટ, નટમલહારી, ગારા, તિલકકામોદ, બિહાગ.
:ભૈરવી, ભૈરવી, ખૈરારી, સિંધભૈરવી, દિનની પૂરિયા, તિલંગ, સુહા, પંચમ, બિલાવલ, અલ્હૈયા, મારૂ, માડ, બરહંસ, ધનાશ્રી, મુલતાની, માલશ્રી, જૈતશ્રી, સુધરાઈ, ગંધારી, ભીમપલાસી, કામોદ, હિંડોળ, રામકલી, દેશાખ, લલિતા, માલીગોરા, બિભાસ, જૈત, પૂર્વી, તિરવત, દેવગિરી, નટ, કેદાર, કાન્હરો દરબારી, કાન્હરો શાહાના, કાન્હારો અડાતો, કાન્હારો બાગેસરી, કાન્હરો  સુહા, કાન્હરો સુધરાઈ, કાન્હરો નાયકી, કાન્હરો મિયાનો, કોશી કાન્હરો, કાન્હારો ગારા, જૈજૈવંતી, ભૂપાલી કલ્યાણ, યમન કલ્યાણ, હમીર કલ્યાણ, શુદ્ધ કલ્યાણ, શ્યામ કલ્યાણ, શ્રીરામ, આશાવરી, મ્હારવા, સિંધુડા, વસંત, સોહિણી, જીલફ, મેઘરાગ, મલ્હાર, ગજરી, દેશકાર, સારંગશુદ્ધ, બિંદ્રાબની સારંગ, ગૌડ સારંગ, મદમાત સારંગ, નટનારાયણ, શંકરાભરણ, હેમકલ્યાણ, બહાર, માંઝી, ગૌડમલ્હાર, સોરઠમલ્હાર, પરજ, જોગીયા અસવારી, દેવગાંધાર, જૌનપુરી ટોડી, ગાંધારી ટોડી, લાચારી ટોડી, ખટ, સુરપરદા, બીલાવલ, અલ્હૈયા, દેવગિરિ, બિરવા, પીલુ, ધાની, જીલ્લા, કાફી, જિંઝોટી, પહાડી જિંઝોટી, બીસવાડા, ધોલશ્રી, જંગલા, છાયાનટ, નટમલ્હારી, ગારા, તિલકકામોદ, બિહાગ.


રાજગુણ (૯૪),
રાજગુણ (૯૪),
:વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિજય, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રૂપ, સ્વરૂપ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સૌમત્વ, સકલવ, સલજ્જત્વ, :પ્રસન્નત્વ, પ્રભુત્વ, પ્રાંજલિત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રસાદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પારિદ, સંગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, વિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, :પ્રતિજ્ઞા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, શૌર્ય, ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય, બુદ્ધિ, બલ, અધીક્ષ, વિરોધ, વિષય, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, મહોત્સવ, મન્ત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, મુક્તિ, :યુક્તિ, આસક્તિ, અનુક્રમ, અનુરાગ, અભિમાન, દાન, કારુણ્ય, દર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, મર્યાદા, મંડન, ઉદાત્ત, ઉદય, ઉત્સાહ, ઉત્તમગુણ.  
:વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિજય, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રુપ, સ્વરૂપ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સોમત્વ, સકલત્વ, સલજ્જત્વ, પ્રસન્નત્વ, પ્રભુત્વ, પ્રાંજલિત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રસાદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પાચ્છિદ, સંગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, વિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, પ્રતિજ્ઞા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, શૌર્ય, ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય, બુદ્ધિ, બલ, અધીક્ષ, વિરોધ, વિષય, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, મહોત્સવ, મન્ત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, મુક્તિ, યુક્તિ, આસક્તિ, અનુક્રમ, અનુરાગ, અભિમાન, દાન, કારુણ્ય, દર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, મર્યાદા, મંડન, ઉદાત્ત, ઉદય, ઉત્સાહ, ઉત્તમગુણ.  
:(૯૪)
:(૯૪)
:વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રૂપગુણ, સ્વરૂપગુણ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સમત્વ, સકલત્વ, સલજ્જત્વ, :પ્રસન્નત્વ, પ્રભુત્વ, પ્રાંજલત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રસાદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પરિચ્છન્દ, સંગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, વિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, :પ્રતિજ્ઞા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય, બુદ્ધિ, બલ, અધ્યક્ષ, વિરોધ, વિષય, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, :શક્તિ, મુક્તિ, યુક્તિ, આસક્તિ, અનુક્રમ, અભિમાન, દાન, કારુણ્ય, દૃર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, મર્યાદ, મંડન, ઉદાત્ત, ઉંદય, ઉત્સાહ, ઉત્તમ ગુણ.
:વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રૂપગુણ, સ્વરૂપગુણ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સોમત્વ, સકલત્વ, સલજ્જત્વ, પ્રસન્નત્વ, પ્રભુત્વ, પ્રાંજલત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રસાદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પરિચ્છન્દ, સંગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, વિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, પ્રતિજ્ઞા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય, બુદ્ધિ, બલ, અધ્યક્ષ, વિરોધ, વિષય, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, શક્તિ, મુક્તિ, યુક્તિ, આસક્તિ, અનુક્રમ, અભિમાન, દાન, કારુણ્ય, દૃર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, મર્યાદ, મંડન, ઉદાત્ત, ઉદય, ઉત્સાહ, ઉત્તમ ગુણ.
:(૯૬)
:(૯૬)
:વંશ, વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિચાર, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રૂ૫, સ્વરૂપ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સૌમ્યત્વ, સકલત્વ, સલજ્જત્વ, ડસનત્વ, :પ્રભુત્વ, પ્રાંજલત્વ, પાવકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિમાન, પ્રામાણિક, શરણપ્રદ, પ્રમોદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પરિચ્છેદ, સંગ્રહ, વિગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, ધૈર્ય, સ્થૈર્ય, શૌર્ય, ચાતુર્ય, :બુદ્ધિ, બલ, સામર્થ્ય, આક્ષેપ, વિરોધ, આદર, દોષ, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, શક્તિ, અશક્તિ, યુક્તિ, :અયુક્તિ, અનુક્રમ, અભિમાન, દાન, માન, કારુણ્ય, દાક્ષિણ્ય, દર્શન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, રસન, મર્યાદા, મદન, ઉદાર, ઉત્સાહ, હર્ષ, ક્રોધ, લોભ, ઉત્તમગુણ, (વ. ૨. કો.)
:વંશ, વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિચાર, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સમાધાન, સૌખ્ય, સૌજન્ય, સૌભાગ્ય, રુ૫, સ્વરૂપ, સંયોગ, વિયોગ, વિભાગ, સાંગત્ય, સંપૂર્ણત્વ, સૌમ્યત્વ, સકલત્વ, સલજ્જત્વ, ડસનત્વ, પ્રભુત્વ, પ્રાંજલત્વ, પાવકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિમાન, પ્રામાણિક, શરણપ્રદ, પ્રમોદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પરિચ્છેદ, સંગ્રહ, વિગ્રહ, સદાગ્રહ, નિગ્રહ, અનુગ્રહ, તુષ્ટિ, પુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, શૌર્ય, ચાતુર્ય, બુદ્ધિ, બલ, સામર્થ્ય, આક્ષેપ, વિરોધ, આદર, દોષ, વિશેષ, વિનોદ, વૃદ્ધિ, સિદ્ધિ, કાન્તિ, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વ્યુત્પત્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ભાવકત્વ, ગુરુત્વ, સ્મૃતિ, શક્તિ, અશક્તિ, યુક્તિ, અયુક્તિ, અનુક્રમ, અભિમાન, દાન, માન, કારુણ્ય, દાક્ષિણ્ય, દર્શન, શ્રવણ, ઘ્રાણ, રસન, મર્યાદા, મદન, ઉદાર, ઉત્સાહ, હર્ષ, ક્રોધ, લોભ, ઉત્તમગુણ, (વ. ૨. કો.)
:(૯૮)
:(૯૮)
:વંશ, વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિચાર, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌજન્ય, સૌખ્ય, સૌભાગ્ય, સાવધાન, રૂપ, સ્વરૂપ, સંયોગ, સાંગત્ય, વિભાગ, સંપૂર્ણત્વ, સ્વજનત્ત્વ, પ્રસન્નત્વ, :પ્રાંજલત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણુત્વ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પરિચ્છેદ, સંગ્રહ, નિગ્રહ, અનુગ્રહ, વિગ્રહ, આગ્રહ, પુષ્ટિ, તુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, શૌર્ય, :ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય બુદ્ધિ, બલ, આક્ષેપ, નિરોધ, વિષય, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ગુરુત્વ, ભાવુકત્વ, સ્મૃતિ, શક્તિ, ભુક્તિ, યુક્તિ, મુક્તિ અનુરાગ, અનુવાસ, ઉપકૃતિ, અભિમાન, દાન, :કરુણા, દાક્ષિણ્ય, દર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, શ્રાવણ, મર્યાદા, મંડણ, થ્રાણ, ઉદય, ગ્રહણ, ઉદાત્ત, ઉત્સાહ, ઉત્તમત્વ. (વ. ૨. કો).
:વંશ, વિદ્યા, વિનય, વિવેક, વિચાર, વિસ્તાર, સદાચાર, સત્ય, શૌચ, સન્માન, સંસ્થાન, સમાધાન, સૌજન્ય, સૌખ્ય, સૌભાગ્ય, સાવધાન, રુપ, સ્વરૂપ, સંયોગ, સાંગત્ય, વિભાગ, સંપૂર્ણત્વ, સ્વજનત્ત્વ, પ્રસન્નત્વ, પ્રાંજલત્વ, પાલકત્વ, પાંડિત્ય, પ્રણયિત્વ, પ્રમાણત્વ, શરણ, પ્રમોદ, પ્રતાપ, પ્રારંભ, પ્રભાવ, પરિચ્છેદ, સંગ્રહ, નિગ્રહ, અનુગ્રહ, વિગ્રહ, આગ્રહ, પુષ્ટિ, તુષ્ટિ, પ્રીતિ, પ્રાપ્તિ, પ્રશંસા, પ્રતિષ્ઠા, સ્થૈર્ય, ધૈર્ય, શૌર્ય, ચાતુર્ય, ગાંભીર્ય, બુદ્ધિ, બલ, આક્ષેપ, નિરોધ, વિષય, કીર્તિ, વિસ્ફૂર્તિ, વાત્સલ્ય, માંગલ્ય, મહોત્સવ, મંત્ર, રસિકત્વ, ગુરુત્વ, ભાવુકત્વ, સ્મૃતિ, શક્તિ, ભુક્તિ, યુક્તિ, મુક્તિ અનુરાગ, અનુવાસ, ઉપકૃતિ, અભિમાન, દાન, કરુણા, દાક્ષિણ્ય, દર્શન, સ્પર્શન, રસન, શ્રવણ, શ્રાવણ, મર્યાદા, મંડણ, ઘ્રાણ, ઉદય, ગ્રહણ, ઉદાત્ત, ઉત્સાહ, ઉત્તમત્વ. (વ. ૨. કો).


રાજદોષ (૧૪).  
રાજદોષ (૧૪).  
:નાસ્તિક્ય, અનૃત, ક્રોધ, પ્રમાદ, દીર્ઘસૂત્રતા, અદર્શન, આલસ્ય, ઇંદ્રિવશ્યતા. અર્થાનાં એકેન ચિંતન, મૂખમંત્રણા, નિશ્ચિતાનામનારંભ, મંત્રણાઅરક્ષણ, મંગલાધપ્રયોગ, પ્રત્યુત્પાનં.
:નાસ્તિક્ય, અનૃત, ક્રોધ, પ્રમાદ, દીર્ઘસૂત્રતા, અદર્શન, આલસ્ય, ઇંન્દ્રિવશ્યતા. અર્થાનાં એકેન ચિંતન, મૂખમંત્રણા, નિશ્ચિતાનામનારંભ, મંત્રણાઅરક્ષણ, મંગલાધપ્રયોગ, પ્રત્યુત્પાનં.


રાજપાત્ર (૩૬).  
રાજપાત્ર (૩૬).  
:ધર્મપાત્ર, અર્થપાત્ર, કામપાત્ર, વિનોદપાત્ર, વિદ્યાપાત્ર, વિલાસપાત્ર, વિચારપાત્ર, ક્રીડાપાત્ર, હાસ્યપાત્ર, શૃંગારપાત્ર, વીરપાત્ર, દર્શનપાત્ર, સત્પાત્ર, દેવપાત્ર, રાજપાત્ર, માનપાત્ર, મન્ત્રિપાત્ર, સંધિપાત્ર, મહત્તમપાત્ર, :અમાત્યપાત્ર, પ્રધાનપાત્ર, અધ્યક્ષપાત્ર, સેનાપાત્ર, નાગરપાત્ર, પૂજ્યપાત્ર, માન્યપાત્ર, પદસ્થપાત્ર, દેશીપાત્ર, રાજ્ઞીપાત્ર, કુલપુત્રિકાપાત્ર, પુનર્ભૂપાત્ર, વેશ્યાપાત્ર, પ્રતિપારિકાપાત્ર, ગુણપાત્ર, દાસીપાત્ર, (વ. ૨. કો.)
:ધર્મપાત્ર, અર્થપાત્ર, કામપાત્ર, વિનોદપાત્ર, વિદ્યાપાત્ર, વિલાસપાત્ર, વિચારપાત્ર, ક્રીડાપાત્ર, હાસ્યપાત્ર, શૃંગારપાત્ર, વીરપાત્ર, દર્શનપાત્ર, સત્પાત્ર, દેવપાત્ર, રાજપાત્ર, માનપાત્ર, મન્ત્રિપાત્ર, સંધિપાત્ર, મહત્તમપાત્ર, અમાત્યપાત્ર, પ્રધાનપાત્ર, અધ્યક્ષપાત્ર, સેનાપાત્ર, નાગરપાત્ર, પૂજ્યપાત્ર, માન્યપાત્ર, પદસ્થપાત્ર, દેશીપાત્ર, રાજ્ઞીપાત્ર, કુલપુત્રિકાપાત્ર, પુનર્ભૂપાત્ર, વેશ્યાપાત્ર, પ્રતિપારિકાપાત્ર, ગુણપાત્ર, દાસીપાત્ર, (વ. ૨. કો.)


રાજરત્ન (૭)
રાજરત્ન (૭)
:ચક્રરત્ન, હસ્તિરત્ન, અશ્વરત્ન, મહિરત્ન, સ્ત્રીરત્ન, ગૃહપતિરત્ન, પરિણાયરત્ન.
:ચક્રરત્ન, હસ્તિરત્ન, અશ્વરત્ન, મહિરત્ન, સ્ત્રીરત્ન, ગૃહપતિરત્ન, પરિણાયરત્ન.
:(૧૪).
:(૧૪).
:લક્ષ્મી, કૌસ્તુભ, પારિજાત, સુરા, ધન્વંતરિ, ચંદ્રમા, કામધેનુ, ઐરાવત, રંભા, ઉચ્ચૈશ્રવા, હલાહલ, સારંગ ધનુષ્ય, પાંચજન્ય શંખ, અમૃત,
:લક્ષ્મી, કૌસ્તુભ, પારિજાત, સુરા, ધન્વંતરિ, ચંદ્રમા, કામધેનુ, ઐરાવત, રંભા, ઉચ્ચૈશ્રવા, હલાહલ, સારંગ ધનુષ્ય, પાંચજન્ય શંખ, અમૃત.
:(૧૪)
:(૧૪)
:હાથી, ઘોડા, રથ, સ્ત્રીઓ, બાણ, ભંડાર, પુષ્પ, વસ્ત્રો, વૃક્ષો, શસ્ત્રો, પાશ, મણિઓ, છત્ર, વિમાન.
:હાથી, ઘોડા, રથ, સ્ત્રીઓ, બાણ, ભંડાર, પુષ્પ, વસ્ત્રો, વૃક્ષો, શસ્ત્રો, પાશ, મણિઓ, છત્ર, વિમાન.


રાજલક્ષણ (૩૨)
રાજલક્ષણ (૩૨)
:છત્ર, કમલ, ધનુષ્ય, રથ, વજ્ર, કશ્યપ, અંકુશ, વાપિકા, સ્વસ્તિક, તોરણ, સરોવર, કેસરીસિંહ, વૃક્ષ, ચક્ર, શંખ, હસ્તી, સમુદ્ર, કલશ, મહેલ, મત્સ્ય, જવ, યજ્ઞ, સ્તૂપ, કમંડલ, યવતિ, ચામર, દર્પણ, બદલ, :પતાકા, અભિષેક, ઉત્તમમાલા, મયૂર.
:છત્ર, કમલ, ધનુષ્ય, રથ, વજ્ર, કશ્યપ, અંકુશ, વાપિકા, સ્વસ્તિક, તોરણ, સરોવર, કેસરીસિંહ, વૃક્ષ, ચક્ર, શંખ, હસ્તી, સમુદ્ર, કલશ, મહેલ, મત્સ્ય, જવ, યજ્ઞ, સ્તૂપ, કમંડલ, યવતિ, ચામર, દર્પણ, બદલ, પતાકા, અભિષેક, ઉત્તમમાલા, મયૂર.


રાજવંશ (૩૬)  
રાજવંશ (૩૬)  
:સૂર્યવંશ, સોમવંશ, યાદવવંશ, કદમ્બવંશ, પરમારવંશ, ઈક્ષ્વાકુવંશ, ચૌહાણવશ ચૌલુકયવંશ, મૌરિકવંશ, શિલારવંશ, સૈન્ધવવંશ, છિન્દક વંશ, કરટવંશ, કરટપાલવંશ, ચન્દિલ્લવંશ, ગુહિલવંશ, ગુહિલપુત્રવંશ, :પોતિકપુત્રવંશ, મંકાણકવંશ, વંશ, રાજ્યપાવંશ, અનંગવંશ, નિકુંભવંશ, દધિકરવંશ, કલચુરવંશ, કાલમુખવંશ, દાયિકવંશ, (વ. ૨. કો.)
:સૂર્યવંશ, સોમવંશ, યાદવવંશ, કદમ્બવંશ, પરમારવંશ, ઇક્ષ્વાકુવંશ, ચૌહાણવશ ચૌલુક્યવંશ, મૌરિકવંશ, શિલારવંશ, સૈન્ધવવંશ, છિન્દક વંશ, કરટવંશ, કરટપાલવંશ, ચન્દિલ્લવંશ, ગુહિલવંશ, ગુહિલપુત્રવંશ, પોતિકપુત્રવંશ, મંકાણકવંશ, વંશ, રાજ્યપાવંશ, અનંગવંશ, નિકુંભવંશ, દધિકરવંશ, કલચુરવંશ, કાલમુખવંશ, દાયિકવંશ, (વ. ૨. કો.)


રાજવિનોદ (૩૬)
રાજવિનોદ (૩૬)
:દર્શનવિનોદ, શ્રવણવિનોદ, કૃત્રિમવિનોદ, ગીતવિનોદ, વાદ્યવિનોદ, નૃત્યવિનોદ શુદ્ધલિખિતવિનોદ, સખ્યવિનોદ, વક્તૃત્વવિનોદ, કવિત્વવિનોદ, શાસ્ત્રવિનોદ, કરવિનોદ, વિબુધ્યવિનોદ, અક્ષરવિનોદ, ગણિતવિનોદ, :શસ્ત્રવિનોદ, રાજવિનોદ, તુરંગવિનોદ, પક્ષિવિનોદ, આખેટકવિનોદ, જલવિનોદ, યંત્રવિનોદ, મંત્રવિનોદ, મહોત્સવવિનોદ, ફલવિનોદ, ગણિતવિનોદ, પઠિતવિનોદ, પત્રવિનોદ, પુષ્પવિનોદ, કલાવિનોદ, કથાવિનોદ, :કેશવિનોદ, પ્રહેલિકાવિનોદ, ચિત્રવિનોદ, ચલચિત્ર વિનોદ, સ્તવવિનોદ,
:દર્શનવિનોદ, શ્રવણવિનોદ, કૃત્રિમવિનોદ, ગીતવિનોદ, વાદ્યવિનોદ, નૃત્યવિનોદ શુદ્ધલિખિતવિનોદ, સખ્યવિનોદ, વક્તૃત્વવિનોદ, કવિત્વવિનોદ, શાસ્ત્રવિનોદ, કરવિનોદ, વિબુધ્યવિનોદ, અક્ષરવિનોદ, ગણિતવિનોદ, શસ્ત્રવિનોદ, રાજવિનોદ, તુરંગવિનોદ, પક્ષિવિનોદ, આખેટકવિનોદ, જલવિનોદ, યંત્રવિનોદ, મંત્રવિનોદ, મહોત્સવવિનોદ, ફલવિનોદ, ગણિતવિનોદ, પઠિતવિનોદ, પત્રવિનોદ, પુષ્પવિનોદ, કલાવિનોદ, કથાવિનોદ, કેશવિનોદ, પ્રહેલિકાવિનોદ, ચિત્રવિનોદ, ચલચિત્ર વિનોદ, સ્તવવિનોદ.
:(૩૬)
:(૩૬)
:દર્શનવિનોદ, શ્રવણ, નૃત્ય, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, પાઠય, આખ્યાન, વક્તવ્ય, લેખ્ય, કવિત્વ, વાદ, શાસ્ત્ર, શસ્ત્ર, અસ્ત્ર, યુદ્ધકાર, નિયુદ્ધકાર, ગણિત, ગજ, તુરગ, પક્ષી, આખેટક, દ્યુત, જલ, યંત્ર, મંત્ર, મહોત્સવ, પત્ર, :પુષ્પ ફલ, કલા, કથા, પ્રહેલિકા, પદાર્થ, તત્ત્વ, બલ, ચિત્રસૂત્ર.
:દર્શનવિનોદ, શ્રવણ, નૃત્ય, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, પાઠ્ય, આખ્યાન, વક્તવ્ય, લેખ્ય, કવિત્વ, વાદ, શાસ્ત્ર, શસ્ત્ર, અસ્ત્ર, યુદ્ધકાર, નિયુદ્ધકાર, ગણિત, ગજ, તુરગ, પક્ષી, આખેટક, દ્યુત, જલ, યંત્ર, મંત્ર, મહોત્સવ, પત્ર, પુષ્પ ફલ, કલા, કથા, પ્રહેલિકા, પદાર્થ, તત્ત્વ, બલ, ચિત્રસૂત્ર.


