26,604
edits
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 4: | Line 4: | ||
=={{Color|Blue|આઠમું દિલ્હી}}== | =={{Color|Blue|આઠમું દિલ્હી}}== | ||
<Poem> | |||
Line 86: | Line 86: | ||
નહિ જડશે તાજની છાપ. | નહિ જડશે તાજની છાપ. | ||
જડશે ચંદ્રક એક અનેક; | જડશે ચંદ્રક એક અનેક; | ||
નહિ જડશે શુદ્ધ વિવેક! | નહિ જડશે શુદ્ધ વિવેક!</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>એડન</big>''' | '''<big>એડન</big>''' | ||
જરા ચરણ ટેકવું, સ્મરણ-સંહિતા વાજતી: | જરા ચરણ ટેકવું, સ્મરણ-સંહિતા વાજતી: | ||
Line 109: | Line 107: | ||
અમેય પરદેશીના ચેણદાસ આજે ખરા! | અમેય પરદેશીના ચેણદાસ આજે ખરા! | ||
કરીશું કદી ઘેર તો ધરણીમાતા — વિશ્વંભરા! | કરીશું કદી ઘેર તો ધરણીમાતા — વિશ્વંભરા!</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>અરબી રણ</big>''' | '''<big>અરબી રણ</big>''' | ||
ક્ષિતિજ પણ રેતની! ઢગ પરે ઢગો વિસ્તર્યા; | ક્ષિતિજ પણ રેતની! ઢગ પરે ઢગો વિસ્તર્યા; | ||
Line 129: | Line 125: | ||
સપાટ પૃથિવી પડી સુકલ છાતી ખુલ્લી કરી! | સપાટ પૃથિવી પડી સુકલ છાતી ખુલ્લી કરી! | ||
ત્યહીં જનમ ‘એક માત્ર વિભુ!’ કલ્પનાનો થતો! | ત્યહીં જનમ ‘એક માત્ર વિભુ!’ કલ્પનાનો થતો! | ||
—- ‘કરાલ નિજ લોચને સકલ લોકને નાથતો!’ | —- ‘કરાલ નિજ લોચને સકલ લોકને નાથતો!’ </poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>માલ્ટા ટાપુ</big>''' | '''<big>માલ્ટા ટાપુ</big>''' | ||
તને ઝડપવા ઝૂકેલ સહુ બાઝ શા દેશ, ને | તને ઝડપવા ઝૂકેલ સહુ બાઝ શા દેશ, ને | ||
Line 152: | Line 146: | ||
રુધિર થકી મેળવ્યું, રુધિરથી પડે રક્ષવું! | રુધિર થકી મેળવ્યું, રુધિરથી પડે રક્ષવું! | ||
હજાર મનવાર આ અહીં ખડી રટે, ભક્ષવું! | હજાર મનવાર આ અહીં ખડી રટે, ભક્ષવું!</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>ગીઝાના પિરામિડો</big>''' | '''<big>ગીઝાના પિરામિડો</big>''' | ||
0 | 0 | ||
Line 290: | Line 283: | ||
ધીમે પળું હું નમણી નિશામાં! | ધીમે પળું હું નમણી નિશામાં! | ||
જ્યાં ઊંટની દોરવણી! — દિશામાં! | જ્યાં ઊંટની દોરવણી! — દિશામાં! </Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>મોના લિસાનું સ્મિત</big>''' | '''<big>મોના લિસાનું સ્મિત</big>''' | ||
કહું કદીક: ગૂઢ મર્મ સ્મિતનો લિસા! મેં ગ્રહ્યો! | કહું કદીક: ગૂઢ મર્મ સ્મિતનો લિસા! મેં ગ્રહ્યો! | ||
Line 332: | Line 323: | ||
અને તુજ સ્વરૂપના ચીતરનારના માનસે | અને તુજ સ્વરૂપના ચીતરનારના માનસે | ||
