કાવ્યમંગલા/ધૂમકેતુ: Difference between revisions

no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 22: Line 22:
લચી પડે મંગલની કલાસુતા
લચી પડે મંગલની કલાસુતા
સ્વયંવરાર્થે મધુ સ્વપ્ન સેવતી.
સ્વયંવરાર્થે મધુ સ્વપ્ન સેવતી.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
અને એ કામનાદગ્ધ વ્યોમની અંગનાતણાં
અને એ કામનાદગ્ધ વ્યોમની અંગનાતણાં
લોચનો લોલ તારાના પ્રભાપુંજે ઠરી રહ્યાં.
લોચનો લોલ તારાના પ્રભાપુંજે ઠરી રહ્યાં.
Line 29: Line 29:
અમાપ્યા આભ ઊંડાણે સૂર્ય જ્યાં બિંદુના સમો,
અમાપ્યા આભ ઊંડાણે સૂર્ય જ્યાં બિંદુના સમો,
નિત્ય રાત્રિ વસંતી જ્યાં દિક્તણા દિવ્ય પ્રાંગણે;
નિત્ય રાત્રિ વસંતી જ્યાં દિક્તણા દિવ્ય પ્રાંગણે;
(મિશ્રોપજાતિ)  
 
<center>(મિશ્રોપજાતિ)</center>
નક્ષત્રસ્થંભે પથ જ્યાં રચેલા,
નક્ષત્રસ્થંભે પથ જ્યાં રચેલા,
મહાલયો તારકના ઊભેલા,
મહાલયો તારકના ઊભેલા,
Line 42: Line 43:
ને નેત્ર ઢાળી મળકંત મોંએ
ને નેત્ર ઢાળી મળકંત મોંએ
થૈ મંગલા રમ્યતરા સહુમાં.
થૈ મંગલા રમ્યતરા સહુમાં.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
એવી એ પ્રેમની જયારે ભરતી કૈંકને ચડી,
એવી એ પ્રેમની જયારે ભરતી કૈંકને ચડી,
અન્ય કૈં જનને ત્યારે વ્યથા એ વસમી બની.
અન્ય કૈં જનને ત્યારે વ્યથા એ વસમી બની.
(મિશ્ર..)
<center>(મિશ્ર..)</center>
છૂપે બધું, કિંતુ ન નેત્ર પ્રેમનાં
છૂપે બધું, કિંતુ ન નેત્ર પ્રેમનાં
છૂપે કદી, સ્નેહ-સુવાસ વ્હેતો
છૂપે કદી, સ્નેહ-સુવાસ વ્હેતો
ઉચ્છ્વાસ ના રહે કદી ગુપ્ત અંતરે,
ઉચ્છ્વાસ ના રહે કદી ગુપ્ત અંતરે,
એ તો અડી જાય હરેકને ઉરે.
એ તો અડી જાય હરેકને ઉરે.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
વ્યોમના વડવા સર્વ, ધુરીણો જગચક્રના,
વ્યોમના વડવા સર્વ, ધુરીણો જગચક્રના,
શાણાઓ સૃષ્ટિના સર્વ વ્યગ્ર એ જોઈને થયા.
શાણાઓ સૃષ્ટિના સર્વ વ્યગ્ર એ જોઈને થયા.
(મિશ્ર..)
<center>(મિશ્ર..)</center>
ઝંઝાતણા કો સહસા પ્રવાતે
ઝંઝાતણા કો સહસા પ્રવાતે
સુષુપ્ત ડોલી વન જેમ ઊઠે,
સુષુપ્ત ડોલી વન જેમ ઊઠે,
Line 68: Line 69:
ન નીરમાં રેલ ધસંત કોઈ દી,
ન નીરમાં રેલ ધસંત કોઈ દી,
ન કોઈ કાંઠા તણી પાળ ભાંગતી.
ન કોઈ કાંઠા તણી પાળ ભાંગતી.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
પાળોને ભાંગતી આ તો ગાંડી કો સરિતા અરે,
પાળોને ભાંગતી આ તો ગાંડી કો સરિતા અરે,
ધસે છે ભીંસતી જૂાના તટોની શાંતિને ખરે.
ધસે છે ભીંસતી જૂાના તટોની શાંતિને ખરે.
(મિશ્ર..)
<center>(મિશ્ર..)</center>
ક્યાં હાથ દેવા? લઘુ હસ્તના જનો
ક્યાં હાથ દેવા? લઘુ હસ્તના જનો
હતાશ હૈયે સ્થિર બે ઘડી બન્યા :
હતાશ હૈયે સ્થિર બે ઘડી બન્યા :
કોણે ક્યહીં રોકવું , કૈ વિધે, ક્દા-
કોણે ક્યહીં રોકવું , કૈ વિધે, ક્દા-
મૂંઝાઇ સૌ જ્ઞાન રહ્યું જનોતણું.
