પોત્તાનો ઓરડો/અનુવાદકનું નિવેદન: Difference between revisions

એક અનુવાદક તરીકેનો મારો અનુભવ ઉપર જણાવેલ વિચારોની સાક્ષી પૂરે છે. એટલું જ નહીં પણ અનુવાદકની ‘જેન્ડર’ તેના કાર્યમાં કેવી મદદ કે હસ્તક્ષેપ કરે છે તેનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ પણ મને આ પુસ્તકના અનુવાદક-કાર્ય દરમિયાન થયો છે. મારી ‘જેન્ડર’, સ્ત્રીલેખનમાં મારી ઊંડી રુચિ અને નારીવાદ પ્રત્યેની મારી જાગ્રતતાએ જાણે મારા અનુવાદ-કાર્યમાં અનેરું બળ પૂર્યું હોય તેમ મને લાગ્યા કર્યું છે. વૂલ્ફને સમજવાં અઘરાં છે. તો વળી તેમના અતિ મહત્ત્વપૂર્ણ વિચારોની સમૃદ્ધિથી ભરચક એવા, રૂમ જેવા લખાણને અન્ય ભાષામાં ઉતારવાનું કામ તો વળી ઘણું જ અઘરું. વૂલ્ફે સૌપ્રથમ વાર વિચારેલ / પ્રયોજેલ ‘મેન-વુમનલી’, ‘વુમન-મેનલી’ જેવી સંજ્ઞાઓના અનુવાદમાં ‘સોશિયો કલ્ચરલ’ કારણો પણ કેવાં કનડે તે કલ્પી શકાય. ‘એન્ડ્રોજિની’ જેવી સંજ્ઞાનો અનુવાદ ગુજરાતી સાહિત્ય સંજ્ઞાકોષોમાં મળે ખરો. પણ ‘ઉભયલિંગી’ જેવી સંજ્ઞાને બરાબર સમજવા ખાતર પણ મૂળ સંજ્ઞા અંગ્રેજીમાં જાણવી આવશ્યક લાગે. આવી મારી માન્યતાને કારણે મેં આવી સંજ્ઞાઓને છે તેમ આપવાનું રાખ્યું છે. ‘મેન-વુમનલી’નો અનુવાદ ‘સ્ત્રીગુણયુક્ત પુરુષ’ અને ‘વુમન-મેનલી’નો ‘પુરુષગુણયુક્ત સ્ત્રી’ સુધી પહોંચતાં મને સૂઝેલા, મિત્રોએ સૂઝવેલા, કેટલાબધા પર્યાયો હતા ! પુરુષમિત્રોએ સૂઝવેલ “સ્ત્રૈણ પુરુષ” અને ‘પૌરુષી-સ્ત્રી’ જેવા તરત જડતા શક્ય અનુવાદો મને કેમ સ્વીકાર્ય ન હતા તે તેમને સમજાતું ન હતું. પુરુષ હોવાના ‘પ્રિવિલેજ’ને કારણે તેઓ મને નડતા ‘સોશિયો-કલ્ચરલ’ કારણને ક્યાંથી સમજે ? ‘પૌરુષી-સ્ત્રી’ કે ‘સ્ત્રૈણ-પુરુષ’ કહેવડાવવાનું કોઈને ગમે ખરું ? સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિની જરૂર જેટલી અનુવાદકને છે તેટલી કોઈનેય નથી.

સ્ત્રી પાસે પોતાનું કહેવાય તેવું શું છે ? આ સમાજે તેને કશું આપ્યું નથી. એ સ્થિતિમાંથી તેણે હવે પછી ચણવાનો છે પોત્તાનો અલાયદો ઓરડો.

મારા પોતાના વ્યક્તિત્વને નહીં તો વિચારજગતને આ સદીના અંતમાં પણ વૂલ્ફ હચમચાવી મૂકવાની શક્તિ રાખતાં હોય તો હું તો એમ નહીં જ કહી શકું કે ‘હુ ઇઝ અફ્રેડ ઑફ વર્જિનિયા વૂલ્ફ ?’