18,450
edits
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 121: | Line 121: | ||
{{ps |અસીમા: | સરસ. ખૂબ અસરકારક.}} | {{ps |અસીમા: | સરસ. ખૂબ અસરકારક.}} | ||
{{ps |વિવાન: | પછી લેખક જે કહે છે એ ખૂબ મહત્ત્વનું છે –}} | {{ps |વિવાન: | પછી લેખક જે કહે છે એ ખૂબ મહત્ત્વનું છે –}} | ||
‘હું થાકી ગયો છું. | {{ps | ||
નિરર્થક સવાલો ઉપર સવાલો પૂછવાનું બંધ કરો. | | | ||
હવે મને ઊંઘવા દો | |‘હું થાકી ગયો છું. | ||
અન્ધકારના અતલમાં. | }} | ||
નર્યા શબ્દોથી શું વળશે? | {{ps | ||
હવામાં બી વેરવાથી શું ફળશે? | | | ||
અન્ધકારના અતલમાં | |નિરર્થક સવાલો ઉપર સવાલો પૂછવાનું બંધ કરો. | ||
મને સાવ એકલો ઊંઘવા દો. | }} | ||
હજી તો જગતની ઓળખ સાવ અધૂરી; | {{ps | ||
| | |||
|હવે મને ઊંઘવા દો | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|અન્ધકારના અતલમાં. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|નર્યા શબ્દોથી શું વળશે? | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|હવામાં બી વેરવાથી શું ફળશે? | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|અન્ધકારના અતલમાં | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મને સાવ એકલો ઊંઘવા દો. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|હજી તો જગતની ઓળખ સાવ અધૂરી; | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મારી શોધનેય લાગ્યો છે થાક. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|હવે કોઈ પ્રતીક્ષા કરવી નથી | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મરણને તીર. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|સવાલો લઈને ચાલી જાઓ, | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|વિચારો લઈને, તર્કવિતર્ક લઈને જાઓ ચાલી, | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મને ઊંઘવા દો | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|નર્યા અન્ધકારના અતલમાં | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મને ઊંઘવા દો…’ | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|આ શબ્દો મારો કેડો છોડતા નથી. એમાંથી સતત કાંઈક ટપકે છે ને એમાં મારો ચહેરો ઊપસી આવે છે. | |||
}} | |||
* | * | ||
(સંગીત, અસીમા ને વિવાને ચા–નાસ્તો કરી લીધો છે.) | (સંગીત, અસીમા ને વિવાને ચા–નાસ્તો કરી લીધો છે.) | ||
Line 170: | Line 224: | ||
