26,604
edits
હરીશ મીનાશ્રુની કવિતા: Difference between revisions
→
KhyatiJoshi (talk | contribs) (→) |
KhyatiJoshi (talk | contribs) (→) |
||
| Line 1,534: | Line 1,534: | ||
ખરેલું ક્રૌંચનું પીછું સભરના દ્વાર પર ભૂલી | ખરેલું ક્રૌંચનું પીછું સભરના દ્વાર પર ભૂલી | ||
પ્રવેશ્યા પૂર્વવત્ મનમાં શિથિલ, – અર્થાત્ નશ્વરમાં | પ્રવેશ્યા પૂર્વવત્ મનમાં શિથિલ, – અર્થાત્ નશ્વરમાં | ||
</poem> | |||
== છટ્ == | |||
<poem> | |||
ટ્રાંકિવલાઇઝરની ટીકડી જેવા ગીતગઝલના | |||
એકધારા લય-આવર્તનોની થેરપીની જરૂર નથી, છટ્ | |||
:::* લાભશંકર ઠાકર * | |||
બકદ્રે – શૌક નહીં જર્ફે – તંગના – એ – ગઝલ | |||
કુછ ઔર ચાહિયે વુસ્અત મેરે બયાં કે લિયે | |||
:::* મિર્ઝા ગાલિબ * | |||
ગુજરાતી ભાષાની કાંસાની ટબૂડીમાં ગાલિબનાં | |||
આ શેરને રૂપાંતરે કંઈક આમ ખખડાવી શકાય : | |||
::તંગ આઠે પ્રહર અઢારે અંગ રાખે છે | |||
::ગઝલની તંગ ગલી અમને તંગ રાખે છે | |||
::વિશાળ રંગભૂમિ આપો તો બતાવી દઉં | |||
::અમારા શબ્દ પછી કેવો રંગ રાખે છે | |||
અમે આ બન્ને ઉક્તિઓની સહોપસ્થિતિ અત્યંત | |||
સાભિપ્રાય રચી છે : ગઝલ અહીં ‘માંહ્ય પડ્યા તે | |||
મહાસુખ માણે, દખણહારા દાઝે જોને’ એ | |||
પંક્તિઓને ભરપૂર ભોંઠી પાડે છે! અહીં તો ‘માંહ્ય | |||
પડેલો’ ને ‘દેખણહારો’ બન્નેવ સરખાં દાઝેલાં છે. | |||
વિધિની વક્રવ્યંજના તો જુઓ કે ભિન્નભિન્ન | |||
દેશકાળમાં ભિન્ન ભિન્ન ભાષાઓમાં મર્યાદા | |||
સ્વરૂપોત્તમ ગઝલ, કવિતાનાં રુદ્રોને મહાસુખ | |||
આપીને, છેવટે, અનહદ દૂભવી શકે છે. | |||
આ નિમિત્તે, આ રચનાઓમાં ગઝલનાં અઢારે | |||
વક્રલલિત અંગોને અમથું અમથું અઢાર વખત | |||
‘છટ્’ કહેવાનો ઉપક્રમ છે, તો બોલો, ઇર્શાદ. | |||
|| ૧ || | |||
::ગઝલ ગુર્જરી છે, હરિ ૐ તત્ છૂટ્ | |||
::વિકટ વૈખરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::એ મૃગનયની છે, હો ભલે સ્હેજ ફાંગી | |||
::જરા માંજરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::ફળી છે મને શબ્દની સાત મુદ્રા | |||
::ગઝલ ખેચરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::ઘડી અંગનો મેલ લઈ ફુરસદે પણ | |||
::એ અણઘડ ઠરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::અમે જે થકી આ હૃદયફળને કાપ્યું | |||
::કનકની છરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::કોઈ તાગી શકતું નથી એનું તળિયું | |||
::છતાં છીછરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::સકળ શૂન્ય જેમાં કર્યું છે મેં સંચિત | |||
::તરલ તશ્તરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::ભૂવા, તું ભણ્યા કર આ ભાષાનો મંતર | |||
::ગઝલ વૈંતરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::મને માફ કરજો, ફરિશ્તાની પ્યાલી | |||
::મેં એંઠી કરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::કીડીના પગે જેને મેં બાંધી દીધી | |||
