ગિરીશ ભટ્ટની વાર્તાઓ/ટોપીઓ ભરતી સ્ત્રીઓ: Difference between revisions

આખો ખાંચો મેરાઈ-પા તરીકે ઓળખાય. દસ ઘર આમ ને દસ ઘર સામાં. ઢળતાં દેશી નળિયાંવાળાં છાપરાંઓ ને આગળ જાળીવાળા જૂનાં મકાનો.

એક લક્ષ્મીના ઘરને પાકા વિલાયતી નળિયાં, ઓટલો, ચાર પગથિયાં ને રંગીન બારણું. બારીઓ પર પરદાઓ પણ ખરા. અને અંદરનો સરસામાન પણ અલગ. પોચી પથારીવાળો મોટો પલંગ, અરીસાવાળું કબાટ અને ટેબલ પર, મુંબઈથી રસિકે આણેલું ગ્રામોફોન. લક્ષ્મી જાળવીને ખોલે, રજ સાફ કરે, રૂપેરી હૅન્ડલમાં પિન ભરાવે, કબાટમાંથી રેકર્ડ કાઢે, સાડીના પાલવથી સાફ કરે.

આવતી-જતી સ્ત્રીઓના કાન સરવા થઈ જાય, મોં મલકી ઊઠે.  

રેકર્ડ તો એક જ હતી. પાંચ ગાણાં એક તરફ ને પાંચ બીજી તરફ. એકાદ સ્થાને પિન અટવાતી હતી. ને પછી ઘરર થાય એનીય રમૂજ. સહુને ખૂબ જ રસ પડે.

વીસેય ઘરોમાં આદમીઓ મુંબઈમાં. અહીં તો બૈરાઓ, છૈયાઓ ને વૃદ્ધો. આવે અષાઢ, શ્રાવણમાં. શ્રાદ્ધ ઊતરતાં એક પછી એક, મુંબઈની વાટ પકડે.

{{Poem2Open}}

મેરાઈપાના ખાંચામાં આદમીઓ સિવાય, બારેમાસ આવતા બે પુરુષો હતા. એક હુસેન ટપાલી ને બીજો કાન્તિ ટોપીવાળો. બધી સ્ત્રીઓ રાહ જોતી બેઠી હોય.

ને એ સહુ દોડતી દોડતી ચહેરા પર હરખ સાથે ડેલીએ આવે. ડાબા હાથનો અંગૂઠો સળવળ થતો હોય, આંખો સામે પતિ દેખાતો હોય. કેટલીકને વાંચતા આવડતું હતું.

કાગળ, મનીઑર્ડર અપાય. નોટોના થોકડા નીકળે. ખાખી ખીસામાંથી. પેડ પર અંગૂઠા મુકાય. દરમિયાન એકાદી પાણીનો ગ્લાસેય ભરી લાવે હુસેન માટે. પૈસા... ગણાયને બ્લાઉઝમાં મેલાય, પત્ર હોય તો છાને ખૂણે વંચાય.

શંકાયે જતી કે તેમનાં ધણીઓ ઓછું મોકલતાં તો નહીં હોય ને? રસિક ભૈને આટલા ધુબાકા કેમ? લક્ષ્મી હાથમાં નોટો રાખીને બે વાર ગણે. દરમિયાન હસ્યા કરે.

બીજીઓ નિસાસા નાખ્યા કરે. અરે, હુસેન પણ તેનાં લટકાં નિહાળ્યાં કરે.

રસીલાને થોડો જવાબ મળ્યો  પણ ખરો - આ તગડા મનીઑર્ડરોનો. તો શું તેનો પતિ દેશી બ્લાઉઝો સીવતો હશે? ને આ નવી ફેશનના?

રસિકભૈ હોશિયાર તો ખરા. હા, લખમી કેવા ફૅશનવાળા બ્લાઉઝ પે'રે છે? ક્યારેક તો સાવ ઉઘાડી જ દેખાતી હતી. હુસેન ને કાન્તિભૈ તો આવે છે ને? શરમ નૈ આવતી હોય?

કાન્તિ સાથે ઘરોબો, ક્યારેક અંગત વાતો, વસવસા તેની પાસે ઠલવાઈ જાય, વિનોદેય થાય. પેલો સાંત્વનાઓ પણ આપે.

તેના માથા પર પણ આવી જ ભરત ભરેલી ટોપી. પણ જરા મેલી, આકાર વિનાની જીર્ણ.

એક લક્ષ્મી જ ટોપીઓ ના ભરે. ફૅશનવાળા વસ્ત્રો પહેરે, રેકર્ડ વગાડે, ક્યારેક નાચે.

કાન્તિ પાસેથી પસાર થાય ત્યારે ઉપાલંભભર્યું મોં મચકોડે.

કાન્તિભૈ... કશું ના ચલાવે.

આખો દિવસ ને અરધી રાત ટોપીમાં જ પસાર થઈ જાય.

ને સમૂહમાં હસાહસી થઈ જતી.

‘અરે, મરશું ત્યારેય હાથો તો એમ જ હાલતા રે'વાના. કેટલાં વરસોથી ટોપીઓ ભરીએ છીએ? ને છૂટવાનું થોડું છે? મોંઘીમા પણ આટલાં વરસેય ભરે છે ને? નજર નબળી છે પણ હાથ તો સરસ હાલે છે. ને આપડું પણ એમ જ ચાલવાનું.’

ને શાંતિ પ્રસરી ગઈ હતી પરસાળમાં.

{{Poem2Close}}

આ વખતે રસીલા હતી. ત્રણ વર્ષની ટેણકી તો હતી ને આ નવું પગરણ થયું હતું. ચિંતા એકલી રસીલાને નહોતી. આખા મેરાઈપાને હતી. પુત્રી આવે તો? બે થાય! તો બે માંડવા! તો શું થાય રસીલાનું? પણ પુત્ર મળે તો, મેળ પડી જાય! પણ આ કાંઈ રસીલાના હાથની વાત નહોતી. ને પીડા હતી એ જ.

ને એની ચર્ચા ઘરે ઘરે. એક લક્ષ્મી જ અપવાદરૂપ. વગાડ્યા કરે વાજું. ઠાઠથી હરેફરે.

ને તેની ચર્ચા શરૂ થઈ જાય.

‘કેવી... પૂછપૂછ કરે છે? છે તેને કશુંય? પરણ્યે કેટલાં થ્યાં? મોંઘીએ પોંખી'તી તેને. શું હશે? રાતી રા'ણશૈ ફરે છે. રસિકો મનીઑર્ડર મોકલે ને આ તનકારા કરે.’