26,604
edits
હરીશ મીનાશ્રુની કવિતા: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
→
KhyatiJoshi (talk | contribs) (→) |
KhyatiJoshi (talk | contribs) (→) |
||
| Line 853: | Line 853: | ||
== છાપાવાળો છોકરો == | == છાપાવાળો છોકરો == | ||
<poem> | |||
એ કોઈને મળતો નથી ને એને કોઈ મળતું નથી. | |||
ન મળવાના ઇરાદાથી મળવા આવતો હોય તે રીતે એ દરરોજ આવે છે | |||
ઉતાવળે ઉતાવળે. સાઇકલ પર. એટલી ઉતાવળમાં કે | |||
આપણે ખબરઅંતર પૂછીએ ને એય સામે નવાજૂની પૂછે | |||
એ રીતે એને ક્યારેય મળી શકાતું નથી. | |||
કૉલેજના છેલ્લા વરસમાં હશે આ છાપાવાળો છોકરો? કે ઊઠી ગયો હશે? | |||
દારૂડિયો હશે એનો બાપ? કે કોકે પતાવી દીધો હશે? બને કે વિધવા ફોઈ ભેગો | |||
રહેતો હોય, વખાનો માર્યો. ઉસકે ચચાજાનકી ફેમ્લી, હો સકતા હૈ, | |||
કરાંચીમેં સેટિલ હુઈ હો, – આમ તો સારા ઘરનો દેખાય છે, વલહાડના દેહઈ? | |||
મોટી હત્યાવી? શિયા કે સુન્ની?– | |||
આ બધા ગ્રે એરિયા છે છાપાળવી ઉદાસીના | |||
ને માણસાઈના એવા ઇલાકાઓમાં કોઈ કોઈને મળી શકતું નથી. | |||
ઘણી વાર એ સાઇકલ પરથી પડી જાય છે. | |||
કેમ આજે છાપું આટલું બધું ગંદું થયું છે? બધા પૂછે છે. | |||
એની કોણી છોલાયલી છે પેડલ પર જમણા પગનું જૂતિયું દબાવતાં | |||
એ ચીલાચાલુ જવાબ આપે છે : આખી થપ્પી પડી ગઈ’તી કાદવમાં. | |||
પણ માટીને બદલે છાપાનાં પાનિયાં પર લાલ ડાઘા શાનાં છે? | |||
ને પાને પાને આરડીએક્સના ઉલ્લેખો કેમ કરેલા છે? | |||
એ ગલ્લાંતલ્લાં કરે છે : આવા લોકોનો તો કેમનો ભરોસો કરી શકાય? | |||
જિંદગીમાં કેવા કેવા દહેશતનાક લોકો મળી જાય છે? | |||
ઘણી વાર લાગલાગટ એકબે મહિના સુધી એના કોઈ સમાચાર નથી હોતા | |||
જાણે ક્યાંક આડે હાથે મુકાઈ ગયો ન હોય, આપણા જ ઘરના માળિયે – | |||
કબાડીની રાહ જોતો. પછી અચાનક દેખા દે છે ત્યારે એ હોય છે ચોળાઈ ગયેલો, | |||
ધૂળિયો ને સાવ પીળો પડી ગયેલો, – પૂછીએ કે કેમ ‘લ્યા? | |||
તો કહેશે, કમળો થયો’તો, સાહેબ. | |||
એનો શેઠ પાછો પૂરો શઠ છે. ચેપી રોગવાળાને તો કોણ નોકરીએ રાખે? | |||
છેલ્લે એના જેવું કોક પસ્તીવાળાને ત્યાં જોવા મળેલું... | |||
::: પણ આવું જોવા મળવું એને મળવું તો કેમ કહી શકાય? | |||
આજે પણ | |||
એ હમણાં જ છાપું નાખીને ગયો છે. | |||
નવોનક્કોર અથવા રદ્દી. સર્વનામ જેટલો સંદિગ્ધ. એના ચહેરાને મ્હોંકળા નથી. | |||
હું પહેલા પાના પર નજર ફેરવું છું : હેડલાઈન આજે પણ એની એ જ? | |||