રાજયાંગ (૭)
રાજ્યાંગ (૭)
:રાજા, અમાત્ય, સામંત, કોષ, રાજ્ય, દુર્ગ, સેના.
:રાજા, અમાત્ય, સામંત, કોષ, રાજ્ય, દુર્ગ, સેના.
:(૭) સ્વામિ, અમાત્ય, જનપદ, ભાંડાગાર, દુર્ગ, બલ, મિત્રાંગ.  
:(૭) સ્વામિ, અમાત્ય, જનપદ, ભાંડાગાર, દુર્ગ, બલ, મિત્રાંગ.  
Line 3,767: Line 3,827:
:નાટક, પ્રકરણ, ભાણુ, વ્યાયોગ, સમવહાર, ડિમ, ઈહામૃગ, અંક, વીથિ, પ્રહસન.
:નાટક, પ્રકરણ, ભાણુ, વ્યાયોગ, સમવહાર, ડિમ, ઈહામૃગ, અંક, વીથિ, પ્રહસન.
:(૧૦).
:(૧૦).
:ભાણ, પ્રહસન, વ્યાયોગ, ઉત્સુષ્ટિકાંક, અંક, વીથિ, નાટક, ત્રોટક, ઈહામૃગ રૂપક.
:ભાણ, પ્રહસન, વ્યાયોગ, ઉત્સુષ્ટિકાંક, અંક, વીથી, નાટક, ત્રોટક, ઈહામૃગ રુપક.


રૂપસ્કંધ (૪).
રૂપસ્કંધ (૪).
Line 3,773: Line 3,833:


રુદ્ર (૧૧).  
રુદ્ર (૧૧).  
:મનુ, મન્યુ, મહિનસ્, મહાન, શિવ, ઋતુધ્વજ, ઉગ્રતા, ભવ, કાલ, વામદેવ, ધૃતવ્રત.  
:મનુ, મન્યુ, મહિનસૂ, મહાન, શિવ, ઋતુધ્વજ, ઉગ્રરેતા, ભવ, કાલ, વામદેવ, ધૃતવ્રત.  
:(૧૧)
:(૧૧)
:મૃગવ્યાધ, સર્પ, નિઋતિ, અજૈપાત, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, દહન, ઈશ્વર, કપાલી, મહાદ્યુતી, ભર્ગ.
:મૃગવ્યાધ, સર્પ, નિર્ઋકતિ, અજૈકપાત, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, દહન, ઈશ્વર, કપાલી, મહાદ્યુતી, ભર્ગ.
:(૧૦)
:(૧૦)
:અત્યેંદુ, અચ્છેંદુ, અકાળુ, અવિકાસણ, અમરૂષણ, તમુ, મનુ, અઘોર, તત્પુરુષ, હનુમંત.
:અત્યેંદુ, અચ્છેંદુ, અકાળુ, અવિકાસણ, અમરૂષણ, તમુ, મનુ, અઘોર, તત્પુરુષ, હનુમંત.
Line 3,785: Line 3,845:
:અજ, એકપાદ, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, હર, બહુરૂપ, ત્ર્યંબક, વૃષાકપી, શંશુ, કપર્દી, રૈયત.
:અજ, એકપાદ, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, હર, બહુરૂપ, ત્ર્યંબક, વૃષાકપી, શંશુ, કપર્દી, રૈયત.
:(૧૧)
:(૧૧)
:વીરભદ્ર, શંભુ, ગિરીશ, અજેકપાત, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, અપરાજિત, ભૂવનાધીશ્વર, કપાલી, સ્થાણુ, ભગ.
:વીરભદ્ર, શંભુ, ગિરીશ, અજૈકપાત, અહિર્બુધન્ય, પિનાકી, અપરાજિત, ભૂવનાધીશ્વર, કપાલી, સ્થાણુ, ભગ.
:(૧૧)
:(૧૧)
:મહાદેવ (ઈશાન), અભેદ (પૂર્વ), અમર (અગ્નિકોણ), સૌરવ (દક્ષિણ), અકાલ(નૈઋત્ય), તખ્ત (વાયવ્ય), અવિકાર (પશ્ચિમ), સિદ્ધ (ઉત્તર), આધાર, તત્પુરુષ, હનુંમત (મધ્યભાગ)  
:મહાદેવ (ઈશાન), અભેદ (પૂર્વ), અમર (અગ્નિકોણ), સૌરવ (દક્ષિણ), અકાલ(નૈઋત્ય), તખ્ત (વાયવ્ય), અવિકાર (પશ્ચિમ), સિદ્ધ (ઉત્તર), આધાર, તત્પુરુષ, હનુંમત (મધ્યભાગ)  
:(૧૧)
:(૧૧)
:અભેદ, અમર, અચ્છેદ, અકલ, અવિનાશ, તમાક્ષ, સદ્યોવામ, અઘોર, તપુરુષ, મહેશ, ત્રિલોચન,
:અભેદ, અમર, અચ્છેદ, અકલ, અવિનાશ, તપાક્ષ, સદ્યોવામ, અઘોર, તપુરુષ, મહેશ, ત્રિલોચન,


રુદ્રાણી (૧૧)
રુદ્રાણી (૧૧)
:ધી, વૃત્તિ, ઉશના, ઉમા, નિયુત , સપિ, ઈલા, અંબિકા, ઈરાવતી, સુધા, દીક્ષા.
:ધી, વૃત્તિ, ઉશના, ઉમા, નિયુત્, સર્પિ, ઈલા, અંબિકા, ઈરાવતી, સુધા, દીક્ષા.


રોગપરીક્ષા (૩).  
રોગપરીક્ષા (૩).  
Line 3,798: Line 3,858:


રંગ (૭).  
રંગ (૭).  
:જાંબલી, નીલ, વાદળી, લીલો, પીળો, નારંગી, રાતો.
:જાંબલી, નીલો, વાદળી, લીલો, પીળો, નારંગી, રાતો.


{{center|'''[ લ ]'''}}
{{center|'''[ લ ]'''}}
Line 3,806: Line 3,866:
:તારુણ્ય, કામવિકાર, રતિમાં વક્રતા, ક્રોધમાં, કોમળતા, લજજા, (કામદેવતા).
:તારુણ્ય, કામવિકાર, રતિમાં વક્રતા, ક્રોધમાં, કોમળતા, લજજા, (કામદેવતા).
:(૩૨). (પુરુષલક્ષણ)
:(૩૨). (પુરુષલક્ષણ)
:કુળવંત, શીલવંત, પરાક્રમી, બુદ્ધિવંત, પરદારવર્જિત, શાસ્ત્રજ્ઞ, સંતોષી, સ્વસ્થ ચિત્તવાળો, સજ્જન, અલ્પકામરસવાળો, ઈન્દ્રિયજિત, અલ્પાહારી, ગુરુ ભક્તિવાળો, ધર્મી, દાતાર, માતૃભક્ત, પિતૃઆજ્ઞાકારી, પરોપકારી, :દેવપૂજન કરનાર, અલ્પનિદ્રાવાળો, પુરૂષાર્થી, સત્યવક્તા, વિનોદી, કામનારહિત, ગુણી, દયાળુ, જ્ઞાની, મિત્ર, પ્રભુનિષ્ઠાવાળો, સ્વમાની, પવિત્ર, પરવાસવર્જિત (વ. વૃં. દી.)
:કુળવંત, શીલવંત, પરાક્રમી, બુદ્ધિવંત, પરદારવર્જિત, શાસ્ત્રજ્ઞ, સંતોષી, સ્વસ્થ ચિત્તવાળો, સજ્જન, અલ્પકામરસવાળો, ઈન્દ્રિયજિત, અલ્પાહારી, ગુરુ ભક્તિવાળો, ધર્મી, દાતાર, માતૃભક્ત, પિતૃઆજ્ઞાકારી, પરોપકારી, દેવપૂજન કરનાર, અલ્પનિદ્રાવાળો, પુરૂષાર્થી, સત્યવક્તા, વિનોદી, કામનારહિત, ગુણી, દયાળુ, જ્ઞાની, મિત્ર, પ્રભુનિષ્ઠાવાળો, સ્વમાની, પવિત્ર, પરવાસવર્જિત (વ. વૃં. દી.)
:(૩૨) (પુરુષ લક્ષણ).
:(૩૨) (પુરુષ લક્ષણ).
:પાંચદીર્ઘ-નાક, હાથ, હડપચી, જાનુ.
:પાંચદીર્ઘ,-નાક, હાથ, હડપચી, જાનુ.
:પાંચસૂક્ષ્મ– ચામડી, વાળ, આંગળીના વેઢા, દાંત, રૂંવાટી,
:પાંચસૂક્ષ્મ– ચામડી, વાળ, આંગળીના વેઢા, દાંત, રૂંવાટી,
:સાત રક્ત– આંખના ખૂણા, હથેળી, તળિયા, તાળવું, હોઠ, જીભ, નખ.
:સાત રક્ત– આંખના ખૂણા, હથેળી, તળિયા, તાળવું, હોઠ, જીભ, નખ.
Line 3,818: Line 3,878:
:સિંહનું એક- પરાક્રમ.  
:સિંહનું એક- પરાક્રમ.  
:બગલાનું એક- એકચિત્ત.
:બગલાનું એક- એકચિત્ત.
:કૂકડાનાં ચાર- વહેલા ઊઠવું, અડગ રહેવું, પરિવારનું પોષણ  કરવું, સ્ત્રી ઉપર વહાલ રાખવું.
:કૂકડાનાં ચાર- વહેલા ઊઠવું, અડગ રહેવું, પરિવારનું પોષણ  કરવું, સ્ત્રી ઉપર વ્હાલ રાખવું.
:મોરનાં સાત- ઊંચા સ્થાને રહેવું, શત્રુને છુંદવો, મધુર ભાષણ, સુંદર સ્વરૂપ, યુક્તિ-કળા જાણવી, ગર્વહીત રહેવું, સુઘડતા.
:મોરનાં સાત- ઊંચા સ્થાને રહેવું, શત્રુને છુંદવો, મધુર ભાષણ, સુંદર સ્વરૂપ, યુક્તિ-કળા જાણવી, ગર્વહીત રહેવું, સુઘડતા.
:કૂતરાનાં છ– થોડામાં સંતોષ, અલ્પ નિદ્રા, સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી
:કૂતરાનાં છ– થોડામાં સંતોષ, અલ્પ નિદ્રા, સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી સમજવું, સ્વામી ઉપર ભક્તિ, શૌર્ય, કૃતજ્ઞતા.
:સમજવું, સ્વામી ઉપર ભક્તિ, શૌર્ય, કૃતજ્ઞતા.
:ગધેડાંનાં ત્રણ- પરિશ્રમ, દંડ લેખવો નહીં, સંતોષ.
:ગધેડાંનાં ત્રણ- પરિશ્રમ, દંડ લેખવો નહીં, સંતોષ.
:કાગડાનાં પાંચ- કોઈનો વિશ્વાસ કરવો નહિ, ગુપ્તમૈથુન, અનભિમાન, સમોસાધુ થવું, ચંચળતા.
:કાગડાનાં પાંચ- કોઈનો વિશ્વાસ કરવો નહિ, ગુપ્તમૈથુન, અનભિમાન, સમોસાધુ થવું, ચંચળતા.
:મનુષ્યના પાંચ- સ્વમાન, ધીરજ, વાક્પટુતા, ક્ષમા, સત્ય.
:મનુષ્યના પાંચ- સ્વમાન, ધીરજ, વાક્પટુતા, ક્ષમા, સત્ય.
:(૩૨)  
:(૩૨)  
:સ્વર્ગ, મર્ત્ય, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ, કલા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રૂપ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશ, પાત્ર, સમય, પુરુષ, જ્યોતિષ્ક, ચિત્રલક્ષણ, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષી, સત્ત્વ, વ્યાપાર, :વસ્તુ, વિવેક, (વ. ૨. કો.)
:સ્વર્ગ, મર્ત્ય, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ, કલા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રુપ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશ, પાત્ર, સમય, પુરુષ, જ્યોતિષ્ક, ચિત્રલક્ષણ, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષિ, સત્ત્વ, વ્યાપાર, વસ્તુ, વિવેક, (વ. ૨. કો.)
:(૩૨)
:(૩૨)
:સ્વર્ગ, પાતાલ, મૃત્યુ, તત્ત્વ, રૂપ, વિદ્યા, મનુ, વિજ્ઞાન, વસ્તુ, વિનોદ, વાર્તા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રૂપક, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, કાલ, દેશ, પાત્ર, દ્રવ્ય, સમય, પુરુષ, સ્ત્રી, ગજ, પક્ષી, તુરગ, ધર્મ, રત્ન, :મિતહાર. (વ. ૨. કો.)
:સ્વર્ગ, પાતાલ, મૃત્યુ, તત્ત્વ, રુપ, વિદ્યા, મનુ, વિજ્ઞાન, વસ્તુ, વિનોદ, વાર્તા, ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય, રૂપક, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, કાલ, દેશ, પાત્ર, દ્રવ્ય, સમય, પુરુષ, સ્ત્રી, ગજ, પક્ષી, તુરગ, ધર્મ, રત્ન, મિતહાર. (વ. ૨. કો.)
:(૩૨).
:(૩૨).
:સ્વર્ગ, મૃત્યુ, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ્યત્ય, ગીત, નાટય, વાર્તા, નૃત્ય, રૂ૫, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશકાલ, પાત્ર, સમ્યક, સમય, પુરુષ, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષી, રત્ન, પાન, આહાર, :સદ્વ્યાપાર, વસ્તુલક્ષણ (વ. ૨. કો.)
:સ્વર્ગ, મૃત્યુ, પાતાલ, તનુ, વિદ્યા, વિજ્ઞાન, વાસ્તુ, વિનોદ, વાદ્યત્ય, ગીત, નાટ્ય, વાર્તા, નૃત્ય, રૂ૫, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, દેશકાલ, પાત્ર, સમ્યક, સમય, પુરુષ, સ્ત્રી, ગજ, તુરગ, પક્ષી, રત્ન, પાન, આહાર, સદ્વ્યાપાર, વસ્તુલક્ષણ (વ. ૨. કો.)
:લક્ષણ દોષ (૩).  
 
લક્ષણ દોષ (૩).  
:અવ્યાપ્તિ, અતિવ્યાપ્તિ, અસંભવ. (ન્યાય).
:અવ્યાપ્તિ, અતિવ્યાપ્તિ, અસંભવ. (ન્યાય).


Line 3,846: Line 3,906:
:ક્ષયોપશમ, વિશુદ્ધિ, દેશના લબ્ધિ, પ્રાયોગ્ય, કરણ.
:ક્ષયોપશમ, વિશુદ્ધિ, દેશના લબ્ધિ, પ્રાયોગ્ય, કરણ.
:(૮)
:(૮)
:અણિમા, મહિમા, લધિમા, ગરિમા, ઈષિત્વ, વશિત્વ, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય- (વ. ૨. કો.)
:અણિમા, મહિમા, લધિમા, ગરિમા, ઇષિત્વ, વશિત્વ, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય- (વ. ૨. કો.)
:(૧૦)
:(૧૦)
:જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, ચારિત્રાચરિત્ર, દાન, લાભ, ઉપભોગ, વીર્ય, સંયમ.
:જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, ચારિત્રાચરિત્ર, દાન, લાભ, ઉપભોગ, વીર્ય, સંયમ.
Line 3,853: Line 3,913:


લિપિ: (૬૪)
લિપિ: (૬૪)
:બ્રાહ્મી, ખરોષ્ટી, પુષ્કરસારી, અંગ, વંગ, મગધ, માંગલ્ય, મનુષ્ય, અંગુલીય, શકારિ, બ્રહ્મવલિ, દ્રાવિડ, કનારિ, દક્ષિણ, ઉગ્ર, સંખ્યા, અનુલોમ, ઊર્ધ્વધનુ, દરદ, ખાસ્ય, ચીન, હૂણ, મધ્યાક્ષરવિસ્તર, પુષ્પ, દેવ, :નાગ, યક્ષ, ગંધર્વ, કિન્નર, મહારોગ, અસુર, ગરુડ, મૃગચક્ર, ચક્ર, વાયુમરુ, ભૌમદેવ, અન્તરિક્ષદેવ, ઉત્તરકુરુદ્વીપ, અપરગૌડાદી, પૂર્વવિદેહ, ઉત્ક્ષેપ, નિક્ષેપ, પ્રક્ષેપ, સાગર, વજ્ર, લેખપ્રતિલેખ, અનુર્ત, શાસ્ત્રાવર્ત, :ગણાવર્ત, ઉત્પ્રેક્ષાપાવર્ત, વિક્ષેપાવત, પાદલિખિત, દ્વિરુત્તરપદસંધિલિખિત, દશોત્તરપદસંધિલિખિત, અધ્યાહારિણી, સર્વરુત્સંગ્રહણી, વિદ્યાનુલોમ, વિમિશ્રિત, પ્રાક્‌ષિતપસ્તપ્ત, ધરણીપ્રેક્ષણા, સણાષધનિખ્યંદ, સર્વોસારસંગ્રણી :સર્વભૂતરૂસંગ્રહણી. પૃ. ૧૩૪૦ (ઉગ્રલિપિ) ભ. ગ. મં.  
:બ્રાહ્મી, ખરોષ્ટી, પુષ્કરસારી, અંગ, વંગ, મગધ, માંગલ્ય, મનુષ્ય, અંગુલીય, શકારિ, બ્રહ્મવલિ, દ્રાવિડ, કનારિ, દક્ષિણ, ઉગ્ર, સંખ્યા, અનુલોમ, ઊર્ધ્વધનુ, દરદ, ખાસ્ય, ચીન, હૂણ, મધ્યાક્ષરવિસ્તર, પુષ્પ, દેવ, નાગ, યક્ષ, ગંધવે , કિન્નર, મહારોગ, અસુર, ગરુડ, મૃગચક્ર, ચક્ર, વાયુમરુ, ભૌમદેવ, અન્તરિક્ષદેવ, ઉત્તરકુરૂદ્વીપ, અપરગૌડાદી, પૂર્વવિદેહ, ઉત્ક્ષેપ, નિક્ષેપ, પ્રક્ષેપ, સાગર, વજ્ર, લેખપ્રતિલેખ, અનુદ્વુત, શાસ્ત્રાવર્ત, ગણાવર્ત, ઉત્ક્ષેપાવર્ત, વિક્ષેપાવર્ત, પાદલિખિત, દ્વિરુત્તરપદસંધિલિખિત, દશોત્તરપદસંધિલિખિત, અધ્યાહારિણી, સર્વરુત્સંગ્રહણી, વિદ્યાનુલોમ, વિમિશ્રિત, પ્રાક્‌ષિતપસ્તપ્ત, ધરણીપ્રેક્ષણા, સર્વોષધનિખ્યંદ, સર્વોસારસંગ્રણી, સર્વભૂતરૂદ્સંગ્રહણી. પૃ. ૧૩૪૦ (ઉગ્રલિપિ) ભ. ગ. મં.  
:કોષ્ઠકબુદ્ધિ, પદાનુસારી, બીજબુદ્ધિ, તેજોલેશ્યા, આહારક,
:કોષ્ઠકબુદ્ધિ, પદાનુસારી, બીજબુદ્ધિ, તેજોલેશ્યા, આહારક, શીતલેશ્યા, વૈકુર્વિકદેહ, અક્ષીણમહાનસી, પુલાક.
:શીતલેશ્યા, વૈકુર્વિકદેહ, અક્ષીણમહાનસી, પુલાક.


લબ્ધિ (૧૦) જ્ઞાન, દર્શનિ, ચારિત્ર, ચારિત્રાચરિત્ર, દાન, લાભ, ઉપભોગ, વીર્ય, સંયમ.
લબ્ધિ (૧૦) જ્ઞાન, દર્શનિ, ચારિત્ર, ચારિત્રાચરિત્ર, દાન, લાભ, ઉપભોગ, વીર્ય, સંયમ.
:(૨૮)
:(૨૮)
:અમશોષધિ, વિપુંડૌષધિ, ખેલેષધિ, જલ્લૌષધિ, સર્વોષધિ, સસ્મિજાશ્રોતો, અવધિ, ઋજુમતિ, વિપુલમતિ, ચારણ, આશીવિષ, કેવલી, ગણધર, પૂર્વધર, અહેલ્લ, ચક્રવર્તી, બલદેવ, વાસુદેવ, ક્ષીરમધુ, સર્પિરાશ્રવ.
:અમશોષધિ, વિપુંડૌષધિ, ખેલોષધિ, જલ્લૌષધિ, સર્વોષધિ, સમ્મિજાશ્રોતો, અવધિ, ઋજુમતિ, વિપુલમતિ, ચારણ, આશીવિષ, કેવલી, ગણધર, પૂર્વધર, અહેલ્લ, ચક્રવર્તી, બલદેવ, વાસુદેવ, ક્ષીરમધુ, સર્પિરાશ્રવ.


