નારીવાદ: પુનર્વિચાર/ગુજરાતમાં સ્ત્રીઓની પ્રવૃત્તિઓ વિશે પુન: સ્પષ્ટીકરણ: Difference between revisions

{{center|'''કોઠો ૪'''}}

{{center|'''જે હિંદુ સ્ત્રીઓનાં ‘એડી’ જાતિ મુજબ નોંધવામાં આવ્યાં હતાં.'''}}

{| class="wikitable"

| જ્ઞાતિ || અનુસૂચિત જાતિ (એસસી) (ઓબીસી) || અનુસૂચિત જનજાતિ || ઉચ્ચ જ્ઞાતિ || કુલ

| ટકા || ૨૫.૬ || ૪૫. || ૨૯.૩ || ૧૦૦

|}

{{Poem2Open}}

{{center|'''કોઠો ૫'''}}

{{center|'''મૃત્યુનાં કારણો દર્શાવ્યા મુજબ જે સ્ત્રીઓના ‘એડીઝ’ નોંધાયેલ છે'''}}

{| class="wikitable"

| કારણ || ચોક્કસ અકસ્માતો || રસોડામાં થનારા || ઝેર || માંદગી લાંબી || ખબર નથી || કુલ અકસ્માતો

| ટકા || ૧૫.૨ || ૫૭.૩ || ૧૭.૬ || ૫.૯ || ૪.૧ || ૧૦૦

|}

{{Poem2Open}}

જ્યારે કોઈ સ્ત્રી બસમાંથી ઊતરતાં પડી જઈને મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે એની નોંધણી ‘ચોક્કસ અકસ્માત’ હેઠળ કરવામાં આવે છે. એ જ રીતે એ સૂતી હોય ત્યારે એની ઉપર દીવાલ ધસી પડવાથી મૃત્યુ થાય તો અહીં એની આ પ્રકારે નોંધણી કરવામાં આવે છે. નીચે દર્શાવેલા કોઠામાં પીડિતોની વય પ્રમાણે મૃત્યુનાં કારણો મુજબ વિભાગ પાડ્યા છે.

કોઠો ૬

મૃત્યુનાં કારણો દર્શાવ્યા મુજબ નોંધણી કરવામાં આવેલી સ્ત્રીઓની વય

જે સ્ત્રીઓને તેઓના રસોડામાં આગની ઝાળ લાગી હતી, તેમાંની ૫૭ ટકા સ્ત્રીઓમાંથી ૭૦ ટકા સ્ત્રીઓ (૧૬૮+૨૪૧) ખૂબ નાની ઉંમરમાં જ ગુજરી ગઈ હતી. એનાથી ૧૨ ટકા વધુ (૭૨) સ્ત્રીઓ એમના કરતાં માત્ર થોડાં જ વર્ષ મોટી હતી. એટલે કે ૮૨ ટકાથી વધુ સ્ત્રીઓ એમના જીવનનાં શ્રેષ્ઠ વરસોમાં રસોડામાં ગુજરી જતી હોવાનું જાણમાં આવ્યું હતું. આ આંકડો વધારેપડતો મોટો લાગે છે, કારણ કે એનાથી આ સિવાયનાં જીવલેણ કારણો (જેમ કે ઝેર ખાનારી કુલ સ્ત્રીઓમાંથી ૭૨ ટકા (૬૨+૭૨) સ્ત્રીઓની વય ૧૧-૩૦ વર્ષ નોંધાયેલ છે) સાવ મહત્ત્વહીન બની જાય છે. એક બીજી નવાઈની વાત એ છે કે લાંબી માંદગીથી મૃત્યુ પામનાર સ્ત્રીઓમાં, નાની ઉંમરની સ્ત્રીઓની સંખ્યા મોટી ઉંમરની સ્ત્રીઓ કરતાં વધારે છે. ૧૧-૪૦ વર્ષના વય-જૂથ કરતાં ૪૦ વર્ષથી ઉપરના વય-જૂથમાં મૃત્યુનું પ્રમાણ ઓછું છે. લાંબી માંદગીથી થાકી જઈને મૃત્યુ પામનાર ૨૯ સ્ત્રીઓ નાની વયની હતી, જ્યારે એ જ કારણસર મૃત્યુ પામનાર ૨૨ સ્ત્રીઓ એમના કરતાં વધુ ઉંમરવાન હતી. માટે, કોઈને નવાઈ જ લાગે કે આ નાની વયની સ્ત્રીઓ ખરેખર લાંબી માંદગીથી કંટાળીને જ મરી ગઈ હતી કે કેમ !