{{ps |વિવાન: | મારાથી આ બંધ થતો નથી. મૅનેજરને કહી આવું ને? (નળની ટપટપ ધીમે ધીમે એક ચિત્કાર બની જાય છે.) અરે, આ વળી શાનો અવાજ? કોનો ચિત્કાર? અસીમા, તને કાંઈ સંભળાય છે? અસીમા! એટલી વારમાં ઊંઘી ગઈ? સારું થયું. નહીં તો અત્યારે મને શું શું થાય છે એ હું એને કેવી રીતે સમજાવી શકત?}} | {{ps |વિવાન: | મારાથી આ બંધ થતો નથી. મૅનેજરને કહી આવું ને? (નળની ટપટપ ધીમે ધીમે એક ચિત્કાર બની જાય છે.) અરે, આ વળી શાનો અવાજ? કોનો ચિત્કાર? અસીમા, તને કાંઈ સંભળાય છે? અસીમા! એટલી વારમાં ઊંઘી ગઈ? સારું થયું. નહીં તો અત્યારે મને શું શું થાય છે એ હું એને કેવી રીતે સમજાવી શકત?}} | ||
(એકાએક કોઈક ઘટનાએ જાણે એને વશ કરી લીધો છે. બારણે ટકોરા. બારણું ઊઘડે છે એવો અવાજ.) | (એકાએક કોઈક ઘટનાએ જાણે એને વશ કરી લીધો છે. બારણે ટકોરા. બારણું ઊઘડે છે એવો અવાજ.) | ||
{{ps | |||
| | |||
|તેજના સ્પર્શે અન્ધકાર ઓગળે છે | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|ને ઓગળે છે અહીંયાં થીજેલો સકળ પારાવાર. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|દીવાલો બધી ઊભી થાય છે | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|ને એકદમ ધસી આવે છે | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|મારા દેહમાં. | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|ખુરશી ખાલી છે | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|છતાં લાગે છે એમાં કોઈક બેઠું છે; | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|પલંગ ખાલી છે | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|છતાં લાગે છે એમાં કોઈક કણસી રહ્યું છે… | |||
}} | |||
{{ps |રત્ના: | સમયસર આવી ગઈ ને?}} | {{ps |રત્ના: | સમયસર આવી ગઈ ને?}} | ||
{{ps |નવનિધ |: નિયમિતતાનું બીજું નામ રત્ના. તારામાં મને જરાય શંકા નથી.}} | {{ps |નવનિધ |: નિયમિતતાનું બીજું નામ રત્ના. તારામાં મને જરાય શંકા નથી.}} | ||
Line 191: | Line 272: | ||
{{ps |રત્ના: | પહેલાં એ પૂરું કરવું છે કે પછી મેં એક અનુવાદ કર્યા છે એ જોઈ જઈએ?}} | {{ps |રત્ના: | પહેલાં એ પૂરું કરવું છે કે પછી મેં એક અનુવાદ કર્યા છે એ જોઈ જઈએ?}} | ||
{{ps |નવનિધ |: લેડિઝ ફર્સ્ટ. વાંચ.}} | {{ps |નવનિધ |: લેડિઝ ફર્સ્ટ. વાંચ.}} | ||
{{ps |રત્ના: | સાચું કહું તો જગતમાં કેટકેટલી જાતના ચહેરા હોય છે એ વિચાર મને આજ સુધીમાં ક્યારેય આવ્યો જ નહોતો. લોકોની સંખ્યા મોટી છે તો ચહેરાઓની સંખ્યા એનાથીયે મોટી છે. એક માનવીને અનેક ચહેરા હોય છે. કેટલાક એક ને એક ચહેરો વર્ષો સુધી પહેરી રાખે છે. સ્વાભાવિક રીતે જ એ ઘસાઈ જાય છે, મલિન થઈ જાય છે, સળ પાસેથી ચિરાઈ જાય છે, મુસાફરીમાં પહેરેલાં મોજાંની જેમ તસતસ થવા માંડે છે. આ લોકો ભોળા હોય છે, કરકસરિયા હોય છે. પોતાનો ચહેરો એ બદલતા નથી; ક્યારેક સાફ પણ કરતા નથી. કહી દે