::ઝણક ઝાંઝરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
::છે બંદાને ગાલે હજી સૉળ એના | |||
::ચપટપંજરી છે, હરિ ૐ તત્ છટ્ | |||
</poem> | |||
== સુનો ભાઈ સાધો == | |||
<poem> | |||
ફરી અગ્નિનાં વસ્ત્ર વણવાને સ્વાહા | |||
કમળફૂલ મધ્યેથી પ્રકટ્યા જુલાહા | |||
ફરી જીવને આજ શાતા વળે છે | |||
ફરી એ રીતે દેહ ઝંખે છે દાહા | |||
ફરી પ્રાર્થનાઓ તને કરશે વિચલિત | |||
ફરી એક ગજને મકરના છે ગ્રાહા | |||
ફરી થઈ ગઈ જો ને હતપ્રભ હયાતી | |||
ફરી એક ક્ષણની થશે વાહવાહા | |||
ફરી એમનું લક્ષ્ય ખેંચી શક્યો છું | |||
ફરી શબ્દનું તીર સનન્સન્ન આહા | |||
ફરી આચમન મેં કર્યું જાહ્નવીનું | |||
ફરી ગુમ કાંઠા ને ગાયબ પ્રવાહા | |||
ફરી એ જ રોનક અને રોશની છે | |||
ફરી એ જ શૂળી ઉપર ઈદગાહા | |||
ફરી રમ્ય અપરાધ એનાં સ્મરણનો | |||
ફરી એ જ સાખી ફરી એ ગવાહા | |||
ફરી સ્વપ્નમાં જેને મોહી પડ્યાં’તાં | |||
ફરી એની પરછાંઈ સંગે વિવાહા | |||
ફરી મનમાં કોણે કબર ખોદી લીધી | |||
ફરી આ ગઝલ જાણે આરામગાહા | |||
કહતા કબીરા, સુનો ભાઈ સાધો | |||
ફરી શિર ઉપ૨ કલ્પવૃક્ષોની છાંહા | |||
</poem> | |||
== એક મુફલિસની રેવડી જાણે == | |||
<poem> | |||
એક મુફલિસની રેવડી જાણે | |||
છે કયામતની આ ઘડી જાણે | |||
તરસને ઘૂંટણે પડી જાણે | |||
એ જ પી જાણે લડખડી જાણે | |||
રિન્દની આ રસમ ઇબાદતની | |||
તેજ સાથે તડાફડી જાણે | |||
મૂક પરથમ પહેલાં મસ્તક તું | |||
એ રીતે કે ન પાઘડી જાણે | |||
આભ ફાડે છે ખુદ રફૂગર થૈ | |||
ચાલ ચાલે છે બેવડી જાણે | |||
કોણ આવ્યું કે ઘરની ભીંતો પણ | |||
આમ કરતી પડાપડી જાણે | |||
તોછડી છે એની રહેમતની અદા | |||
આપણી કૈં નથી પડી જાણે | |||
એને મઝધાર શું કિનારો શું | |||
પાણી વચ્ચે જે તરફડી જાણે | |||
એના આવ્યાના સહેજ ભણકારે | |||
આ ગલી પડશે સાંકડી જાણે | |||
આ ગઝલ એમની ઇશારત પર | |||
વાત પરખાવે રોકડી જાણે | |||
</poem> | |||
== જરી ફુરસદ મળી છે તો મરી પરવારવું, સાધો == | |||
<poem> | |||
જરી ફુરસદ મળી છે તો મરી પરવારવું, સાધો | |||
કબરની સાદગીથી ઘર હવે શણગારવું, સાધો | |||
સમજ પડતી ન’તી તેથી બીડ્યા’તા હોઠ સમજીને | |||
બધું સમજી ચૂક્યાં તો શું હવે ઉચ્ચારવું સાધો | |||
તને મજરે મળી જાશે રુદનની ક્ષણ બધી રોશન | |||
ગણતરી રાખી શીદ એકેક આંસુ સારવું, સાધો | |||
અગર ધાર્યું ધણીનું થાય છે તો બેફિકર થઈને | |||
અમસ્થી આંખ મીંચીને ગમે તે ધારવું, સાધો | |||
સિતમનો હક બને છે એમનો, શું થાય? સ્નેહી છે | |||
કદી ગુસ્સો ચડે તો ફૂલ છુટ્ટું મારવું, સાધો | |||
સમય ને સ્થળનો વીંટો વાળીને એને કર્યો સુપરત | |||
બચ્યો છે શબ્દ જેને આશરે હંકારવું, સાધો | |||
</poem> | |||
== ઝળહળે જે જાગરણપર્યંત એ રાત જ જુદી == | |||
<poem> | |||
ઝળહળે જે જાગરણપર્યંત એ રાત જ જુદી | |||
તેજથી જે હોય તાલેવંત એ રાત જ જુદી | |||