જોકે ઉંમરવાન સ્ત્રીઓના મૃત્યુનાં કારણો પણ આવી જ ભયાનક હકીકત તરફ અંગુલિનિર્દેશ કરે છે એ જાણીને પણ એટલો જ આઘાત લાગે છે. કોઈ ૬૩/૭૦ વર્ષની વય ધરાવતી સ્ત્રી પાણી ગરમ કરતાં, ચા બનાવતાં અથવા કેરોસીનનો દીવો મૂકતાં બળી મરે છે. કોઈ ૫૦/૬૦ વર્ષથી વધુ વય ધરાવતી સ્ત્રી ઘરમાં ઝઘડા થયા બાદ ઝેર - ઍસિડ ગટગટાવી જાય છે.

પણ આનાથી અકુદરતી મૃત્યુના આંકડાની નોંધણીમાં કોઈ જ ફેર પડ્યો નહોતો. વારંવાર એક જ સમસ્યા દર્શાવાતી રહી કે પોલીસ ઇપીકોની ૪૯૮-અ કલમ મુજબ ફરિયાદ નોંધવાનો વિરોધ કરતી રહે છે. જો તેઓ વિરોધ ન કરતા હોત તો ઘણી સ્ત્રીઓ અત્યાચારનો ભોગ બનવામાંથી બચી જાત અને એમ થવાથી તેઓને જીવવા માટે એક કારણ મળી રહેત.

માટે ‘અવાજે’ રાજ્યના પોલીસકર્મીઓને સ્ત્રીઓની સમસ્યાઓ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનાવવા માટે, ગુજરાતના ડિરેક્ટર જનરલ ઑફ પોલીસની પરવાનગી મેળવી, જેથી કરીને તેઓ કૌટુંબિક હિંસાનો ભોગ બનનાર સ્ત્રીઓની ફરિયાદોની નોંધણી કરે. જાન્યુઆરી ૧૯૯૮થી ૨૦૦૦ના અંત સુધી ‘અવાજે’ ૮૦ ટકા પોલીસકર્મીઓને સંવેદનશીલ બનાવ્યા હતા, જેથી કરીને તેઓ સ્ત્રીઓની જે કૌટુંબિક હિંસાની ફરિયાદમાં માનસિક અને સામાજિક અત્યાચારનો સમાવેશ થતો હોય, તેને ઈપીકોની ૪૯૮-અ કલમ મુજબ નોંધે. પોલીસનાં રેકૉડ્ઝ નીચે મુજબનાં પરિણામો દર્શાવે છે.

૧૯૯૮થી ૪૯૮-અ કલમ હેઠળ થયેલ નોંધણીની સંખ્યામાં વધારો થયો છે, એ દેખીતી વાત છે.

નીચે દર્શાવેલ કોઠો જોતાં જણાય છે કે અકુદરતી મોતની નોંધણી ૧૯૯૮ સુધી વધતી જતી હતી. ૧૯૯૮ પછી, કલમ ૪૯૮-અ મુજબ નોંધણી થવાનું શરૂ થતાં ૧૯૯૯થી અકુદરતી મોતે મરનારી સ્ત્રીઓની સંખ્યા ઘટી છે.

વર્ષ ૧૯૯૩ ૧૯૯૪ ૧૯૯૫ ૧૯૯૬ ૧૯૯૭ ૧૯૯૮ ૧૯૯૯ ૨૦૦૦ ૨૦૦૧ ૨૦૦૨ ૨૦૦૩ ૨૦૦૪

વર્ષદીઠ ૪૫૨૧ ૪૮૩૮ ૫૧૧૨ ૫૧૬૪ ૫૫૨૫ ૬૩૪૯ ૬૧૩૫ ૫૫૮૩ ૪૯૨૪ ૪૬૭૨ ૪૭૪૯ ૪૬૩૧