મૂંઝાઇ સૌ જ્ઞાન રહ્યું જનોતણું.
[અનુષ્ટુપ]
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
અને ત્યાં દ્રષ્ટિએ આવ્યો, મૂલ એ કર્ષણોતણું,
અને ત્યાં દ્રષ્ટિએ આવ્યો, મૂલ એ કર્ષણોતણું,
રમ્ય યૌવનમૂર્તિ તે તારલો પથ કાપતો,
રમ્ય યૌવનમૂર્તિ તે તારલો પથ કાપતો,
[મિશ્ર..]
<center>(મિશ્ર..)</center>
‘યુવાન રે આ સરજે ઉપદ્રવ,
‘યુવાન રે આ સરજે ઉપદ્રવ,
અકાળ કાં આ તપ આદરી રહે?
અકાળ કાં આ તપ આદરી રહે?
ત્યજી ગુહીનો નિજ ધર્મ ધર્મ્ય,
ત્યજી ગુહીનો નિજ ધર્મ ધર્મ્ય,
કાં ત્યાગનો ક્લિષ્ટ પ્રપંચ આ ગ્રહે?’
કાં ત્યાગનો ક્લિષ્ટ પ્રપંચ આ ગ્રહે?’
[અનુષ્ટુપ]
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
એવા એ ચિંતના-ચક્રે આરૂઢ જગના જન,
એવા એ ચિંતના-ચક્રે આરૂઢ જગના જન,
પુરાણા પથનાં શોધી રહ્યા ઓસડનાં વન.
પુરાણા પથનાં શોધી રહ્યા ઓસડનાં વન.
[મિશ્ર.]
<center>(મિશ્ર..)</center>
‘એને નહિ આમ હજી ઘટે તપ,
‘એને નહિ આમ હજી ઘટે તપ,
જેણે ન જીત્યા જગના જ આતપ,
જેણે ન જીત્યા જગના જ આતપ,
ગુહે વસી તું ગૃહ-અગ્નિ વર્ધ,
ગુહે વસી તું ગૃહ-અગ્નિ વર્ધ,
યુવાન હે, આ તવ એક ધર્મ !’
યુવાન હે, આ તવ એક ધર્મ !’
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
વહ્યો આદેશ એ ઉગ્ર અગ્નિના બાણ પે ચડી,
વહ્યો આદેશ એ ઉગ્ર અગ્નિના બાણ પે ચડી,
તારાની અટકી યાત્રા, સ્થિર થૈ પદ ચાખડી.
તારાની અટકી યાત્રા, સ્થિર થૈ પદ ચાખડી.
(મિશ્ર..)
<center>(મિશ્ર..)</center>
જલી રહ્યો શબ્દ ઉદગ્ર અગ્નિ શો :
જલી રહ્યો શબ્દ ઉદગ્ર અગ્નિ શો :
અભદ્ર તારું તપ આ ત્યજ ત્યજ.
અભદ્ર તારું તપ આ ત્યજ ત્યજ.
ને ભદ્રતાનો પથ શોધવાને
ને ભદ્રતાનો પથ શોધવાને
ઊંચે દ્રગો તારકનાં ભમે ભમે.
ઊંચે દ્રગો તારકનાં ભમે ભમે.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
હતી ત્યાં દૂર કૈં દૂરે મેદની જનની મળી,
હતી ત્યાં દૂર કૈં દૂરે મેદની જનની મળી,
ને બીજા આભના ઢાળે રમ્ય કૈં કામિની ખડી.
ને બીજા આભના ઢાળે રમ્ય કૈં કામિની ખડી.
(ઇન્દ્રવંશા)
<center>(ઇન્દ્રવંશા)</center>
‘તારો તજી દે પથ તું અરે પથ,
‘તારો તજી દે પથ તું અરે પથ,
તારું તજી દે તપ તું અરે તપ.’
તારું તજી દે તપ તું અરે તપ.’
એ માત્ર ઉદ્દગાર ભરી ભરી હવા
એ માત્ર ઉદ્દગાર ભરી ભરી હવા
વ્યાપી રહી કો વિષની ઘટા સમી.
વ્યાપી રહી કો વિષની ઘટા સમી.
[અનુષ્ટુપ]
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
તજવું ગ્રહવું મારે કશું આ ભ્રમજાળમાં !
તજવું ગ્રહવું મારે કશું આ ભ્રમજાળમાં !
મુગ્ધ એ નેત્રથી પ્રશ્ન કરતો સ્થિર તારક.
મુગ્ધ એ નેત્રથી પ્રશ્ન કરતો સ્થિર તારક.