લૌકિક મતવિચાર (૩)
લૌકિક મતવિચાર (૩)
:ઊગતા ડામવા (૩): રોગ, ઋણ, શત્રુ.
:ઊગતા ડામવા (૩): રોગ, ઋણ, શત્રુ.
:કજિયાના કારણઃ જર, જમીન જોરુ.
:કજિયાના કારણઃ જર, જમીન છોરુ.
:કમઅક્કલ (૪) : પાણી પીને પૂછે ઘર, આંગળી ઘાલી પૂછે દર, દીકરી દઈને પૂછે કુળ, બાથ ભીડીને પૂછે બળ.
:કમઅક્કલ (૪) : પાણી પીને પૂછે ઘર, આંગળી ઘાલી પૂછે દર, દીકરી દઈને પૂછે કુળ, બાથ ભીડીને પૂછે બળ.
:ખાણ (૪): ઘર ચિંતાની ખાણ, દેહ રોગની ખાણ, વિદ્યા, આનંદની ખાણ, જ્ઞાન મોક્ષની ખાણ.
:ખાણ (૪): ઘર ચિંતાની ખાણ, દેહ રોગની ખાણ, વિદ્યા, આનંદની ખાણ, જ્ઞાન મોક્ષની ખાણ.
:અનુવૃષ્ટિ એંધાણ (૩): દિવસે વાદળ, બપોરે છાંટા, રાતે તારા.
:અનૃવૃષ્ટિ એંધાણ (૩): દિવસે વાદળ, બપોરે છાંટા, રાતે તારા.
:ઢાંકણ (૪) : કૂવાઢાંકણ પાવડા, જગનું જાર, બાપનું બેટો, ઘરનું ઢાંકણ નાર.
:ઢાંકણ (૪) : કૂવાઢાંકણ પાવડો, જગનું જાર, બાપનું બેટો, ઘરનું ઢાંકણ નાર.
:તિલક (૩) : વૈષ્ણવો ઊભું, શૈવો આડું, શાક્તો રક્તચંદનનું આડું.
:તિલક (૩) : વૈષ્ણવો ઊભું, શૈવો આડું, શાક્તો રક્તચંદનનું આડું.
:દેવી આરાધના (૨): ગીત સ્વરૂપે ગરબો નાટ્યસ્વરૂપે ભવાઈ.
:દેવી આરાધના (૨): ગીત સ્વરૂપે ગરબો નાટ્યસ્વરૂપે ભવાઈ.
:સુખઃ (૪) પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા, બીજું સુખ તે ભંડાર ભર્યા, ત્રીજુ સુખ તે સુલક્ષણી નાર, ચોથું સુખ તે પરિવાર, સ્ત્રીના ભૂષણ. (૩) લજ્જાશીલ, મધુરવાણી.
:સુખઃ (૪) પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા, બીજું સુખ તે ભંડાર ભર્યા, ત્રીજુ સુખ તે સુલક્ષણી નાર, ચોથું સુખ તે પરિવાર,  
:સ્ત્રીના ભૂષણ. (૩) લજ્જા શીલ, મધુરવાણી.


લવણ (૨)  
લવણ (૨)  
:સિંધવ, સંચળ, (વૈદક).  
:સિંધવ, સંચળ, (વૈદક).  
:(૫)
:(૫)
:સિંધાલૂણ, સંચળ, બિડવલણ, વડાગરું, સામુદ્રિક, (વૈદક). લિપિ (૧૮),  
:સિંધાલૂણ, સંચળ, બિડવલણ, વડાગરું, સામુદ્રિક, (વૈદક).  
:બ્રાહ્મી, યવનાની, દોસાપુરિયા, ખરૌષ્ઠી, પુકખરસારિયા (ખરશાવિકા) ભોગવતી, પહરાઇયા, અંતકખરિયા, અકખરપુઠ્ઠિયા, વૈનયિકી, નિહૃનવિકી, અંકલિપિ, ગણિતલિપિ, ગંધર્વલિપિ, આદર્શલિપિ, માહેશ્વરી, દોમલિપિ, :પૌલિન્દી. (પ્રજ્ઞાપના પદ ૧ સૂત્ર ૩૭) (વધુ માહિતી માટે જુઓઃ પુરવણી).
 
લિપિ (૧૮),  
:બ્રાહ્મી, યવનાની, દોસાપુરિયા, ખરૌષ્ઠી, પુકખરસારિયા (ખરશાવિકા) ભોગવતી, પહરાઇયા, અંતકખરિયા, અકખરપુઠ્ઠિયા, વૈનયિકી, નિહૃનવિકી, અંકલિપિ, ગણિતલિપિ, ગંધર્વલિપિ, આદર્શલિપિ, માહેશ્વરી, દોમલિપિ, પૌલિન્દી. (પ્રજ્ઞાપના પદ ૧ સૂત્ર ૩૭) (વધુ માહિતી માટે જુઓઃ પૂરવણી).


લિંગ (૩).  
લિંગ (૩).  
:પુલ્લિંગ, સ્ત્રીલિંગ, નપુંસકલિંગ.
:પુલ્લિંગ, સ્ત્રીલિંગ, નપુંસકલિંગ.
:(૬)
:(૬)
:મહાલિંગ, પ્રસાદલિંગ, ચરલિંગ, શિવલિગ, ગુરુલિંગ, આચારલિંગ.
:મહાલિંગ, પ્રસાદલિંગ, ચરલિંગ, શિવલિંગ, ગુરુલિંગ, આચારલિંગ.
:(૭)
:(૭)
:ઉપક્રમ, ઉપસંહાર, અભ્યાસ, અપૂર્વતા, ફલ, અર્થવાદ, ઉપપત્તિ.
:ઉપક્રમ, ઉપસંહાર, અભ્યાસ, અપૂર્વતા, ફલ, અર્થવાદ, ઉપપત્તિ.
Line 3,889: Line 3,951:


લોક (૨)
લોક (૨)
:ઈહલોક, પરલોક.
:ઇહલોક, પરલોક.
:(૩)
:(૩)
:પિતૃલોક, દેવલોક, ગાંધર્વલોક.
:પિતૃલોક, દેવલોક, ગાંધર્વલોક.
:(૩)
:(૩)
:સ્વર્ગલોક, મૃત્યુલોક, પાતાળલોક.
:સ્વર્ગલોક, મૃત્યુલોક, પાતાલલોક.
:(૭)
:(૭)
:ભૂલોક, ભુવલોક, સ્વર્ગલોક, મહર્લોક, જનલોક, તપલોક, સત્ય (બ્રહ્મ) લોક.
:ભૂલોક, ભુવર્લોક, સ્વર્લોક, મહર્લોક, જનર્લોક, તપલોક, સત્ય (બ્રહ્મ) લોક.
:(૮)
:(૮)
:બ્રહ્મલોક, પિતૃલોક, સામલોક, ઈન્દ્રલોક, ગંધર્વલોક, રાક્ષસલોક, પક્ષલોક, પિશાચલોક.
:બ્રહ્મલોક, પિતૃલોક, સામલોક, ઈન્દ્રલોક, ગંધર્વલોક, રાક્ષસલોક, પક્ષલોક, પિશાચલોક.
Line 3,901: Line 3,963:
:સૌધર્મ, ઈશાન, સનત્કુમાર, માહેન્દ્ર, બ્રહ્મલોક, લાંતક, મહાશુક્ર, સહસાર આણત, પ્રાણત, આરણ, અચ્યુત.
:સૌધર્મ, ઈશાન, સનત્કુમાર, માહેન્દ્ર, બ્રહ્મલોક, લાંતક, મહાશુક્ર, સહસાર આણત, પ્રાણત, આરણ, અચ્યુત.
:(૧૪)
:(૧૪)
:ભૂ, ભુવઃ સ્વઃ, મહ, જન, તપ, સત્ય, અતલ, વિતલ, સુતલ, તલાતલ, મહાતલ, રસાતલ, પાતાલ.  
:ભૂ, ભુવઃ, સ્વઃ, મહ, જન, તપ, સત્ય, અતલ, વિતલ, સુતલ, તલાતલ, મહાતલ, રસાતલ, પાતાલ.  


લોકપાલ (૪)
લોકપાલ (૪)
:સોમ, યમ, વરુણ, કુબેર,
:સોમ, યમ, વરુણ, કુબેર,
:(૫). ઈન્દ્ર, યમ, વરુણ, કુબેર, બ્રહ્મા.
:(૫). ઇન્દ્ર, યમ, વરુણ, કુબેર, બ્રહ્મા.
:(૮)
:(૮)
:ઘર, ધ્રુવ, સોમ, અન્હ, અનિલ, અનલ, પ્રત્યુષ, પ્રભાસ.  
:ઘર, ધ્રુવ, સોમ, અન્હ, અનિલ, અનલ, પ્રત્યુષ, પ્રભાસ.  
:(૭)
:(૭)
:ઈન્દ્ર (પૂર્વ દિશા), અગ્નિ (અગ્નિકોણ), યમ (દક્ષિણ), વરુણ (પશ્ચિમ), વાયુ (વાયવ્યકેણ), કુબેર (ઉત્તર), સોમ (ઈશાનકોણ).
:ઇન્દ્ર (પૂર્વ દિશા), અગ્નિ (અગ્નિકોણ), યમ (દક્ષિણ), વરુણ (પશ્ચિમ), વાયુ (વાયવ્યકોણ), કુબેર (ઉત્તર), સોમ (ઈશાનકોણ).
:(૮) ઈન્દ્રનો ઐરાવત, અગ્નિનો પુંડરિક, યમનો વામન, સૂર્યનો કુમુદ, વરુણનો અંજન, વાયુનો પુષ્પદંત, કુબેરનો સાર્વભૌમ, સોમને સુપ્રતીક.  
:(૮) ઈન્દ્રનો ઐરાવત, અગ્નિનો પુંડરિક, યમનો વામન, સૂર્યનો કુમુદ, વરુણનો અંજન, વાયુનો પુષ્પદંત, કુબેરનો સાર્વભૌમ, સોમને સુપ્રતીક.  
:(૯)
:(૯)
:ગણપતિ, દુર્ગા, વાયુ, આકાશ, અશ્વિનીકુમાર, વાસ્તુ – દેવતા, ક્ષેત્રપાલ, દિક્‌પાલ, મહારુદ્ર,
:ગણપતિ, દુર્ગા, વાયુ, આકાશ, અશ્વિનીકુમાર, વાસ્તુ – દેવતા, ક્ષેત્રપાલ, દિક્‌પાલ, મહારુદ્ર.,


લોકમાતા (૭)  
લોકમાતા (૭)  
Line 3,918: Line 3,980:


લોકાંતિક દેવ (૮).
લોકાંતિક દેવ (૮).
:અર્ચી, અર્ચિમાલી, વૈરોચન, પ્રશંકર, ચન્દ્રાભ, સૂર્યાભ, શુક્રાભ, સુપ્રતિષ્ટાભ,
:અર્ચી, અર્ચિમાલી, વૈરોચન, પ્રભંકર, ચન્દ્રાભ, સૂર્યાભ, શુક્રાભ, સુપ્રતિષ્ટાભ.
:(૯)
:(૯)
:સારસ્વત, આદિત્ય, વહ્નિ, વરુણ, ગર્દતોય, તુષિત, અવ્યાબાધ, મરુત, અરિષ્ટ
:સારસ્વત, આદિત્ય, વહિન, વરુણ, ગર્દતોય, તુષિત, અવ્યાબાધ, મરુત, અરિષ્ટ


લોચન (૨)
લોચન (૨)
Line 3,929: Line 3,991:
:(જુઓ ૦ પંચ લોહ).
:(જુઓ ૦ પંચ લોહ).


{{center|'''[ ]'''}}
 
{{center|'''[ ]'''}}


વક્તૃત્વ (૧૦).
વક્તૃત્વ (૧૦).
:પરિભાવિત, સત્ય, મધુર, સાર્થક, પરિસ્ફૂટ, પરિમિત, મનોહર, વિચિત્ર, પ્રસન્ન, ભાવાનુગત.
:પરિભાવિત, સત્ય, મધુર, સાર્થક, પરિસ્ફુટ, પરિમિત, મનોહર, વિચિત્ર, પ્રસન્ન, ભાવાનુગત.


વચન (૩) (વ્યાકરણ).
વચન (૩) (વ્યાકરણ).
Line 3,941: Line 4,004:


વધૂગુણ (૧૮).  
વધૂગુણ (૧૮).  
:ધર્માનુરાગ, વિવેક, શાંતસ્વભાવ, સતી, કોમળહૃદય, ઉત્સાહી, મધુરભાષિણી, કર્મકુશળ, સુંદર લક્ષણયુકત, સદાચરણી, ગૃહનીતિજ્ઞ, પ્રસન્ન ચિત્તવાળી, દાનવીર, સદ્દબુદ્ધિયુકત, સંતોષી, વિનયી, વ્યવહારકુશળ, મહેનતુ.
:ધર્માનુરાગ, વિવેક, શાંતસ્વભાવ, સતી, કોમળહૃદય, ઉત્સાહી, મધુરભાષિણી, કર્મકુશળ, સુંદર લક્ષણયુક્ત, સદાચરણી, ગૃહનીતિજ્ઞ, પ્રસન્નચિત્તવાળી, દાનવીર, સદ્‌બુદ્ધિયુકત, સંતોષી, વિનયી, વ્યવહારકુશળ, મહેનતુ.


વરપરીક્ષા (૭)  
વરપરીક્ષા (૭)  
Line 3,947: Line 4,010:


વર્ણ (૪)
વર્ણ (૪)
:બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, શુદ્ર.
:બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, શૂદ્ર.
:(૧૮)
:(૧૮)
:સૂતરકાંતનાર, વણકર, સોની, લુહાર, મોચી, ચમાર, માળી, તંબોળી, છીપા, દરજી, કુંભાર, હજામ, ખત્રી, તેરમા, ઓડ, ગાચ્છા, વરડ, ચિત્રકાર,
:સૂતરકાંતનાર, વણકર, સોની, લુહાર, મોચી, ચમાર, માળી, તંબોળી, છીપા, દરજી, કુંભાર, હજામ, ખત્રી, તેરમા, ઓડ, ગાચ્છા, વરડ, ચિત્રકાર.
:(૧૮)
:(૧૮)
:બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, શુદ્ર, કંદોઈ, કાછિયા, માળી, હજામ, સુથાર, ભરવાડ, કડિયા, તંબોળી, સોની, ઘાંચી, છીપા, લુહાર, મોથી, ચમાર.
:બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, શૂદ્ર, કંદોઈ, કાછિયા, માળી, હજામ, સુથાર, ભરવાડ, કડિયા, તંબોળી, સોની, ઘાંચી, છીપા, લુહાર, મોથી, ચમાર.


વર્ણજન્મ (૪).
વર્ણજન્મ (૪).
Line 3,957: Line 4,020:
:બ્રહ્માના બાહુમાંથી ક્ષત્રિયવર્ણ,
:બ્રહ્માના બાહુમાંથી ક્ષત્રિયવર્ણ,
:બ્રહ્માના સાથળમાંથી વૈશ્યવર્ણ,
:બ્રહ્માના સાથળમાંથી વૈશ્યવર્ણ,
વબ્રહ્માના પગમાંથી શૂદ્રવર્ણ.
:બ્રહ્માના પગમાંથી શૂદ્રવર્ણ.
:વર્ણોના ઋષિપિતા (૪).  
 
વર્ણોના ઋષિપિતા (૪).  
:સોમયા ભૃગુના પુત્રો, હવિર્ભુજ અંગિરાના પુત્રો, આજ્યપા પુલસ્ત્યના પુત્રો, સુકાલિન વસિષ્ઠના પુત્રો.
:સોમયા ભૃગુના પુત્રો, હવિર્ભુજ અંગિરાના પુત્રો, આજ્યપા પુલસ્ત્યના પુત્રો, સુકાલિન વસિષ્ઠના પુત્રો.


વર્ણોના પિતૃઓ (૪).
વર્ણોના પિતૃઓ (૪).
:બ્રાહ્મણના સોમયા, ક્ષત્રિયોના હવિર્ભુજ, વૈશ્યના અજ્યપા, શુદ્રોના સુકાલિન.
:બ્રાહ્મણના સોમયા, ક્ષત્રિયોના હવિર્ભુજ, વૈશ્યના અજ્યપા, શૂદ્રોના સુકાલિન.


વર્ણોના સ્વભાવ (૪).
વર્ણોના સ્વભાવ (૪).
:બ્રાહ્મણવર્ણ: શમ, દમ, તપ, પવિત્રતા, સંતોષ, ક્ષમા.
:બ્રાહ્મણવર્ણ: શમ, દમ, તપ, પવિત્રતા, સંતોષ, ક્ષમા.
:ક્ષત્રિય વર્ણ: પ્રતાપ, બળ, વૈર્ય, ઉદ્યમ, સહનશીલતા.
:ક્ષત્રિય વર્ણ: પ્રતાપ, બળ, ધૈર્ય, ઉદ્યમ, સહનશીલતા.
:વૈશ્યવણઃ દાન, ધનસંગ્રહ, આસ્તિકતા.  
:વૈશ્યવણ: દાન, ધનસંગ્રહ, આસ્તિકતા.  
:શૂદ્રવર્ણ: ગો સેવા, સેવામાં સંતોષ.
:શૂદ્રવર્ણ: ગો સેવા, સેવામાં સંતોષ.


Line 3,976: Line 4,040:
:આપ, ધ્રુવ, સોમ, અનિલ, અનલ, પ્રત્યુષ, ઉત્તમ, પ્રભાસ.  
:આપ, ધ્રુવ, સોમ, અનિલ, અનલ, પ્રત્યુષ, ઉત્તમ, પ્રભાસ.  
:(૮)
:(૮)
:ધ્રુવ, અર્ધુવ, સોમ, આપ, અનિલ, પ્રસુખ, પ્રભાવ, સાત્ત્વિક.  
:ધ્રુવ, અધ્રુવ, સોમ, આપ, અનિલ, પ્રસુખ, પ્રભાવ, સાત્ત્વિક.  
:(૮)
:(૮)
:વિભાવસુ, વસુ, અર્ક, ધ્રુવ, દોષ, અગ્નિ, પ્રાણ, સુદ્રોણ.
:વિભાવસુ, વસુ, અર્ક, ધ્રુવ, દોષ, અગ્નિ, પ્રાણ, સુદ્રોણ.
Line 3,991: Line 4,055:
:(૪).
:(૪).
:તંત, વિતંત, ઘન, સુષિરં. (વ ૨. કો.)  
:તંત, વિતંત, ઘન, સુષિરં. (વ ૨. કો.)  
:બીન, મુરલી, અમૃત, કુંડલી, જલતરંગ, મૃદંગ, મદનભેરી, નિશાન, દુદુંભિ, ખંજરી, મુરચંગ, નગારા, ધોસા, ઘુટકી, શૃંગનાર, કરતાલ, ડફ, શંખ, ઘંટ, મુહુવર, ઝાંઝરી, કંઠતાલ, ધુની, ઢોલકી, રબાબ, ઝાંઝ, :સિતાર, મંજીરા, સૂથારી, ફીરી, દુધારા, સારંગી, પીનાક, સુમનહારી, સૂરમંડલ, શરણાઈ.  
:(૩૬).
:બીન, મુરલી, અમૃત, કુંડલી, જલતરંગ, મૃદંગ, મદનભેરી, નિશાન, દુદુંભિ, ખંજરી, મુરચંગ, નગારા, ધોસા, ઘુટકી, શૃંગનાર, કરતાલ, ડફ, શંખ, ઘંટ, મુહુવર, ઝાંઝરી, કંઠતાલ, ધુની, ઢોલકી, રબાબ, ઝાંઝ, સિતાર, મંજીરા, સૂથારી, ફીરી, દુધારા, સારંગી, પીનાક, સુમનહારી, સૂરમંડલ, શરણાઈ.  
:(વ. વૃ. દી.)  
:(વ. વૃ. દી.)  
:(૩૬)
:(૩૬)
:ભેરી, મૃદંગ. પટહ, મરુજ, કરતાલ, તાલ, લઘુતાલ, શંખ, તૂર્ય, ભુંગળ, ઘર્ઘરી, તૃલૂરી, દુહિલિ, ભરહ, કુંડલિકા, કકચ, વંશ, વીણા, પણવ, દંડ, ડમરુ, કાહલ, ગર્ગરી, રાવણ, કર, કિત્રરિક, ત્રિવલ, ભ્રાતૃણી, હંડક, :તંત્ર, કચ્છ, નાગક, દદકુંડ, નવસરલી, વીણત્રય, લઘુમલી.
:ભેરી, મૃદંગ. પટહ, મરૂજ, કરતાલ, તાલ, લઘુતાલ, શંખ, તૂર્ય, ભુંગળ, ઘર્ઘરી, તૃલૂરી, દુહિલિ, ભરહ, કુંડલિકા, ક્રકચ, વંશ, વીણા, પણવ, દંડ, ડમરુ, કાહલ, ગર્ગરી, રાવણ, કર, કિત્રરિક, ત્રિવલ, ભ્રાતૃણી, હંડક, તંત્ય, કરડ, નાગક, દદકુંડ, નવસરલી, વીણત્રય, લઘુમલી.
: (વ. ૨. કો.)
: (વ. ૨. કો.)


Line 4,004: Line 4,069:


વાદલક્ષણ (૨૪).  
વાદલક્ષણ (૨૪).  
:ઉત્પત્તિ, સમાપ્તિ, સત્યવાદ, પ્રતિવાદ, પક્ષ, પ્રતિપક્ષ, પ્રમાણ, પ્રમેય, પ્રમોદ, પ્રશ્ન, પ્રત્યુત્તર, દૂષણ, અર્થાન્તર, ઉપન્યાસ, અનુવાદ, આદેશ, નિર્વાહ, નિર્ણય, વિગ્રહસ્થાન, અર્થાન્તર-સમતા, સુસ્વરત્વ, ઉચ્ચારણ, :જય, પરાજય. (વ, ૨. કો.)
:ઉત્પત્તિ, સમાપ્તિ, સત્યવાદ, પ્રતિવાદ, પક્ષ, પ્રતિપક્ષ, પ્રમાણ, પ્રમેય, પ્રમેદ, પ્રશ્ન, પ્રત્યુત્તર, દૂષણ, અર્થાન્તર, ઉપન્યાસ, અનુવાદ, આદેશ, નિર્વાહ, નિર્ણય, વિગ્રહસ્થાન, અર્થાન્તર-સમતા, સુસ્વરત્વં, ઉચ્ચારણ, જય, પરાજય. (વ. ૨. કો.)


વાદ જ્ઞાન (૪૪).
વાદ જ્ઞાન (૪૪).
:વાઢ, દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સામાન્ય, વિશેષ, સમવાય, પ્રતિજ્ઞા, સ્થાપના, પ્રતિષ્ઠપના, હેતુ, દષ્ટાંત, ઉપનયન, નિગમન, ઉત્તર, સિદ્ધાંત, શબ્દ, પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, ઔચિત્ય, ઔપમ્પ, સંશય, પ્રયોજન, સત્યાભિમાન, :જિજ્ઞાસા, વ્યવસાય, અર્થપ્રાપ્તિ, સંભવ, અનુયોજન, અનનુયોજન, અનુયોગ, પ્રત્યનુયોગ, વાક્યદોષ, વાક્યપ્રશંસા, છળ, અહેતુ, અતીતકાલ, ઉપાલંભ, પરિહાર, પ્રતિજ્ઞાહાનિ, અભ્યનુજ્ઞા, હેત્વંતર, અર્થાંતર, નિગ્રહસ્થાન.
:વાદ, દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સામાન્ય, વિશેષ, સમવાય, પ્રતિજ્ઞા, સ્થાપના, પ્રતિષ્ઠપના, હેતુ, દૃષ્ટાંત, ઉપનયન, નિગમન, ઉત્તર, સિદ્ધાંત, શબ્દ, પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, ઔચિત્ય, ઔપમ્ય, સંશય, પ્રયોજન, સત્યાભિમાન, જિજ્ઞાસા, વ્યવસાય, અર્થપ્રાપ્તિ, સંભવ, અનુયોજન, અનનુયોજ્ય, અનુયોગ, પ્રત્યનુયોગ, વાક્યદોષ, વાક્યપ્રશંસા, છળ, અહેતુ, અતીતકાલ, ઉપાલંભ, પરિહાર, પ્રતિજ્ઞાહાનિ, અભ્યનુજ્ઞા, હેત્વંતર, અર્થાંતર, નિગ્રહસ્થાન.


