મનીષા જોષીની કવિતા: Difference between revisions

મનીષા જોષીની કવિતા (view source)

Revision as of 07:52, 27 December 2022

9,082 bytes added , 07:52, 27 December 2022

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 461: / Line 461: @@
 અને ચોંકી જઈને ઊડી જાય છે,
 સૌ ચકલીઓ.
+</poem>
+== ૧૬. બહારવટી ==
+<poem>
+કેટલીક ટેકરીઓ ચડીને, પછી ઊતરો
+ત્યાં એક ગામ આવે.
+અને એક વખત ત્યાં પહોંચ્યા પછી તો
+એવું પાધરું કે ક્યારેય ભૂલા જ ન પડો.
+કામશક્તિથી ભરપૂર જુવાનોને કારણે
+લચી પડી છે ફળોની વાડીઓ.
+ગામની તેર-ચૌદ વર્ષની કુંવારીઓનાં
+સ્તનો પણ એવાં સુંદર, જાણે દૂધ ઊભરાતું હોય.
+મેનોપોઝના આરે આવેલી સ્ત્રીઓ પણ
+આનંદથી કાલાં ફોલતી હોય.
+બજા૨માં જાવ તો ખાસ ધીરગંભીર, ઘરડી સ્ત્રીઓના
+હાથે બનેલી મીઠાઈ મળે, જેમને બરાબર ખબર પડે
+એકતારી, બેતારી ચાસણીની.
+ફેરિયો નીકળે બૂમો પાડતો,
+ડોશીના વાળ જેવી સફેદ-ગુલાબી સૂતરફેણી લઈને.
+ડોસાઓ એ મોંમાં મૂકે ને
+ગળ્યા, ગળ્યા ખુશ થઈ જાય.
+રાતના બીજા ત્રીજા પ્રહરમાં બહારવટીઆઓ આવે
+તો ગામની પ્રહરીએ નદીનું પાણી પીને સૂઈ જાય.
+સવારે ચાલ્યા જાય, કશુંયે લૂંટ્યા વિના.
+આ નદીના પાણીની મીઠાશ તો આ પટને કારણે છે.
+આ પટની રેતી, જેના પર ઊગે છે.
+પાકાં પાકાં ટમેટાં.
+સૂપ કે સોસ કશું જ બનાવવાની જરૂર નહીં.
+બસ, બાળકો એ તોડી લે અને નદીમાં ધોઈને ખાઈ લે.
+લાલ ગેરુઆ માટીનો સેંથો પૂરતી પરિણીત સ્ત્રીઓ,
+સાંજે મંદિરથી વળતાં,
+ઘઉંના મીઠા મીઠા ઘૂઘરાની પ્રસાદી વહેંચે.
+પીળાં રાઈનાં ફૂલોથી શોભતું આ ગામ
+જાણીતું છે દૂર દૂરના પંથકોમાં સુખ માટે
+પણ ત્યાં રહી તો એ જ શકે
+જેના પૂર્વજો એ ગામના હોય.
+બીજા લોકો તો આવીને ચાલ્યા જાય
+પેલા બહારવટીયાઓની જેમ જ.
+રહે તો માત્ર કણબીઓ જ.
+ઉપજાઉ એ જમીનમાં ઊંડે સુધી ખૂંપી ગયેલા
+કણબીઓ.
+ખભે હળ અને મોઢામાં અંગૂઠો ચૂસતા
+કણબીઓ.
+</poem>
+== ૧૭. ડોશીના વાળ ==
+<poem>
+ડોશીના વાળ.
+આમળાં-અરીઠાંથી અસંખ્યવાર ધોવાઈ ગયેલા,
+સૂકા વાળ. માથાની જીર્ણ ચામડીમાં બચેલા
+થોડા જર્જરિત વાળ.
+લીખીયાના દાંતામાં ભરાઈને તૂટી જાય છે.
+એ વાળનું ગૂંચળું બનાવીને પગના અંગૂઠામાં બાંધી દે છે.
+અને અંગૂઠા આગળ લોહીનું ભ્રમણ થતું અટકી જાય છે.
+એને યાદ આવે છે,
+પોતે નાની હતી ત્યારે હવામાં ઊડતા ડોશીના વાળને
+ફૂંકો મારી ઊંચે ને ઊંચે ઉડાવતી હતી તે.