[શાલિની]
<center>[શાલિની]</center>
આગે પીછે? દક્ષિણે વામ ભાગે?
આગે પીછે? દક્ષિણે વામ ભાગે?
કોની કેડી? પંથે કોના સુપંથ?
કોની કેડી? પંથે કોના સુપંથ?
કોના શબ્દે મુક્તિ, ક્યાં શુદ્ધ ભુક્તિ
કોના શબ્દે મુક્તિ, ક્યાં શુદ્ધ ભુક્તિ
કોના નેત્રે દિવ્ય આનંદ સિદ્ધિ?
કોના નેત્રે દિવ્ય આનંદ સિદ્ધિ?
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
ક્લેશ ક્લેશ લ્હ્યો એણે સર્વનાં નેત્રને વિષે,
ક્લેશ ક્લેશ લ્હ્યો એણે સર્વનાં નેત્રને વિષે,
રૂપમાં રંગમાં સૌના જ્ઞાનમાં, ગુણપુંજમાં.
રૂપમાં રંગમાં સૌના જ્ઞાનમાં, ગુણપુંજમાં.
(ઇન્દ્રવંશા)
<center>(ઇન્દ્રવંશા)</center>
મીંચી એણે નેત્ર અંતઃસ્થ કીધાં,
મીંચી એણે નેત્ર અંતઃસ્થ કીધાં,
સંચ્યો સર્વે કીધ ઉદીપ્ત  અગ્નિ,
સંચ્યો સર્વે કીધ ઉદીપ્ત  અગ્નિ,
ને પ્રાણોને પૂર્ણ વિસ્તાર અર્પી,
ને પ્રાણોને પૂર્ણ વિસ્તાર અર્પી,
યાત્રા એણે ભિન્ન કો વ્યોમ લીધી.
યાત્રા એણે ભિન્ન કો વ્યોમ લીધી.
(પૃથ્વી)
<center>(પૃથ્વી)</center>
હ્થાત ઝળહળી રહ્યા નભતણા પ્રતિ પ્રાંગણ,
હ્થાત ઝળહળી રહ્યા નભતણા પ્રતિ પ્રાંગણ,
સ્ફુરી ગગનમાં રહ્યો દ્યુતિભર્યો મહા અંચલ,
સ્ફુરી ગગનમાં રહ્યો દ્યુતિભર્યો મહા અંચલ,
સુશુભ્ર પટ કો સવેગ સભરે બલે વિસ્તર્યો,
સુશુભ્ર પટ કો સવેગ સભરે બલે વિસ્તર્યો,
ધરી જ્વલત રૂપ ઉગ્ર શર સો સર્યો તારક.
ધરી જ્વલત રૂપ ઉગ્ર શર સો સર્યો તારક.
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
ઝંખાયાં સર્વનાં ચક્ષુ, સ્તબ્ધ સૌ અંતરો બન્યાં;
ઝંખાયાં સર્વનાં ચક્ષુ, સ્તબ્ધ સૌ અંતરો બન્યાં;
આંખ પે અંજલિ ઢાળી નિરખી સહુ કો રહ્યાં.
આંખ પે અંજલિ ઢાળી નિરખી સહુ કો રહ્યાં.
(સ્ત્રગ્ધરા)
<center>(સ્ત્રગ્ધરા)</center>
રે આવાં તેજ કો દી જગતનયનને ના દ્રષ્ટિએ ના પડેલ,
રે આવાં તેજ કો દી જગતનયનને ના દ્રષ્ટિએ ના પડેલ,
રે આવા ઉગ્ર વેગો જનમનતણી ના કલ્પનાએ ચડેલ,
રે આવા ઉગ્ર વેગો જનમનતણી ના કલ્પનાએ ચડેલ,
શું થાશે? સૃષ્ટિ જાશે અતલ વિતલને ઘોર પાતાલ ગર્ત?
શું થાશે? સૃષ્ટિ જાશે અતલ વિતલને ઘોર પાતાલ ગર્ત?
કો ત્રાતા? લોક કેરો પ્રલય બચવવા કોણ રે હા સમર્થ?
કો ત્રાતા? લોક કેરો પ્રલય બચવવા કોણ રે હા સમર્થ?
(અનુષ્ટુપ)
<center>(અનુષ્ટુપ)</center>
કિંતુ એ ભય ભાંગંતી હવા ત્યાં શાંત વિસ્તરી,
કિંતુ એ ભય ભાંગંતી હવા ત્યાં શાંત વિસ્તરી,
શામતી સહુને શીળી અંતરે અંતરે ઠરી.
શામતી સહુને શીળી અંતરે અંતરે ઠરી.
18,450

edits