વાદી (૩).
વાદી (૩).
Line 4,016: Line 4,081:


વાયુ (૫).  
વાયુ (૫).  
:પ્રાણ, અપાન, વ્યાપ્ત, ઉદાન, સમાન.
:પ્રાણ, અપાન, વ્યાત્ત, ઉદાન, સમાન.
:(૧૦). પ્રાણ, અપાન, વ્યાન, સમાન, દેવદત્ત, નાગ, કૂર્મ, ધનંજય, કૂકલ.
:(૧૦). પ્રાણ, અપાન, વ્યાન, સમાન, દેવદત્ત, નાગ, કૂર્મ, ધનંજય, કૂકલ.


Line 4,023: Line 4,088:


વારનામ (૭).
વારનામ (૭).
:રવિવાર, સોમવાર, મંગળવાર, બુધવાર, ગુરુવાર, શુક્રવાર, શનિવાર.
:રવિવાર, સોમવાર, મંગળવાર, બુધવાર, ગુરૂવાર, શુક્રવાર, શનિવાર.


વિકથા (૪).
વિકથા (૪).
Line 4,029: Line 4,094:


વિકારી (૯).
વિકારી (૯).
:દૂધ, દહીં, માખણ, ઘી, તેલ, ગોળ, મદ્ય, મય, માંસ.  
:દૂધ, દહીં, માખણ, ઘી, તેલ, ગોળ, મધ, મદ્ય, માંસ.  
:(વૈદક).
:(વૈદક).


Line 4,038: Line 4,103:
:પરાવિદ્યા, અપરાવિદ્યા.  
:પરાવિદ્યા, અપરાવિદ્યા.  
:(૮)
:(૮)
:અંગ, સ્વપ્ન, સ્વર, ભીમ, વ્યંજન, લક્ષણ, ઉત્પાત, અંતરિક્ષ. (જ્યોતિષ)
:અંગ, સ્વપ્ન, સ્વર, ભૌમ, વ્યંજન, લક્ષણ, ઉત્પાત, અંતરિક્ષ. (જ્યોતિષ)
:(૧૦)
:(૧૦)
:હસ્તવિજ્ઞાન, જાદુવિદ્યા, મૃતસંજીવનીવિદ્યા, મૃગયા, પશુપંખીની બોલીનું જ્ઞાન, ધનુર્વિદ્યા, જ્યોતિષ, વશીકરણ, સામુદ્રિક, વૈદક.
:હસ્તવિજ્ઞાન, જાદુવિદ્યા, મૃતસંજીવનીવિદ્યા, મૃગયા, પશુપંખીની બોલીનું જ્ઞાન, ધનુર્વિદ્યા, જ્યોતિષ, વશીકરણ, સામુદ્રિક, વૈદક.
:(૧૮)
:(૧૮)
:ચારવેદ: ઋગ્યેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ, અથર્વવેદ.
:ચારવેદ: ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ, અથર્વવેદ.
:ચારઉપવેદ: આયુર્વેદ, ધનુર્વેદ, ગાંધર્વવેદ, અર્થવેદ.
:ચારઉપવેદ: આયુર્વેદ, ધનુર્વેદ, ગાંધર્વવેદ, અર્થવેદ.
:છ વેદાંગ: શિક્ષા, કલ્પ, જ્યોતિષ, છંદ, નિરુક્ત, વ્યાકરણ.
:છ વેદાંગ: શિક્ષા, કલ્પ, જ્યોતિષ, છંદ, નિરૂક્ત, વ્યાકરણ.
:ચાર ઉપાંગ: ન્યાય, મીમાંસા, ધર્મશાસ્ત્ર, પુરાણ,
:ચાર ઉપાંગ: ન્યાય, મીમાંસા, ધર્મશાસ્ત્ર, પુરાણ,
:(૪૭).
:(૪૭).
:પદ (વ્યાકરણ), પ્રમાણ (ન્યાય), વાકય (મીમાંસા), ધર્મશાસ્ત્ર, રાજનીતિ, વ્યાયામ (બાણ, ફરસી, ગદાચક્ર, ભાલો), રથ ચલાવવો, હાથી ચલાવવો, વીણા વગાડવી, વાંસળી, મૃદંગ, તંબૂરા, તબલા, શરણાઈ, નૃત્ય, :નારદાદિ પ્રણિતગાનશાસ્ત્ર, હસ્તિવિદ્યા, અશ્વવિદ્યા, માણસલક્ષણવિદ્યા, ચિત્રકામ, શૃંગાર શાસ્ત્ર, લેખનકલા, દ્યુતકલા, પક્ષીબેલીજ્ઞાન, ગૃહ જ્યોતિષજ્ઞાન, રત્નપરીક્ષા, લાકડાનું કોતરકામ, હાથીદાંત કોતરકામ, મકાન બનાવવાની :વિદ્યા, વૈદક, મંત્રશાસ્ત્ર, ઝેર દૂર કરવું, સુરંગ ફોડવી, નદી સમુદ્ર તરવાની, જમીન ઉપરથી ઊછળી પડવું, કૂદવું, જાદુવિદ્યા, નાટક, કાવ્યરચના, ઉખાણા–કહેવતો, મહાભારત, રામાયણ, પુરાણ, દેશવિદેશની ઇતિહાસકથા, :દેશ વિદેશની ભાષા, સંકેત-વિદ્યા, ઈન્દ્રશાસ્ત્ર.
:પદ (વ્યાકરણ), પ્રમાણ (ન્યાય), વાક્ય (મીમાંસા), ધર્મશાસ્ત્ર, રાજનીતિ, વ્યાયામ (બાણ, ફરસી, ગદાચક્ર, ભાલો), રથ ચલાવવો, હાથી ચલાવવો, વીણા વગાડવી, વાંસળી, મૃદંગ, તંબુરા, તબલા, શરણાઈ, નૃત્ય, નારદાદિ પ્રણિતગાનશાસ્ત્ર, હસ્તિવિદ્યા, અશ્વવિદ્યા, માણસલક્ષણવિદ્યા, ચિત્રકામ, શૃંગાર શાસ્ત્ર, લેખનકલા, દ્યુતકલા, પક્ષીબોલીજ્ઞાન, ગૃહ જ્યોતિષજ્ઞાન, રત્નપરીક્ષા, લાકડાનું કોતરકામ, હાથીદાંત કોતરકામ, મકાન બનાવવાની વિદ્યા, વૈદક, મંત્રશાસ્ત્ર, ઝેર દૂર કરવું, સુરંગ ફોડવી, નદી સમુદ્ર તરવાની, જમીન ઉપરથી ઊછળી પડવું, કૂદવું, જાદુવિદ્યા, નાટક, કાવ્યરચના, ઉખાણા–કહેવતો, મહાભારત, રામાયણ, પુરાણ, દેશવિદેશની ઇતિહાસકથા, દેશ વિદેશની ભાષા, સંકેત-વિદ્યા, ઇન્દ્રશાસ્ત્ર.


વિદ્યાદેવી (૧૬). (જૈનમત).
વિદ્યાદેવી (૧૬). (જૈનમત).
:રોહિણી, પ્રશ્યપ્તિ, વજ્રશૃંખલા, વજ્ર કશી, અપ્રતિચક્રા, પુરુષદત્તા, કાલી, મહાકાલી, ગૌરી, ગોધારી, મહાજવાલા, માનવી, વૈરોટ્યા, અચ્છુપ્તા, માનસી, મહામાનસી.
:રોહિણી, પ્રશ્યપ્તિ, વજ્રશૃંખલા, વજ્રંકશી, અપ્રતિચક્રા, પુરૂષદત્તા, કાલી, મહાકાલી, ગૌરી, ગોધારી, મહાજ્વાલા, માનવી, વૈરોટ્યા, અચ્છુપ્તા, માનસી, મહામાનસી.


વિદ્યાપદ્ધતિ (૨).  
વિદ્યાપદ્ધતિ (૨).  
:ગુરુકુલપદ્ધતિ, વિદ્યાપીઠ.
:ગુરૂકુલપદ્ધતિ, વિદ્યાપીઠ.


વિદ્યાવિસ્તરણ (૫).  
વિદ્યાવિસ્તરણ (૫).  
Line 4,064: Line 4,129:
:હથેળીમાં વધુ રેખા, પેટ ઉપર વાળ, ડોક લાંબી, માથામાં ભમરા, આંગળી વાંકી, સ્તન ઉપર તલ, પીંડી ઉપર વાળ. (સામુદ્રિક લક્ષણ).
:હથેળીમાં વધુ રેખા, પેટ ઉપર વાળ, ડોક લાંબી, માથામાં ભમરા, આંગળી વાંકી, સ્તન ઉપર તલ, પીંડી ઉપર વાળ. (સામુદ્રિક લક્ષણ).


વિધિ (૩) અપૂર્વવિધિ, નિમિત્તવિધિ, પરિસંખ્યાવિધિ. (મીમાંસા) (૪) ઉત્પત્તિ, વિનિયોગ, પ્રયોગ, અધિકાર,
વિધિ (૩) અપૂર્વવિધિ, નિમિત્તવિધિ, પરિસંખ્યાવિધિ. (મીમાંસા)  
:(૪) ઉત્પત્તિ, વિનિયોગ, પ્રયોગ, અધિકાર.


વિનાશ (૫).
વિનાશ (૫).
Line 4,076: Line 4,142:


વિભૂતિ (૧૧).  
વિભૂતિ (૧૧).  
:પ્રભાવ, સંપત્તિ, કીર્તિ, ઐશ્ચર્ય, લજજા, દાન, સૌદર્ય, ભાગ્ય, બળ, ક્ષમા, વિજ્ઞાન.
:પ્રભાવ, સંપત્તિ, કીર્તિ, ઐશ્ચર્ય, લજ્જા, દાન, સૌંદર્ય, ભાગ્ય, બળ, ક્ષમા, વિજ્ઞાન.


વિરહભેદ (૪).
વિરહભેદ (૪).
Line 4,091: Line 4,157:
:(જુઓ : પંચવિષ).  
:(જુઓ : પંચવિષ).  
:(૯)
:(૯)
:વત્સનાભ, હારિદ્રક, સક્તુક, પ્રદીપન, સૌરાષ્ટિક, શૃંગક, કાલકૂટ, હલાહલ, બ્રહ્મપુત્ર.
:વત્સનાભ, હારિદ્રક, સક્‌તુક, પ્રદીપન, સૌરાષ્ટિક, શૃંગક, કાલકૂટ, હલાહલ, બ્રહ્મપુત્ર.


વિષય (૫).
વિષય (૫).
:શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ.
:શબ્દ, સ્પર્શ, રુપ, રસ, ગંધ.


વિષ્ણુ (૪).
વિષ્ણુ (૪).
:સહજવિષ્ણુ, મહાવિષ્ણુ, વિરાટવિષ્ણુ, વિષ્ણુ.  
:સહજવિષ્ણુ, મહાવિષ્ણુ, વિરાટ્વિષ્ણુ, વિષ્ણુ.  
:(સિદ્ધાંતબોધ).
:(સિદ્ધાંતબોધ).


Line 4,103: Line 4,169:
:યતિ, વિરતિ, વિરામ, વિશ્રાંત.
:યતિ, વિરતિ, વિરામ, વિશ્રાંત.
:(૧૦૫)
:(૧૦૫)
:વૃષ્ટિ, ધાન્ય, તૃણ, શીત, ઉષ્ણ, વાયુ, વૃદ્ધિ, વિનાશ, વિગ્રહ, ક્ષુધા, તૃષા, નિદ્રા, આલસ્ય, ઉદ્યમ, શાંતિ, ક્રોધ, દંભ, ભેદ, મૈત્રી, રસનિષ્પત્તિ, ફલનિષ્પત્તિ, ઉત્સાહ, શલભ, શુક્ર, મૂષક, અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, સ્વચક્ર, :પરચક્ર, પરચક્રનાશ, રત્ન, વસ્ત્ર, ઘૃત, તેલ, કુકુલ, ઉષ્ણુ, સુપાણી, વલ્કલ, ભૂર્જપત્ર, સુવર્ણ, તામ્ર, વંગ, રૌપ્ય, લોહ, ખરપરસૂત, પિત્તળ, ઘાષ, કાંસ્ય, ઉગ્ર પ્રકૃતિ, સૌમ્ય પ્રકૃતિ, પાપપ્રકૃતિ, પુણ્યપ્રકૃતિ, વ્યાધિ, :ભૈષજ, આચાર, અનાચાર, મરણ, જનન, દેશોપદ્રવ, દેશસ્વસ્થ, ચોરભય, ચોરનાશ, અગ્નિમ્ય, અગ્નિમયનાશ, વિષનય, વિષશમન, સેવકત્વ, સ્વામિત્વ, નિધન, પરધન, ધૂત પુણ્યલીકરણ, મારણ, મારણનાશ, :ખરણનાશ, સ્તંભન, સ્તંભનનાશ, મોહન, મેહનનાશ, ઉચ્ચાટન, ઉચ્ચાટનનાશ, વશીકરણ, વશીકરણનાશ, વાતપ્રકૃતિ, પિત્તપ્રકૃતિ, કફપ્રકૃતિ, દ્વંદ્વજ, સંનિપાત, યશ, અપયશ, ગવ, ઉગ્રતા, પ્રપંચ, ભૂતબાધા, ભૂતનાથ, :ગ્રહદોશ, ગ્રહદોશશાન્તિ, અંડજ, જારજ, સ્વેદજ ઉદ્ભિજ, પુણ્ય, પાપ, સર્વનિષ્પત્તિ.
:વૃષ્ટિ, ધાન્ય, તૃણ, શીત, ઉષ્ણ, વાયુ, વૃદ્ધિ, વિનાશ, વિગ્રહ, ક્ષુધા, તૃષા, નિદ્રા, આલસ્ય, ઉદ્યમ, શાંતિ, ક્રોધ, દંભ, ભેદ, મૈત્રી, રસનિષ્પત્તિ, ફલનિષ્પત્તિ, ઉત્સાહ, શલભ, શુક્ર, મૂષક, અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, સ્વચક્ર, પરચક્ર, પરચક્રનાશ, રત્ન, વસ્ત્ર, ઘૃત, તેલ, કુકુલ, ઉર્ણા, સુપાણી, વલ્કલ, ભૂર્જપત્ર, સુવર્ણ, તામ્ર, વંગ, રૌપ્ય, લોહ, ખરપરસૂત, પિત્તળ, ઘાષ, કાંસ્ય, ઉગ્રપ્રકૃતિ, સૌમ્યપ્રકૃતિ, પાપપ્રકૃતિ, પુણ્યપ્રકૃતિ, વ્યાધિ, ભૈષજ, આચાર, અનાચાર, મરણ, જનન, દેશોપદ્રવ, દેશસ્વસ્થ, ચોરભય, ચોરનાશ, અગ્નિમ્ય, અગ્નિમયનાશ, વિષનય, વિષશમન, સેવકત્વ, સ્વામિત્વ, નિર્ધન, પરધન, ધૂર્ત પુથ્યલીકરણ, મારણ, મારણનાશ, ખરણનાશ, સ્તંભન, સ્તંભનનાશ, મોહન, મેહનનાશ, ઉચ્ચાટન, ઉચ્ચાટનનાશ, વશીકરણ, વશીકરણનાશ, વાતપ્રકૃતિ, પિત્તપ્રકૃતિ, કફપ્રકૃતિ, દ્વંદ્વજ, સંન્નિપાત, યશ, અપયશ, ગર્વ, ઉગ્રતા, પ્રપંચ, ભૂતબાધા, ભૂતનાથ, ગ્રહદોશ, ગ્રહદોશશાન્તિ, અંડજ, જારજ, સ્વેદજ ઉદ્‌ભિજ, પુણ્ય, પાપ, સર્વનિષ્પત્તિ.


વિહિતકર્મ (૪)  
વિહિતકર્મ (૪)  
Line 4,109: Line 4,175:


વિજ્ઞાન (૮૪)  
વિજ્ઞાન (૮૪)  
:હેતુ, તત્ત્વ, મોહ, કર્મ, ધર્મ, લક્ષ્મી, રોગ, દેવ, શંખ, દંત, કાચ, ગુટિકા, રસાયન, વચન, કવિત્વ, ગુરુત્વ, પારંપર્ય, જ્યોતિષ્ક, વૈદક, મેઘ, યંત્ર, મંત્ર, મર્દન, નેપથ્ય, મસ્તક, ઇષ્ટિ, લેપ, સૂત્ર, ચિત્રકર્મ, રંગ, :શુચિકર્મ, શકુન, છદ્મ, ગંધ યુક્તિ, આરામ, શૈલ, કાવ્ય, કાંસ્ય, કાષ્ઠ, કુંભ, લોહ, પત્ર, વંશ, નખ, તૃણ, પ્રાસાદ, ધાતુ, વિભૂષણ, સ્વરોદય, દ્યૂત, અધ્યાત્મ, અગ્નિ, વિશ્લેષણ, ઉચ્ચાટન, સ્તંભન, વશીકરણ, વસ્તુ, :સ્વયંભૂ, હસ્તિશિક્ષા, અશ્વ, પક્ષિ, સ્ત્રીકામ, ચક્ર, વસ્ત્રાકાર, પશુપાલ,. કૃષિ, વાણિજ્ય, લક્ષણ, કાલ, શસ્ત્રબંધ, શુદ્ધકર, વિશુદ્ધકર, આખેટક, કૌતૂહલ, કોશ, પુષ્પ, ઇંદ્રજાલ, પાનવિધિ, અશનવિધિ, વિનોદ, સૌભાગ્ય, :શૌચ, વિનય, નીતિવિજ્ઞાન.  
:હેતુ, તત્ત્વ, મોહ, કર્મ, ધર્મ, લક્ષ્મી, યોગ, દેવ, શંખ, દંત, કાચ, ગુટિકા, રસાયન, વચન, કવિત્વ, ગુરૂત્વ, પારંપર્ય, જ્યોતિષ્ક, વૈદક, મેઘ, યંત્ર, મંત્ર, મર્દન, નેપથ્ય, મસ્તક, ઇષ્ટિ, લેપ, સૂત્ર, ચિત્રકર્મ, રંગ, શૂચિકર્મ, શકુન, છદ્મ, ગંધ યુક્તિ, આરામ, શૈલ, કાવ્ય, કાંસ્ય, કાષ્ઠ, કુંભ, લોહ, પત્ર, વંશ, નખ, તૃણ, પ્રાસાદ, ધાતુ, વિભૂષણ, સ્વરોદય, દ્યૂત, અધ્યાત્મ, અગ્નિ, વિદ્વેષણ, ઉચ્ચાટન, સ્તંભન, વશીકરણ, વરતુ, સ્વયંભૂ, હસ્તિશિક્ષા, અશ્વ, પક્ષિ, સ્ત્રીકામ, ચક્ર, વસ્ત્રાકાર, પશુપાલ, કૃષિ, વાણિજ્ય, લક્ષણ, કાલ, શસ્ત્રબંધ, શુદ્ધકર, વિશુદ્ધકર, આખેટક, કૌતૂહલ, કોશ, પુષ્પ, ઇંદ્રજાલ, પાનવિધિ, અશનવિધિ, વિનોદ, સૌભાગ્ય, શૌચ, વિનય, નીતિવિજ્ઞાન.  
: (વ. ૨. કો.)
:(વ. ૨. કો.)
:(૯૩).
:(૯૩).
:હેતુવિજ્ઞાન, તત્ત્વ, મોહન, ધર્મ, કર્મ, મર્મ, લક્ષ્મી, સંયોગ, શંખ, દંત, કાક, ગુટિકા, યોગ, રસાયન, વચન, કવિત્વ, યંત્ર, મંત્ર, મર્દન, તંત્ર, નેપથ્ય, ખચિત, ઇષ્ટિકા, લેખ્ય, સૂત્ર, ચિત્રકર્મ, શકુન, રંગકર્મ, :સૂચીકર્મ, છદ્મ, કર્મકાર, નૈર્માલ્ય, ગંધયુક્તિ, આરામ, શીલ, કાંસ્ય, કાષ્ઠ, કુંભ, લેહપાત્ર, વિશ, નખ, દશન, તૃણ, વશીકરણ, ભૂતકર્ષણ, વસ્તુ, સ્વયંભૂ, હસ્તી, શિક્ષા, પક્ષી, હસ્તીકામ, અશ્વશિક્ષા, રત્ન, વસ્ત્રકાર, ચક્ર, :વજ્રકાર, પશુપાલ, કૃષિ, વાણિજય, લક્ષણ, કાલ, પાનવિધિ, અશનવિધિ, પ્રસાદ, ધાતુ, વિભૂષણ, સ્વરોદય, ઘૃત, અધ્યાત્મ, અગ્નિવિશેષણ, ઉચ્ચાટન, સ્તંભન, મોહન, વંશ, બંધ, નિયુદ્ધકાર, આખેટ, કાકુ, કુતૂહલ, :કોશ, પુષ્પ, ઇંદ્રજાલ, વિનોદ, સૌભાગ્ય, પ્રયાગ, શૌચ, જ્ઞાનનય, પ્રીતિ, આયુ, વાદ, વ્યાપાર, ધારણ, આયુર્વેદ.
:હેતુવિજ્ઞાન, તત્ત્વ, મોહન, ધર્મ, કર્મ, મર્મ, લક્ષ્મી, સંયોગ, શંખ, દંત, કાક, ગુટિકા, યોગ, રસાયન, વચન, કવિત્વ, યંત્ર, મંત્ર, મર્દન, તંત્ર, નેપથ્ય, ખચિત, ઇષ્ટિકા, લેખ્ય, સૂત્ર, ચિત્રકર્મ, શકુન, રંગકર્મ, સૂચીકર્મ, છદ્મ, કર્મકાર, નૈર્માલ્ય, ગંધયુક્તિ, આરામ, શીલ, કાંસ્ય, કાષ્ઠ, કુંભ, લોહપાત્ર, વિશ, નખ, દૃશન, તૃણ, વશીકરણ, ભૂતકર્ષણ, વસ્તુ, સ્વયંભૂ, હસ્તી, શિક્ષા, પક્ષી, હસ્તીકામ, અશ્વશિક્ષા, રત્ન, વસ્ત્રકાર, ચક્ર, વજ્રકાર, પશુપાલ, કૃષિ, વાણિજ્ય, લક્ષણ, કાલ, પાનવિધિ, અશનવિધિ, પ્રસાદ, ધાતુ, વિભૂષણ, સ્વરોદય, ઘૃત, અધ્યાત્મ, અગ્નિવિશેષણ, ઉચ્ચાટન, સ્તંભન, મોહન, વંશ, બંધ, નિયુદ્ધકાર, આખેટ, કાકુ, કુતૂહલ, કોશ, પુષ્પ, ઇંદ્રજાલ, વિનોદ, સૌભાગ્ય, પ્રયોગ, શૌચ, જ્ઞાનનય, પ્રીતિ, આયુ, વાદ, વ્યાપાર, ધારણ, આયુર્વેદ.


