ગીત-પંચશતી/સ્વદેશ: Difference between revisions

આપણે ડરવાનાં નથી વાવાઝોડાથી, આંધીથી; અસંખ્ય તરંગો છાતી પર સહીશું લહેરથી. આ નશ્વર જીવન તૂટે તો ભલે તૂટી જાઓ, છતાં આ દઢ બંધન કદાપિ તૂટવાનું નથી — વંદે માતરમ્.

તારે માટે મા, દેહ સોંપી છે, તારે માટે મા પ્રાણુ સોંપ્યા છે. તારા જ શોકમાં આ આંખો વરસશે, આ વીણા તારાં ગાન ગાશે.

દુનિયાના માર્ગોના કિનારા પર કાયમના ભિખારી જેવા છીએ. જેઓ ચાલ્યા જાય છે તે દયાની નજરે દેખે છે, પગની ધૂળ ઊડીને આવે છે. ધૂળની પથારી છોડીને સૌ ઊઠો, માનવોને સાથ આપવો પડશે — જે તે ન કરી શકે તો પછી આંખ ઉઘાડીને જો, એ રહ્યું રસાતલ, ભાઈ. આગળ ચાલ, આગળ ચાલ, ભાઇ.

રહીને રહીને પ્રાણની અંદર એ કોણે ‘આવ' કહીને બૂમ પાડી છે; તે ગભીર સ્વર ઉદાસ બનાવી દે છે, હવે કોણ કોને પકડી રાખે ?  

આ તો આંસુ, હતાશાનો શ્વાસ, કલંકની કથા, દરિદ્રની આશ છે; આ તો છાતી ફાટી જાય એવાં દુ:ખથી ઊંડી મર્મવેદના હૈયામાં ઘૂમરાય છે. આ શું ખાલી હાંસીખેલ છે, પ્રમાદનો મેળો છે, કેવળ ખોટી વાતો અને છલના છે?

જુઓ, પેલી અધારી રાત જાય છે, નવ જ્યોતિમયી ઉષા નવા આનંદથી, નવા જીવનથી, ખીલેલાં ફૂલોમાં, મધુર પવનમાં અને પંખીઓના કૂજનમાં હસે છે.

કોણ વ્યાકુળ આંસુ સારીને આવી આવીને પાછું જાય છે? કોણ મિથ્યા આશાથી મારા મુખને જોઈ રહ્યું છે? એ તો મારી જનની. કોની અમૃતમય વાણી અનાદરનું ભાન થતાં વિલાઈ જાય છે? કોની ભાષા બધાં ભૂલવા ઇચ્છે છે? એ તો મારી જનની. ક્ષણેક એનો સ્નેહભર્યો ખોળો છોડ્યા પછી હું એને ઓળખી શકતો નથી, કોનાં પોતાનાં જ સંતાન અપમાન કરે છે? એ તો મારી જનની. પુણ્ય કુટીરમાં વિષાદભરી કોણ થાળ પીરસીને બેઠી છે? એ સ્નેહનો ઉપહાર હવે મોઢામાં રુચતો નથી. એ કોણ ? એ તો મારી જનની.

અમારી પાસે સોનાની થાળી નથી, અન્ન મળતું નથી. અમારી પાસે જે છે, તે નવા પડિયામાં લાવ્યા છીએ, સમારોહની આજે જરૂર નથી. આ દીનની પૂજા છે, (તેથી) દીન આયોજન છે— (તારા) ચરણુની રજ લૂંટી લઈને ચિર દારિધ્રથી મુક્ત થઈશું. દેવતાઓને પણ દુર્લભ એવો તારો પ્રસાદ પડિયામાં લઈશું.

હે મા, તારા મુખની વાણી મારે કાને અમૃત જેવી લાગે છે, તારા પર વારી જાઉં મા! હે મા, તારા વદન પર મલિનતા જણાય ત્યારે મારા નયનોમાં આંસુ ભરાઈ આવે છે.

જેમાં ગાયો ચરે છે એવાં ત!રાં મેદાનોમાં, પેલી પાર જવાના હોડીઘાટ પર આખો દિવસ પંખીઓથી ગુંજી ઊઠતા, છાયાથી ઢંકાયેલા તારા ગ્રામમાર્ગો, અને ધાનથી ભરચક તારે આંગણે, હે મા, મારા જીવનના દિવસો વીતે છે. મા, તારા ગોવાળિયા, તારા ખેડૂતો એ સઘળા મારા ભાઈ છે!

મા, તારા ચરણોમાં આ માથું ઝુકાવી દીધું  છે; એ પર તારી ચરણરજ ચડાવ, એ થશે મારા મસ્તકનું માણેક! મા, આ ગરીબનું જે કાંઈ છે એ તારા ચરણામાં અર્પું છું — વારી જાઉં  છું મા ! હું પારકાને ઘેરથી ભૂષણ માનીને ગળાનો ફાંસો નહિ ખરીદું.

રાતની સવાર થઈ. પૂર્વી ઉદયગિરિના લલાટ પર રવિની છબી પ્રગટી. વિહંગો ગાય છે, પુણ્ય સમીરણ નવજીવનરસ ઢોળે છે. તારા કરુણ અરુણ રંગે નિદ્રિત ભારત જાગે છે — તારાં ચરણમાં માથું નમેલું છે. હે રાજરાજેશ્વર ભારતભાગ્યવિધાતા, તારો જય હો ! જય હો, જય હો, જય હો, તારો જયજયકાર હો !