હવે તો એના શેઠને ફરિયાદ કરવી જ પડશે : | |||
આમ દરરોજ વાસી છાપું નાખી જાય | |||
ચાલતી સાઇકલે, તે તો કેમ ચાલે? | |||
ને બૂમ પાડીએ તો પાછો ઊભોય નથી રહેતો, મળવા... | |||
હું એના ચાલ્યા જવાની દિશામાં જોઉં છું | |||
નોર્થ અથવા ઈસ્ટ અથવા વેસ્ટ અથવા સાઉથ | |||
એક ધડાકો થાય છે : નક્કી બિચારાની સાઇકલનું ટાયર ફાટ્યું લાગે છે | |||
અથવા... | |||
એ જે હોય તે, એને મળી શકાતું નથી. | |||
</poem> | |||
== બનારસ ડાયરી-૧૩ == | |||
<poem> | |||
ઘાટ | |||
ધીરે ધીરે પગથિયાં ઊતરી રહ્યા છે જાહ્નવીની જળરાશિમાં | |||
પટ પર ઠેરઠેર ફૂટી નીકળ્યા છે બિલાડીના ટોપ | |||
તળે ઇન્દ્રાસન પાથરીને બિરાજમાન જીવજંતુડાં | |||
પોતાને સમજે છે ઇન્દ્રગોપ. | |||
અચાનક તૂટે છે એક તંતુ કબીરનો | |||
એને કોઈ ભાગીરથી કહે તે પસંદ નથી | |||
કાશીવિશ્વનાથની જટા પર નાછૂટકે પડતું મૂકેલું એની | |||
હજુ સુધી વળી ન હોય કળ | |||
એમ એનાં જળ શોધ્યા કરે છે ખોવાઈ ગયેલું નિજનામ | |||
કબીર વીજળીનો તાંતણો મ્હોંમાં મમળાવે છે | |||
ને પરોવે છે પળના છિદ્રમાં | |||
શ્રાદ્ધાન્નની ઢગલીઓને લીધે | |||
ભરામણની તોંદ છે ઉત્તુંગ અને અશ્લીલ, | |||
અન્નનળીને બાઝી છે લીલ, પિત્તની, | |||
એને ચંડાલ બનાવી મૂકે છે બપોરની ઊંઘ. એના ખુલ્લા રહી ગયેલા | |||
મ્હોંમાં ગંગામૈના હગાર કરી જાય છે. ગંગાનું વહેણ | |||
બનારસથી લગાર આઘું હટી જાય છે એના પાદવાથી | |||
તુલસીનું પત્ર, બાજરાનો દાણો ને ગોળની કાંકરી | |||
પેટપૂજા કરીને પીરના તકિયા જેવા એક પથરાને કબીર અઢેલે છે | |||
ને એ પોચું ગાભલું જાય છે | |||
કાશીની કરવતથી કશુંય કપાતું નથી : પંડાની ગરદન સુધ્ધાં | |||
એની રૂદરાખની માળા નરકે સિધાવે છે | |||
જોકે, જજમાનને | |||
બચાડાને એની કશી ખબર નથી. | |||
કબીર મહેનતુ માણસની જેમ એક બાગસું ખાય છે | |||
જોકે કોઈ શાગિર્દને એમાં વિશ્વરૂપનું દર્શન થતું નથી | |||
એક તરફ સત્યજિત ‘અપરાજિત’નું એક દૃશ્ય | |||
કબૂતરોનાં ઊડતા ઝુંડની ભાષામાં ટપકાવી લે છે નોટબુકમાં | |||
ત્યારે બીજી તરફ તંબોળી | |||
લવિંગની કટારીથી છેદે છે નિજનો હૃદયાકાર : | |||
ભારે હૈયે ચાંદીની તાસકમાં મૂકે છે | |||
બનારસી પાનનું બીડું | |||
કબીરે ગલોફામાં ઘાલી રાખ્યા છે શબદ : | |||
મઘઈ કલકત્તી બનારસી | |||
ને એનું અમરત દદડે છે રાતા હોઠને ખૂણેથી | |||
ને પૃથ્વી ત્રમત્રમતું ઇજમેટનું ફૂલ બની જાય છે. | |||
બનારસી સાડીની દુકાનનો વાંઢો ગુમાસ્તો, દુકાન વધાવતાં પહેલાં | |||