વીણા (૮)
વીણા (૮)
Line 4,119: Line 4,185:
વીર (૪)  
વીર (૪)  
:યુદ્ધવીર, દાનવીર, દયાવીર, વિદ્યાવીર.
:યુદ્ધવીર, દાનવીર, દયાવીર, વિદ્યાવીર.
:(૫૨) મહાવીર હનુમાન, વૈતાલ નરસિંહ, મહમદા, ભૈરવ, કલવા, શોક્યા, જીંદાશામદાર, લોહીત, મસાણ્યો, ખાપર્યો, મહિષાસુર, આગિયા, ભોગ્યા, શકત્યા, લગા, ઝાપડ્યા, મુંજા, નેપાળ, જયપાલ, ઇસ્માલ, લખવા, :કપડયા, કાળ, અઘોરી, નરક્યા, ઝોટિંગ, ક્લિકિલા, ચંડા, સમન્યા, જમનજતી, ધાવડ્યા, કચિયા, પકિયા, ગોરખિયા, ઘુરઘુર્યા, ધુલિયા, મસાન, જલતયા, મસાણ, મીરામદ, સૈયદકબીર, ગવરીખબારણ, ઘુમા સુર, :રોકિયા, તેલિયા, તુંડા કોડાલુજા, જગલી, ધુલિયા, ચીરડીયામસાન, વીરવિક્રમાજીત, ઈસ્માલ જોગી, સમંધા, સવાડે, સુલતાન.
:(૫૨)  
:મહાવીર હનુમાન, વૈતાલ નરસિંહ, મહમદા, ભૈરવ, કલવા, શોક્યા, જીંદાશામદાર, લોહીત, મસાણ્યો, ખાપર્યો, મહિષાસૂર, આગિયા, ભોગ્યા, શકત્યા, લગા, ઝાપડ્યા, મુંજા, નેપાળ, જયપાલ, ઈસ્માલ, લખવા, કપડ્યા, કાળ, અઘોરી, નરક્યા, ઝોટિંગ, ક્લિકિલા, ચંડા, સમન્યા, જમનજતી, ધાવડ્યા, કચિયા, પકિયા, ગોરખિયા, ઘૂરઘુર્યા, ધુલિયા, મસાન, જલતયા, મસાણ, મીરામદ, સૈયદકબીર, ગવરીખબારણ, ઘુમાસુર, રોકિયા, તેલિયા, તુંડા કોડાલુજા, જગલી, ધુલિયા, ચીરડીયામસાન, વીરવિક્રમાજીત, ઈસ્માલ જોગી, સમંધા, સવાડે, સુલતાન.


વેદ (૩).  
વેદ (૩).  
Line 4,130: Line 4,197:


વેદપત્ની (૪)
વેદપત્ની (૪)
:ઋગ્વેદની ઇતિ, યજુર્વેદની ધૃતિ, સામવેદની શિવા, અથર્વવેદની શક્તિ.
:ઋગ્વેદની ઈતિ, યજુર્વેદની ધૃતિ, સામવેદની શિવા, અથર્વવેદની શક્તિ.


વેદશાખા (૯)  
વેદશાખા (૯)  
:શાકલ, બાષ્કલ, આશ્વાલયન, શાંખાયન, માંડૂક, ઐતરેય, કૌષિતકી, શૈશરી, પૈગી, (ઋગ્વેદની).
:શાકલ, બાષ્કલ, આશ્વાલયન, શાંખાયન, માંડૂક, ઐતરેય, કૌષિતકી, શૈશરી, પૈગી. (ઋગ્વેદની).
:(૯)
:(૯)
:પૈપ્પલ, દાતા, પ્રદાતા, સ્નાતા, સ્નૌતા, બ્રહ્મદાવલા, શૌનકીય, દેવદર્શતી, ચારણવિદ્યા. (અથર્વવેદની).
:પૈપ્પલ, દાતા, પ્રદાતા, સ્નાતા, સ્નૌતા, બ્રહ્મદાવલા, શૌનકીય, દેવદર્શતી, ચારણવિદ્યા. (અથર્વવેદની).
Line 4,141: Line 4,208:


વેદાંગ (૬).  
વેદાંગ (૬).  
:શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, છંદ, જ્યોતિષ, નિરુક્ત.
:શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, છંદ, જ્યોતિષ, નિરૂક્ત.


વૈકૃતિક દેવસૃષ્ટિ (૮)  
વૈકૃતિક દેવસૃષ્ટિ (૮)  
Line 4,153: Line 4,220:


વ્યભિચારીભાવ (૩૩).
વ્યભિચારીભાવ (૩૩).
:આલસ્ય, અસૂયા, હર્ષ, અમર્ષ, વિષાદ, ગર્વ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, મતિ, સુપ્તિ, ગ્લાનિ, નિર્વેદ, શ્રમ, શંકા, નિદ્રા, વ્યાધિ, વિબોધ, વિતર્ક, વ્રીડા, આવેગ, મરણ, મોહ, મદ, ઉન્માદ, અવહિત્થ, અપસ્માર, ઉગ્રતા, ઔત્સુક્ય, :ત્રાસ, દૈન્ય, ચિંતા, ચપળતા, જડતા.
:આલસ્ય, અસૂયા, હર્ષ, અમર્ષ, વિષાદ, ગર્વ, સ્મૃતિ, ધૃતિ, મતિ, સુપ્તિ, ગ્લાનિ, નિર્વેદ, શ્રમ, શંકા, નિદ્રા, વ્યાધિ, વિબોધ, વિતર્ક, વ્રીડા, આવેગ, મરણ, મોહ, મદ, ઉન્માદ, અવહિત્થ, અપસ્માર, ઉગ્રતા, ઔત્સુક્ય, ત્રાસ, દૈન્ય, ચિંતા, ચપલતા, જડતા.


વ્યર્થ (૮).  
વ્યર્થ (૮).  
:મૂર્ખની સેવા, અરણ્યમાં રુદન, શબને ચંદનલેપ, જમીન પર કમલ, કૂતરાની પૂંછડી સીધી કરવાનો પ્રયત્ન, બહેરાને કથા શ્રવણ, આંધળાને દર્પણ.
:મૂર્ખની સેવા, અરણ્યમાં રૂદન, શબને ચંદનલેપ, જમીન પર કમલ, કૂતરાની પૂંછડી સીધી કરવાનો પ્રયત્ન, બહેરાને કથા શ્રવણ, આંધળાને દર્પણ.


વ્યસન (૧૦).  
વ્યસન (૧૦).  
Line 4,172: Line 4,239:
:ઘેાષ અલ્પપ્રાણ- ગ, જ, ડ, દ, બ.
:ઘેાષ અલ્પપ્રાણ- ગ, જ, ડ, દ, બ.
:ઘોષ મહાપ્રાણ- ઘ, ઝ, ઢ, ધ, ભ.
:ઘોષ મહાપ્રાણ- ઘ, ઝ, ઢ, ધ, ભ.
:ઘોષ, અનુનાસિક, અલ્પપ્રાણ- ઙ, ગ્ન, ણ, ન, મ.
:ઘોષ, અનુનાસિક, અલ્પપ્રાણ- ઙ, , ણ, ન, મ.
:અંતઃસ્થ, અર્ધસ્વર, ઘેાષ, અલ્પપ્રાણ- ય, ર, લ વ,  
:અંતઃસ્થ, અર્ધસ્વર, ઘેાષ, અલ્પપ્રાણ- ય, ર, લ વ,  
:(ક્રમશઃ તાલવ્ય, મૂર્ધન્ય, દંત્ય, દંત, ઔષ્ઠય). ઉષ્માક્ષર- શ, ષ, સ, હ. (ક્રમશઃ તાલવ્ય, મૂર્ધન્ય, દંત્ય, મહાપ્રાણ)
:(ક્રમશઃ તાલવ્ય, મૂર્ધન્ય, દંત્ય, દંત, ઔષ્ઠય).  
:ઉષ્માક્ષર- શ, ષ, સ, હ. (ક્રમશઃ તાલવ્ય, મૂર્ધન્ય, દંત્ય, મહાપ્રાણ)


વ્યંતર (૮)
વ્યંતર (૮)
Line 4,182: Line 4,250:
:કિન્નર, કિંપુરુષ, કિંપુરુષોત્તમ, કિન્નરોત્તમ, હૃદયંગમ, રૂપશાલી, અનિંદિત, મનોરમ, રતિપ્રિય, રતિશ્રેષ્ઠ.
:કિન્નર, કિંપુરુષ, કિંપુરુષોત્તમ, કિન્નરોત્તમ, હૃદયંગમ, રૂપશાલી, અનિંદિત, મનોરમ, રતિપ્રિય, રતિશ્રેષ્ઠ.
:(૧૦)
:(૧૦)
:પુરુષ, સત્પુરુષ, મહાપુરુષ, પુરુષવૃષભ, પુરુષોત્તમ, અતિપુરુષ, મરુદેવ, મરુત, મેરુપ્રભ, યશસ્વાન.
:પુરુષ, સત્પુરુષ, મહાપુરુષ, પુરુષવૃષભ, પુરુષોત્તમ, અતિપુરુષ, મરુદેવ, મરૂત, મેરુપ્રભ, યશસ્વાન.
:(૧૨)  
:(૧૨)  
:હાહા, હુહુ, તંબુરવ, નારદ, ઋષિવાદિક, ભૂતવાદિક, કાદંબ, મહાકાદંબ, રૈયત, વિશ્વાસુ, ગીતરતિ, ગીતયશ.
:હાહા, હુહુ, તંબુરવ, નારદ, ઋષિવાદિક, ભૂતવાદિક, કાદંબ, મહાકાદંબ, રૈવત, વિશ્વાસુ, ગીતરતિ, ગીતયશ.


વંધ્યા (૮)
વંધ્યા (૮)
:કાકવંધ્યા, કન્યાપત્ય, કમલી, ગલદ્ગમી, જન્મવંધ્યા, ત્રિપક્ષી, ત્રિમુખી, મૂઢગર્ભા.
:કાકવંધ્યા, કન્યાપત્ય, કમલી, ગલદ્‌ગમી, જન્મવંધ્યા, ત્રિપક્ષી, ત્રિમુખી, મૂઢગર્ભા.


વ્યાકરણ પ્રવક્તા (૧૦)
વ્યાકરણ પ્રવક્તા (૧૦)
:શાકલ્ય, ગાલવ, ગાર્ગ્ય, ચાક્રવર્મણ, શાકટાયન, કાશ્યપ, સેનક, સ્ફોટાયન, અપિશલિ, ભારદ્વાજ,
:શાકલ્ય, ગાલવ, ગાર્ગ્ય, ચાક્રવર્મણ, શાક્ટાયન, કાશ્યપ, સેનક, સ્ફોટાયન, અપિશલિ, ભારદ્વાજ.


વ્યાકરણ (૫)
વ્યાકરણ (૫)
Line 4,196: Line 4,264:


વ્યાકરણસૂત્ર (૧૪).
વ્યાકરણસૂત્ર (૧૪).
:અઇઉણ, ઋલૃક, એઓઙ્‌, એઔ, હયવરટ્, લણ, ઞઙ્ણનમ્, ઞભય, ઘઢષધ્, જબગડદશ, ખ ફ છ થ ચ ટ ત બૂ, કપય, શષ-સર, હલ.
:અઈઉણ, ઋલૃક્, એઔઙ્, એઔયૂ, હયવરટ્, લણ, ઞમઙ્ણનમ્, ઞભય, ઘઢષધ્, જબગડદશ, ખ ફ છ થ ચ ટ ત બૂ, કપય, શષ-સર, હલ.


વ્યાધિ (૪)  
વ્યાધિ (૪)  
Line 4,210: Line 4,278:
:સત્ય, અહિંસા, અદત્તાદાન, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ.
:સત્ય, અહિંસા, અદત્તાદાન, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ.
:(૧૨) (શ્રાવકના)  
:(૧૨) (શ્રાવકના)  
સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત, સ્થૂલ મૃષાવાદનો ત્યાગ, સ્થૂલ અદત્તાદાનનો ત્યાગ, સ્વદાર સંરતોષ પરદારવિરમણ, ઇચ્છાપરિમાણ, દિશાપરિમાણ, ઉપભોગ પરિભોગ પરિમાણ, અનર્થદંડ ત્યાગ, સામાયિક, દેશાવકાશિક, પૌષધ, અતિથિસંવિભાગ.
સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત, સ્થૂલ મૃષાવાદનો ત્યાગ, સ્થૂલ અદત્તાદાનનો ત્યાગ, સ્વદાર સંરતોષ પરદારવિરમણ, ઈચ્છાપરિમાણ, દિશાપરિમાણ, ઉપભોગ પરિભોગ પરિમાણ, અનર્થદંડ ત્યાગ, સામાયિક, દેશાવકાશિક, પૌષધ, અતિથિસંવિભાગ.
:(૧૭) (જૈનમત)
:(૧૭) (જૈનમત)
:પાંચ મહાવ્રત: અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ,
:પાંચ મહાવ્રત: અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ.
:પાંચ સમિતિઃ ઈર્ષા, ભાષા, એષણા, આદાનનિક્ષેપ, પરિષ્ટાયન્.
:પાંચ સમિતિઃ ઈર્ષા, ભાષા, એષણા, આદાનનિક્ષેપ, પરિષ્ટાયન્.
:ત્રણ ગુપ્તિ: મન, વચન, કાયા.  
:ત્રણ ગુપ્તિ: મન, વચન, કાયા.  
Line 4,228: Line 4,296:


વૃદ્ધ (૫)
વૃદ્ધ (૫)
:જ્ઞાનવૃદ્ધ, વયોવૃદ્ધ, ધનવૃદ્ધ, બહુશ્રુતવૃદ્ધ, તપોવૃદ્ધ,
:જ્ઞાનવૃદ્ધ, વયોવૃદ્ધ, ધનવૃદ્ધ, બહુશ્રુતવૃદ્ધ, તપોવૃદ્ધ.




Line 4,238: Line 4,306:


શક્તિ (૨)  
શક્તિ (૨)  
:દેવી, આસુરી.  
:દૈવી, આસુરી.  
:(૩)
:(૩)
:પ્રભુ, ઉત્સાહ, મંત્ર,
:પ્રભુ, ઉત્સાહ, મંત્ર,
:(૩)
:(૩)
:અભિધા, લક્ષણ, વ્યંજના.  
:અભિધા, લક્ષણા, વ્યંજના.  
:(૫)
:(૫)
:ઋતા, જ્ઞાન, ઇચ્છા, અદ્રિ, પરા.
:ઋતા, જ્ઞાન, ઇચ્છા, આદિ, પરા.
:(૭)
:(૭)
:મહાકાલી, સિદ્ધકાલી, મહાગૌરી, ભુવનેશ્વરી, ભદ્રકાલી રાધા, સાવિત્રી.  
:મહાકાલી, સિદ્ધકાલી, મહાગૌરી, ભુવનેશ્વરી, ભદ્રકાલી રાધા, સાવિત્રી.  
:(૯)
:(૯)
:વિમલા ઉત્કર્ષિણી, જ્ઞાન, ક્રિયા, યોગ, પ્રહ્વી, સત્યા, ઈશાના, અનુગ્રહા.
:વિમલા ઉત્કર્ષિણી, જ્ઞાન, ક્રિયા, યોગ, પ્રહ્‌વી, સત્યા, ઈશાના, અનુગ્રહા.
:(૯)
:(૯)
:પ્રભા, માયા, જયા, સૂક્ષ્મા, વિશુદ્ધા, નંદિની, સુપ્રભા, વિજયા, સર્વસિદ્ધા.  
:પ્રભા, માયા, જયા, સૂક્ષ્મા, વિશુદ્ધા, નંદિની, સુપ્રભા, વિજયા, સર્વસિદ્ધા.  
Line 4,254: Line 4,322:
:ધર્મશક્તિ, દાન, મંત્ર, જ્ઞાન, અર્થ, કામ, યુદ્ધ, વ્યાયામ, ભોજન, શક્તિ. (વ. ૨. કો.)
:ધર્મશક્તિ, દાન, મંત્ર, જ્ઞાન, અર્થ, કામ, યુદ્ધ, વ્યાયામ, ભોજન, શક્તિ. (વ. ૨. કો.)
:(૯)
:(૯)
:વૈષ્ણવી, બ્રહ્માણી, રૌદ્રી, માહેશ્વરી, નારસિંહી, વારાહી, ઈદ્રાણી, કાર્તિકી, સર્વમંગલા, (તાંત્રિક).
:વૈષ્ણવી, બ્રહ્માણી, રૌદ્રી, માહેશ્વરી, નારસિંહી, વારાહી, ઈન્દ્રાણી, કાર્તિકી, સર્વમંગલા, (તાંત્રિક).
:(૧૨)
:(૧૨)
:લક્ષ્મી, પુષ્ટિ, સરસ્વતી, કાંતિ, કીર્તિ, તુષ્ટિ, ઈલા, ઊર્જા, વિદ્યા, અવિદ્યા, શક્તિ, માયા. (ભાગવત)
:લક્ષ્મી, પુષ્ટિ, સરસ્વતી, કાંતિ, કીર્તિ, તુષ્ટિ, ઇલા, ઊર્જા, વિદ્યા, અવિદ્યા, શક્તિ, માયા. (ભાગવત)
:(૨૪)
:(૨૪)
:વામદેવી, પ્રિયા, સત્યા, વિશ્વા, ભદ્રવિલાસિની, પ્રભાવતી, જયા, શાંતા, કાંતા, દુર્ગા, સરસ્વતી, વિદ્રુમા, વિશાલેશા, વ્યાપિની,  
:વામદેવી, પ્રિયા, સત્યા, વિશ્વા, ભદ્રવિલાસિની, પ્રભાવતી, જયા, શાંતા, કાંતા, દુર્ગા, સરસ્વતી, વિદ્રુમા, વિશાલેશા, વ્યાપિની, વિમલા, તમોપહારિણી, સૂક્ષ્મા, વિશ્વયોનિ, જાયા, વશા, પદ્માલયા, પરાશભા, ભદ્રા, ત્રિપદા. (ગાયત્રીની).
:વિમલા, તમો પહારિણી, સૂક્ષ્મા, વિશ્વયોનિ, જાયા, વશા, પદ્માલયા, પરાશભા, ભદ્રા, ત્રિપદા. (ગાયત્રીની).
:શક્તિપીઠ (૧૫)  
:શક્તિપીઠ (૧૫)  
:આરાસૂરમાં અંબાજી, પાવાગઢમાં મહાકાલી, ચુંવાળમાં બહુ ચરાજી, કૌલગિરિમાં હરસિદ્ધિ, કચ્છમાં આશાપુરી, ભુજ પાસે રુદ્રાણી, ઓખામંડળમાં અભયા, આરંભડામાં લુણી, દ્વારિકામાં રૂક્િમણી, કાળાવડમાં શીતળા, હળવદમાં :સુંદરી, ઉપલેટા પાસે માતૃમાતા, ભાવનગર પાસે ખોડિયાર, આબુમાં અર્બુદા, નર્મદાતીરે અનસૂયા.
:આરાસૂરમાં અંબાજી, પાવાગઢમાં મહાકાલી, ચુંવાળમાં બહુચરાજી, કૌલગિરિમાં હરસિદ્ધિ, કચ્છમાં આશાપુરી, ભુજ પાસે રુદ્રાણી, ઓખામંડળમાં અભયા, આરંભડામાં લુણી, દ્વારિકામાં રૂક્મિણી, કાળાવડમાં શીતળા, હળવદમાં સુંદરી, ઉપલેટા પાસે માતૃમાતા, ભાવનગર પાસે ખોડિયાર, આબુમાં અર્બુદા, નર્મદાતીરે અનસૂયા.


શક્તિપૂજા (૩)  
શક્તિપૂજા (૩)  
Line 4,286: Line 4,353:


શબ્દદોષ (૫)
શબ્દદોષ (૫)
:પદ, પદાર્થ, વાક્ય, અર્થ, રસ,
:પદ, પદાર્થ, વાક્ય, અર્થ, રસ.


શયન (૯)  
શયન (૯)  
Line 4,292: Line 4,359:


શરીર (૩)
શરીર (૩)
:સ્થૂલ, સૂમિ, કારણ.
:સ્થૂલ, સૂક્ષ્મ, કારણ.