છે કે હજી તો ચાલે એવો છે ને એમની વાત સાચી નથી એ પુરવાર પણ કોણ કરી શકે? પણ એક સવાલ બેશક થાય છે કે એમની પાસે તો અનેક ચહેરા હોય છે. તો પછી બીજા બધા ચહેરાઓનું એ લોકો શું કરે છે? સંઘરી રાખે છે. એમનાં દીકરાદીકરી એ પહેરે છે. પણ ક્યારેક તો એવું પણ બને છે કે એમના કૂતરાઓ એ પહેરીને બહાર જાય છે. ને એમાં ખોટું પણ શું છે? ચહેરા એટલે ચહેરા. | {{ps |રત્ના: | સાચું કહું તો જગતમાં કેટકેટલી જાતના ચહેરા હોય છે એ વિચાર મને આજ સુધીમાં ક્યારેય આવ્યો જ નહોતો. લોકોની સંખ્યા મોટી છે તો ચહેરાઓની સંખ્યા એનાથીયે મોટી છે. એક માનવીને અનેક ચહેરા હોય છે. કેટલાક એક ને એક ચહેરો વર્ષો સુધી પહેરી રાખે છે. સ્વાભાવિક રીતે જ એ ઘસાઈ જાય છે, મલિન થઈ જાય છે, સળ પાસેથી ચિરાઈ જાય છે, મુસાફરીમાં પહેરેલાં મોજાંની જેમ તસતસ થવા માંડે છે. આ લોકો ભોળા હોય છે, કરકસરિયા હોય છે. પોતાનો ચહેરો એ બદલતા નથી; ક્યારેક સાફ પણ કરતા નથી. કહી દે છે કે હજી તો ચાલે એવો છે ને એમની વાત સાચી નથી એ પુરવાર પણ કોણ કરી શકે? પણ એક સવાલ બેશક થાય છે કે એમની પાસે તો અનેક ચહેરા હોય છે. તો પછી બીજા બધા ચહેરાઓનું એ લોકો શું કરે છે? સંઘરી રાખે છે. એમનાં દીકરાદીકરી એ પહેરે છે. પણ ક્યારેક તો એવું પણ બને છે કે એમના કૂતરાઓ એ પહેરીને બહાર જાય છે. ને એમાં ખોટું પણ શું છે? ચહેરા એટલે ચહેરા.}} | ||
{{ps |નવનિધ | કાંઈ બોલે છે – ચમકી ઊઠેલા પશુના અવાજ જેવો અવાજ.) તમે કાંઈ કહ્યું?}} | |||
{{ps |નવનિધ |: ના. તું વાંચ ને. | {{ps |નવનિધ |: ના. તું વાંચ ને.}} | ||
{{ps |રત્ના: | કેટલાક તો વળી પોતાના ચહેરા અકલ્પ્ય વેગથી બદલ્યા જ કરે છે ને ઘસી નાખે છે. પહેલાં તો એમને એમ જ લાગે છે કે એમની પાસે કદીયે ખૂટે નહીં એટલા બધા ચહેરા છે. પણ હજી તો ચાલીસ થાય ન થાય ત્યાં જ એમને ભાન થાય છે કે હવે છેલ્લો ચહેરો જ રહ્યો છે. એમાંથી આપોઆપ કરુણ ઘટના સર્જાય છે. ચહેરાની કરકસર કરવાની એમને ટેવ જ નથી હોતી. એમનો છેલ્લો ચહેરો તો એક અઠવાડિયામાં જ ઘસાઈ જાય છે, એમાં કાણાં પડી જાય છે ને ઠેકઠેકાણે એ કાગળ જેટલો પાતળો થઈ જાય છે. ધીમે ધીમે નીચેનું ચહેરાહીનતાનું અસ્તર દેખાવા માંડે છે ને પછી એ લોકો આ અસ્તરમાં જ હરેફરે છે. | {{ps |રત્ના: | કેટલાક તો વળી પોતાના ચહેરા અકલ્પ્ય વેગથી બદલ્યા જ કરે છે ને ઘસી નાખે છે. પહેલાં તો એમને એમ જ લાગે છે કે એમની પાસે કદીયે ખૂટે નહીં એટલા બધા ચહેરા છે. પણ હજી તો ચાલીસ થાય ન થાય ત્યાં જ એમને ભાન થાય છે કે હવે છેલ્લો ચહેરો જ રહ્યો છે. એમાંથી આપોઆપ કરુણ ઘટના સર્જાય છે. ચહેરાની કરકસર કરવાની એમને ટેવ જ નથી હોતી. એમનો છેલ્લો ચહેરો તો એક અઠવાડિયામાં જ ઘસાઈ જાય છે, એમાં કાણાં પડી જાય છે ને ઠેકઠેકાણે એ કાગળ જેટલો પાતળો થઈ જાય છે. ધીમે ધીમે નીચેનું ચહેરાહીનતાનું અસ્તર દેખાવા માંડે છે ને પછી એ લોકો આ અસ્તરમાં જ હરેફરે છે.}} | ||
