32,301
edits
સમગ્રમાંથી સઘન-વિવેચનશ્રેણી – લાભશંકર પુરોહિત/ઔરંગઝેબની સંગીતશત્રુતા: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
સમગ્રમાંથી સઘન-વિવેચનશ્રેણી – લાભશંકર પુરોહિત/ઔરંગઝેબની સંગીતશત્રુતા (view source)
Revision as of 01:15, 19 March 2025
, 19 Marchno edit summary
(+1) |
No edit summary |
||
| Line 13: | Line 13: | ||
(૧) ‘ઔરંગઝેબ સંગીતનો દ્રોહી નહિ; રાગ-રંગ અથવા ભ્રષ્ટ અને અશ્લીલ ગીતોનો શત્રુ હતો.' | (૧) ‘ઔરંગઝેબ સંગીતનો દ્રોહી નહિ; રાગ-રંગ અથવા ભ્રષ્ટ અને અશ્લીલ ગીતોનો શત્રુ હતો.' | ||
'મુગલ બાદશાહોં કી હિંદી', ૪૬ | 'મુગલ બાદશાહોં કી હિંદી', ૪૬ | ||
આચાર્ય ચંદ્રબલિ પાંડે | |||
(૨) 'પીર, ફકીર કે સંત તરીકે પોતાની જાતને ઓળખાવવા માટેનો ઔરંગઝેબનો પ્રયત્ન રાજકીય હતો અને એની ધૂનમાં એણે પોતાના દરબારમાં સંગીતનો નિષેધ કર્યો હતો, પરંતુ એના જનાનખાનાની વાત જુદી જ હતી. ત્યાં તો રાગરંગ અને સંગીતની મહેફિલ જામતી રહેતી.' | (૨) 'પીર, ફકીર કે સંત તરીકે પોતાની જાતને ઓળખાવવા માટેનો ઔરંગઝેબનો પ્રયત્ન રાજકીય હતો અને એની ધૂનમાં એણે પોતાના દરબારમાં સંગીતનો નિષેધ કર્યો હતો, પરંતુ એના જનાનખાનાની વાત જુદી જ હતી. ત્યાં તો રાગરંગ અને સંગીતની મહેફિલ જામતી રહેતી.' | ||
‘ઔરંગઝેબ કા સંગીતપ્રેમ', લે. આચાર્ય બૃહસ્પતિ (ધર્મયુગ ૨૫ ઓક્ટો. ૧૯૫૮) | |||
(૩) ‘ગમે તે કારણે ઔરંગઝેબે સંગીતનો નિષેધ કર્યો હોય, પણ એના દરબારમાંથી | (૩) ‘ગમે તે કારણે ઔરંગઝેબે સંગીતનો નિષેધ કર્યો હોય, પણ એના દરબારમાંથી | ||
એનો પૂર્ણતઃ બહિષ્કાર તો નહોતો થયો. એનો કાશ્મીરી સૂબેદાર ફરીદુલ્લા કટ્ટર મુસલમાન હતો. ઔરંગઝેબની ધાર્મિક નીતિનો એ સમર્થક હોવા છતાં સંગીતનો એ પ્રેમી હતો. ‘રાગદર્પણ' નામે એનો ગ્રંથ ખ્યાત છે. એ પરથી પણ માહિતી મળે છે કે ઔરંગઝેબના દરબારમાં ખુશહાલખાં સરસસેન, સુખીસેન વગેરે સંગીતકારો હતા.' | એનો પૂર્ણતઃ બહિષ્કાર તો નહોતો થયો. એનો કાશ્મીરી સૂબેદાર ફરીદુલ્લા કટ્ટર મુસલમાન હતો. ઔરંગઝેબની ધાર્મિક નીતિનો એ સમર્થક હોવા છતાં સંગીતનો એ પ્રેમી હતો. ‘રાગદર્પણ' નામે એનો ગ્રંથ ખ્યાત છે. એ પરથી પણ માહિતી મળે છે કે ઔરંગઝેબના દરબારમાં ખુશહાલખાં સરસસેન, સુખીસેન વગેરે સંગીતકારો હતા.' | ||
| Line 42: | Line 42: | ||
{{center|<nowiki>*</nowiki>}} | {{center|<nowiki>*</nowiki>}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
રાજ્યનાં શાસન અને સુરક્ષાની જવાબદારી જેના શિરે હોય એ શાસકની કર્તવ્યજાગૃતિ અને કલારુચિના અગ્રતાક્રમને લગતાં એક પ્રાચીન પ્રકરણને અહીં ટાંકું ? કૃષ્ણની ગેરહાજરીમાં શાલ્વે જ્યારે દ્વારકા પર આક્રમણ કર્યું ને છેક દ્વારકાના પાદર લગી એની સેના આવી પહોંચી ત્યારે એનો સામનો કરવાની તૈયારી વેળાના પ્રસંગે વ્યાસ આમ લખે છે | રાજ્યનાં શાસન અને સુરક્ષાની જવાબદારી જેના શિરે હોય એ શાસકની કર્તવ્યજાગૃતિ અને કલારુચિના અગ્રતાક્રમને લગતાં એક પ્રાચીન પ્રકરણને અહીં ટાંકું ? કૃષ્ણની ગેરહાજરીમાં શાલ્વે જ્યારે દ્વારકા પર આક્રમણ કર્યું ને છેક દ્વારકાના પાદર લગી એની સેના આવી પહોંચી ત્યારે એનો સામનો કરવાની તૈયારી વેળાના પ્રસંગે વ્યાસ આમ લખે છે : | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||
{{Block center|<poem>आघोषितं च नगरे न पातव्या सुरेति वै । | {{Block center|<poem>आघोषितं च नगरे न पातव्या सुरेति वै । | ||
प्रमादं परिरक्षद्भिद्रुग्रसेनोद्धवादिभिः ।। १२ ।।</poem>}} | प्रमादं परिरक्षद्भिद्रुग्रसेनोद्धवादिभिः ।। १२ ।।</poem>}} | ||