શરીરમુદ્રા (૩)  
શરીરમુદ્રા (૩)  
Line 4,301: Line 4,368:


શસ્ત્રાસ્ર (૩૦)  
શસ્ત્રાસ્ર (૩૦)  
:ધર્મચક્ર, કાળચક્ર, ધર્માસ્ર, દિવ્યાસ્ત્ર, ધર્મપાશ, કાળદંડ, દંડ, ધનુષ, મુસળ, શૂળ, વજ્ર, કૌંચ, શિલ, લોલાસ્ર, પરિઘાસ્ત્ર, ગર્દનાકરાસ્ત્ર, વરુણાસ્ત્ર, અગજાસ્ત્ર, માણવકાઢ્ય, મોહનાસ્ત્ર, ઘાતનાસ્ત્ર, પાટનાસ્ત્ર, સોમનાસ્ત્ર, :ધૈયાસ, નિદ્રાસ્ત્ર, દેવાસ્ત્ર, ઉદકાસ્ત્ર, પર્જન્યાસ્ત્ર, દુર્મદા, શક્તિ. (કથાકલ્પતરૂ)
:ધર્મચક્ર, કાળચક્ર, ધર્માસ્ત્ર, દિવ્યાસ્ત્ર, ધર્મપાશ, કાળદંડ, દંડ, ધનુષ, મુસળ, શૂળ, વજ્ર, કૌંચ, શૈલ, લોલાસ્ત્ર, પરિઘાસ્ત્ર, ગર્દનાકરાસ્ત્ર, વરુણાસ્ત્ર, અગન્યાસ્ત્ર, માણવકાસ્ત્ર, મોહનાસ્ત્ર, ઘાતનાસ્ત્ર, પાટનાસ્ત્ર, સોમનાસ્ત્ર, ધૈયાસ્ત્ર, નિદ્રાસ્ત્ર, દેવાસ્ત્ર, ઉદકાસ્ત્ર, પર્જન્યાસ્ત્ર, દુર્મદા, શક્તિ. (કથાકલ્પતરૂ)


શાક્તમંત્ર (૬)  
શાક્તમંત્ર (૬)  
Line 4,311: Line 4,378:
શાસ્ત્ર (૧૦)  
શાસ્ત્ર (૧૦)  
:સંહિતા, બ્રાહ્મણગ્રંથ, આરણ્યક, ઉપનિષદ, શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, છંદ, જ્યોતિષ, નિરુક્ત.
:સંહિતા, બ્રાહ્મણગ્રંથ, આરણ્યક, ઉપનિષદ, શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, છંદ, જ્યોતિષ, નિરુક્ત.
:(૨૨) શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટય, નાટક, નિઘંટ, નિર્ણય, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, તર્ક, ગણિત, ગાંધર્વ, મંત્ર, વિદ્યા, વાસ્તુ, વિજ્ઞાન, વિનોદ, નૃત્ય.
:(૨૨) શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટ્ય, નાટક, નિઘંટ, નિર્ણય, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, તર્ક, ગણિત, ગાંધર્વ, મંત્ર, વિદ્યા, વાસ્તુ, વિજ્ઞાન, વિનોદ, નૃત્ય.
:(૨૭)
:(૨૭)
:શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટક, વાદ્ય, નિઘંટ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, વાદ, વિદ્યા, વાસ્તુ, વિજ્ઞાન, કલા, કૃત્ય, કલ્પ, શિક્ષા, લક્ષણ, પુરાણ, મંત્ર, તર્ક, ગણિત, ગાંધર્વ, સિદ્ધાંત (વ. ર. કો.)
:શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટક, વાદ્ય, નિર્ઘંટ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, વાદ, વિદ્યા, વાસ્તુ, વિજ્ઞાન, કલા, કૃત્ય, કલ્પ, શિક્ષા, લક્ષણ, પુરાણ, મંત્ર, તર્ક, ગણિત, ગાંધર્વ, સિદ્ધાંત (વ. ર. કો.)
:(૨૭)
:(૨૭)
:શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટક, નિઘંટુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, તર્ક, વાદ, વૈિદક, વાસ્તુ, વ્યાખ્યાન, ગણિત, ગાંધર્વ, મંત્ર, વિનોદ, કલા, કલ્પ, શિક્ષા, પુરાણ, સિદ્ધાન્ત, નીતિ, વેદ,
:શબ્દ, છંદ, અલંકાર, કાવ્ય, કથા, નાટક, નિઘંટુ, ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, તર્ક, વાદ, વૈદક, વાસ્તુ, વ્યાખ્યાન, ગણિત, ગાન્ધર્વ, મંત્ર, વિનોદ, કલા, કલ્પ, શિક્ષા, પુરાણ, સિદ્ધાન્ત, નીતિ, વેદ.


શિક્ષાવ્રત (૪) (જૈનમત.)  
શિક્ષાવ્રત (૪) (જૈનમત.)  
Line 4,332: Line 4,399:
:ત્રિશુલ, અજગવ (ધનુષ), ખટ્‌વાંગ (ગદા? પરશુ?)  
:ત્રિશુલ, અજગવ (ધનુષ), ખટ્‌વાંગ (ગદા? પરશુ?)  


શિવતત્ત્વ (૦).
શિવતત્ત્વ (૦)


શિવનેત્ર (૩).
શિવનેત્ર (૩)  
:કપાલમાં તૃતીય નેત્ર.
:કપાલમાં તૃતીય નેત્ર.


Line 4,341: Line 4,408:


શિવશક્તિ સ્વરૂપ (૨)  
શિવશક્તિ સ્વરૂપ (૨)  
:તાંડવ, લાસ્ય
:તાંડવ, લાસ્ય.


શિવસ્થાન (૧૧)  
શિવસ્થાન (૧૧)  
:હૃદય, ઇન્દ્રિય, પ્રાણુ, આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, જળ, પૃથ્વી, સૂર્ય, ચંદ્ર, તપસ્વી.
:હૃદય, ઇન્દ્રિય, પ્રાણ, આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, જળ, પૃથ્વી, સૂર્ય, ચંદ્ર, તપસ્વી.


શિવસ્વરૂપ (૫)  
શિવસ્વરૂપ (૫)  
:ઈશાન, તત્પુરુષ, અઘોર, વામદેવ, સદ્યોજાત.  
:ઈશાન, તત્ત્પુરુષ, અઘોર, વામદેવ, સદ્યોજાત.  


શીલ (૧૩)  
શીલ (૧૩)  
:બ્રહ્મનિષ્ઠતા, દેવ, પિતૃભક્તિ, સૌમ્યતા, પ્રાણી સમભાવ, અન્યના ગુણ ઉપર અદોબુદ્ધિ, કોમળ, મૈત્રીભાવ, પ્રિયવાણી, આભારવશ, શરણાગત આદર, દયા, શાંતિ, સર્વધર્મ ભાવ.
:બ્રહ્મનિષ્ઠતા, દેવ, પિતૃભક્તિ, સૌમ્યતા, પ્રાણી સમભાવ, અન્યના ગુણો ઉપર અદોષબુદ્ધિ, કોમળ, મૈત્રીભાવ, પ્રિયવાણી, આભારવશ, શરણાગત આદર, દયા, શાંતિ, સર્વધર્મ ભાવ.


શુકન (૧૧)
શુકન (૧૧)
:બેડું ભરેલી સૌભાગ્યવતી સ્ત્રી, ડાબે ગધેડો, જમણે નાગ, ઘોડેસ્વાર, ધોયેલાં વસ્ત્ર લાવતો ધોબી, માટીનો ટોપલો, ગાડું, વાછડા સહિત ગાય, હથિયારબંધ માણસ, ચાંલ્લો કરેલો બ્રાહ્મણ, પુષ્પ લઈને આવતો માણસ.
:બેડું ભરેલી સૌભાગ્યવતી સ્ત્રી, ડાબે ગધેડો, જમણે નાગ, ઘોડેસ્વાર, ધોએલાં વસ્ત્ર લાવતો ધોબી, માટીનો ટોપલો, ગાડું, વાછડા સહિત ગાય, હથિયારબંધ માણસ, ચાંલ્લો કરેલો બ્રાહ્મણ, પુષ્પ લઈને આવતો માણસ.


શુકનસ્વર (૭)
શુકનસ્વર (૭)
:દેવચકલી, ચિબરી, શિયાળ, કોયલ, છછુંદર, સુવર, ગરોળી, (ડાબી બાજુ બેસે ત્યારે)
:દેવચકલી, ચિબરી, શિયાળ, કોયલ, છછુંદર, સુવર, ગરોળી, (ડાબી બાજુ બોલે ત્યારે)


શૂન્યકાન (૦)
શૂન્યકાન (૦)
Line 4,368: Line 4,435:


શુષ્ક (૭)  
શુષ્ક (૭)  
:રાત્રિહીન ચંદ્ર, યૌવનહીન સ્ત્રી, કમળહીન સરોવર, વિદ્યાહીન - વાણી, દીનહીન ધન, ધનહીન દાતા, સભાહીન વક્તા.
:રાત્રિહીન ચંદ્ર, યૌવનહીન સ્ત્રી, કમળહીન સરોવર, વિદ્યાહીન - વાણી, દાનહીન ધન, ધનહીન દાતા, સભાહીન વક્તા.


શૈવ ઉપાસના (૬)  
શૈવ ઉપાસના (૬)  
:હસિત, ગીત, નૃત્ય, હુડુક્કાર, નમસ્કાર, જપ,
:હસિત, ગીત, નૃત્ય, હુડુક્કાર, નમસ્કાર, જપ.


શોભા (૭)
શોભા (૭)
Line 4,379: Line 4,446:
:આભ્યંતર, બાહ્ય.
:આભ્યંતર, બાહ્ય.
:(૨૪).
:(૨૪).
:શબ્દશૌર્ય, પ્રતાપશૌર્ય, દીનશૌર્ય, સ્થાનશૌર્ય, ઉદયશૌર્ય, તેજશૌર્ય, સંગ્રામશૌર્ય, પ્રતિપત્તિશૌર્ય, જયશૌર્ય, માનશૌર્ય, જ્ઞાનશૌર્ય, સાહસશૌર્ય, શરણાગતશૌર્ય, પ્રમોદશૌર્ય, ઉદ્યમશૌર્ય, અર્થશૌર્ય, આચારશૌર્ય, બલશૌર્ય, :કીતિશૌર્ય, ધર્મશૌર્ય, રક્ષણશૌર્ય, ગુણશૌર્ય, પરિબેધશૌર્ય, પ્રબોધશૌર્ય. (વ. ૨. કો.).
:શબ્દશૌર્ય, પ્રતાપશૌર્ય, દીનશૌર્ય, સ્થાનશૌર્ય, ઉદયશૌર્ય, તેજશૌર્ય, સંગ્રામશૌર્ય, પ્રતિપત્તિશૌર્ય, જયશૌર્ય, માનશૌર્ય, જ્ઞાનશૌર્ય, સાહસશૌર્ય, શરણાગતશૌર્ય, પ્રમોદશૌર્ય, ઉદ્યમશૌર્ય, અર્થશૌર્ય, આચારશૌર્ય, બલશૌર્ય, કીતિશૌર્ય, ધર્મશૌર્ય, રક્ષણશૌર્ય, ગુણશૌર્ય, પરિબોધશૌર્ય, પ્રબોધશૌર્ય. (વ. ૨. કો.).


શૃંગાર (૨).  
શૃંગાર (૨).  
:સંયોગ, વિપ્રલંભ.  
:સંયોગ, વિપ્રલંભ.  
:(૧૬).
:(૧૬).
:સ્નાન, વસ્ત્ર, હાર, તિલક, સિંદૂર, અંજન, કુંડળ, નથણી, નૂપુર, કંકણ, તાંબૂલ, અળતા, કેશચના, કંચુકી, ગાલ ઉપર તલ, સુગંધ.
:સ્નાન, વસ્ત્ર, હાર, તિલક, સિંદૂર, અંજન, કુંડળ, નથણી, નૂપુર, કંકણ, તાંબૂલ, અળતો, કેશરચના, કંચુકી, ગાલ ઉપર તલ, સુગંધ.
:(૧૬).  
:(૧૬).  
:સ્નાન, અળતો, વસ્ત્ર, કેશપાશ, સુગંધી, ભૂષણ, મુખસુવાસ, કાજલ, ભાષણ, હાસ્ય, ચાતુર્ય, ચાલન, પાતિવ્રત્ય, ગાન, કટાક્ષ, ક્રીડા.  
:સ્નાન, અળતો, વસ્ત્ર, કેશપાશ, સુગંધી, ભૂષણ, મુખસુવાસ, કાજલ, ભાષણ, હાસ્ય, ચાતુર્ય, ચાલન, પાતિવ્રત્ય, ગાન, કટાક્ષ, ક્રીડા.  
Line 4,390: Line 4,457:
:તૈલાભંગ સ્નાન, ચીર, કુંચીક, કુંકુમ, કાજળ, કુંડળ, હાર, મોતી, કેશ, નૂપુર, ચંદન, મેખલા, તોડા, તાંબૂલ, કંકણ, ચાતુર્ય.
:તૈલાભંગ સ્નાન, ચીર, કુંચીક, કુંકુમ, કાજળ, કુંડળ, હાર, મોતી, કેશ, નૂપુર, ચંદન, મેખલા, તોડા, તાંબૂલ, કંકણ, ચાતુર્ય.
:(૧૬).
:(૧૬).
:ક્ષોર, સ્નાન, વસ્ત્ર, તિલક, ચંદનલેપ, કુંડલ, મુગુટ, મુદ્રિક, કંકણ, કૃપાણ, છૂરી, તાંબૂલ, પગરખા, તેજસ્વી મુખ, ગાન, વાક્ચાતુર્ય, (પુરુષના) (વ. વૃં. દી.).
:ક્ષોર, સ્નાન, વસ્ત્ર, તિલક, ચંદનલેપ, કુંડલ, મુગુટ, મુદ્રિક, કંકણ, કૃપાણ, છૂરી, તાંબૂલ, પગરખા, તેજસ્વીમુખ, ગાન, વાક્‌ચાતુર્ય, (પુરુષના) (વ. વૃં. દી.).


શૃંગારચેષ્ટા (૧૬).
શૃંગારચેષ્ટા (૧૬).
:કિલકિંચિત, વિભ્રમ, લલિત, હેલા, લીલા, હાવ, વિહુતિ, ફુટ્ટમિત, મદ, તપન, મધ્ય, મોટ્ટમિત, વિચ્છિતિ, વિચ્છોક, વિલાસ, વિચ્છેપક.
:કિલકિંચિત, વિભ્રમ, લલિત, હેલા, લીલા, હાવ, વિહુતિ, ફુટ્ટમિત, મદ, તપન, મૌગ્ધ્ય, મોટ્ટમિત, વિચ્છિતિ, વિચ્છોક, વિલાસ, વિચ્છેપક.
:(૧૮).
:(૧૮).
:હાય, ભાવ, હેલા, માધુર્ય, ધૈર્ય, વિલાસ, લીલા, વિચ્છિત્તી, વિભ્રમ, કિલકિંચિત, મોહાયિત, ફુટ્ટમિત, વિલોક, લલિત, કુતૂહલ, ચક્તિ, વિહરુત, હાસ.
:હાય, ભાવ, હેલા, માધુર્ય, ધૈર્ય, વિલાસ, લીલા, વિચ્છિત્તી, વિભ્રમ, કિલકિંચિત, મોહાયિત, કુટ્ટમિત, વિલોક, લલિત, કુતૂહલ, ચક્તિ, વિહરુત, હાસ.


શૃંગારાવસ્થા (૧૦).  
શૃંગારાવસ્થા (૧૦).  
Line 4,402: Line 4,469:
શ્વાસ (૫).
શ્વાસ (૫).
:મહાશ્વાસ, ઊર્ધ્વશ્વાસ, છિન્નશ્વાસ, તમકશ્વાસ, ક્ષુદ્રશ્વાસ (વૈદક).  
:મહાશ્વાસ, ઊર્ધ્વશ્વાસ, છિન્નશ્વાસ, તમકશ્વાસ, ક્ષુદ્રશ્વાસ (વૈદક).  
{{center|'''[ શ્ર ]'''}}


શ્રમણધર્મ (૧૦).  
શ્રમણધર્મ (૧૦).  
:ક્ષમા, માર્દવ, આર્જવ, શૌચ, સત્ય, સંયમ, તપ, ત્યાગ, અકિંચન, બ્રહ્મચર્ય. શ્રુતિ (૪) (જુઓ: વેદ)
:ક્ષમા, માર્દવ, આર્જવ, શૌચ, સત્ય, સંયમ, તપ, ત્યાગ, અકિંચન, બ્રહ્મચર્ય.  
શ્રુતિ (૪) (જુઓ: વેદ)
:(૨૨).  
:(૨૨).  
:ષડ્જમાં–અઅઅઅ-૪, મધ્યમમાં–અઅઅઅ-૪.
:ષડ્જમાં–અઅઅઅ-૪, મધ્યમમાં–અઅઅઅ-૪.
Line 4,414: Line 4,484:


ષટ્પ્રજ્ઞા (૬).
ષટ્પ્રજ્ઞા (૬).
:ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, લોકવ્યવહાર, આત્મિકઆધ્યાત્મિકજ્ઞાન. ષડ્તિલા (૬).  
:ધર્મ, અર્થ, કામ, મોક્ષ, લોકવ્યવહાર, આત્મિકઆધ્યાત્મિકજ્ઞાન.  
:તેલમાલીશ, તૈલસ્નાન, તિલાહોમ, તલદાન, તલાભોજન, તલવાવણી. ષડૂતિલા એકાદશી.
 
ષડ્તિલા (૬).  
:તેલમાલીશ, તૈલસ્નાન, તિલહોમ, તલદાન, તલાભોજન, તલવાવણી.  
 
ષડ્તિલા એકાદશી.
:પોષવદ અગિયારસ.
:પોષવદ અગિયારસ.


Line 4,432: Line 4,506:


સત્ત્વગુણ (૭).  
સત્ત્વગુણ (૭).  
:અસ્તિત્વ, અંતઃકરણ, સાર, સદ્દગુણ, પરાક્રમ, પ્રાપ્તિ, આનંદ  
:અસ્તિત્વ, અંતઃકરણ, સાર, સદ્‌ગુણ, પરાક્રમ, પ્રાપ્તિ, આનંદ  
:(૭)
:(૭)
:વેદાભ્યાસ, તપ, જ્ઞાન, શૌચ, ઈન્દ્રિયનિગ્રહ, ધર્મક્રિયા, આત્મ ચિંતન.  
:વેદાભ્યાસ, તપ, જ્ઞાન, શૌચ, ઈન્દ્રિયનિગ્રહ, ધર્મક્રિયા, આત્મ ચિંતન.  
:(૯)
:(૯)
:દેવપૂજા, સ્નિગ્ધભેજન, કર્તવ્ય તત્પરતા, દેશકાલાચિત દાન, અવિભક્તભાવ, નિષ્કામ કર્મ, નિર્વિકાર, અહિંસક યથાર્થબુદ્ધિ, ઉચ્ચ વિચાર.
:દેવપૂજા, સ્નિગ્ધભેજન, કર્તવ્ય તત્પરતા, દેશકાલોચિત દાન, અવિભક્તભાવ, નિષ્કામ કર્મ, નિર્વિકાર, અહિંસક યથાર્થબુદ્ધિ, ઉચ્ચ વિચાર.


સદાચાર (૩)  
સદાચાર (૩)  
Line 4,442: Line 4,516:
:(૧૫). (બૌદ્ધમત).
:(૧૫). (બૌદ્ધમત).
:શીલ, ઈન્દ્રિયસંવર, માત્રાશિતા, જાગરણાનુયોગ, શ્રદ્ધા હ્રી, બહુશ્રુતવ્ય, ઉત્તાપ, પરાક્રમ, સ્મૃતિ, મતિ, પ્રથમધ્યાન, દ્વિતીયધ્યાન, તૃતીયધ્યાન, ચતુર્થધ્યાન.
:શીલ, ઈન્દ્રિયસંવર, માત્રાશિતા, જાગરણાનુયોગ, શ્રદ્ધા હ્રી, બહુશ્રુતવ્ય, ઉત્તાપ, પરાક્રમ, સ્મૃતિ, મતિ, પ્રથમધ્યાન, દ્વિતીયધ્યાન, તૃતીયધ્યાન, ચતુર્થધ્યાન.
:સન્માર્ગ (૮)
 
:સદ્શ્રદ્ધા, સદ્ઇચ્છા, સદ્‌વતન, સદ્ધવચન, સન્માર્ગ, સદ્પરિશ્રમ, સચિંતન, સદ્‌નિશ્ચય.
સન્માર્ગ (૮)
:સદ્શ્રદ્ધા, સદ્ઈચ્છા, સદ્‌વર્તન, સદ્‌વચન, સન્માર્ગ, સદ્પરિશ્રમ, સદ્ચિંતન, સદ્‌નિશ્ચય.
:(૮).
:(૮).
:સમધ્યેય, સમઅભિપ્રાય, સમવચન, સમવર્તન, સમઆજીવિકા,  
:સમધ્યેય, સમઅભિપ્રાય, સમવચન, સમવર્તન, સમઆજીવિકા, સમયત્ન, સમન્યાય, સમપરમાનંદ.
:સમયત્ન, સમન્યાય, સમપરમાનંદ.


સમાધિ (૨).  
સમાધિ (૨).  
:સવિલ્પક, નિર્વિકલ્પક.
:સવિકલ્પક, નિર્વિકલ્પક.
:(૪).
:(૪).
:વિતર્કાનુગમ, વિચારાનુગમ, આનંદાનુગમ, અસ્મિતાનુગમ.
:વિતર્કાનુગમ, વિચારાનુગમ, આનંદાનુગમ, અસ્મિતાનુગમ.
:(૧૮).
:(૧૮).
:રાજયોગ, ઉન્મની, મનોન્મયી, ચિત્તવ્યાપારાભાવ, પ્રાણવ્યાપારાભાવ, ચિત્તપ્રલય, અમરત્વ, લય, તાવ, શૂન્યાશૂન્ય, પરમપદ, અમનચ્છભાવ, અદ્વૈત, નિરાલબ, નિરંજન, જીવન્મુક્તિ, સહભાવસ્થા, તુર્યાવસ્થા.
:રાજયોગ, ઉન્મની, મનોન્મયી, ચિત્તવ્યાપારાભાવ, પ્રાણવ્યાપારાભાવ, ચિત્તપ્રલય, અમરત્વ, લય, તત્ત્વ, શૂન્યાશૂન્ય, પરમપદ, અમનસ્કભાવ, અદ્વૈત, નિરાલંબ, નિરંજન, જીવન્મુક્તિ, સહજાવસ્થા, તુર્યાવસ્થા.


સમાસ (૬).  
સમાસ (૬).  
:દ્વન્દ્ર, તત્પુરુષ, કર્મધારય, બહુવ્રીહિ, અવ્યયીભાવ, દ્વિગુ.
:દ્વન્દ્વ, તત્પુરુષ, કર્મધારય, બહુવ્રીહિ, અવ્યયીભાવ, દ્વિગુ.