મનુષ્ય-દિલદીનતા હસતું હાસ્ય કેવું હશે! | મનુષ્ય-દિલદીનતા હસતું હાસ્ય કેવું હશે!</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>દ્વિધા</big>''' | '''<big>દ્વિધા</big>''' | ||
પણે ઊભરતા મહઉદધિ અશ્વપીઠે ચડી, | પણે ઊભરતા મહઉદધિ અશ્વપીઠે ચડી, | ||
Line 386: | Line 375: | ||
પ્રવાહ સદસાધના, સ્વપનસિદ્ધિનો તો કરી, | પ્રવાહ સદસાધના, સ્વપનસિદ્ધિનો તો કરી, | ||
અનન્ત ધરી લક્ષમાં જીવનશું — સખી, કોલ દે! | અનન્ત ધરી લક્ષમાં જીવનશું — સખી, કોલ દે! | ||
10-10-’33 | 10-10-’33 </Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''પુરુષ અડતો સ્ત્રીને'''</big> | <big>'''પુરુષ અડતો સ્ત્રીને'''</big> | ||
અમે જઈ ઊભાં ઊંચે લળતી નાળિયેરી તળે, | અમે જઈ ઊભાં ઊંચે લળતી નાળિયેરી તળે, | ||
Line 412: | Line 399: | ||
અમે વરસ વેડફ્યાં ઉભય પ્રીતની શંકમાં. | અમે વરસ વેડફ્યાં ઉભય પ્રીતની શંકમાં. | ||
કદી ન અળગાં થશું! જીવશું એકડા અંકમાં! | કદી ન અળગાં થશું! જીવશું એકડા અંકમાં!</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''સુકાન પર ટેકવી'''</big> | <big>'''સુકાન પર ટેકવી'''</big> | ||
સુકાન પર ટેકવી સબળ વક્ષ, ને હાથની | સુકાન પર ટેકવી સબળ વક્ષ, ને હાથની | ||
Line 439: | Line 424: | ||
મહાન જ્યમ સર્જનો મહદ તેમ તેની વ્યથા! | મહાન જ્યમ સર્જનો મહદ તેમ તેની વ્યથા! | ||
સખીરી ! મુજ — તાહરી ટચુકડીય વ્હીલી કથા! | સખીરી ! મુજ — તાહરી ટચુકડીય વ્હીલી કથા! | ||
15-5-’34 | 15-5-’34</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>ઘરજાત્રા</big>''' | '''<big>ઘરજાત્રા</big>''' | ||
પાર કર્યો પહેલો મહેરામણ | પાર કર્યો પહેલો મહેરામણ | ||
Line 489: | Line 471: | ||
ઊખડેલા નવ આંબા ઊગે! | ઊખડેલા નવ આંબા ઊગે! | ||
{{Space}} ઘરે ઊગેલા આભે પૂગે! | {{Space}} ઘરે ઊગેલા આભે પૂગે! | ||
16-9-’48 | 16-9-’48 </Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''બારી અનન્ત પરે'''</big> | <big>'''બારી અનન્ત પરે'''</big> | ||
કાંચનજંઘાની જાંઘ પરે | કાંચનજંઘાની જાંઘ પરે | ||
Line 513: | Line 493: | ||
ક્યાં બારી પડે? — | ક્યાં બારી પડે? — | ||
(જાળિયું કૂપ તળે? અરીસા ઉપરે?) | (જાળિયું કૂપ તળે? અરીસા ઉપરે?) | ||
— કાંચનજંઘાની હાર પરે? | — કાંચનજંઘાની હાર પરે? </Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''લઘુતમ સાધારણ અવ્યય'''</big> | <big>'''લઘુતમ સાધારણ અવ્યય'''</big> | ||
અંધારાના ઢગલા જેવાં | અંધારાના ઢગલા જેવાં | ||
Line 567: | Line 544: | ||
