ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/અજય સોની/ગળામાં અટવાયેલી તરસ: Difference between revisions

હવે ઝાઝું દૂર નથી. મનને એવું આશ્વાસન આપી મેં ફરી ચાલવાનું શરૂ કર્યું. દૂર નજર દોડાવી. કશુંક ફરતું દેખાતું હતું. મનમાં કશુંક બંધાયું પણ એ અહીં ન હોય એવું લાગ્યું. થોડું ચાલતાં ત્રણ પાંખિયા ફરતા દેખાયા. એકલદોકલ નહીં. આ તો ઝૂંડ હતું. ખારી જમીનમાં ઊગી નીકળેલા આંબા જેવી પવનચક્કીઓનું મને સુખદ આશ્ચર્ય થયું. થોડીવારે કાને ઘરેરાટી સંભળાઈ. મેં આશ્ચર્યથી આમતેમ જોયું. હું આવા મશીનના અવાજોથી ટેવાયેલો હતો. પરંતુ આ અવાજો અહીં સંભળાય એ નવાઈની વાત હતી. નાનકડી ટેકરીની ઓથેથી અવાજ આવતો હતો. થોડુંક ચાલ્યા પછી દૃશ્ય ઉઘડ્યું. ટેકરીની પાછળ પાવર પ્લાન્ટ હતો. એની ચીમનીમાંથી ધુમાડાના ગોટા નીકળતા હતા. મારી કમર ટટ્ટાર થઈ. ચાલમાં ઉત્સાહ આવ્યો. વિચારો નવી ઊંચાઈ આંબવા જઈ રહ્યા હતા. સાવ નિર્જન નથી મારું ગામ. એવું વિચારવું ગમ્યું.

મારો ઉત્સાહ વધારે ન ટક્યો. ધૂળિયો માર્ગ એક પાપડી વટાવી મને ગામના મુખ પાસે લઈ આવ્યો. પાપડીમાં શીતળતા ઝંખતી મારી આંખો ગામને જોઈને એકચોટ થાપ ખાઈ ગઈ. અહીં આવતા પહેલાં કરેલી કલ્પનાઓ ક્યાંક વચ્ચે જ ધૂળભેગી થઈ ગઈ હોય એમ મરેલી ઘોના ખુલ્લા માં જેવું ગામ મારી આંખ સામે હતું. પવનચક્કી અને કારખાનાના ભૂંગળાએ મારી આશા વધારી હતી. મેં કલ્પલી મારા મિત્રની સ્થિતિ વધુ સદ્ધર લાગતી હતી. પરંતુ ગામમાં કશુંયે બદલાયું ન હતું. જેવું છોડ્યું હતું એવું જ મળ્યું. આખું દૃશ્ય ધૂળિયા રંગે રંગાયેલું હતું. ચઢતાં બપોરનો પવન લૂ સાથે ધૂળ તાણી લાવ્યો હતો. મારી આંખમાં કણું પડતાં પાણી તરી આવ્યું.

પગ શા માટે પાછા પડતા હતા એ સમજાતું ન હતું. માનસંગનો ચહેરો આંખ સામે આવ્યો. મારા મોંઢામાં મીઠા માવાનો સ્વાદ રમવા લાગ્યો. નાનપણમાં એના અધાની દુકાને બેસીને અમે ખૂબ માવો ખાધો હતો. ગામ બહુ ફેલાયું ન હતું. એના પગે પોલિયો થયો હશે. મને એવી કલ્પના કરવી ગમી. મારા જેવા અજાણ્યાને જોવા ગામમાં બે-ચાર નાગાપૂંગા ધૂળથી રજોટાયેલા છોકરા ખાલી ટાયર અને સાંઠીકડી લઈ આમથી તેમ રખડતાં હતા. મુઠ્ઠીમાં સમાઈ જાય એવડું ગામ હતું. ગામમાં ચોરા જેવું કાંઈ ન હતું. કોઈ વડલો ન હતો. કોઈ છાયા ન હતી. ખુલ્લા મેદાનને છેડે ભેગા હતા. એની છત પરનું ઘાસ બળીને કાળું પડી ગયું હતું. પેલો ઘરેરાટીનો અવાજ પાસેથી સંભળાતો હોય એવું લાગ્યું. મેં સામેની તરફ જોયું. ભુંગાથી થોડે દૂર એકસરખા મકાનની હાર દેખાતી હતી. મજૂરોની વસાહત હોય એવું લાગતું હતું.