સમિધ (૫)
સમિધ (૫)
:પીપળો, આંબો, ખાખરો, ઊમરો, ખેર.
:પીપળો, આંબો, ખાખરો, ઊમરો, ખેર.
:(૯)
:(૯)
:ખદિર, અર્જુન, ખાખરો, અપામાર્ગ, પીપળો, ઊમર, સીમડો, દૂર્વા, દર્ભ.
:ખદિર, અર્જુન, ખાખરો, અપામાર્ગ, પીપળો, ઊમરો, સીમડો, દૂર્વા, દર્ભ.
:(૧૨).
:(૧૨).
:આકડો, ખાખરો, ખેર, અધેડો, પીપળો, ઊમરો, વડ, પીપર, બીલી, ખીજડો, દૂર્વા, દર્ભ.
:આકડો, ખાખરો, ખેર, અધેડો, પીપળો, ઊમરો, વડ, પીપર, બીલી, ખીજડો, દૂર્વા, દર્ભ.
Line 4,473: Line 4,547:


સાગર (૭).  
સાગર (૭).  
:ક્ષારોદ, ઈક્ષુક્ષારોહ, સુરોદ, ધૃતોદ, ક્ષીરોદ, દધિમંડોદ, શુદ્ધોદક,
:ક્ષારોદ, ઈક્ષુક્ષારોહ, સુરોદ, ધૃતોદ, ક્ષીરોદ, દધિમંડોદ, શુદ્ધોદક.


સાધન (૬).  
સાધન (૬).  
Line 4,488: Line 4,562:


સિદ્ધ (૮૪).  
સિદ્ધ (૮૪).  
:મારાશિતે, જોગવતી, પ્રજ્ઞા, ઉદ્ભટ, અનુગ્રહ, ચૈતન્ય, નિગ્રહ, રાજચૈતન્ય, કળાચૈતન્ય, નામચૈતન્ય, શ્રીચૈતન્ય, દિવ્યચૈતન્ય, પ્રજ્ઞાચૈતન્ય, શામચૈતન્ય વિજ્ઞાનચૈતન્ય, પંચચૈતન્ય, આતમચૈતન્ય, વૈરાગ્યચૈતન્ય, :પ્રસપદચૈતન્ય, નિર્બાણચૈતન્ય, મેધાચૈતન્ય, વિદ્યાચૈતન્ય, સિદ્ધચૈતન્ય, માપ્રસિદ્ધ, રંગવાર, દેવદાર, કામસિદ્ધ, કવીશાનંદ, બ્રહ્મવાર, રાજેવાર, સિદ્ધવાર, વિશ્વરૂપ, ઉન્મત્તભૈરવ, વાગાનંદ, શગતાનંદ, ભૂતભૈરવ. મૂર્તિસ્યાટ, :વૈરાટભૈરવ, મૂર્તિચાલના, સ્વરાભૈરવ, વાંછાનંદ, ગોચરાનંદ, સામરાટભૈરવ, અસ્તિતોગાનંદ, બહુકાનંદ, આનંદભૈરવ, બરીનંદ, આજમાત્વમંદ, રૂરૂભૈરવ, ગુપ્તાનંદ, અંડાનંદ, ક્રોધાનંદ, મહેન્દ્રાનંદ, કપિલીસિદ્ધ, ભીષણનંદ, :દિવ્યનંદ, બોધીનંદ, કલાનંદ, વિલાસાનંદ, સિદ્ધાનંદ, માતૃકાનંદ, સરસ્વતીનંદ, આનંદસરસ્વતી, મેધાસરસ્વતી, ચિદાનંદસરસ્વતી, પ્રજ્ઞાસરસ્વતી, શ્રીનાથસરસ્વતી, કલાસરસ્વતી, સામે સરસ્વતી, શુભગાનંદ, દેવસરસ્વતી, :વિરાટસરસ્વતી, સ્વારસરસ્વતી, પરમછર્યાનંદ, મહાનંદ, ભોગાનંદ, બ્રહ્માનંદ, ચક્રવર્તી, શંકાનંદ, ચિદાનંદ, પૂર્ણાનંદ, શુકાનંદ, બનાનંદ.
:મારાશિતે, જોગવતી, પ્રજ્ઞા, ઉદ્‌ભટ, અનુગ્રહ, ચૈતન્ય, નિગ્રહ, રાજચૈતન્ય, કળાચૈતન્ય, નામચૈતન્ય, શ્રીચૈતન્ય, દિવ્યચૈતન્ય, પ્રજ્ઞાચૈતન્ય, શામચૈતન્ય વિજ્ઞાનચૈતન્ય, પંચચૈતન્ય, આત્મચૈતન્ય, વૈરાગ્યચૈતન્ય, પ્રસપદચૈતન્ય, નિર્બાણચૈતન્ય, મેધાચૈતન્ય, વિદ્યાચૈતન્ય, સિદ્ધચૈતન્ય, માપ્રસિદ્ધ, રંગવાર, દેવદાર, કામસિદ્ધ, કવીશાનંદ, બ્રહ્મવાર, રાજેવાર, સિદ્ધવાર, વિશ્વરૂપ, ઉન્મત્તભૈરવ, વાગાનંદ, શગતાનંદ, ભૂતભૈરવ. મૂર્તિસ્યાટ, વૈરાટભૈરવ, મૂર્તિચાલના, સ્વરાભૈરવ, વાંછાનંદ, ગોચરાનંદ, સામરાટભૈરવ, અસ્તિતોગાનંદ, બહુકાનંદ, આનંદભૈરવ, બરીનંદ, આજમાત્વમંદ, રૂરૂભૈરવ, ગુપ્તાનંદ, અંડાનંદ, ક્રોધાનંદ, મહેન્દ્રાનંદ, કપિલીસિદ્ધ, ભીષણનંદ, દિવ્યનંદ, બોધીનંદ, કલાનંદ, વિલાસાનંદ, સિદ્ધાનંદ, માતૃકાનંદ, સરસ્વતીનંદ, આનંદસરસ્વતી, મેધાસરસ્વતી, ચિદાનંદસરસ્વતી, પ્રજ્ઞાસરસ્વતી, શ્રીનાથસરસ્વતી, કલાસરસ્વતી, સમોટ સરસ્વતી, શુભગાનંદ, દેવસરસ્વતી, વિરાટસરસ્વતી, સ્વારસરસ્વતી, પરમછર્યાનંદ, મહાનંદ, ભોગાનંદ, બ્રહ્માનંદ, ચક્રવર્તી, શંકાનંદ, ચિદાનંદ, પૂર્ણાનંદ, શુકાનંદ, બનાનંદ.


સિદ્ધિ (૮).
સિદ્ધિ (૮).
:અણિમા, મહિમા, ગરિમા, લઘિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાક્રામ્ય, ઈશિત્વ, વશિત્વ.  
:અણિમા, મહિમા, ગરિમા, લઘિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાક્રામ્ય, ઈશિત્વ, વશિત્વ.  
:(૮). (સાંખ્યમત)
:(૮). (સાંખ્યમત)
:ઊહ, શબ્દજ્ઞાન, અધ્યયન, ગુરુપ્રાપ્તિ, બાહ્ય-આંતરશુદ્ધિ, આધ્યાત્મિક દુ:ખનાશ, આધિભૌતિક દુઃખનાશ, અધિદેવ દુ:ખનો નાશ.  
:ઊહ, શબ્દજ્ઞાન, અધ્યયન, ગુરુપ્રાપ્તિ, બાહ્ય-આંતરશુદ્ધિ, આધ્યાત્મિક દુઃખનાશ, આધિભૌતિક દુઃખનાશ, અધિદેવ દુઃખનો નાશ.  
:(૮)
:(૮)
:તાર, સુતાર, તારતાર, રમ્યક, સદામુદિત, પ્રમોદ, મુદિત, મોદમાન. (૧૦)
:તાર, સુતાર, તારતાર, રમ્યક, સદામુદિત, પ્રમોદ, મુદિત, મોદમાન.  
:(૧૦)
:અણિમા, મહિમા, લઘિમા, ગરિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઈશિત્વ, વશિત્વ, સર્વોધિષ્ઠાતૃત્વ નિયતત્વ.
:અણિમા, મહિમા, લઘિમા, ગરિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઈશિત્વ, વશિત્વ, સર્વોધિષ્ઠાતૃત્વ નિયતત્વ.
:(૧૮)  
:(૧૮)  
:અણિમા મહિમા, લઘિમા, ગરિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઈશિતા, વશિતા, કામવસાયિતા, અનુર્મિમત્વ, દૂરશ્રવણ, દૂરદર્શન, મનોજવ, કામરૂપા, પરકાયાપ્રવેશ, દેવક્રીડાદર્શન, યથાસંકલ્પ, આજ્ઞાપ્રતિહતા (ત્રિકાલજ્ઞત્વ, અદ્વંદ્વ, :પરિચિત્તાઘ્નભિજ્ઞતા, પ્રતિષ્ટંભ, અપરાજ્ય–આ પાંચ સૂક્ષમ સિદ્ધિ).
:અણિમા મહિમા, લઘિમા, ગરિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઈશિતા, વશિતા, કામવસાયિતા, અનુર્મિમત્વ, દૂરશ્રવણ, દૂરદર્શન, મનોજવ, કામરૂપા, પરકાયાપ્રવેશ, દેવક્રીડાદર્શન, યથાસંકલ્પ, આજ્ઞાપ્રતિહતા (ત્રિકાલજ્ઞત્વ, અદ્વંદ્વ, :પરિચિત્તાદ્યભિજ્ઞતા, પ્રતિષ્ટંભ, અપરાજ્ય–આ પાંચ સૂક્ષમ સિદ્ધિ).


સિદ્ધિવિઘ્ન (૯).
સિદ્ધિવિઘ્ન (૯).
:વ્યાધિ, સંકેચ સંશય, પ્રમાદ, આળસ, અવિરતિ, ભ્રાંતિદર્શન, અલબ્ધભૂમિત્વ, અનવસ્થિતત્વ.
:વ્યાધિ, સંકોચ સંશય, પ્રમાદ, આળસ, અવિરતિ, ભ્રાંતિદર્શન, અલબ્ધભૂમિત્વ, અનવસ્થિતત્વ.


સુગંધી (૩)
સુગંધી (૩)
Line 4,511: Line 4,586:
:જાયફળ, લવિંગ, કપૂર, સોપારી, વાળો, ચણકબાબ.  
:જાયફળ, લવિંગ, કપૂર, સોપારી, વાળો, ચણકબાબ.  
:(૬)
:(૬)
:કૃષ્ણગુરુ, કસ્તૂરી, કપૂર, શ્વેતચંદન, ચણકબોબાનાગ, નાગરવેલકંદ સુખ (૧૦). જૈનમત
:કૃષ્ણગુરુ, કસ્તૂરી, કપૂર, શ્વેતચંદન, ચણકબોબાનાગ, નાગરવેલકંદ  
 
સુખ (૧૦). જૈનમત
:ભૌતિક સુખ, અનુકૂળમિત્ર ઉચ્ચ જ્ઞાતિમાં જન્મ, ઉચ્ચ કુળમાં જન્મ, ઉત્તમ શરીરવર્ણ, નિરોગી શરીર, મહાપ્રજ્ઞાવંતપણું, વિનય, યશ, પરાક્રમીપણું (જૈનમત)
:ભૌતિક સુખ, અનુકૂળમિત્ર ઉચ્ચ જ્ઞાતિમાં જન્મ, ઉચ્ચ કુળમાં જન્મ, ઉત્તમ શરીરવર્ણ, નિરોગી શરીર, મહાપ્રજ્ઞાવંતપણું, વિનય, યશ, પરાક્રમીપણું (જૈનમત)


Line 4,524: Line 4,601:


સૂત્રગ્રંથ (૧૮)
સૂત્રગ્રંથ (૧૮)
:બૌદ્ધાયન, આપસ્તંબ, સત્યાષાઢ, પ્રાદ્યાયણ, આગરુપ, શાંડિ લ્ય, આશ્વાલયન, શાંભવ, કાત્યાયન, વૈખાનસ, શૌનકીય, ભારદ્વાજ, અગ્નિવેશ્ય જેમિનીય, વાધૂલ, મધ્યંદિન, કૌડિન્ય, કૌષિતક.
:બૌદ્ધાયન, આપસ્તંબ, સત્યાષાઢ, પ્રાહ્યાયણ, આગરુપ, શાંડિલ્ય, આશ્વાલયન, શાંભવ, કાત્યાયન, વૈખાનસ, શૌનકીય, ભારદ્વાજ, અગ્નિવેશ્ય જૈમિનીય, વાધૂલ, મધ્યંદિન, કૌડિન્ય, કૌષિતક.


સૂર્યગ્રહણ (૩).
સૂર્યગ્રહણ (૩).
Line 4,534: Line 4,611:
સૂર્ય પત્ની (૨).
સૂર્ય પત્ની (૨).
:રજની, છાયા (માર્કંડેયપુરાણ).  
:રજની, છાયા (માર્કંડેયપુરાણ).  
:૨) નિક્ષુભા, સુવર્ચસા (વિષ્ણુપુરાણ)
:(૨) નિક્ષુભા, સુવર્ચસા (વિષ્ણુપુરાણ)
:(૧૫) નિક્ષુભા, રાજ્ઞી, રન્નાદે, ઉષા, પ્રત્યુષા, પ્રભા, રજની, સંજ્ઞા, છાયા, દ્યુમયી, સવર્ણા, સમજ્ઞા, સુવર્ચસા, ત્વસ્ત્રી, વડવા.
:(૧૫) નિક્ષુભા, રાજ્ઞી, રન્નાદે, ઉષા, પ્રત્યુષા, પ્રભા, રજની, સંજ્ઞા, છાયા, દ્યુમયી, સવર્ણા, સમજ્ઞા, સુવર્ચસા, ત્વસ્ત્રી, વડવા.


Line 4,544: Line 4,621:


સેવક (૫)
સેવક (૫)
:શિષ્ય, અંતેવાસી, ભૂતક, કિંકરાધ્યક્ષ, દાસ.
:શિષ્ય, અંતેવાસી, ભૃતક, કિંકરાધ્યક્ષ, દાસ.


સોપારી (૯)
સોપારી (૯)
:ગીઆલી, છલની, માંગરોળી, પીનાંગ, લાલ, સિંગાપુરી, શામ, હંસા, સેવર્ષની.
:ગીઆલી, છલની, માંગરોળી, પીનાંગ, લાલ, સિંગાપુરી, શામ, હંસા, સેવર્ધની.


સૌભાગ્યચિહ્નો (૮)
સૌભાગ્યચિહ્નો (૮)
Line 4,555: Line 4,632:
:રૂપ, વેદના, સંજ્ઞા, સંસ્કાર, વિજ્ઞાન
:રૂપ, વેદના, સંજ્ઞા, સંસ્કાર, વિજ્ઞાન
:(૬) (બૌદ્ધમત)
:(૬) (બૌદ્ધમત)
:ચક્ષુવિજ્ઞાન, શ્રોતવિજ્ઞાન, પ્રાણવિજ્ઞાન, જિહ્વાવિજ્ઞાન, કાયવિજ્ઞાન, મનોવિજ્ઞાન.  
:ચક્ષુવિજ્ઞાન, શ્રોતવિજ્ઞાન, ઘ્રાણવિજ્ઞાન, જિહ્‌વાવિજ્ઞાન, કાયવિજ્ઞાન, મનોવિજ્ઞાન.  
:(૭)
:(૭)
:અવસ્કંધ, પ્રવસ્કંધ, ઊર્ધ્વસ્કંધ, સહસ્કંધ, વિવસ્કંધ, પરાસ્કંધ, પરિવાહ સ્કંધ.
:અવસ્કંધ, પ્રવસ્કંધ, ઊર્ધ્વસ્કંધ, સહસ્કંધ, વિવસ્કંધ, પરાસ્કંધ, પરિવાહ સ્કંધ.
Line 4,567: Line 4,644:


સ્રોતસ્વિની (૧૪)  
સ્રોતસ્વિની (૧૪)  
:ગંગા, સિન્ધુ, રોહિતા, રોહિતંસા, હરિકાન્તા, હરિસલિલા, સીતા, સીતોદા, નરકાન્તા, નારીકાન્તા, સુવર્ણકલા, રૂપ્યકૂલા, રક્તા, રકતવતી. (તથા જુઓ: નદી)
:ગંગા, સિન્ધુ, રોહિતા, રોહિતંસા, હરિકાન્તા, હરિસલિલા, સીતા, સીતોદા, નરકાન્તા, નારીકાન્તા, સુવર્ણકલા, રૂપ્યકૂલા, રક્તા, રક્તવતી. (તથા જુઓ: નદી)


સ્થાયીભાવ (૮)
સ્થાયીભાવ (૮)
Line 4,581: Line 4,658:


સ્પર્શ (૮)  
સ્પર્શ (૮)  
:કર્કશ, મૃદુ, લઘુ, ગુરુ, સ્નિગ્ધ, રુક્ષ, શીત, ઉષ્ણ.
:કર્કશ, મૃદુ, લઘુ, ગુરૂ, સ્નિગ્ધ, રૂક્ષ, શીત, ઉષ્ણ.


સ્પર્શરતિ (૭)
સ્પર્શરતિ (૭)
Line 4,592: Line 4,669:


સ્મૃતિકાર (૧૮)
સ્મૃતિકાર (૧૮)
:અત્રિ, વિષ્ણુ, હારિત, ઉશના, અંગિરાસ, યમ, આપસ્તંબ, સંવર્ત, કાત્યાયન, બૃહસ્પતિ, પરાશર, વ્યાસ, શંખ, લિખિત, દક્ષ, ગૌતમ, શાતાતપ, વસિષ્ઠ.
:અત્રિ, વિષ્ણુ, હારિત, ઉશના, અંગિરાસ, યમ, આપસ્તંબ, સંવર્ત્ત, કાત્યાયન, બૃહસ્પતિ, પરાશર, વ્યાસ, શંખ, લિખિત, દક્ષ, ગૌતમ, શાતાતપ, વસિષ્ઠ.


સૃષ્ટિ (૪)  
સૃષ્ટિ (૪)  
Line 4,612: Line 4,689:
:બાદી (બાદશાહ), સંબાદી (વજીર), અંબાદી (અમીર), વ્યાદી (ગનીમ)
:બાદી (બાદશાહ), સંબાદી (વજીર), અંબાદી (અમીર), વ્યાદી (ગનીમ)
:(૫)
:(૫)
:હૃસ્વ (૫)અ (કંઠય), ઈ (તાલવ્ય), ઉ (ઓષ્ઠય), એ (કંઠ્ય), ઓ (કંઠઓષ્ઠય).
:હૃસ્વ (૫) : અ (કંઠય), ઈ (તાલવ્ય), ઉ (ઓષ્ઠય), એ (કંઠ્ય), ઓ (કંઠ ઓષ્ઠ્ય).
:દીર્ઘ (૫) : આ (કંઠય), ઈ (તાલવ્ય), ઊ (ઔષ્ઠય) ઐ (કંઠ-તાલવ્ય). ઔ (કંઠઔષ્ઠય).
:દીર્ઘ (૫) : આ (કંઠ્ય), ઈ (તાલવ્ય), ઊ (ઔષ્ઠય) ઐ (કંઠ-તાલવ્ય). ઔ (કંઠઔષ્ઠય).
:અનુસ્વાર = ં
:અનુસ્વાર = ં
:અનુનાસિક = ઁ
:અનુનાસિક = ઁ
:(૭)
:(૭)
:બલ, બાલવ, કૌવલ, તેલ, ગિર, બનજ, વિષ્ટિ.  
:બલ, બાલવ, કૌવલ, તેતલ, ગિર, બનજ, વિષ્ટિ.  
:(૧૬)
:(૧૬)
:અ, આ, ઇ, ઈ, ઉ, ઊ, ઋ, , લૃ લૃ એ, ઐ, ઓ, ઔ, અં, અઃ સ્વરભાવ (૭)  
:અ, આ, ઇ, ઈ, ઉ, ઊ, ઋ, , લૃ લૃ એ, ઐ, ઓ, ઔ, અં, અઃ સ્વરભાવ (૭)  
:સા–ઉત્તેજક, રે–મનોવેધક, ગ–ઉદાસીન, મ–ઉદ્ધત, પ-ભયા
:સા–ઉત્તેજક, રે–મનોવેધક, ગ–ઉદાસીન, મ–ઉદ્ધત, પ-ભયાનક, ધ-સ્થિર, ની–જાગૃત કરનાર, સા.
:નક, ધ-સ્થિર, ની–જાગૃત કરનાર, સા.


સ્વાધ્યાય (૫) વાચનાલેવી, પ્રશ્ન પૂછવા, વારંવાર શાસ્ત્ર ફેરવવું, સૂત્રાદિના અર્થ તથા રહસ્યનું ચિંતન કરવું, ધર્મકથા કરવી.
સ્વાધ્યાય (૫) વાચનાલેવી, પ્રશ્ન પૂછવા, વારંવાર શાસ્ત્ર ફેરવવું, સૂત્રાદિના અર્થ તથા રહસ્યનું ચિંતન કરવું, ધર્મકથા કરવી.
Line 4,659: Line 4,735:
:પ્રાત:, મધ્યાહ્ન, સાયં.
:પ્રાત:, મધ્યાહ્ન, સાયં.
:(૫)
:(૫)
:માર્જન, અઘમર્ષણ, અર્ધપ્રદાન, ઉપસ્થાન, ગાયત્રી જપ. (૧૦) આસનશુદ્ધિ, માર્જન, આચમન, પ્રાણાયામ, અઘમર્ષણ, અર્ધ્યદાન, સૂર્યોપ્રસ્થાન, ન્યાસ, ધ્યાન, જપ.
:માર્જન, અઘમર્ષણ, અર્ધપ્રદાન, ઉપસ્થાન, ગાયત્રી જપ.  
(૧૦) આસનશુદ્ધિ, માર્જન, આચમન, પ્રાણાયામ, અઘમર્ષણ, અર્ધ્યદાન, સૂર્યોપ્રસ્થાન, ન્યાસ, ધ્યાન, જપ.