શક્તિ સરખી, સંત, કવિની! | શક્તિ સરખી, સંત, કવિની! | ||
છે મ્હોંકાણ જ્વલંત છબીની! | છે મ્હોંકાણ જ્વલંત છબીની! | ||
5-9-’50 | 5-9-’50</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>મીણબત્તી</big>''' | '''<big>મીણબત્તી</big>''' | ||
કયા ખૂણામાં નગર તણા આ | કયા ખૂણામાં નગર તણા આ | ||
Line 589: | Line 563: | ||
એણે નાખ્યો નિશ્વાસ, | એણે નાખ્યો નિશ્વાસ, | ||
પછી લીધો એક શ્વાસ, | પછી લીધો એક શ્વાસ, | ||
ને આપ્યો ઉજાસ. | ને આપ્યો ઉજાસ. </Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>ત્રીજ</big>''' | '''<big>ત્રીજ</big>''' | ||
ઊંચાઊંચા પર્વત ઊભા, | ઊંચાઊંચા પર્વત ઊભા, | ||
Line 619: | Line 590: | ||
{{Space}} ‘અવગણનાથી ઝાંખી તોયે, | {{Space}} ‘અવગણનાથી ઝાંખી તોયે, | ||
{{Space}} હું છું ત્રીજની ત્રીજ!’ | {{Space}} હું છું ત્રીજની ત્રીજ!’ | ||
12-12-’52 | 12-12-’52 </Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>રાતના અવાજો</big>''' | '''<big>રાતના અવાજો</big>''' | ||
નીંદરનાં બારણાં ખોલવાનો કારણે | નીંદરનાં બારણાં ખોલવાનો કારણે | ||
Line 646: | Line 615: | ||
દિનભર સૂતેલ દિલ આળસ મરોડી | દિનભર સૂતેલ દિલ આળસ મરોડી | ||
{{Space}} પોપચાંને તંબૂને થાતું ખડું. | {{Space}} પોપચાંને તંબૂને થાતું ખડું. | ||
20-10-’55 | 20-10-’55</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>શેતૂર અને પોપટ</big>''' | '''<big>શેતૂર અને પોપટ</big>''' | ||
પોપટ પઢાવી મને ભરતમુનિની વાત, | પોપટ પઢાવી મને ભરતમુનિની વાત, | ||
ટહુકા મેલી પરખાવી કરુણરસની નાત. | ટહુકા મેલી પરખાવી કરુણરસની નાત. | ||
ઘરઆંગણામાં ઊભું સામે શેતૂર કેરું ઝાડ; | ઘરઆંગણામાં ઊભું સામે શેતૂર કેરું ઝાડ; | ||
Line 678: | Line 643: | ||
પોપટે પઢાવી મને ભરતમુનિની વાત, | પોપટે પઢાવી મને ભરતમુનિની વાત, | ||
ટહુકા મેલી પરખાવી કરુણરસની નાત. | ટહુકા મેલી પરખાવી કરુણરસની નાત. | ||
4-5-’53 | 4-5-’53</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''આજ મારો અપરાધ છે, રાજા!'''</big> | <big>'''આજ મારો અપરાધ છે, રાજા!'''</big> | ||
આજ મારો અપરાધ છે, રાજા! તું નહિ આવે ઘેર; | આજ મારો અપરાધ છે, રાજા! તું નહિ આવે ઘેર; | ||
Line 718: | Line 680: | ||
જાગતો ના હામ હોય હૈયામાં! જોઉં તો તારું જોર! | જાગતો ના હામ હોય હૈયામાં! જોઉં તો તારું જોર! | ||
ચેતજે રાજા! મનમાળામાં પેસતાં કોઈ ચકોર! | ચેતજે રાજા! મનમાળામાં પેસતાં કોઈ ચકોર! | ||
27-3-’33 | 27-3-’33</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''ઝંઝારતે'''</big> | <big>'''ઝંઝારતે'''</big> | ||