– ઓલી દેરી દેખો શો… એને અડીને જે શેરી જાય એમાં છેવાડાનું ભેગું માનાનું..

હું વધુ થોડાં ડગલાં ચાલ્યો. ભુંગાનું બારણું બંધ હતું. સ્ત્રીના હાથ ઝંખતી ભુંગાની કોરીધાકોર દીવાલ ધોળાયા વિનાની મલકી રહી હતી. અવાજ સાથે ભુંગાનો દરવાજો ઊઘડ્યો. સાથે અંદરથી કોઈ સ્ત્રીનો ઉંહકારો સંભળાયો. ઊંચી પડછંદ કાયા બહાર આવી. મેલના કારણે કપડાંનો રંગ ઓળખાતો ન હતો. ખભે ટીંગાતી અજરખ પડું પડું થતી હતી. તવીમાં શેકાઈને બળી ગયેલા લોટ જેવો ચહેરો હતો. આંખોમાંથી લાલાશ ટપકતી હતી. મન માનવા તૈયાર ન હતું. પણ આંખ એમ કહેતી હતી કે આ વ્યક્તિ મારો યાર માનસંગ છે.

આટલું બોલી એણે પીઠ ફેરવી. હું પણ એની પાછળ ભુંગામાં દાખલ થયો. બહાર તપતા ભઠ્ઠા કરતાં અંદર ઠંડક હતી. અંદર આવતાં જ ભુંગાની સામેની દીવાલ પર નજર અથડાઈ. સામે ખાટલામાં ચાદર ઓઢીને કોઈ સૂતું હતું. ઝોલ ખાઈ ગયેલી પાર્ટીના કારણે ચહેરો દેખાતો ન હતો. પરંતુ શરીર કૃષ હશે એવું લાગ્યું. હું ભોંય પર પગનો અંગુઠો ચગળતો વિચારવા લાગ્યો કે ખાટલામાં કોણ હશે?

મારી આંખમાં દૃશ્યો સળવળવા લાગ્યા. માનસંગનો પરિવાર આંખ સામે આવી ગયો. પરંતુ અહીં એ માયલું કશું ન હતું. ખાટલામાં ગૂંચળું પડ્યું હોય એવું લાગ્યું. મેં માનસંગની પીઠ તરફ જોયું. એનું વર્તન ભારે વિચિત્રતા જગાવતું હતું. લૂ ઝરતો વાયરો ભુંગાની બારી વાટે અંદર આવીને ઘૂમરાવા લાગ્યો.

માનસંગ મારી સામે જોઈ રહ્યો. હું એની આંખોમાં જોવા લાગ્યો. એમાં ધૂળની ડમરી ચડી હતી. એ કશું બોલ્યા વિના લોટ મસળવા લાગ્યો. રોટલા ટીપવાનો અવાજ ગોળ ભંગામાં ઘુમરાતો હતો. ખાટલામાં થોડો સળવળાટ થયો એટલે ફરી મારું ધ્યાન ગયું. ઊભા થઈને જોઈ લેવાનો વિચાર આવ્યો. પણ મને માનસંગનો ડર લાગતો હતો.

એ કથરોટ ઘસીને લોટ ભેગો કરતો હતો. છેલ્લો અને બીજો રોટલો તાવડીમાં શેકાઈ રહ્યો હતો. મારી તરસ ત્યાં જ અટકી ગઈ. એણે એક ટોપલીમાંથી ડુંગળીના ગાંઠિયા કાઢી મૂઠી મારીને મસળી નાખ્યા. એક થાળીમાં સૂકો રોટલો, વચ્ચે ચટણીનો લોંદો અને બે ગૂંગળી મારી સામે રાખી.

માનસંગ થાળી લઈને ખાટલાની ઇસ પર બેઠોખાટલામાંના શરીરને ટેકાથી ઊભુ કર્યું. મેં ડોક લંબાવીને જોવાનો પ્રયત્ન કર્યો. મારો હાથ અધવચ્ચે જ અટકી ગયો.