સંધ્યોપાસના (૧૦).
સંધ્યોપાસના (૧૦).
Line 4,678: Line 4,755:
:સ્માર્ત, વૈષ્ણવ.
:સ્માર્ત, વૈષ્ણવ.
:(૪૧).
:(૪૧).
:શ્રીસંપ્રદાયી, વલ્લભાચારી, મધ્વાચારી, સનકાલિક, રામાનંદી, રાધાવલ્લભ, નિત્યાનંદી, કબીરપંથી, ખાકી, મલૂકદાસી, દાદુપંથી, રામદાસી, સેનાઇ, મીરાંબાઈ, સખીભાવ, ચરણાદાસી, હરિશ્ચંદ્રી, સધનાપંથી, માધવી, :વૈરાગી, (વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના વીસ) દંડી સંન્યાસી, યોગી, જંગમ, ઊર્ધ્વબાહુ, ગુદડ, રૂખડ, કડાલિંગી. (શૈવસંપ્રદાયના સાત). દક્ષિણાચારી, વામી, કાનચેલિયા, કરારી અઘોરી, ગણપત્ય, સૌપત્ય, નાનકપંથી, બાબાલાલી, :પ્રાણનાથી, સાધુ, સંતનામ, શિવનારાયણી, શૂન્યવાદી. (શાક્તસંપ્રદાયના ચૌદ).
:શ્રીસંપ્રદાયી, વલ્લભાચારી, મધ્વાચારી, સનકાલિક, રામાનંદી, રાધાવલ્લભ, નિત્યાનંદી, કબીરપંથી, ખાકી, મલૂકદાસી, દાદુપંથી, રામદાસી, સેનાઇ, મીરાંબાઈ, સખીભાવ, ચરણાદાસી, હરિશ્ચંદ્રી, સધનાપંથી, માધવી, વૈરાગી, (વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના વીસ) દંડી સંન્યાસી, યોગી, જંગમ, ઊર્ધ્વબાહુ, ગુદડ, રૂખડ, કડાલિંગી. (શૈવસંપ્રદાયના સાત). દક્ષિણાચારી, વામી, કાનચેલિયા, કરારી અઘોરી, ગાણપત્ય, સૌરપત્ય, નાનકપંથી, બાબાલાલી, પ્રાણનાથી, સાધ, સંતનામ, શિવનારાયણી, શૂન્યવાદી. (શાક્તસંપ્રદાયના ચૌદ).


સંબન્ધ (૨)
સંબન્ધ (૨)
Line 4,697: Line 4,774:


સંવત્સર (૫) (જૈનમત)
સંવત્સર (૫) (જૈનમત)
:નક્ષત્ર, યુગ, પ્રમાણે, લક્ષણ. શનિશ્વર.
:નક્ષત્ર, યુગ, પ્રમાણ, લક્ષણ. શનિશ્વર.
:(૧૦)
:(૧૦)
:સપ્તર્ષિ, બુદ્ધનિર્વાણ, મૌર્ય, વિક્રમ, શક, ગુપ્ત, હર્ષ, ચૌલુક્ય, સૌરવર્ષ, અશોક
:સપ્તર્ષિ, બુદ્ધનિર્વાણ, મૌર્ય, વિક્રમ, શક, ગુપ્ત, હર્ષ, ચૌલુક્ય, સૌરવર્ષ, અશોક.
:(૬૦)
:(૬૦)
:પ્રભવ, વિભવ, શુકલ, પ્રમાદ, પ્રજાપતિ, અંગિરા, શ્રીમુખ, ભાવા, યુવા, ધાતા, ઈશ્વરી, બહુધાન્ય, પ્રમાર્થી, વિક્રમ, વૃષા, ચિત્રભાનુ, સુભાનુ, તારણ, પાર્થિવ, યમ, સર્વજીત, સર્વધારી, વિરોધી, વિકૃત, ખર, નંદન, :વિજય, જય, મન્મથ, દુર્મુખ, હેમલંબી, વિલંબી, વિકાર, શાર્વરી, પ્લવ, શુભકૃત, શોભન, ક્રોધી, વિશ્વાસુ, પરાભવ, પ્લવંગ, કીલક, સૌમ્ય, સાધારણ, વિરોધકૃત, પરિધાવી, પ્રમાદી, આનંદી, રાક્ષસ, નલ, પિંગલ, :કાલયુક્ત, સિદ્ધાર્થી, રૌદ્ર, દુર્મતી, દુંદુભી, રુધિરોદગારી, રક્તાક્ષી, ક્રોધન, ક્ષય. (જ્યોતિષ).
:પ્રભવ, વિભવ, શુક્લ, પ્રમોદ, પ્રજાપતિ, અંગિરા, શ્રીમુખ, ભાવા, યુવા, ધાતા, ઈશ્વરી, બહુધાન્ય, પ્રમાર્થી, વિક્રમ, વૃષા, ચિત્રભાનુ, સુભાનુ, તારણ, પાર્થીવ, યમ, સર્વજીત, સર્વધારી, વિરોધી, વિકૃત, ખર, નંદન, વિજય, જય, મન્મથ, દુર્મુખ, હેમલંબી, વિલંબી, વિકાર, શાર્વરી, પ્લવ, શુભકૃત, શોભન, ક્રોધી, વિશ્વાસુ, પરાભવ, પ્લવંગ, કીલક, સૌમ્ય, સાધારણ, વિરોધકૃત, પરિધાવી, પ્રમાદી, આનંદી, રાક્ષસ, નલ, પિંગલ, કાલયુક્ત, સિદ્ધાર્થી, રૌદ્ર, દુર્મતી, દુંદુભી, રુધિરોદગારી, રક્તાક્ષી, ક્રોધન, ક્ષય. (જ્યોતિષ).


સંસ્કાર (૨).
સંસ્કાર (૨).
Line 4,708: Line 4,785:
:કુશલ, અકુશલ, અવ્યાહૃવત  
:કુશલ, અકુશલ, અવ્યાહૃવત  
:(૭). (ખ્રિસ્તીમત).
:(૭). (ખ્રિસ્તીમત).
:સ્નાન (બેપ્ટિઝમ), બળ (અર્પણવિધિ), ખ્રિસ્તપ્રસાદ, પ્રાયશ્ચિત, અત્યાભંગ, યાજ્ઞિકદીક્ષા, લગ્ન.  
:સ્નાન (બેપ્ટિઝમ), બળ (અર્પણવિધિ), ખ્રિસ્તપ્રસાદ, પ્રાયશ્ચિત, અંત્યાભંગ, યાજ્ઞિકદીક્ષા, લગ્ન.  
:(૭)
:(૭)
:જાતકર્મ, ચૂડાકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ઉપનયન, વિવાહ (બાળકના–હિંદુમત).
:જાતકર્મ, ચૂડાકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ઉપનયન, વિવાહ (બાળકના–હિંદુમત).
Line 4,714: Line 4,791:
:જનન, જીવન, તાડન, બોધન, અભિષેક, વિમલીકરણ, અધ્યાપન, તર્પણ, દીપન, ગોપન (મંત્ર સંસ્કાર).
:જનન, જીવન, તાડન, બોધન, અભિષેક, વિમલીકરણ, અધ્યાપન, તર્પણ, દીપન, ગોપન (મંત્ર સંસ્કાર).
:(૧૦).
:(૧૦).
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, સીમંતોન્નયન, જાતકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ચૂડાકરણ, ઉપનયન, વિવાહ.
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, સીમંતોન્નયન, જાતકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ચૌલ, ચૂડાકરણ, ઉપનયન, વિવાહ.
:(૧૬).
:(૧૨).
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, સીમંતોન્નયન, બલિ, જાતકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ચૌલ, ઉપનયન, સમાવર્તન, વિવાહ.
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, સીમંતોન્નયન, બલિ, જાતકર્મ, નામકરણ, નિષ્ક્રમણ, અન્નપ્રાશન, ચૌલ, ઉપનયન, સમાવર્તન, વિવાહ.
:(૧૬).
:(૧૬).
Line 4,723: Line 4,800:
:(૧૬).
:(૧૬).
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, જન્મસંસ્કાર, સૂર્યચંદ્રદર્શન, ક્ષીરાસન, ષષ્ટિપૂજન, સૂચિકર્મ, નામકરણ, અન્નપ્રાશન, કર્ણવેધ, કેશવપન, ઉપનયન, વિદ્યારંભ, વિવાહ, વ્રતારોપ, અંતકર્મ.
:ગર્ભાધાન, પુંસવન, જન્મસંસ્કાર, સૂર્યચંદ્રદર્શન, ક્ષીરાસન, ષષ્ટિપૂજન, સૂચિકર્મ, નામકરણ, અન્નપ્રાશન, કર્ણવેધ, કેશવપન, ઉપનયન, વિદ્યારંભ, વિવાહ, વ્રતારોપ, અંતકર્મ.
:સંસ્કૃત નાટકની પ્રસ્તાવના (૨).  
 
સંસ્કૃત નાટકની પ્રસ્તાવના (૨).  
:પ્રરોચના, આમુખ.
:પ્રરોચના, આમુખ.


સંહિતા (૧૨).  
સંહિતા (૧૨).  
:અથર્વમંત્ર, તૈત્તિરીય, અગસ્ત્ય, કશ્યપ, ભૃગુ, શિલ્પ, કપિંજલ, બૃહત્સંહિતા, સારસંહિતા, હરિત, વિશ્વકર્મ, પદ્મસંહિતા.
:અથર્વમંત્ર, તૈત્તિરીય, અગસ્ત્વ, કશ્યપ, ભૃગુ, શિલ્પ, કપિંજલ, બૃહત્સંહિતા, સારસંહિતા, હરિત, વિશ્વકર્મ, પદ્મસંહિતા.


સંજ્ઞા (૪).
સંજ્ઞા (૪).
Line 4,733: Line 4,811:


સિંધુ નદી (૭).  
સિંધુ નદી (૭).  
:નાની પુષ્કર, મોટી પુષ્કર, ભોગાવહ, ગરુડાવહ, રૂપાવહ, ઢાઢર, યમુના.  
:નાની પુષ્કર, મોટી પુષ્કર, ભોગાવહ, ગરૂડાવહ, રૂપાવહ, ઢાઢર, યમુના.  
:(૭)
:(૭)
:ગંગા, યમુના, ગોદાવરી, સરસ્વતી, નર્મદા, સિંધુ, કાવેરી.  
:ગંગા, યમુના, ગોદાવરી, સરસ્વતી, નર્મદા, સિંધુ, કાવેરી.  
Line 4,739: Line 4,817:
:સતલજ, બિયાસ, રાવી, ચિનાબ, જેલમ, સિંધુ, સરસ્વતી,  
:સતલજ, બિયાસ, રાવી, ચિનાબ, જેલમ, સિંધુ, સરસ્વતી,  
:(૭).
:(૭).
:ગંગા, યમુના, પ્લક્ષગા, રથસ્થા, સરયૂ, ગોમતી, ગંડકી.
:ગંગા, યમુના, પ્લક્ષગા, રથસ્થા, સરયુ, ગોમતી, ગંડકી.


સિંહાસનબત્રીસી (૩૨),  
સિંહાસનબત્રીસી (૩૨),  
:રંગશોભા, વિજ્યા અજયા, અપસરા, જગત્રશોભા, પંચપ્રભા, કૈલાસવતી, જયસેના, વદસ્યનામા, મદનમંજરી, ગંગા, અતિવર્ણા, ભોગપદ્મા, પરમોહિની, પરાળી, સુપ્રભા ચંદ્રાવતી, અનંતભૂની, રાવનદિલા, સૌભાગ્યમંજરી, :સૌભાગ્યવતી, કમલકલી, પદ્માવતીપ્રભા, ઇંદ્રપ્રભા, ચંદ્રવર્ણા, રૂપબાલા, તારા, પ્રભા, સુમણી, દેવનંદા પદ્માવતી, પદ્મિની, ચંદ્રકાંતી.  
:રંગશોભા, વિજ્યા અજયા, અપસરા, જગત્રશોભા, પંચપ્રભા, કૈલાસવતી, જયસેના, વદસ્યનામા, મદનમંજરી, ગંગા, અતિવર્ણા, ભોગપદ્મા, પરમોહિની, પરથોળી, સુપ્રભા ચંદ્રાવતી, અનંતભૂની, રાવનદિલા, સૌભાગ્યમંજરી, સૌભાગ્યવતી, કમલકલી, પદ્માવતીપ્રભા, ઇંદ્રપ્રભા, ચંદ્રવર્ણા, રૂપબાલા, તારા, પ્રભા, સુમણી, દેવનંદા પદ્માવતી, પદ્મિની, ચંદ્રકાંતી.  
:(જુઓ: બત્રીસ પૂતળી)
:(જુઓ: બત્રીસ પૂતળી)


સૌંદર્ય (૧૬).  
સૌંદર્ય (૧૬).  
:ચાર શ્યામ : નેત્રપૂતળી, સ્તનાગ, તલ, કેશ.
:ચાર શ્યામ : નેત્રપૂતળી, સ્તનાગ, તલ, કેશ.
:ચાર શ્વેત: દંતાવલી, નયનપિંડી, નખ, સેંથો.
:ચાર શ્વેત : દંતાવલી, નયનપિંડી, નખ, સેંથો.
:ચારક્ષીણ: નાસિકા, ઓષ્ઠ, અંગુલી, કમર.
:ચારક્ષીણ : નાસિકા, ઓષ્ઠ, અંગુલી, કમર.
:ચાર ભારે પૃષ્ઠ: ગાલ, બાહુ, સ્તન, નિતંબ.
:ચાર ભારે પૃષ્ઠ: ગાલ, બાહુ, સ્તન, નિતંબ.


Line 4,759: Line 4,837:
:વરદ, અભય, વ્યાખ્યાન, જ્ઞાન, અંજલિ.
:વરદ, અભય, વ્યાખ્યાન, જ્ઞાન, અંજલિ.
:(૨૮).
:(૨૮).
:પતાકા, ત્રિપતાકા, અર્ધપતાકા, કર્તરીમુખ, મયૂર, અર્ધચંદ્ર, અરાલ, શુકતુંડક, મુષ્ટિ, શિખર, કપિત્થ, કટકમુખ, સૂચિ, ચંદ્રકલા, પદ્મકોશ, સર્પશીર્ષ, મૃગશીર્ષ, સિંહમુખ, લાંગૂલ, સોલપદ્મ, ચતુર, ભ્રમર, હંસાસ્ય, હંસપક્ષ, :સમદંશ, મુકુલ, તામ્રચૂડ, ત્રિશૂલ,
:પતાકા, ત્રિપતાકા, અર્ધપતાકા, કર્તરીમુખ, મયૂર, અર્ધચંદ્ર, અરાલ, શુકતુંડક, મુષ્ટિ, શિખર, કપિત્થ, કટકમુખ, સૂચિ, ચંદ્રકલા, પદ્મકોશ, સર્પશીર્ષ, મૃગશીર્ષ, સિંહમુખ, લાંગૂલ, સોલપદ્મ, ચતુર, ભ્રમર, હંસાસ્ય, હંસપક્ષ, સમદંશ, મુકુલ, તામ્રચૂડ, ત્રિશૂલ,


હાનિ (૬). (જૈનમત).
હાનિ (૬). (જૈનમત).
Line 4,780: Line 4,858:


હોમદ્રવ્ય (૪).
હોમદ્રવ્ય (૪).
:પુષ્ટિકારક (ઘી, બદામ, દૂધ), મધુર (સાકર, ખીર), સુગંધયુક્ત (ચંદન, કેસર, કસ્તુરી), રોગનાશક (ગળો, ગૂગળ).
:પુષ્ટિકારક (ઘી, બદામ, દૂધ), મધુર (સાકર, ખીર), સુગંધયુક્ત (ચંદન, કેસર, કસ્તૂરી), રોગનાશક (ગળો, ગૂગળ).
:(૮).
:(૮).
:વડ, પીપળ, પીપર, ઉમરા, ખદિર, તલ, ખીર, ઘી.
:વડ, પીપળો, પીપર, ઉમરો, ખદિર, તલ, ખીર, ઘી.


હોમ સાધન (૨).
હોમ સાધન (૨).
Line 4,794: Line 4,872:
:ટંકણખાર, સિંધવ, સમુદ્રલવણ, બિડલવણ, સંચળ.
:ટંકણખાર, સિંધવ, સમુદ્રલવણ, બિડલવણ, સંચળ.
:(૫) ખાખરા, કમળ, જવ, તલસરાં, સાજી.
:(૫) ખાખરા, કમળ, જવ, તલસરાં, સાજી.
:(૭). તલ, અપામાર્ગ, કરંજ, પલાશ, અર્ક, જવ, આમલી.
:(૭).  
:તલ, અપામાર્ગ, કરંજ, પલાશ, અર્ક, જવ, આમલી.
:(૧૮).
:(૧૮).
:હરતાલ, અભ્રક, મનઃશિલ, ગૈરિક, અંજન, કાસીસ, હિંગળો, પલાશ, સિંદૂર, તુત્યાંજન, રસાંજન, કુસુમાંજન, યવક્ષાર, સર્જિકા, તિલક્ષાર, પિલુક્ષાર, માષક્ષાર, કદલીક્ષાર.
:હરતાલ, અભ્રક, મનઃશિલ, ગૈરિક, અંજન, કાસીસ, હિંગળો, પલાશ, સિંદૂર, તુત્યાંજન, રસાંજન, કુસુમાંજન, યવક્ષાર, સર્જિકા, તિલક્ષાર, પિલુક્ષાર, માષક્ષાર, કદલીક્ષાર.
Line 4,815: Line 4,894:


જ્ઞાતિ (૮૪).  
જ્ઞાતિ (૮૪).  
:શ્રીમાળી, ઓસવાલ, વાઘેરવાલ, ડીંડૂ, પુષ્કરવાલ, ડીસાવાલ, મેડતાલ, ભાભૂ, સૂરાણા, છત્રવાલ, દોહિત, સોની, ષડવર્ગ, ખંડેરવાલ, પોરૂઆડ, ગૂજર, મોઢ, નાગર, જાલહરા, ખડાયતા, કપોલ, જાંબુ, વાપડા, વાવ, :દસઉરા, કરહિયા, નાગદ્રહા, મેવાડા, ભટેઉરા, કથરા, નરસિંહઉરા, હારલ, પંચમવશ, સિરખંડલા, કમોહ, રોતકી, અગરવાલ, જિણાણી, બાંભ, ઘાંઘ, પાલહાઉત, ઉચિત, બગડૂ, અહિછત્રવાલ, શ્રીગઉડ, વાલ્મીકિ, ટાકી, :તેલટા, તિસઉરા, અઠવગ્રી, લાડીસાખા, બધનઉરા, સુહુડવાલ, વીધૂ, પદ્માવતી, નીમા, જેહરાણા, માથુર, ધક્કડ, પલ્લીવાલ, હરસઉરા, ચિત્રઉડા, ગોલા, ગહિબરિયા, લોહાણા, ભાટિયા, નાગઉરા, આણંદઉરા, સતલા, :કડકોલાપુરા, રાયકવાળ, પેસિયા, પેરૂયા, ગોમિત્રી, નારાયણી, ટી, ગજઉડા, ગોખરૂઆ, અજ્યમેરા, કંડોલિયા, કાયસ્થ, સગઉડા, સીહઉરા, જેસવાલના દેવા (ભ. ગો. મં. પૃ. ૩૬૩૮).
:શ્રીમાળી, ઓસવાલ, વાઘેરવાલ, ડીંડૂ, પુષ્કરવાલ, ડીસાવાલ, મેડતવાલ, ભાભૂ, સૂરાણા, છત્રવાલ, દોહિત, સોની, ષડવર્ગ, ખંડેરવાલ, પોરૂઆડ, ગૂજર, મોઢ, નાગર, જાલહરા, ખડાયતા, કપોલ, જાંબુ, વાપડા, વાવ, દસઉરા, કરહિયા, નાગદ્રહા, મેવાડા, ભટેઉરા, કથરા, નરસિંહઉરા, હારલ, પંચમવશ, સિરખંડલા, કમોહ, રોતકી, અગરવાલ, જિણાણી, બાંભ, ઘાંઘ, પાલ્હાઉત, ઉચિત, બગડૂ, અહિછત્રવાલ, શ્રીગઉડ, વાલ્મીકિ, ટાકી, તેલટા, તિસઉરા, અઠવગ્રી, લાડીસાખા, બધનઉરા, સુહુડવાલ, વીધૂ, પદ્માવતી, નીમા, જેહરાણા, માથુર, ધક્કડ, પલ્લીવાલ, હરસઉરા, ચિત્રઉડા, ગોલા, ગહિબરિયા, લોહાણા, ભાટિયા, નાગઉરા, આણંદઉરા, સતલા, કડકોલાપુરા, રાયકવાલ, પેસિયા, પેરૂયા, ગોમિત્રી, નારાયણી, ટીંટૂ, ગજઉડા, ગોખરૂઆ, અજ્યમેરા, કંડોલિયા, કાયસ્થ, સગઉડા, સીહઉરા, જેસવાલના દેવા (ભ. ગો. મં. પૃ. ૩૬૩૮).


જ્ઞાન (૨).  
જ્ઞાન (૨).  
Line 4,836: Line 4,915:


જ્ઞાનાવરણ (૫).
જ્ઞાનાવરણ (૫).
:મતિજ્ઞાનાવરણ, શ્રુતજ્ઞાનાવરણ, અવધિજ્ઞાનાવરણ, મન:પર્યાય- જ્ઞાનાવરણ, કેવલજ્ઞાનાવરણ.
:મતિજ્ઞાનાવરણ, શ્રુતજ્ઞાનાવરણ, અવધિજ્ઞાનાવરણ, મન:પર્યાયજ્ઞાનાવરણ, કેવલજ્ઞાનાવરણ.


જ્ઞાની (૧૦).
જ્ઞાની (૧૦).
:શુષ્ક, દગ્ધ, વિતંડા, ખલ, ભેદક, ભ્રમ, હક, શઠ, શૂન્ય, શુદ્ધ. જ્ઞાનીની શક્તિ (૩).  
:શુષ્ક, દગ્ધ, વિતંડા, ખલ, ભેદક, ભ્રમ, હક, શઠ, શૂન્ય, શુદ્ધ.  
 
જ્ઞાનીની શક્તિ (૩).  
:ઇચ્છાશક્તિ, જ્ઞાનશક્તિ, ક્રિયાશક્તિ
:ઇચ્છાશક્તિ, જ્ઞાનશક્તિ, ક્રિયાશક્તિ


17,602

edits

Navigation menu