({{ps |નવનિધ | કાંઈ બોલે છે. ગુસ્સે થતા પશુના અવાજ જેવો અવાજ.) હં… | ({{ps |નવનિધ | કાંઈ બોલે છે. ગુસ્સે થતા પશુના અવાજ જેવો અવાજ.) હં… }} | ||
({{ps |નવનિધ | જવાબ નથી આપતો.) પણ આ સ્ત્રી, આ સ્ત્રી તો બંને હાથે માથું પકડીને એકદમ ઊંડી પોતાના અન્તરતમમાં ઊતરી ગઈ હતી. એને જોતાંવેંત હું મીનીપગે ચાલવા માંડ્યો. દીન જન વિચારમાં લીન થઈ ગયા હોય ત્યારે એમાં ભંગ ન પાડવો જોઈએ. એ લોકો જેની શોધ કરતા હોય એ કદાચ એમને જડી આવે. રસ્તો સાવ સૂનો હતો. એનો સૂનકાર ખુદ પોતાનાથી જ કંટાળી ગયો હતો. મારા પગ નીચેથી એણે મારાં પગલાં ઝડપી લીધાં ને એને લઈને, ચાખડીએ ચડીને જતો હોય એમ પટાક પટાક કરતો આ બાજુએ ચાલી ગયો. સ્ત્રી એકાએક ભયથી ચમકી ગઈ ને એટલી ઝડપથી, એટલા ઝનૂનથી પોતાના અન્તરતમથી ઉતરડાઈ ગઈ કે એનો ચહેરો એના હાથમાં જ રહી ગયો. એ હાથમાં મેં ચહેરાનું ખાલીખમ ખોળિયું પડેલું જોયું, એના બંને હાથ પર નજર માંડવી ને છતાં એમાં જે ઉતરડાઈ આવ્યું હતું એને જોવું નહીં એ માટે મારે અકથ્ય પરિશ્રમ કરવો પડ્યો. ચહેરાને આમ અંદરની બાજુએથી નિહાળતાં હું કમકમી ગયો. પરંતુ ચહેરા વિનાનું નગ્ન ઉતરડાયેલું મુખ જોઈને તો હું એથીય વધુ કમકમી ગયો. — }} | ({{ps |નવનિધ | જવાબ નથી આપતો.) પણ આ સ્ત્રી, આ સ્ત્રી તો બંને હાથે માથું પકડીને એકદમ ઊંડી પોતાના અન્તરતમમાં ઊતરી ગઈ હતી. એને જોતાંવેંત હું મીનીપગે ચાલવા માંડ્યો. દીન જન વિચારમાં લીન થઈ ગયા હોય ત્યારે એમાં ભંગ ન પાડવો જોઈએ. એ લોકો જેની શોધ કરતા હોય એ કદાચ એમને જડી આવે. રસ્તો સાવ સૂનો હતો. એનો સૂનકાર ખુદ પોતાનાથી જ કંટાળી ગયો હતો. મારા પગ નીચેથી એણે મારાં પગલાં ઝડપી લીધાં ને એને લઈને, ચાખડીએ ચડીને જતો હોય એમ પટાક પટાક કરતો આ બાજુએ ચાલી ગયો. સ્ત્રી એકાએક ભયથી ચમકી ગઈ ને એટલી ઝડપથી, એટલા ઝનૂનથી પોતાના અન્તરતમથી ઉતરડાઈ ગઈ કે એનો ચહેરો એના હાથમાં જ રહી ગયો. એ હાથમાં મેં ચહેરાનું ખાલીખમ ખોળિયું પડેલું જોયું, એના બંને હાથ પર નજર માંડવી ને છતાં એમાં જે ઉતરડાઈ આવ્યું હતું એને જોવું નહીં એ માટે મારે અકથ્ય પરિશ્રમ કરવો પડ્યો. ચહેરાને આમ અંદરની બાજુએથી નિહાળતાં હું કમકમી ગયો. પરંતુ ચહેરા વિનાનું નગ્ન ઉતરડાયેલું મુખ જોઈને તો હું એથીય વધુ કમકમી ગયો. — }} | ||
{{ps |નવનિધ |, તે દિવસે તમે રાઇનર મારિયા રિલ્કેની ‘નોટબુક’ આપી હતી ને? એમાંથી અનુવાદ કર્યો છે. કેવોક લાગે છે?}} | {{ps |નવનિધ |, તે દિવસે તમે રાઇનર મારિયા રિલ્કેની ‘નોટબુક’ આપી હતી ને? એમાંથી અનુવાદ કર્યો છે. કેવોક લાગે છે?}} |
edits