જાગશો ના, પ્રાણ! ઊઠશો ના, પ્રાણનાથ! | |||
જાગશો ના, પ્રાણ! ઊઠશો ના, પ્રાણનાથ! | |||
જીવની આણ જો છોડશો મારી બાથ! | જીવની આણ જો છોડશો મારી બાથ! | ||
આજ નથી આભ હાથમાં એના તૂટતા ચાર મિનાર, | આજ નથી આભ હાથમાં એના તૂટતા ચાર મિનાર, | ||
Line 778: | Line 737: | ||
સૃષ્ટિના તાંડવે એય ભળ્યો નવ સાંભર્યાં નેહના નીડ: | સૃષ્ટિના તાંડવે એય ભળ્યો નવ સાંભર્યાં નેહના નીડ: | ||
દીપક દ્વારનો ક્યાંય છુપાયો: વચમાં વનની ભીડ. | દીપક દ્વારનો ક્યાંય છુપાયો: વચમાં વનની ભીડ. | ||
27-3-’33 | 27-3-’33</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>ઝંઝાવાત</big>''' | '''<big>ઝંઝાવાત</big>''' | ||
ભાંગો ભોગળ! ભાંગો ભોગળ! | ભાંગો ભોગળ! ભાંગો ભોગળ! | ||
Line 838: | Line 794: | ||
સૃષ્ટિના તાંડવ મહીં તમ તાલ પૂરો! | સૃષ્ટિના તાંડવ મહીં તમ તાલ પૂરો! | ||
{{Space}}{{Space}} સાદ દે મ્હેરામણા! | {{Space}}{{Space}} સાદ દે મ્હેરામણા! | ||
15-2-’32 | 15-2-’32</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''પૂજારી'''</big> | <big>'''પૂજારી'''</big> | ||
ઘંટના નાદે કાન ફૂટે માર, | ઘંટના નાદે કાન ફૂટે માર, | ||
Line 888: | Line 841: | ||
{{Space}}{{Space}} પૂજારી, સાચો આ! | {{Space}}{{Space}} પૂજારી, સાચો આ! | ||
{{Space}}{{Space}} પૂજારી, પાછો જા! | {{Space}}{{Space}} પૂજારી, પાછો જા! | ||
6-8-’29 | 6-8-’29</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''દેવ'''</big> | <big>'''દેવ'''</big> | ||
કંકુ ઘોળી કંકાવટીઓ બે, | કંકુ ઘોળી કંકાવટીઓ બે, | ||
Line 944: | Line 894: | ||
{{Space}}{{Space}} ભિખારી મેં ગીતડાં ગાયાં! | {{Space}}{{Space}} ભિખારી મેં ગીતડાં ગાયાં! | ||
{{Space}}{{Space}} પછાડી દ્વાર વસાયાં! | {{Space}}{{Space}} પછાડી દ્વાર વસાયાં! | ||
16-9-’30 | 16-9-’30 </Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>મંદિર</big>''' | '''<big>મંદિર</big>''' | ||
દેવદુવારાની ગાવડી રેણુ | દેવદુવારાની ગાવડી રેણુ | ||
Line 1,035: | Line 982: | ||
{{Space}} માયે ન તાંડવ નાચ: | {{Space}} માયે ન તાંડવ નાચ: | ||
{{Space}}{{Space}} તોયે તારું ઝૂંપડું મોટું! | {{Space}}{{Space}} તોયે તારું ઝૂંપડું મોટું! | ||
{{Space}}{{Space}} ત્યજાયાંને ઉર આળોટું! | {{Space}}{{Space}} ત્યજાયાંને ઉર આળોટું!</Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''પાપી'''</big> | <big>'''પાપી'''</big> | ||