પાલવના વણાટના જરિયાન વેલબુટ્ટા સિફતથી તફડાવી લે છે : | |||
આખી રાત એને ચોંટાડ્યા કરશે | |||
હુસ્નાબાઈ કે બડી મૈના બાઈના સૂરીલા બદન પર | |||
એક ચાદર હવે વણાઈ રહેવા આવી છે. સાવ સાદી, સુતરાઉ, સફેદ | |||
ભાત ભરત વિનાની. ઘરાક આવે છે, મન કરીને મોઘાં મૂલે વ્હોરે છે ને | |||
મરજી મુજબની ભાત ને મરજી મુજબના ડાઘા પાડ્યા કરે છે : | |||
શું થાય? બિચારાને મન છે ને...? | |||
પ્રાતઃ સંધ્યાનું પેલું પારિજાતક ને સાયંસંધ્યાનો આ દશાશ્વમેધ, | |||
અજવાળાંની અસંખ્ય કેસરકળીઓ ખેરવે છે, - | |||
એની સુગંધની ઓકળીઓને સૌ ગંગાઆરતી કહે છે | |||
સ્તનોમાં માંસલ મરસિયાં છે અને સાથળમાં સૂનકાર : | |||
અસંખ્ય વિજોગણી ધોળી ધજાઓ ફડફડે છે, મરણ સાથે સુલેહ કરવા. | |||
ટચૂકડી ચિતાઓ નૌકાવિહાર કરે છે લીલાં પાંદડાંની હોડકીઓમાં | |||
હવે સ્હેજ નવરા પડેલા કબીર ગાલિબને વ્યથાપૂર્વક પૂછે છે : અરે મિર્ઝા, | |||
કા હુઆ આપકે પિન્સનકા? પરિસાની કમ હુઈ કે નહિં? | |||
કોતવાલીમાં સન્નાટો પથરાય છે : કંપની બહાદુર જેવાં | |||
અંધારાં ફેલાય છે. | |||
બનારસની રાત ગહેરાઈને જરા ધૃષ્ટ જરા પુષ્ટ બને છે : | |||
ઠુમરી ચૈતી ઝૂલા હોલી | |||
વરણા અસી સે કરત ઠિઠોલી : | |||
ગિરિજાબાઈ છેડે છે કજરી | |||
હિલિમિલિ કે ઝૂલા સંગ ઝુલૈં સબ સખિ પ્રેમભરી | |||
રસૂલનબાઈના અંગેઅંગથી ટપકે છે ઠુમરીનું પૂરબ અંગ | |||
ત્યારે નજીક ને નજીક આવી રહેલા પરોઢિયાના રંગ પર | |||
પાક્કો ભરોસો બેસી જાય છે. કોઈ અર્જ કરે છે....ને | |||
ઈશ્વર અને અલ્લા એક જ તકિયે અઢેલીને | |||
ઝૂમી ઊઠે છે : ઇર્શાદ | |||
અચાનક કોઈ મુશાયરાની શમાદાન અમારી નજીક લાવીને મૂકે છે | |||
મણિકર્ણિકાની જેમ એને પણ ત્રણ જ ક્રિયાપદોની ખબર છે : | |||
બળવું, ઓગળવું અને રઝળવું ધૂમ્ર થઈને. | |||
હું અને ગાલિબ ખાનાબદોશ છીએ | |||
કબીર ખામોશ. | |||
મુલાહિજા ફરમાઈયે : કહીને અમે સંભળાવીએ છીએ | |||
એક સહિયારી નઝમ : | |||
તઆલિલ્લા બનારસ ચશ્મે બદ્દૂર૧ | |||
બહિશ્તે ખુર્રમો ફિરદૌસ મામૂર | |||
યહી તો હૈ તોરી ગંગાકા હુનર | |||
તવાયફ કે ગલેમેં ભી બસા નૂર | |||
મુરીદોં કી ગલી બદનામ સી હૈ | |||
શરીફોં કા મોહલ્લા તો બહોત દૂર | |||
શહર ખુદ હિ હૈ રિન્દાના ઘરાના | |||
યહાઁ હર ઝિન્દા હર મુર્દા હૈ મખ્મૂર | |||
<small>(૧. આ પ્રથમ શેર ગાલિબનો છે. ઓ બનારસ, હું દુઆ કરું છું કે તને કોઈની બૂરી નજર ન લાગે, ઓ પ્રસન્નતાના ઇન્દ્રલોક, ઈશ્વરના આદેશથી તું નિયુક્ત થઈ છે સ્વર્ગપુરી.)</small> | |||
</poem> | |||