– ધરતી એ જ છે પણ હવાની રૂખ પલટાઈ ગઈ છે ભાઈ. મીઠો માવો વેચનારો આજે અંધારી કેબિનમાં બેઠો બેઠો કારખાનાવાળાને દાણાપાણી દે છે. અને પીંખાયેલી એની બેન ખાટલે પડી છે. એનો બાપ, દુકાન, ખેતર બધુંયે … માનસંગ જેવા કેટલાય વાંઢમાં ફરે છે. હવે તો ભુંગામાંથી બહાર નીકળવાનુંયે મન નથી થાતું પણ ક્યાં જઈએ. વાંઢ પરભાષીનો ઉતારો બની ગઈ છે. રાત પડે છે અને પીળા અજવાળાની ફરતે જીવડાં આવી જાય છે.

માનસંગ બોલ્યું જતો હતો. વીંધી નાખવી હોય એમ હું લાઈટોની આરપાર જોઈ રહ્યો. મને કાંઈ ન દેખાયું. આંખો અંજાઈ ગઈ.

મારા સવાલને અવગણીને એ બોલ્યું જતો હતો.

– નાનું મોટું અને મોટા પેટવારું એ પીળું જાનવર મારી તૂટેલી કૅબિન પણ ખાઈ જશે. રામ, મારા ભુંગા બાજુ આવશે. પછી રેવતી પાસે આવશે. પણ હું એને ત્યાં નહીં જવા દઉં. પહેલાંની જેમ રેવતીને પીંખાવા નહીં દઉં. આ વખતે એને બચાવી લઈશ. એના સૂકાયેલા ગાલ પર ટપલી મારીને હસાવીશ. કેસરને મુંબઈથી પાછી લઈ આવીશ. પછી અમે બધા સાથે રે’શું. – માનસંગના સ્વરમાં લાચારી તરી આવી. એના શબ્દો લથડાતાં હતા. મને સમજતા થોડી વાર લાગી. પણ સમજાયું ત્યારે મારી આંખના ડોળા અડધા બહાર ધસી આવ્યા. વૃદ્ધ બાપાની વાત ધારદાર છરીની જેમ ભોંકાઈ. પાવરહાઉસની લાઈટો અને પવનચક્કીનું વિકરાળ રૂપ દેખાવા લાગ્યું. એની દુકાન દેખાઈ. બે દુકાળિયા વરસ બાદ માનસંગનું લહેરાતું ખેતર દેખાયું. એના અધા કૂંડી ઉપર બેઠાબેઠા બીડી પી રહ્યા છે. અમે ચારેય ખેતરના શેઢે અમને ગમતાં ખીજડાં નીચે રેતીમાં રમીએ છીએ. હંમેશાં બે ચોટલા રાખતી રેવતી સાથે મારું સારું બનતું. ઘર-ઘરની રમતમાં હું જ એનો વર બનતો. માનસંગ હંમેશાં ચિડાઈને જિદ્દ કરતો. હું એને સમજાવતો કે રેવતી તારી બેન છે એ તારાથી લગન ન કરી શકે. તારે કેસર સાથે લગન કરવાના. તું રેવતીનો મોટો ભાઈ છો, તારે એની રક્ષા કરવાની છે. અત્યારે વિચાર આવે છે કે માનસંગ ભાઈ તરીકે કેમ નિષ્ફળ ગયો. રેવતી અંદર ખાટલામાં જડવત્ પડી છે અને નિશાચર જેવો માનસંગ મારી સામે બબડ્યા કરે છે.

– સવારે માનસંગ મને મૂકવા પાટિયા સુધી આવ્યો. મને દૂર લઈ જઈ ૨હેલી બસની બારીમાંથી ગામની ઉડતી ધૂળને જોઈ રહ્યો. પેલા ઊંચી ડોકવાળા ગીધડા મરેલી ઘોને મોંમાં લઈને મારી સામે હસતા હતા. અને છૂટી પડી ગયેલી પૂછડી જેવો માનસંગ પણ કમને હસતો હતો.