કોટિ કોટિ નિહારિકા ઘૂમે, | કોટિ કોટિ નિહારિકા ઘૂમે, | ||
Line 1,190: | Line 1,133: | ||
{{Space}} થામજો ભાઈ લગીર, | {{Space}} થામજો ભાઈ લગીર, | ||
{{Space}}{{Space}} કદી કો બાળને જાચો! | {{Space}}{{Space}} કદી કો બાળને જાચો! | ||
{{Space}}{{Space}} બતાવશે થાનક સાચો. | {{Space}}{{Space}} બતાવશે થાનક સાચો. </Poem> | ||
<Poem> | |||
<big>'''સ્વરાજરક્ષક'''</big> | <big>'''સ્વરાજરક્ષક'''</big> | ||
ધીમે સરી શાશ્વત બ્રહ્મચારિણી | |||
ઉષા પ્રસારે ભગવી પ્રભાને; | |||
કર્મણ્યતા પાય વસુંધરાને | |||
સુધા સ્મિતે, ચેતન-દંડ-ધારિણી. | |||
વાંછી સુખો લોક, સમાજ, સર્વનાં, | |||
પળ્યા પ્રવાસે નિજ કર્મદંડી, | |||
સમર્થ સ્વામી ગ્રહી ધર્મઝંડી: | |||
સ્વરાષ્ટ્રના—પ્રેરક—મુક્તિપર્વના. | |||
ઇચ્છ્યું મળે સ્વામી શિવાજીરાજને, | |||
શિષ્યો થયા ચાર સમર્થ સાથ; | |||
ધખે નભે ધોમ પ્રકાશનાથ, | |||
સહે ગણી ધર્મ સ્વરાષ્ટ્ર — કાજને. | |||
મધ્યાહ્નના અગ્નિ અસહ્ય વર્ષતા, | |||
સ્વામી સૂતા શીતળ વૃક્ષછાંયે: | |||
લળી લળી વૃક્ષ સુવાયુ વાયે: | |||
જ્વાલા ઝરે: સ્વામી અગમ્ય હર્ષતા. | |||
શિષ્યો ફરે ખેતર આસપાસ, | |||
હસી રહ્યો શેલડી-વાઢ ભાળી; | |||
પેઠા નથી કો ક્યહીંયે નિહાળી, | |||
ચૂસી ચૂસી સાંઠ કરે ખલાસ. | |||
ટીપે ટીપે ખેડૂત સ્વપ્રસેવે, | |||
એ શેલડીમાં રસ મિષ્ટ પૂરે. | |||
દેખી લીધું સર્વ ઘડીક શૂરે, | |||
હાથે ધરી લાકડી અન્નદેવે— | |||
ઊભા રહો બે ઘડી, ઓ હરામી! | |||
આ શેલડીનો જરી સ્વાદ ચાખો. | |||
દેખી ધ્રૂજે ક્રોધિત લાલ આંખો, | |||
દોડી પૂગ્યા જ્યાંહીં સૂતેલ સ્વામી. | |||
સ્વામી હસે છે મધુરું સુહાસ, | |||
ખેડુ ગ્રહી લાકડી આવી ઊભો. | |||
ચોરો બધા આ, સરદાર તું તો! | |||
સોટા સબોડે થઈ એક શ્વાસ. | |||
સ્વામી હસે, લાલી ચડે સુગાલમાં, | |||
સોટા સહી થાય ગુલાલ વાંસે; | |||
શિષ્યો ધસ્યા ખેડૂત આસપાસે, | |||
સ્વામી વદે: ખેડૂત હાથ ઝાલ મા. </Poem> | |||
સ્વહસ્તે સ્વામીને રાજા શિવ સ્નાન કરાવતો; | સ્વહસ્તે સ્વામીને રાજા શિવ સ્નાન કરાવતો; | ||
નિહાળી લાલ વાંસાને ક્રોધથી રાય કાંપતો. | નિહાળી લાલ વાંસાને ક્રોધથી રાય કાંપતો. | ||
<Poem> | |||
કહો કહો, કારણ શું, સમર્થ? | |||
કશું નથી, વત્સ! સમર્થ ભાખતા. | |||
પૂછી પૂછી રાય શિવાજી થાકતા; | |||
કર્યા પ્રયત્નો સહુ જાય વ્યર્થ.</Poem> | |||
શિષ્ય એકે કરી વાત, રાયનો ક્રોધ માય ના! | શિષ્ય એકે કરી વાત, રાયનો ક્રોધ માય ના! | ||
સેવકો, બાંધીને લાવો, જરીયે ઢીલ થાય ના! | સેવકો, બાંધીને લાવો, જરીયે ઢીલ થાય ના! | ||
<Poem> | |||
ઊભો ધ્રૂજે ખેડૂત રાય સામે, | |||