આભને ખરતા સિતારા : પાંદડાને પાનખર | |||
એ સખીદાતાર, એની ખાસ ખૈરાત જ જુદી | |||
જખ્મને જાસૂદની માફક જે હળવે ખીલવે | |||
લોહીમાં લબક્યા કરે સાદ્યંત એ રાત જ જુદી | |||
દર્દ ને રાહત પરસ્પરમાં પરોવે રાતભર | |||
એમની હિકમત જુદી ને એમની વાત જ જુદી | |||
સૂર્યનું બીડું ઝડપવા જાતને ભૂસ્યા કરે | |||
પણ ન છોડે જે લીધેલો તંત એ રાત જ જુદી | |||
રાત રહેશે જ્યાહરે આ પાછલી બસ ખટઘડી | |||
શબ્દના બંદાથી પડશે નાગરી નાત જ જુદી | |||
જેવી જેની હેસિયત હો : રાતને જાણે છે સૌ | |||
ચાંદની જાણે ને જાણે સંત એ રાત જ જુદી | |||
</poem> | |||
== છે અજનબી છતાંય રિશ્તેદાર છે, સાધો == | |||
<poem> | |||
છે અજનબી છતાંય રિશ્તેદાર છે, સાધો | |||
કે દુશ્મનીનો અજાયબ પ્રકાર છે, સાધો | |||
ગજબનો આયના પાછળ ખુવાર છે, સાધો | |||
કોણ આવી રીતે અંદર-બહાર છે, સાધો | |||
તું તકેદાર રહેજે ખુશ્બૂના ખુલાસાથી | |||
પીઠ પર ગુલછડીનો ગૂઢ માર છે, સાધો | |||
તકાજો દર્દનો હકીમ બુલંદીથી કરે | |||
રુઝાતા ઘાવ પર પાછો પ્રહાર છે, સાધો | |||
બધી જ ક્ષણ ઉપર તહોમત મૂક્યું છે તેં ઘરનું | |||
અસલમાં એ તો અધૂરી મઝાર છે, સાધો | |||
રોજ કાસિદ બને છે પાણીનાં ઘાયલ ટીપાં | |||
વાત ઝીણી છતાં કેવો તુમાર છે, સાધો | |||
ખરીદી કરવા નીકળે તો એ ખુદા શાનો | |||
આમ ખોટી ન થા, આ તો બજાર છે, સાધો | |||
મરણ મળે નહીં તો લે સ્મરણ અવેજીમાં | |||
જીવવા માટે તો રસ્તા હજાર છે, સાધો | |||
અમસ્થી રેવડીથી ભૂખપ્યાસ તોળે છે | |||
ફકીર કેટલો માલેતુજાર છે, સાધો | |||
જિગર કે તીરની ક્યાં વાત છે? હકીકતમાં | |||
એક અહેસાન એનું આરપાર છે, સાધો | |||
કહેજો એમને, મુશ્કિલ છે હુજૂર બચવાનું | |||
અમારી બંદગી આજે ખૂંખાર છે, સાધો | |||
કઈ સાલોં કે બાદ હમ ગઝલસરા જો હુએ | |||
હવે તારી ઉપર દારોમદાર છે, સાધો | |||
</poem> | |||
== મસ્જિદ ઉપર અવાજોની લીલ બાઝવાની == | |||
<poem> | |||
મસ્જિદ ઉપર અવાજોની લીલ બાઝવાની | |||
મારી નમાઝ નભથી આગળ ધપી જવાની | |||
મરૂથળની મધ્ય મોતી, સમજી લે, એ જ મન છે | |||
ચળકે છે તોય કેવળ એ ચીજ ઝાંઝવાની | |||
બત્રીસ કોઠે દીવા પેટાવી દઉં, શરત છે | |||
અગનિની અંજલિને આકંઠ પી જવાની | |||
શું થાય? તરસ અમને એના દીદારની છે | |||
આદત પડી ગઈ છે દેખીને દાઝવાની | |||
નિઃશ્વાસની હવામાં ઘેરી અસર ઘટાની | |||
ઉનચાસ મરુતોને આજે ટપી જવાની | |||
દુનિયાનાં તખ્ત તારાં, અમને તો ઝીણી ઝંખા | |||
એકાદ ફૂલપત્તી ઉપર બિરાજવાની | |||
ઝાકળ યદિ તું રંચક તારું રહસ્ય ખોલે | |||
અમનેય અધીરાઈ ક્ષણમાં ખપી જવાની | |||
સોદો કરો છો હકનો તો એમાં શાની રકઝક | |||
તમને ન શોભે, સાધો, તજવીજ ત્રાજવાની | |||
મુરશિદની વાટ જોતાં ઊભાં ઉઘાડે ડિલે | |||
ઓગળતી ચાંદનીમાં કાયા તપી જવાની | |||
એને તરસવું અથવા અનહદ વરસવું ફાવે | |||
આ તો ગઝલ છે : એને ક્યાં ટેવ ગાજવાની | |||
</poem> | </poem> | ||