+પછી એના પોતાના વાળ ઉતારવાની વિધિ થઈ હતી તે.
+અને એનો જન્મસમયનો એક પ્રિય ફોટો,
+તેલ માલિશથી ચમકતા વાળ અને શરીરનો.
+અચાનક રસોડામાંથી વહુનો કર્કશ અવાજ સંભળાય છે,
+એનો સફેદ વાળ કદાચ ઊડીને
+રસોઈમાં પડી ગયો હશે એટલે જ સ્તો!
+</poem>
+== ૧૮. માછીમારોને ==
+<poem>
+હું જાણું છું, મિત્રો,
+કે સૂરજ ઊગે અને આથમે છે ત્યારે
+દરિયો માત્ર એક પશ્ચાદભૂ હોય છે.
+દરિયાદેવ પાસે તમે વધેરેલા નારિયેળના પાણીની
+આ ધસમસતા મોજાં સામે શી વિસાત?
+સુસવાટા મારતા દરિયાઈ પવનને
+પાણી પર દોરેલી સરહદની લીટી ન દેખાય
+એ તમારો ગુનો નથી.
+પણ તમારી વાર્તાઓમાં
+દરિયાને ખલનાયક કહેવાનો નિષેધ છે.
+દરિયાપારની જેલના અધિકારીઓ
+તમને કોઈક સજા સંભળાવે છે.
+એમની ધર્માંધ બોલીમાં,
+દરિયો તો વર્ષોથી એ સજા કાપી રહ્યો છે.
+પાણી અને પવન વહેંચાઈ ગયા પછી
+દરિયા પાસે
+હવે રઘવાટ સિવાય રહ્યું છે શું?
+ચારે તરફ પાણી અને આસપાસ
+માણસનો એક દીકરો નહીં.
+જેલમાં રહીને તમે
+ઊલેચો દરિયાને
+એને નથી દિવસ કે રાતનું ભાન.
+બહાર સૂરજ ઊગે કે આથમે
+દરિયો માત્ર એક પશ્ચાદભૂ છે.
+એની પૃષ્ઠભૂમિમાં ડૂબી ગયેલી જેલ,
+સ્થળ-સમયથી પર છે.
+આ કારાવાસ અનાયાસ છે.
+તમે તો દરિયાના દેશના.
+જેલને હલેસું બનાવીને નીકળી પડો.
+ખૂંદી વળો રઘવાટને.
+દરિયો આપમેળે શાંત થઈ જશે.
+</poem>
+== ૧૯. ખારવાની વહુ ==
+<poem>
+એ ખારવાના ગયા પછી
+શૂન્યમનસ્ક, મૂંગી થઈ ગઈ છે એની વહુ.
+એક વાર મેં એને જોઈ,
+દરિયાની સાવ નજીક ઊભેલી.
+ધારીને જોયું તોે
+એના મોંમાંથી કરચલા ખરી રહ્યા હતા.
+એ કરચલા જમીન પર પડતાંવેંત
+દોડી જઈ રહ્યા હતા દરિયા તરફ.
+એ ખારવાની વહુ પણ
+ધીમેથી આગળ વધી રહી હતી
+દરિયા ભણી.
+પણ એ પેલા કરચલા જેમ
+દરિયામાં ભળી ન શકી.
+પાછી વળી ગઈ એ પોતાની વસાહત તરફ.
+હવે હું ક્યારેક જોઉં છું એને.
+એ પોતાના ઘર આગળ
+સતત પથ્થરોની પાળ બાંધવામાં વ્યસ્ત હોય છે.
+એને ભય છે કે દરિયો
+ભાળી ગયો છે એનું ઘર
+અને આગળ વધી રહ્યો છે એના તરફ.
+એને ભય છે કે એની કૂખમાં છે હવે
+નર્યું ખારું પાણી.
+એના મોંમાંથી ખરી રહેલા કરચલાની વાત પણ
+ફેલાઈ ગઈ છે આસપાસની વસાહતોમાં.
+દરિયાના નામનો
+વાસો લઈને ધૂણતી એ સ્ત્રી
+જ્યારે દરિયો એના ઘટમાં આવે ત્યારે
+કોઈ જબરી તાકાતથી ધૂણવા માંડે છે.
+નવી ખેપ પર જઈ રહેલા ખારવાઓ
+આવી રહ્યા છે એના દર્શને.
+એ આપી રહી છે જાતજાતના આશીર્વાદ
+અને બાંધી રહી છે એક પાળ પોતાના ઘર આગળ
 </poem>