કાંપી રહ્યા ક્રોધથી ઓષ્ઠ રાયના; | |||
શિવે મૂક્યું મસ્તક સ્વામીપાયમાં: | |||
શિક્ષા કરું શું હું સમર્થ આને? | |||
હસી રહ્યા સ્વામી સુમંદ હાસ, | |||
શિવાજી! એનું કર દાણ માફ | |||
રાજા બની સ્તબ્ધ હુવા અવાક! | |||
ખેડુ પડ્યો પાય સમર્થ પાસ. | |||
બેટા, અમે સર્વ હરામ-ભક્ષક! | |||
ડર્યો નહિ શિષ્ય સમીપ ચાર, | |||
વડો ગણી ચોર કર્યા પ્રહાર, | |||
સન્માન એવા તું સ્વરાજ્ય—રક્ષક! | |||
8-12-’29 </Poem> | |||
<Poem> | |||
'''<big>પ્રણયપુત્રમાતા</big>''' | '''<big>પ્રણયપુત્રમાતા</big>''' | ||
... (અંજનીગીત) | ... (અંજનીગીત) | ||
Line 1,295: | Line 1,224: | ||
{{Space}}{{Space}} અંજનીગીત ઊભરાતું જાતું; | {{Space}}{{Space}} અંજનીગીત ઊભરાતું જાતું; | ||
{{Space}}{{Space}} ત્રિલોક છંદ થકી ઊભરાતું! | {{Space}}{{Space}} ત્રિલોક છંદ થકી ઊભરાતું! | ||
જોરૂ નહિ પણ જાયા બનવું, | જોરૂ નહિ પણ જાયા બનવું, | ||
Line 1,321: | Line 1,249: | ||
{{Space}} અંજની એકલતા ગાવે! | {{Space}} અંજની એકલતા ગાવે! | ||
{{Space}}{{Space}} ઊગમ એનું તો તોફાન! | {{Space}}{{Space}} ઊગમ એનું તો તોફાન! | ||
{{Space}}{{Space}} મુખર મુખ એકલતા ગાન! | {{Space}}{{Space}} મુખર મુખ એકલતા ગાન!</Poem> | ||
<poem> | |||
'''<big>વાયુગીત</big>''' | '''<big>વાયુગીત</big>''' | ||
સર્વ દેશનો વાસી તોયે | સર્વ દેશનો વાસી તોયે | ||
Line 1,393: | Line 1,319: | ||
{{Space}}{{Space}} પ્રણય-પુત્ર-માતા ધન્યાય! | {{Space}}{{Space}} પ્રણય-પુત્ર-માતા ધન્યાય! | ||
3-3-’34</Poem> | 3-3-’34</Poem> | ||
<Poem> | |||
'''<big>રોહિણી</big>''' | '''<big>રોહિણી</big>''' | ||
ધીમેધીમે રવિકર સર્યા વારિધિ આસપાસ, | ધીમેધીમે રવિકર સર્યા વારિધિ આસપાસ, | ||
Line 1,505: | Line 1,429: | ||
1-7-’30</Poem> | 1-7-’30</Poem> | ||
<Poem> | <Poem> | ||
'''<big>અવલોકિતેશ્વર</big>''' | '''<big>અવલોકિતેશ્વર</big>''' | ||
ઉચ્છ્વાસતો કાનન—મર્મર—ધ્વનિ, | ઉચ્છ્વાસતો કાનન—મર્મર—ધ્વનિ, | ||
Line 1,893: | Line 1,815: | ||
'''<big>કૂકડાનું ગીત</big>''' | '''<big>કૂકડાનું ગીત</big>''' | ||
અમે તો સૂરજના છડીદાર, | અમે તો સૂરજના છડીદાર, | ||
Line 1,927: | Line 1,848: | ||
{{Space}} અમે તો પ્રભાતના પોકાર!</Poem> | {{Space}} અમે તો પ્રભાતના પોકાર!</Poem> | ||
<Poem> | <Poem> | ||
'''પંખીગણની પ્રાતરુપાસના</big>''' | '''<big>પંખીગણની પ્રાતરુપાસના</big>''' | ||
અખિલ બ્રહ્માંડના પ્રથમ સર્જનદિને | અખિલ બ્રહ્માંડના પ્રથમ સર્જનદિને |
edits